निर्णय नं. ७६०५ - भ्रष्टाचार (न.प्र.प.) ।

निर्णय नं.७६०५           ने.का.प.२०६२              अङ्क १०

 

सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री मीनवहादुर रायमाझी

माननीय न्यायाधीश श्री दामोदरप्रसाद शर्मा

संवत २०६२ सालको फौ.पु.नं.....३१४१

फैसला मितिः २०६२।१०।५।४

 

मुद्दाः भ्रष्टाचार (न.प्र.प.) ।

 

पुनरावेदक / प्रतिवादी ओखलढुंगा जिल्ला, तलुवा ठुलाछाप गा.वि.स.वडा नं. १ घर भै हाल मोरङ्ग जिल्ला वि.उप.म.न.पा.वडा नं. ३ वस्ने ट्राफिक प्रहरी कार्यालय विराटनगरको प्र.नि.पदमा कार्यरत कुमारवहादुर कटुवाल

विरुद्ध

प्रत्यर्थी / वादीः अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयागको तर्फवाट अनुसन्धान अधिकृत केशरवहादुर के.सी.का. प्रतिवेदनले श्री ५ को सरकार

 

§  प्रतिवादीको नाम र क्रमांक विहार संस्कृत शिक्षा वोर्डको टि.आर. मा उल्लेख नभएको भन्ने प्रमाणित हुनुका साथै प्रतिवादीले आफ्नो प्रमाणपत्र सक्कली भनी पुष्टि गर्न पेश गरेको पत्र समेत फर्जि भन्ने देखिन आएवाट प्रतिवादीको कार्य स्वच्छ र सफा नियतवाट भएको मान्न नसकिने ।

(प्रकरण नं.१३)

§  प्रतिवादीले संस्कृत वोर्ड पटनाको लव्धांक पत्र, अस्थायी प्रमाण पत्र लगायतका शैक्षिक प्रमाणपत्ररुको आधारमा कुनै लाभ हासिल नगरेको भन्ने प्रतिवादी जिकिर भएपनि उक्त प्रमाणपत्रहरु प्रतिवादीले पेश गरी निजको व्यक्तिगत फाईलमा संलग्न रहन पुगेको सन्दर्भमा निजले उक्त प्रमाणपत्रहरु वढुवा पाउने समेतको उद्देश्यले पेश गरेको होईन भनी विश्वास गर्न नसकिने ।

§  राष्ट्रसेवक कर्मचारीले पेश गरेको शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्रहरु गलत देखिन आएको स्थितिमा निजले सो प्रमाणपत्रवाट के कति फाईदा लियो वा लिएन भन्ने कुरा निजले गलत प्रमाणपत्र पेश गरी योग्यता ढांटने कार्य गरेको कसूरको सन्दर्भमा गौण महत्वको मान्नु पर्ने भएवाट पनि प्रतिवादीले उक्त प्रमाणपत्रवाट कुनै लाभ प्राप्त नगरेको भन्ने जिकिरको आधारमा प्रतिवादीले कसूरवाट उन्मुक्ति पाउने अवस्था नदेखिने ।

(प्रकरण नं.१५)

§  प्रतिवादीले वढुवा पाउने समेतको उद्देश्यले गलत प्रमाणपत्र पेश गरेको अवस्थामा निजवाट भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०१७ को दफा १२ अन्तर्गतको कसूर भएको ठहर गरी प्रतिवादीलाई अभियोग माग दावीवमोजिम जरिवाना गर्ने गरेको विशेष अदालतको फैसला मनासिव हुंदा सदर हुने ।

(प्रकरण नं.१६)

 

 

पुनरावेदक प्रतिवादी तर्फवाटः विद्धान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री महादेव यादव र विद्धान अधिवक्ताद्वय श्री शम्भु थापा तथा श्री दिनेश थापा

प्रत्यर्थी वादी तर्फवाटः विद्धान उपन्यायाधिवक्ता श्री ऋृषिकेश वाग्ले

अवलम्वित नजीरः

 

 

फैसला

न्या.मीनवहादुर रायमाझीः न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९(१) (क) तथा विशेष अदालत ऐन, २०५९ को दफा १७ अन्तर्गत विशेष अदालत काठमाडौंको मिति २०६०।४।२१।४ को फैसला उपर पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एवं ठहर यस प्रकार छ :-

२.    सेना र प्रहरीमा नक्कली प्रमाणपत्रको प्रयोग गरी आएकोले सक्रिय रुपवाट कारवाही गरिनु पर्छ भन्ने समेत व्यहोराको अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा मिति २०५८।९।१८ मा द.नं. ४५७३ मा दर्ता हुन आएको वेनामी उजुरी प्रतिवेदन ।

