निर्णय नं. १७६२ - जग्गा

निर्णय नं. १७६२     ने.का.प. २०४० अङ्क ९

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान

सम्वत् २०३९ सालको दे.पु.नं. ४८३

फैसला भएको मिति : २०४०।९।२६।३ मा

पुनरावेदक/प्रतिवादी : भ.पु.जि.सिपाडोल गा.पं.वडा नं.८ बस्ने ठूली कान्छी थपेनीसमेत

विरूद्ध

विपक्षी/वादी   : भ.जिल्ला सिपाडोल गा.पं.वडा नं.८ न्हाकडोल बस्ने कृष्णबहादुर बस्नेत क्षेत्री

मुद्दा : जग्गा

(१)                अधिकारक्षेत्र भित्रको नभएको भनी नालेस खारेज गर्ने गरेको फैसला मनासिव हुँदा तहकिकात इन्साफ गर्नु भनी पठाएको इन्साफ उल्टी हुने ।

(प्रकरण नं. १५)

पुनरावेदक प्रतिवादीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मी

विपक्षी वादीतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामप्रसाद ढुंगेल

फैसला

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

१.     ठूली कान्छी थपेनी समेतले पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने निवेदनमा पुनरावेदनको अनुमति प्राप्त गरी आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यसप्रकार छन् : गूठी संस्थान भक्तपुर गूठी तहसिल तथा खर्च कार्यालयको ०३४।१२।१३ को टिप्पणी आदेश गैरकानुनी भएबाट रद्द गरी गूठी संस्थान ऐन, २०३३ को दफा २६ को देहाय दफा ४ अनुसार मोल रु.७,०००। जाने कि.नं.४०५ को जग्गा रोपनी ०–११–० कि.नं.४३६ को जम्मा रोपनी २–३–० समेत जम्मा २–१४–० को ३ खण्डको १ खण्ड जोताहा कृष्णबहादुरको पत्नी विपक्षी ठूली कान्छीका नाउँमा र २ खण्ड हामीहरूको नाउँमा दर्ता गरिपाउँ भन्ने समेतको व्यहोराको जना २ को फिरादपत्र ।

२.    दर्ता सम्बन्धमा निर्णय दिन पाउने र कानुन अनुसार लगत दर्ता राख्न पाउने पूर्ण अधिकार छ । तसर्थ विभिन्न जिकिर गरेअनुसार म खास जोताहा खेमबहादुरको नाउँमा दर्ता गर्ने गरेको गू.सं. तथा खर्च कार्यालयको निर्णय अपील सदर राखी म खास जोताहाको माल संरक्षण गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको ठूली कान्छी खेमबहादुर जना २ को प्रतिउत्तरपत्र ।

३.    गूठी संस्थानलाई विपक्षी नबनाई मातहतको अड्डाका कर्मचारी उपरको वादी यस अदालतमा दायर हुने कानुनी व्यवस्था नभएकोले यो वादी खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको भ.पु.गू.सं. तथा खर्च कार्यालयको ख.शेषमणीको प्रतिउत्तरपत्र ।

४.    भ.पु. कार्यालयले सबै काम कारवाही गनै संस्थानको आदेश निर्णय अनुसार गर्नपर्ने कुरा गूठी संस्थान ऐनमा प्रष्ट नै भइरहेको भई गरेको निर्णय प्रतिवादीलाई असन्तुष्ट भएपछि सोही व्यहोरा दर्शाई आफ्नो पाउने छ्वाय बाली देखाई सो को प्रमाण समेतको गूठी संस्थानमा उजूर दिई गूठी संस्थानले नै यो निर्णय ठीक नभए बदर हुने नै थियो गूठी संस्थान उपर वादी नभएको यस स्थितिको यो वादी यस अञ्चल अदालतमा नलाग्ने हुँदा वादी खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत हा.ना.सु.तोयराजको प्रतिउत्तरपत्र ।

