निर्णय नं. १७५५ - परमादेश, उत्प्रेषण

निर्णय नं. १७५५    ने.का.प. २०४० अङ्क ९

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

सम्वत् २०४० सालको रिट नम्बर १६०९

आदेश भएको मिति : २०४०।९।१५।६ मा

निवेदक : जि.उदयपुर गा.पं.हडिया वार्ड नं.५ घर भई हाल चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थान   वीरगञ्जमा काम गरी रहेको शंकरप्रसाद हुजदार

विरूद्ध

विपक्षी : चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थान लाजिम्पाट काठमाडौं त्रिभुवन विश्वविद्यालय त्रिपुरेश्वर      काठमाडौं

विषय : परमादेश, उत्प्रेषण

(१)                स्वास्थ सेवा विभागबाटै सिफारिश भई आएको हुनाले त्रिभुवन विश्वविद्यालय चिकित्सा अध्ययन संस्थानले भेदभाव गर्‍यो भन्ने स्थिति नरहने ।

(प्रकरण नं. १०)

निवेदकतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री रमानन्दप्रसाद सिंह

विपक्षीतर्फबाट       : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवाली

आदेश

न्या.त्रिलोकप्रताप राणा

१.     विपक्षीहरूको निर्णय बदर गरिपाउँ भनी संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्नआएको रिट निवेदनको तथ्य तथा जिकिर संक्षिप्त यसप्रकार छ :

२.    म निवेदक त्रिभुवन विश्वविद्यालय चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानको सहायक प्रशिक्षकमा २०३६ साल जेष्ठ २१ गते देखि काम गर्दै आइरहेको छु । मेरो सेवा त्रि.वि.वि.सेवा अन्तर्गत छ । २०३९।८।४ मा चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानबाट एम.वि.वि.एस.कोर्शमा भर्ना सम्बन्धी सूचना गो.प.मा प्रकाशित गरियो र सो सूचनामा तोकिएको योग्यतामा भएका म जस्तै विभिन्न ठाउँमा काम गरी रहेका हेल्थ असिस्टेण्ट कोर्श पूरा गरेकाले भर्नाका लागि उम्मेद्वार पाउने भनी तोकियो । भर्नाको लागि निम्नबमोजिमको कोटाको सूचनामा निर्धारण गरिएको छ । सामान्य चिकित्सा १८ हेल्थ ल्याव २ फार्मेसी २ रेडियोग्राफी २ आयुर्वेद २ र नर्सिङ २ मैले उक्त सूचना अनुसारको उम्मेद्वार हुने सबै शर्त योग्यता पूरा गरेकोले उम्मेद्वारको निमित्त दरखास्त दिएँ र मलाई विधिवत उम्मेद्वार बनाइयो ।

३.    म सामान्य चिकित्सा जसका निम्ति उपरोक्त बमोजिम १८ सिट छुट्याइएको छ सोही सिट मध्ये एकमा छानिने योग्य छु । उक्त १८ सिटको छनौटमा अन्तर्वार्ता लिनुपर्ने भई केवल योग्यताको आधारमा छानिने प्रकृया अपनाउनुपर्ने र चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानबाट अपनाइएको भनी मलाई भनियो । त्रि.वि.वि.को उपकुलपतिज्यूसँग भन्दा पनि फेरि यस्तो मौका आएमा छान्ने आश्वासन सम्म प्राप्त भयो । डिन चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानमा २०३९।१२।२३।४ मा छानिनु नपर्ने अन्याय मेटाई सूचना पाउन सादर अनुरोध गर्दै निवेदन दिएँ डिन समक्ष यस विषयमा के भयो भनी बुझ्न जाँदा यसमा मैले केही गर्न सक्दिन जहाँ जानु छ जाउ भनी जवाफ पाएँ । मैले जाने र विश्वास गरेअनुसार म भन्दा कम प्रतिशत अंक भए पनि एम.वि.वि.एस.मा छानिएका १५ जना छन् जसमध्ये द.नं.३ नारायण सिंह गुरुङ (५९ प्रतिशत) द.नं.८ भगवानभक्त श्रेष्ठ (६० प्रतिशत) द.नं.२२ गोपीप्रसाद हिराचन (६० प्रतिशत) द.नं.२४ दिनेशविनोद पोखरेल (६०.६ प्रतिशत) द.नं.१५५ भोलाराम श्रेष्ठ (५४ प्रतिशत) म सरह नै त्रि.वि.वि.सेवामा छन् र म सरहकै सेवा हैसियतका छन् । अरूहरू श्री ५ को सरकारको वा अरू अन्य सेवामा छन् । तर मेरो छनौट नभई निजहरू छानिएका छन् । उपरोक्तबाट स्पष्ट छ कि एम.वि.वि.एस.मा भर्नाको निमित्त गरिएको छनौट धाँधलीपूर्ण आफ्नो आफन्त र साधन शक्ति (Source Force) को भरमा पाउने भएको छ । वास्तविक योग्यता (Merit) को आधारमा भएको छैन । तसर्थ सम्मानित अदालतबाट प्रस्तुत एम.वि.वि.एस.छनौट विषयक सबै कागजात गलत भई नेपालको संविधानको धारा १० विरूद्ध कानुनको प्रयोगमा भएको साक्षात तत्कालै देखिने (Prima Facie) भेदभाव रक्षा गरी मेरो धारा १० र धारा ११ अन्तर्गतको हक कायम गरी पाउन सादर निवेदन गर्दछु भन्ने रिट निवेदन जिकिर रहेछ ।

