निर्णय नं. १७९१ - उत्प्रेषण वा उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउँ
निर्णय नं. १७९१ ने.का.प. २०४० अङ्क १०
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वीबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी
सम्वत् २०३९ सालको रिट नं. १६६९
आदेश भएको मिति : ०४०।१०।१९।१ मा
निवेदक : महोत्तरी जिल्ला पिगौना गा.पं.वार्ड नं.३ बस्ने रामचन्द्र विच्छा
विरूद्ध
विपक्षी : श्री अञ्चलाधिश, जनकपुर अञ्चलाधिशको कार्यालय, जलेश्वर समेत
विषय : उत्प्रेषण वा उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउँ
(१) निजामती कर्मचारीहरूको बढुवा गर्दा सोही नियमावली बमोजिम गर्नुपर्नेमा सो नगरी लोकसेवा आयोगको पत्रको आधारमा टेष्ट पास बापत ८ अंक प्रदान गरी बढुवा गर्ने गरेको निर्णय र ०३८।११।१८ को संशोधित नियमावली प्रकाशन समेत निजामती सेवा नियमावली, २०२१ को नियम ३, ५(४)(क) को प्रतिकूल हुँदा उक्त निर्णय र संशोधित नामावली प्रकाशन उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ।
(प्रकरण नं. १२)
निवेदकतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री दमन ढुंगाना
विपक्षीतर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री वलीराम कुमार
आदेश
न्या.पृथ्वीबहादुर सिंह
१. नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्नआएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यसप्रकार रहेछ :
२. म निवेदक २०२५।१२।७ मा लोकसेवा आयोगबाट सिफारिश भई स्थायी नियुक्ति भएपछि मुखिया तथा खरिदार पदमा क्रमसः बढुवा हुँदै हालसम्म खरिदार पदमा रही काम गर्दैका बखत ना.सु.पदमा बढुवा गर्ने सूचना प्रकाशित भएअनुसार आफू पनि संभाव्य उम्मेदवार भएकोले आवश्यक फाराम भरी बढुवा समिति समक्ष पेश गरेको थिएँ । बढुवा समितिबाट विपक्षी, गोरख चौधरी र म समेतलाई बढुवा गर्ने निर्णय गरी मिति २०३८।८।८ मा सूचना प्रकाशित भए उपर विपक्षी योगेन्द्र साहको निजामती सेवा नियमावली, २०२१ को परिच्छेद ३ को नियम ८ र ९ अन्तर्गत जनकपुर अञ्चलाधिश कार्यालयमा उजूरी पर्दा विपक्षी योगेन्द्र शाह र गोरख चौधरीले बढुवा पाउने भई मैले नपाउने निर्णय भएछ । आफूले पाएको नम्बर हेर्न कोशिस गर्दा नपाए पनि बुझ्दा विपक्षी योगेन्द्र शाहलाई एस.एल.सी.टेष्ट परीक्षा उत्तीर्ण गरेको बापत ८ नं.दिई मलाई हटाई निजलाई बढुवा गरेको व्यहोरा विश्वस्त सूत्रबाट ज्ञात हुनआएको छ । यसका साथै का.स.मु.फाराम नं.१ मा ४८½ नं. मैले पाउनु पर्नेमा २४ अंक मात्र पाएको छु ।
३. निजामती सेवा नियमावली बमोजिम टेष्ट पासको नम्बर दिन नमिल्ने जेष्ठता तथा योग्यताका अधारमा पनि विपक्षीहरूको भन्दा मेरो नम्बर बढी भई मैले बढुवा पाउनुपर्नेमा सो नभएकोले बढुवा पाउने मौलिक हकमा आघात तथा कुण्ठा पुर्याएको हुँदा नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषण लगायत जो चाहिने आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरी पुनरावेदन तहमा गरिएको मिति २०३८।११।१८।२ को निर्णय सूचना बदर गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको रिट निवेदन रहेछ ।
४. विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ लिई प्राप्त भएपछि नियमानुसार पेश गर्नु भनी २०३९ साल आश्विन २६ को श्री सर्वोच्च अदालत सिंगलबेञ्चको आदेश ।
५. उपयुक्त आदेश बमोजिम विपक्षी जनकपुर अञ्चल अदालतका तर्फबाट डा.श्री पिताम्बर झाले प्रस्तुत गर्नुभएको लिखितजवाफमा श्री जनकपुर अञ्चल अदालत र श्री जनकपुर अञ्चलाधिश कार्यालयबाट प्रस्तुत बढुवा सम्बन्धमा कारवाही भएकोले सबै व्यहोरा उक्त कार्यालयहरूबाट अवगत हुने हुँदा बिना आधार यस अस्पतालमा उपर रिट दिई रहन आवश्यक नभएको भन्ने उल्लेख भएको रहेछ ।
६. विपक्षी श्री योगेन्द्र शाहले प्रस्तुत गर्नुभएको लिखितजवाफमा नि.से.नि., २०२१ (संशोधन सहित) को नियम ३.५(४)(क) को शैक्षिक योग्यता महलमा निजामती मध्यम परीक्षाका एल.एस.सी.वा सो सरह उल्लेख भई प्राप्त हुन अंकको महलमा निजामती मध्यमा परीक्षा बापत अनुसार क्रमशः १२, १० र ८ र एस.एल.सी.बापत २४, २० र १६ तोकेको र पहिलो महलमै सो सरह भन्ने वाक्यांशले निजामती मध्यमा परीक्षा सरहलाई पनि अंगालेको स्पष्ट छ । लोकसेवा आयोग अञ्चल कार्यालयले मिति २०३८।७।२१ मा लेखेको पत्रबाट टेष्ट पास बापत निजामती मध्यमा परीक्षा बापत सरह अंक दिनुपर्ने पनि स्पष्ट छ । पुनरावेदक तहबाट मलाई एस.एल.सी.बापत अक दिएको नभई निजामती मध्यमा परीक्षा सरह मात्र न्यूनतम ८ अङ दिएको कानुन सम्भव हुँदा मैले ना.सु.पदमा बढुवा पाएको सदर गरी निवेदकको रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने उल्लेख भएको रहेछ ।
७. विपक्षी श्री अञ्चलाधिश कार्यालय जनकपुरका अञ्चलाधिशले दिनुभएको लिखितजवाफमा टेष्ट पास बापतको नं.८ श्री लोकसेवा आयोगको मिति २०३५।६।५ को निर्णयानुसार पुनरावेदक योगेन्द्र शाहलाई दिई बढुवा गरिएको हो । निवेदकको मौलिक अधिकारलाई यस कार्यालयबाट हनन् गरिएको नहुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने व्यहोरा उल्लेख भएको ।
८. विपक्षी श्री गोरख चौधरीले प्रस्तुत गर्नुभएको लिखितजवाफमा निजामती सेवा नियमावलीको नियम ३.५(३) ले प्रष्ट गर्दागर्दै सो प्रतिकूल योगेन्द्र शाहलाई टेष्ट पासको ८ अंक प्रदान गरी पुनरावेदन तहबाट बढुवामा प्रथम गराएको रकमलाई द्वितीय स्थान प्राप्त गराई मेरो योग्यता क्रममा बाधा पुर्याएको हुनाले योग्यता तथा मर्यादा क्रमको रक्षा हुन र मेरो हकमा जति विपक्षीको झुठ्ठा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत अनुरोध गर्नुभएको छ ।