५.    प्रस्तुत फिरादमा गूठी संस्थान पुतलीसडक अन्तर्गत भ.पु.गु. तथा खर्च कार्यालयका का.जि.न.पं.वडा नं.३१ बागबजार बस्ने ना.सू. तोयराज उपाध्याय समेतलाई प्रतिवादी तुल्याएको गूठी संस्थान ऐन, ०३३ को दफा ३(२) अनुसार गूठी संस्थान उपर नालेस लाग्न सक्ने भन्ने भएको र सोही ऐनको दफा ६२ अनुसार गूठी संस्थान वादी प्रतिवादी भएको मुद्दामा अरू कार्यवाही गर्न अधिकारक्षेत्र अञ्चल अदालतको हुने भएको हुँदा उपरोक्त अनुसार गूठी खर्च कार्यालयका ना.सु.तोयराज उपाध्याय समेत उपरको फिरादलाई संस्थानको उपरको भन्न मिल्ने नदेखिएको र सो संस्थानकै उपरको सम्झिएको अवस्थामा पनि प्रस्तुत फिरादबाट गूठी अड्डाको सो निर्णय बदर हुनसक्ने स्थिति नहुँदा खारेज हुने ठहर्छ भन्ने समेत बागमती अञ्चल अदालतको मिति २०३७।२।२२।४ को फैसला ।

६.    बागमती अञ्चल अदालतको फैसला उपर चित्त बुझेन भन्ने समेत व्यहोराको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा परेको पुनरावेदन जिकिर ।

७.    भक्तपुर गूठी तहसिल तथा खर्च कार्यालयले गरेको पर्चा निर्णयमा पुनरावेदन गर्न जानु भनी लेखेको छ तापनि कहाँ कुन निकायमा कुन ऐन बमोजिम पुनरावेदन गर्न जाने हो सो कुरा निर्णयमा उल्लेख नभएको अवस्थामा पक्षले अदालतमा नालेस फिराद दिन जान्छन् भने यस्तोमा नालेस लाग्दैन भन्नु नहुने त्यसमा पनि गूठी संस्थान मात्र भनी वादीले दावी नलिए पनि गूठी संस्थान अन्तर्गतको भ.पु. गूठी तहसिल तथा खर्च कार्यालय भनी लेखेकै हुनाले यस्तो स्थितिमा वादी पक्षले अदालतमा दिन ल्याएको नालेस खारेज गरिदिन नमिल्ने हुँदा खारेज गरेको बा.अं.अ.को फैसला नमिलेकोले सो फैसला बदर हुने ठहर्छ । कानुनबमोजिम तहकिकात इन्साफ गरी दिनु भनी तारेखमा रहेका पक्ष विपक्ष दुबै थरलाई तारेख तोकी मिसिल बागमती अञ्चल अदालतमा पठाई दिनु भन्ने समेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति २०३८।५।२।३ को फैसला ।

८.    उक्त फैसलामा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भनी निवेदनमा गूठी संस्थान ऐन, २०३३ को दफा ६२ मा उल्लेख भएबमोजिम गूठी संस्थान वादी वा प्रतिवादी भएको मुद्दा अञ्चल अदालतले हेर्ने व्यवस्था भएको प्रस्तुत मुद्दामा गूठी संस्थान प्रतिवादी नभएको तसर्थ मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले इन्साफ गर्न बागमती अञ्चल अदालतमा पठाएको उक्त उल्लेखित ६२ नं.को त्रुटि गरेको देखिनाले पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने समेत सर्वोच्च अदालतको मिति २०३८।११।२५।२ को आदेश ।

९.    तारेखमा रहेका पुनरावेदक प्रतिवादी खेमबहादुर र विपक्षी वादी कृष्णबहादुर तथा कर्णबहादुरलाई रोहवरमा राखी पुनरावेदक खेमबहादुर थापा क्षेत्री तर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मीको र विपक्षी प्रतिवादी कृष्णबहादुर बस्नेत समेततर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामप्रसाद ढुंगेलको बहस समेत सुनियो ।

१०.    प्रस्तुत मुद्दामा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले बागमती अञ्चल अदालतले गरेको खारेजी फैसलालाई बदर गरी तहकिकात इन्साफ गर्नु भनी बागमती अञ्चल अदालतमा पठाउने गरेको फैसला मनासिव या बेमनासिव के रहेछ ? निर्णय दिनुपरेको छ ।

११.    प्रस्तुत फिरादपत्रमा गूठी संस्थान पुतलीसडक अन्तर्गत भ.पु.गु. तथा खर्च कार्यालयका का.जि.न.पं.वा.नं. ३१ बागबजार बस्ने ना.सु.तायराज उपाध्याय तथा सोही कार्यालयका ख.शेषमणी नेपाल समेतलाई प्रतिवादी बनाएको देखिन्छ ।