३.    प्रहरी प्रधान कार्यालयवाट प्राप्त संस्कृत शिक्षा वोर्डवाट मध्यमा परिक्षा पास गरेको प्रमाणपत्र आयोगको मिति २०५९।४।१६ को पत्रवाट प्रमाणिकरणको लागि उच्च माध्यामिक शिक्षा परिषदमा पठाएकोमा उच्च माध्यामिक शिक्षा परिषदको च.नं. १३९ मिति २०५९।५।११ को पत्रसाथ संस्कृत शिक्षा वोर्डको पत्रांक ३२४६ दिनांक १६।८।००२ को पत्र साथ प्रमाणिकरण विवरण प्राप्त भएको ।

४.    विहार संस्कृत शिक्षा वोर्ड पटनाको पत्रांक ३२४६ मिति १६।८।२००२ को पत्रवाट कुमारवहादुर कटुवालको इ.सं. १९९२ अनुक्रमांक १९०।८३५ पिताका नाम नरवहादुर, योग ४७० श्रेणी द्धितिय उल्लेख गरी कैफियत महलमा टि.आर.मे.उक्त क्रमांक अंकित नहि है     (गलत) भनी उल्लेख भई आएको ।

५.    मैले भारतको विहार संस्कृत, शिक्षा वोर्ड पटनावाट १९९२ मा मध्यमा परिक्षा र विहार इन्टरमिडियट एजुकेशन काउन्सिलवाट १९९५ मा आई.ए.पास गरेको हुं । प्रमाणित फोटोकपी प्रमाणपत्र अन्य प्रयोजनको लागि नभै विभिन्न कृयाकलाप र वढुवा हुने धारणावाट पेश गरेको थिएं । विहार संस्कृत शिक्षा वोर्ड पटनाको पत्रांक ३२४६ मिति १६।८।२००२ को पत्रसाथ प्राप्त प्रमाणिकरणको विवरण अनुसार मेरो मध्यमा परिक्षाको प्रमाणपत्र गलत देखिन आयो भन्ने समेत व्यहोराको कुमार कटुवालले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष गरेको वयान ।

६.    प्रतिवादीले आफुले गलत प्रमाणपत्र पेश गरी गैरकानूनी रुपमा वढुवा प्राप्त गरी लाभ लिने उद्देश्यले नक्कली प्रमाण पेश गरेको पुष्टि हुन आएकोले निजको उक्त कार्य साविक भ्रष्टचार निवारण ऐन, २०१७ को दफा १२ एवं भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०५९ को दफा १६(१) को कसूर गरेको देखिँदा उक्त दफा वमोजिम सजाँय हुन भन्ने समेत व्यहोराको आरोप पत्र ।

७.    सँयुक्त राष्ट्र संघिय शान्ति कार्यमा जान पाईन्छकी भनेर २०५९ सालमा पेश गरेको प्रमाणपत्र सक्कली हुन किनकि परिक्षा दिन १५ दिन विदा लिएर परिक्षा दिएर पास गरेको हुं । विहार शिक्षा वोर्ड पटनामा म गई वुझि कर्मचारीको गल्तीले तपाईको नाममा टि.आर.मा क्रमांक अंकित नभएको भन्ने कुमारवहादुर कटुवालको अदालतमा भएको वयान ।

            ८.    यसमा प्रतिवादीले पेश गरेको प्रमाणपत्रवाट निजको वढुवा नभएको भए पनि वढुवा पाउने समेतका उद्देश्यले पेश गरेको अवस्थामा भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०१७ को दफा १२ अन्तर्गतको कसूर भएको भन्नु पर्ने हुन आउंछ । त्यसकारण प्रतिवादी कुमारवहादुर कटुवालले आरोपत्र माग दावी वमोजिमको कार्य गरी भ्र.नि.ऐन, २०१७ को दफा १२ अन्तर्गतको कसूर गरेको ठहर्छ । निजलाई सोही ऐनको दफा १२ र २९ (२) वमोजिम २५००। (दुई हजार पांचसय) जरिवाना हुन्छ भन्ने विशेष अदालत काठमाडौंको मिति २०६०।४।२१।४ को फैसला ।

