निर्णय नं. १७५६ - उत्प्रेषण वा उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. १७५६    ने.का.प. २०४० अङ्क ९

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

सम्वत् २०३९ सालको रिट नं. २०२०

आदेश भएको मिति : २०४०।९।२४।१ मा

निवेदक : जि.मकवानपुर वज्रवाराही गा.पं.वार्ड नं.३ कुन्दार बस्ने रामलाल गोपाली

विरूद्ध

विपक्षी : का.जि.का.न.पं.टंकेश्वर ताहचल बस्ने धर्मलाल ध्वज मरी मुद्दा सकार गर्ने निजको छोरा       का.जि.का.न.पं.वडा नं.२३ चिकंमुगल बस्ने श्यामलाल ध्वजु समेत

विषय : उत्प्रेषण वा उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउँ

(१)                जग्गामा नै तेरो मेरोको विवाद परेपछि हक बेहक गर्ने सम्बन्धमा जग्गा (नाप जाँच) ऐन, २०१९ बमोजिमको कार्यविधि अपनाउनुपर्ने ।

(प्रकरण नं. ११)

निवेदकतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री रामनाथ मैनाली

विपक्षीतर्फबाट       : विद्वान अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल र विद्वान अधिवक्ता श्री यादवप्रसाद    खरेल

आदेश

न्या.त्रिलोकप्रताप राणा

१.     नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्नआएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त तथ्य एवं जिकिर यसप्रकार छ :

२.    जिल्ला मकवानपुर टिस्टुङ गा.पं.वार्ड नं.६ को कि.नं.१४९१ को जग्गा पिता सिं नारायण गोपालीको हकभोगको पिताजीको मृत्यु पश्चात मेरो नाममा नामसारी गर्न बाँकी रहेको कित्ता १२ ऐ.कि.नं.१४९२ को रोपनी १–६–२ जग्गा साविक जग्गाधनी जिग्रीनारायण गोपालीबाट मिति २०३६।११।१० मा राजीनामा गरी लिएको मेरो स्वामित्व हकभोगको जग्गा हो उपरोक्त जग्गाको ज.ध.द.प्र.पू.को लागि सिफारिश पाउँ भनी विपक्षी मध्ये धर्मलालको हदचोक गा.पं.मा निवेदन परेकोमा उक्त जग्गाहरूमा जग्गाधनी धर्मलाल र कि.नं.१४९१ मा मोही मेरा पिताजी र कि.नं.१४९२ मा मोही जिग्रीनारायण बनाई गा.पं.ले ०३८।३।२४ मा सिफारिश दिएको रहेछ । विपक्षी मालपोत कार्यालयले मलाई बयान गराउँदा उक्त जग्गाहरूको जग्गाधनी धर्मलाल नभएर म हुँ भन्ने जिकिर लिँदालिँदै उक्त जग्गाहरू धर्मलालको नाउँमा दर्ता गर्नुपर्ने भनी ०३९।५।६ मा टिप्पणी आदेश भयो।

३.    उक्त निर्णय न्यायिक मनको अभावमा भएको छ मिति २०३६।११।१० मा कि.नं.१४९२ को जग्गा मेरा नाममा दर्ता गरी २०३६।११।१६ मा प्रमाण पूर्जा समेत दिएको छ फेरी सोही जग्गा धर्मलालको नाउँमा दर्ता गर्नाले मालपोत कार्यालयको निर्णय परस्पर बाझिएको छ । मैले विपक्षी मालपोत कार्यालयमा ०३८।६।९ मा कि.नं.१४९१ कि.नं.१४९२ को जग्गा मेरो हो भनी बयान गरेपछि हक बेहकको निर्णय गर्नपर्ने स्थिति उत्पन्न भएको छ । यस्तो हक बेहकको निर्णय गर्ने अधिकार विपक्षी कार्यालयलाई छैन । चलेको मुद्दामा मैले तारिख छोडेको हुँ गाउँ पञ्चायत दहचोकले जर्वजस्ती नभएको कुराको सिफारिश गरेको छ । सो सिफारिश बाहेक धर्मलालको नाउँमा दर्ता गर्ने कुनै प्रमाण छैन । तसर्थ बिना प्रमाण गैरकानुनी रूपमा उपरोक्त जग्गाहरू धर्मलालको नाउँमा दर्ता गर्ने गरेको मालपोत कार्यालयको टिप्पणी आदेश उत्प्रेषण वा उपयुक्त आदेश वा पूर्जि जारी गरी बदर गरिपाउँ भन्नेसमेत रिटनिवेदन ।