४.    विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नुभन्ने सिङलबेञ्चको मिति २०४०।१।१६।६ को आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ निम्न प्रकार छन :

५.    निवेदक शंकरप्रसाद हुजदारले आफूले पाएको विषारदको अंक ६२.२ उल्लेख गरेको तर उक्त अंक निजको विषारदको अंकको प्रतिशत भएको उक्त ६२.२ प्रतिशत अंक वजन भारमा बदल्दा निजको विषारदमा पाएका अंक ४६.६ हुनआउँछ र निजले विभागीय २५ अंक मध्ये पाएको अंक १७ जोड्दा निजले पाएको कुल अंक ६३.६ कायम हुनआउँछ । निवेदकले निवेदनमा उल्लेख गरेको अरू व्यक्तिहरूको अंक विषारदको अंकसँग मात्र करीब–करीब मिल्न आउँछ । त्यसमा बिद्या परिषद्को निर्णय अनुसार बदलिएको छैन र विभागीय मूल्याड्ढन २५ मा निजहरूले पाएको अंक पनि उल्लेख गरेको छैन । त्रि.वि.कार्यकारिणी समितिको मिति ०३९ साल मार्ग २८ गतेको निर्णय नं.११६ अनुसार त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत कार्यरत शिक्षक कर्मचारी र राष्ट्रिय जनजीवनमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिने व्यक्तिहरूका छोराछोरी साथै निजहरूमा आश्रित भाइ बहिनीहरूलाई अवस्था हेरी उपकुलपतिको आदेशमा प्रवेश दिने गरी प्रत्येक तह र कार्यक्रमको पाँच (५) सिट सुरक्षित राख्ने व्यवस्था गर्ने ठहर भयो भन्ने निर्णय भएकोले सो बमोजिम १८ बाहेकको सुरक्षित सिट मध्ये १ सिटमा भोलाराम श्रेष्ठलाई उपकुलपतिको आदेशमा प्रवेश दिएको हो उपरोक्त कारणहरूबाट निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गरी रहनुपर्ने होइन रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत त्रिभुवन विश्वविद्यालय त्रिपुरेश्वरका रजिष्ट्रार ।

६.    रिट निवेदकले त्रिभुवन विश्वविद्यालय ऐन नियम विनियम अन्तर्गत भएको काम कारवाहीलाई अध्ययन गरी आफ्नो निवेदनलाई साक्षात तत्काल देखिने भेदभाव गरेको भनी त्रिभुवन विश्वविद्यालय र डिन चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थान माथि आरोप लगाउनुभएको छ, सो सर्वथा निराधार छ । तसर्थ निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गरी रहन नपर्ने भएकोले रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत त्रिभुवन विश्वविद्यालय चिकित्सा शास्त्र अध्ययन संस्थानका डिन ।