            ९.    मैले पास गरेको वास्तविक अनुक्रमांक १९०।८३५ को एकिन नगरी, विद्यालयको भूलवाट अनुक्रमांक ०३५ को ठाउंमा ८३५ हुन गएकोमा सक्कली प्रमाणलाई पनि शंका गरी शंकाको भरमा मलाई कसूरदार कायम गरेको र उक्त प्रमाणपत्रवाट मैले कुनै लाभ वा ओहोदा पनि नपाएको र वढुवा हुने प्रयोजनको लागि उक्त प्रमाणपत्र गरेको नहुंदा भ्र.नि.ऐन, २०१७ को दफा १२ को त्रुटिपूर्ण व्याख्या गरी मलाई कसूरदार ठहर्‍याई सजाँय गर्ने गरेको विशेष अदालत काठमाडौंको त्रुटिपूर्ण फैसला वदर गरी मेरो पुनरावेदन जिकिर वमोजिम अभियोग दावीवाट सफाई पाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादीको तर्फवाट परेको पुनरावेदन जिकिर ।

            १०.    यसमा पेश भएको भनिएको प्रमाणपत्रवाट पुनरावेदक कुमारवहादुर कटुवालले कुनै प्रतिफल प्राप्त गरेको नदेखिएवाट यसैलाई मात्र आधार वनाई सजाँय गर्ने गरेको विशेष अदालतको इन्साफ त्रुटिपूर्ण भै फरक पर्न सक्ने देखिँदा मुलुकी ऐन अ.वं. २०२ नं. वमोजिम छलफलको लागि विपक्षी झिकाउनु भन्ने व्यहोराको मिति २०६१।६।२८।५ को यस अदालतको आदेश ।

            ११.    नियम वमोजिम पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक तर्फवाट उपस्थित विद्धान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री महादेव यादव र विद्धान अधिवक्ताद्वय श्री शम्भु थापा तथा श्री दिनेश थापा एवं प्रत्यर्थी वादी श्री ५ को सरकारको तर्फवाट उपस्थित विद्धान उप न्यायाधिवक्ता श्री ऋृषिकेश वाग्लेले गर्नु भएको वहस जिकिर समेत सूनियो । विद्धान कानून व्यवसायीहरुको वहस जिकिर सुनि मिसिल संलग्न कागज प्रमाणको अध्ययन गर्दा प्रतिवादी कुमारवहादुर कटुवालले भ्र.नि.ऐन, २०१७ को दफा १२ को कसूर गरेको ठहर्‍याई निजलाई सोही ऐनको दफा १२ र २९ (२) वमोजिम सजाँय गर्ने गरेको विशेष अदालत काठमाडौंको मिति २०६०।४।२१।४ को फैसला मिलेको छ , छैन ? पुनरावेदक प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर पुग्छ , पुग्दैन ?  निर्णय दिनु पर्ने देखियो ।

            १२.   निर्णयतर्फ विचार गर्दा, यसमा प्रतिवादी कुमारवहादुर कटुवालले गलत प्रमाणपत्र पेश गरी गैरकानूनी रुपमा वढुवा प्राप्त गरी लाभ लिने उद्देश्यले नक्कली प्रमाणपत्र पेश गरेको पुष्टि हुन आएकोले निजको उक्त कार्य साविक भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०१७ को दफा १२ एवं भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०५९ को दफा १६(१) को कसूर गरेको देखिँदा उक्त दफा वमोजिम सजाँय हुनु पर्ने भन्ने अभियोग दावी देखिन्छ । सँयुक्त राष्ट्र संघिय शान्ति सेनामा जान पाईन्छ की भनेर २०५९ सालमा पेश गरेको प्रमाणपत्र सक्कली हुन । विदा लिएर परिक्षा पास गरेको हुं । विहार शिक्षा वोर्ड पटनामा गै वुझी कर्मचारीको गल्तीले टि.आर.मा क्रमांक अंकित नभएको भन्ने व्यहोरा परेको भनी सच्याई पत्र दिएको छ । अभियोग दावी वमोजिमको सजाँय हुनु पर्ने होईन भन्ने प्रतिवादीको अदालतमा भएको वयानको व्यहोरा भएवाट प्रतिवादी कुमारवहादुर कटुवालले आफुले विवादित मध्यमा परिक्षा पास गरेको प्रमाणपत्र विदा लिई परिक्षा दिई पास गरी प्राप्त गरेको र सो प्रमाणपत्र निज स्वयंले पेश गरेको भन्ने देखिन आउंछ ।