४.    विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई आएपछि पेश गर्नुभन्ने समेत सर्वोच्च अदालत सिङलबेञ्चको ०३९।१०।६ को आदेश ।

५.    मेरो साविक टिस्टुङ गा.पं.वार्ड नं.३ कि.नं.१४९१ र १४९२ को जग्गा दर्ता गरी जग्गाधनी दर्ता प्रमाण पूर्जा पाउँ भन्ने समेत धर्मलाल ध्वाजुको निवेदन परेकोमा रिट निवेदकले मेरो नम्बरी हो भनी ०३८।७।९ मा बयान मरी तारिखमा बसेकोमा ०३८।१२।१६ देखि तारिख गुजारेको साथै जिग्रीनारायण गोपाली र सिंनारायण जोताहा मोही मात्र हुन् भनी दहचोक गा.पं.ले ०३८।३।२४ मा सिफारिश गरेको समेत आधारमा धर्मलाल ध्वजुको नाममा दर्ता गर्ने गरी ०३९।५।६ मा यस कार्यालयबाट भएको निर्णय कानुनसंगत हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत मालपोत कार्यालय मकवानपुरको लिखितजवाफ ।

६.    मेरो पिताको हकको गोलधारा माटो पुरी १७।१० नापी हुँदा जोताहामा कि.नं.१४९० मा रामबहादुर कि.नं.१४९२ सिंनारायण र कि.नं.१४९१ जिग्री नारायण मोही भई कमाई आएका छन् । सिंनारायण मरे छोरा ज्ञानु गोपालीले बाली बुझाई आएकोमा म्याद जाँदा गुजारी बसेको र जिग्रीनारायणले पनि गुजारी बसेका छन् । सिंनारायणको छोरा हुँ भनी रामलाल गोपालीले दुबै कित्तामा दावी गरी बयान गरे पनि तारिख गुजारी बसेका छन् । पञ्चायतबाट भएको सिफारिश र फिल्डबुक उतार समेतको आधारमा मेरो पिताका नाउँमा दर्ता गरिने गरेको मालपोत कार्यालयको निर्णय कानुन अनुरूप पेश भएको दोहोरी व.हि.लाई जालसाजी कीर्ते भन्नसकेको छैन । उक्त जग्गाहरू रिट निवेदकको भए सबूत प्रमाण गुजारी पैरवीमा रहनु सक्न पर्नेमा नसकी तारिख गुजारी बसेका हुँदा समेत रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत धर्मलाल ध्वजु परलोक भई मु.स. गर्ने श्यामलाल ध्वजुको लिखितजवाफ ।

७.    गा.पं.कार्यालय दहचोक टिस्टुङका नामको म्याद रीतपूर्वक ०३८।१०।२१ मा बुझी लिएकोमा लिखितजवाफ पेश नगरी गुजारी बसेको ।

८.    रिट निवेदकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री रामनाथ मैनालीले मालपोत कार्यालयको निर्णय परस्पर बाझिएको छ । हक बेहकको निर्णय गर्नुपर्ने भएपछि अदालतमा जानु भनेर सुनाई दिनुपर्नेमा सो नगरी आफैं निर्णय गरेको अधिकारक्षेत्रात्मक त्रुटि छ । निवेदकले तारेख छाड्दैमा गैरकानुनी निर्णयले मान्यता पाउन सक्तैन भन्ने समेत र विपक्षी कार्यालयको तर्फबाट बहस गर्न उपस्थित हुनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालले निवेदकले सो विवादित जग्गाहरू धर्मदासको र मोही जिग्रीनारायण र सिंनारायण हुन भनी गरेको सिफारिश समेत प्रमाणको आधारमा भएको निर्णय कानून अनुरूप छ भन्ने समेत र विपक्षी श्यामलालको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री यादवप्रसाद खरेलले फिल्डबुक उतारमा उपरोक्त जग्गाहरू सिंनारायाणले जोती धर्मलाललाई बाली बुझाएको उल्लेख भएबाट सो जग्गा धर्मलालकै देखिन्छ । तसर्थ रिट खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।