१२.   यसमा गूठी संस्थान ऐन, २०३३ को दफा ६२ मा यस ऐनमा अन्यथा व्यवस्था गरिएकोमा बाहेक संस्थान वादी वा प्रतिवादी भएको मुद्दामा शुरू कारवाही र किनारा गर्ने अधिकारक्षेत्र अञ्चल अदालतको हुनेछ ।

१३.   उक्त ऐनको दफा ३ को उपदफा (२) हेर्दा संस्थान अविछिन्न उत्तराधिकारवाही एक स्वशासित र सङठित संस्था हुनेछ । यसले आफ्नो नामबाट नालिस उजूर गर्नसक्ने छ र यस उपर पनि सोही नामबाट नालिस उजूर लाग्न सक्नेछ” भन्ने र उक्त ऐनको दफा ५ को उपदफा (१) मा संस्थानको सबै काम कारवाईको रेखदेख, नियन्त्रण र व्यवस्था अध्यक्षले गर्नेछ ।

१४.   सोही दफाको उपदफा (२) मा “यस ऐन अन्तर्गत संस्थानलाई भएको सबै अधिकारहरूको प्रयोग तथा कर्तव्यका पालन अध्यक्षले गर्ने छ” भन्ने छ यसबाट यो स्पष्ट हुन्छ कि गूठी संस्थान उपर मुद्दा चलाउन पर्नेमा सो संस्थानको अध्यक्षलाई प्रतिवादी बनाउनु पर्छ र फिरादपत्र हेर्दा गूठी खर्च कार्यालयका ना.सु.तोयनाथ र सोही कार्यालयका ख.शेषमणि नेपाल समेत उपर मुद्दा दायर गरेको फिरादपत्रबाट देखिन्छ । प्रस्तुत मुद्दामा गूठी संस्थानको अध्यक्षलाई प्रतिवादी बनाएको पाइँदैन । यस्तो अवस्थामा ना.सु.तोयानाथ समेतलाई मात्र प्रतिवादी बनाई फिराद दायर गरेकोलाई गूठी संस्थान ऐन, २०३३ बमोजिम गूठी संस्थान उपर मुद्दा दायर गरेको भन्न मिलेन ।

१५.   तसर्थ यो मुद्दा अञ्चल अदालतको अधिकारक्षेत्र भित्रको भएको देखिन आउँदैन । अतः आफ्नो अधिकारक्षेत्र भित्रको नभएको भनी नालेस खारेज गर्ने गरेको बागमती अञ्चल अदालतको फैसला मनासिव हुँदा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले कानुनबमोजिम तहकिकात इन्साफ गर्नु भनी पठाएको इन्साफ उल्टी हुने  ठहर्छ । तपसील बमोजिम गरी नियमबमोजिम मिसिल बुझाई दिनु।

तपसील

पुनरावेदक प्रतिवादी ठूली कान्छी थपेनी तथा खेमबहादुर थापा क्षेत्री के माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएबमोजिम मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ उल्टी भएकोले म.क्षे.अ.ले ठूली कान्छी थपेनी तथा खेमबहादुर थापालाई रु.४५। भराउने गरेको सो भराउनु परेन सो लगत काटी दिनु भनी का.जि.अ.त.मा लगत दिनु........................................................................................................................................१

ऐ ऐ.के माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएबमोजिम पुनरावेदक प्रतिवादी कान्छी थपेनी तथा खेमबहादुर थापाले यस अदालतमा पुनरावेदन गर्दा राखेको कोर्टफी रु.४५। वादी कृष्णबहादुर थापा तथा कर्णबहादुर बस्नेत क्षेत्री समेत जवान २ बाट भराई पाउँ भनी प्रतिवादी कान्छी थपेनी तथा खेमबहादुर थापा समेतको कोर्टफी ऐनको म्याद ३ वर्ष भित्र दरखास्त पर्न आएमा कानुन बमोजिम भराई दिनु भनी बागमती अञ्चल अदालतमा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु........................................................................................................................................२

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.हरगोविन्द सिंह प्रधान

 

इतिसम्वत् २०४० साल पौष २३ गते रोज ३ शुभम् ।