९. रिट निवेदकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री दमन ढुंगानाले टेष्ट पास बापतको बढुवामा अंक दिने व्यवस्था नि.से.नि.मा नभएको र लोक सेवा आयोगको पत्र र सामान्य सिद्धान्तले कानुनी व्यवस्थालाई काट्न नसक्ने हुँदा रिट जारी हुनुपर्छ भन्ने समेत र विपक्षी कार्यालयहरूका तर्फबाट खटिई उपस्थित हुनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री वलिराम कुमारले लोक सेवा आयोगको मिति २०३५।६।५ को निर्णय बमोजिम २०३७।७।१५ का परिपत्र अनुसार टेष्ट पास बापत ८ नम्बर दिने गरी पुनरावेदन तहबाट मिति २०३८।११।८ मा भएको निर्णय कानुन अनुरूप छ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो साथै विपक्षी योगन्द्र शाहका तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री चुडामणीराजसिंह मल्लले नि.से.नि.को नियम ३.५(४)(क) मा उल्लिखित “वा सो सरह” ले निजामती मध्यमा परीक्षा सरहलाई समेत जनाउने हुँदा उक्त नियम र लोक सेवा आयोगको मिति २०३५।६।५ को निर्णय समेतका आधारमा टेष्ट पास बापत अंक ८ दिने गरी मिति २०३८।११।८ मा भएको निर्णय कानुन अनुरूप छ भन्ने समेत बहस जिकिर र बहस नोट समेत प्रस्तुत गर्नुभयो ।
१०. प्रस्तुत विवादमा रिट निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी गर्नुपर्ने वा नपर्ने के रहेछ भन्ने कुरामा निर्णय दिनुपरेको छ ।
११. यसमा निर्णयतर्फ विचार गर्दा गोरख चौधरी र रामचन्द्र विच्छालाई बढुवा गर्ने गरी बढुवा समितिबाट २०३८।७।२१ मा भएको निर्णय उपर योगेन्द्र शाहको पुनरावेदन पर्दा लोक सेवा आयोगको मिति ०३५।६।५ को निर्णय अनुसार ०३७।७।१५ को परिपत्र समेत भएको भनी योगेन्द्र शाहलाई टेष्ट पास बापत ८ अंक दिई योगेन्द्र शाह र गोरख चौधरीलाई बढुवा गर्ने ठहराई जनकपुर अञ्चलाधिश कार्यालयबाट ०३८।११।८ मा निर्णय भई ०३८।११।१८ मा संशोधित नामावली प्रकाशन भएको देखिन्छ । पुनरावेदन तहबाट भएको उक्त निर्णय सूचना बदर गरिपाउँ भन्ने निवेदकको मुख्य निवेदन जिकिर रहेको पाइन्छ ।
१२. प्रस्तुत विवादमा टेष्ट परीक्षा बापत अंक प्रदान गर्न मिल्ने हो होइन भनी कानुन हेरिएमा तत्काल कायम रहेको निजामती सेवा नियमावली, २०२१ को नियम ३.५ मा बढुवा गर्दा कार्यक्षमताको मूल्याड्ढन गर्ने आधार शिर्षक अन्तर्गत उपनियम (४)(क) मा शैक्षिक योग्यता बापत अंक दिने व्यवस्था गरेको पाइन्छ । उक्त उपनियमको खण्ड १ मा निजामती मध्यमा परीक्षालाई श्रेणी अनुसार १२,१०, ८ र एस.एल. सी.वा सो सरहलाई २४,२०, १६ अंक प्रदान गरिने व्यवस्था रहेको देखिन्छ । तर टेष्ट पास बापत नम्बर दिने कुनै व्यवस्था भएको पाइँदैन निजामति कर्मचारीहरूको बढुवा गर्दा सोही नियमावली बमोजिम गर्नुपर्नेमा सो नगरी लोकसेवा आयोगको पत्रको आधारमा टेष्ट पास बापत ८ अंक प्रदान गरी योगेन्द्र शाहलाई बढुवा गर्ने गरेको जनकपुर अञ्चलाधिश कार्यालयको ०३८।११।८ को निर्णय र ०३८।११।१८ को संशोधित नियमावली प्रकाशन समेत निजामती सेवा नियमावली, २०२१ को नियम ३.५(४)(क) को प्रतिकूल हुँदा उक्त निर्णय र संशोधित नामावली प्रकाशन उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । जानकारीको लागि आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालयमा पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई फाइल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.हरिहरलाल राजभण्डारी
इतिसम्वत् २०४० साल माघ १९ गते रोज ५ शुभम् ।