९.    प्रस्तुत विवाद निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी गर्नपर्ने हो होइन सो कुराको निर्णय दिनुपरेको छ ।

१०.    यसमा निर्णयतर्फ विचार गर्दा कि.नं.१४९२ का जग्गामा निवेदक रामलाल गोपालीले मिति २०३६।११।१६ गतेमा पाएका जग्गाधनी दर्ता प्रमाणको प्रतिलिपि रिट निवेदनपत्र पूर्जि साथ दाखिल गरेको पाइन्छ । उक्त कि.नं.१४९२ को जग्गाको जग्गाधनी प्रमाणपूर्जा पाएको छैन भन्ने मालपोत कार्यालय मकवानपुरको लिखितजवाफबाट देखिँदैन । सोही कि.नं.१४९२ जग्गाको जग्गाधनी प्रमाण पूर्जा पाउँ भनी विपक्षी धर्मलाल ध्वजुको दर्खास्त परेपछि आफ्ना कार्यालयमा रहेको श्रेस्ताबाट जग्गाधनी दर्ता प्रमाण पूर्जा रिट निवेदक रामलाल गोपालीको नाममा गएको देखिएपछि यी निवेदक रामलाललाई समेत बुझी निर्णय गरी दिनुपर्नेमा सो गरे भएको देखिएन ।

११.    कि.नं.१४९१ को हकमा निवेदक रामलाल गोपालीले ०३८।७।९ मा मालपोत कार्यालयमा गरेको बयानबाट निवेदक रामलाल विपक्षी धर्मलाल ध्वजुको बीचमा तेरो मेरो विवाद परेको देखिन्छ । जग्गामा नै तेरो मेरोको विवाद परेपछि हक बेहक गर्ने सम्बन्धमा जग्गा (नाप जाँच) ऐन, २०१९ बमोजिमको कार्यविधि अपनाउनुपर्ने देखिन्छ । उक्त ऐनको दफा ६(७) मा कुनै जग्गा नापी वा जाँच हुँदा दुई वा दुई भन्दा बढी व्यक्तिहरूको बीच तेरो मेरो सम्बन्धी प्रश्न उठेमा तोकिएको अधिकारीले सो कुराको दुवैपक्षको प्रमाण जाँची जुन पक्षको प्रमाण बलियो देखिन्छ, त्यसै पक्षको नाममा अदालतबाट अन्तिम निर्णय भई नआएसम्मका लागि अस्थायी दर्ता गर्ने निर्णय गरी सम्बन्धित पक्षलाई त्यसको निस्सा दिने छ । चित्त नबुझ्ने पक्षले त्यस्तो निर्णय उपर पैंतीस दिन भित्र अदालतमा उजूर नगरेमा उक्त निर्णय अन्तिम हुनेछ र सोही अनुसार सम्बन्धित व्यक्तिको नाममा जग्गा दर्ता हुनेछ । उजूर परेकोमा अदालतबाट भएको अन्तिम निर्णय भई आए बमोजिम दर्ता गरिने छ भन्ने लेखिएको पाइन्छ । तर मालपोत कार्यालय मकवानपुरले सो बमोजिम विपक्षी धर्मलाल ध्वजुका नाममा अस्थायी दर्ता नगरी स्थायी दर्ता गरी दिएकोले उक्त निर्णय सो जग्गा (नाप जाँच) ऐन, २०१९ को दफा ६(७) समेतको त्रुटि देखिँदा मालपोत कार्यालयको ०३९।५।६ को उक्त टिप्पणी निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिएको छ, अब कानुन बमोजिम निर्णय गर्नु भनी विपक्षी मालपोत कार्यालय मकवानपुरका नाममा परमादेशको आदेश समेत जारी हुने ठहर्छ । जानकारी निमित्त आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालयमा पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई फाइल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

 

इतिसम्वत् २०४० साल पौष २४ गते रोज १ शुभम् ।

 