७.    निवेदकतर्फबाट उपस्थित हुनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री रमानन्दप्रसाद सिंहले एम.वि.वि.एस.को भर्नाको निमित्त गरिएको छनौटमा समानताको दृष्टिबाट हेरिएन मेरो पक्षले विषारदमा ६२.२१० प्राप्त गरेको छ । उक्त छनौट वास्तविक योग्यताको आधारमा भएको छैन । संविधानको धारा १० को विरूद्धमा कानुनको प्रयोगमा भएको यो साक्षत तत्कालै देखिने भेदभाव रक्षा गरी निवेदकको हक कायम होस भनेर र विपक्षीतर्फबाट रहनुभएको विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवालीले रिट निवेदकले आफ्नो भन्दा कम अंक भनी उल्लेख गरेको भोलाराम श्रेष्ठ सामान्य चिकित्साको कोटाबाट छानिएको नभई उपरोक्त निर्णय अनुसार उपकुलपतिको आदेशमा प्रवेश दिने गरी ५ सिट सुरक्षित राखिने सिटबाट छानिनुभएको हो उक्त निर्णय हालको नभई उक्त निर्णय अघि साविकमा नै भएको हो । उपकुलपतिबाट छनौट भएको उक्त एकजना बाहेक गरी एम.वि.वि.एस.को भर्ना सम्बन्धी सूचना बमोजिम १८ जनाको नाम प्रकाशित छ । कसैलाई भेदभाव गरिएको छैन । विषारदको सबैले जे जुन प्रकारबाट अंक पाएको छन् सोही बमोजिम निवेदकलाई पनि अंक दिइएको भेदभाव भएको छैन । प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।

८.    निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के रहेछ सो को निर्णय दिनुपरेको छ।

९.    यसमा सामान्य चिकित्साको १८ सिटको छनौटमा म भन्दा कम योग्यता भएका व्यक्तिहरू छानिए त्यस्तो हुँदा उक्त छनौट भेदभावपूर्ण छ भन्ने निवेदकको रिट निवेदनको मुख्य जिकिर देखिन्छ । तर उपरोक्त अठार सिटमा उम्मेद्वारहरू भई छानिएका व्यक्तिहरूले प्राप्त गरेको अंक हेर्दा सबै उम्मेद्वारहरूको विषारदको अंकलाई वजनभारमा परिणत गरी अंक कायम गरेको देखिन्छ ।

१०.    यसरी विषारदको अंकलाई वजनदारमा परिणत गर्ने कार्यविधि हाल तोकिएको नभई अघि २०३९ सालमा नै तोकिएको पाइन्छ । विभागीय सिफारिश अंक दिने प्रथा पनि ०३६।२।९ मा तोकिएको निवेदकलाई प्रतिकूल असर पर्ने गरी भेदभाव गरी तोकिएको रहेछ भन्न मिलेन । उपरोक्त गणना अनुसार निवेदकले विषारदमा ४६.६ अंक प्राप्त गरी विभागीय सिफारिशमा १७ अंक प्राप्त गरेको देखिन्छ या दुवै अंकलाई जोड्दा निवेदकले ६३.६ अंक पाएको र सो बाट अरू उम्मेद्वारहरूले छनौटको लागि पाएको अंक भन्दा निवेदकले कमै अंक पाएको देखिन्छ । विषारदको अंकलाई वजनदारमा परिणत गर्दा भेदभाव नगरी एउटा निश्चित आधारमा सबै उम्मेद्वारहरूको विषारदको अंकलाई समानरूपले परिणत गरेको देखिन्छ । विभागीय सिफारिशमा निवेदकले १७ अंक पाएको देखिन्छ । उक्त अंक स्वास्थ्य सेवा विभागबाटै सिफारिश भई आएको हुनाले त्रिभुवन विश्वविद्यालय चिकित्सा अध्ययन संस्थानले समेत भेदभाव गर्‍यो भन्ने स्थिति पनि रहेन । अधिकार प्राप्त अधिकारीले कानुनबमोजिम छनौट निर्णय गरेको हुँदा प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र खारेज हुने ठहर्छ । नियमबमोजिम गरी फायल बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा सहमत छु ।

 

न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

 

इतिसम्वत् २०४० साल पौष १५ गते रोज ६ शुभम् ।

 