            १३.   प्रतिवादी स्वयंले पेश गरेको विवादित प्रमाणपत्रमा निजको अनुक्रमाङ्क १९०।८३५ भन्ने उल्लेख भएको देखिन्छ । उक्त प्रमाणपत्र सम्वन्धका लागि विहार संस्कृत शिक्षा वोर्ड पटनामा लेखि पठाईएकोमा सो वोर्डको पत्रांक ३२४६ मिति १६।०८।२००२ को पत्रवाट टि.आर.मे उक्त क्रमांक अंकित नही है (गलत) भनी लेखि आएको छ । तत् पश्चात प्रतिवादीले पेश गरेको विहार संस्कृत वोर्ड पटनाको मिति ०७।१०।२००२ को पत्रमा मेरै कार्यालयद्धारा निर्गत पत्र संख्या ३२४६ मिति १६।०८।२००२ को पत्रमा टि.आर.मे उक्त क्रमाड्ढ अंकित नही लिखकर भेजा गया था । लेकिन पूनः अपने कार्यालय मे उपरोक्त छात्रका छानविन करने पर अभिलेख के आधार पर कुमारवहादुर कटुवाल वर्ष १९९२ मे जिनका अनुक्रमांक १९० ।८३५ है । इनकेद्धारा प्राप्त कुल योग ४७० जो द्धितिय श्रेणीमे उत्तिर्ण है भन्ने उल्लेख भएको पाईन्छ । प्रतिवादीवाट पेश भएको मिति ०७।१०।२००२ को पत्रको सत्यता सम्वन्धमा पूनः विहार संस्कृत शिक्षा वोर्डमा पत्राचार गर्दा उक्त वोर्डको मिति २३।१२।२००२ को पत्रमा कुमारवहादुर कटुवाल १९०।८३५।९२ का कार्यालय प्रति टि.आर.मे नाम अँकित नही है जिसकी सूचना इस कार्यालयके पत्रांक ३२४६ दिनांक १६।०८।२००२ द्धारा पूर्व मे भेजि जा चुकी है । आपके पत्रद्धारा संलग्न तथाकथित पत्राँक ३२७६ दिनांक ०७।१०।२००२ यस कार्यालयद्धारा निर्गत नही है एन पत्र फर्जी है भनी लेखि आएको पाईन्छ । यस प्रकार प्रतिवादीको नाम र क्रमांक विहार संस्कृत शिक्षा वोर्डको टि.आर. मा उल्लेख नभएको भन्ने प्रमाणित हुनुका साथै प्रतिवादीले आफ्नो प्रमाणपत्र सक्कली भनी पुष्टि गर्न पेश गरेको ७।१०।२००२ को पत्र समेत फर्जि भन्ने देखिन आएवाट प्रतिवादीको कार्य स्वच्छ र सफा नियतवाट भएको मान्न सकिने अवस्था रहेन ।

            १४.   अर्को तर्फ प्रतिवादीले विद्यालयको भूलवाट अनुक्रमांक ०३५ को सट्टामा ८३५ हुन गएकोमा सो को निरोपण नै नगरी मलाई कसूरदार कायम गरेको मिलेन भनी पुनरावेदन जिकिर लिएको सम्वन्धमा विचार गर्दा निवेदकले विहार संस्कृत शिक्षा वोर्डको २१।१।२००३ को क्रमांक ७१५५५ को रसिद साथ क्रमांक १९०।०३५ उल्लेख भएको अस्थायी प्रमाणपत्र र लव्धांक पत्र पेश गरेको देखिएतापनि मिसिल संलग्न निजको क्रमांक १९०।८३५ को अस्थायी प्रमाणपत्र र लव्धांक पत्रको अलावा निजले पेश गरेको प्रवजन प्रमाणपत्र तथा School Leaving Certificate मा क्रमांक १९०।८३५ उल्लेख भएवाट निजले पछि पेश गरेको क्रमांक १९०।०३५ उल्लेख भएको अस्थायी प्रमाणपत्र र लव्धांक पत्र पनि विश्वसनिय मान्न सकिने अवस्था छैन । साथै निजले पेश गरेको परिक्षाको प्रवेश पत्रमा निजको क्रम संख्या १९०।८३५ उल्लेख भएको देखिँदा परिक्षा दिंदा नै १९०।८३५ वाट दिएको भएपछि १९०।०३५ उल्लेख भएको अस्थायी प्रमाणपत्र र लव्धांक पत्र निजको भनी मान्न पनि मिलेन । यस स्थितिमा विद्यालयको गल्तीले अनुक्रमांक ०३५ को सट्टामा ८३५ हुन गएको भन्ने पुनरावेदन जिकिर पनि युक्तिसंगत देखिएन ।

            १५.   माथि उल्लेखित आधार र कारणहरुवाट प्रतिवादी कुमारवहादुर कटुवालले संस्कृत वोर्ड पटनाको लव्धांक पत्र, अस्थायी प्रमाण पत्र लगायतका शैक्षिक प्रमाणपत्ररुको आधारमा कुनै लाभ हासिल नगरेको भन्ने प्रतिवादी जिकिर भएपनि उक्त प्रमाणपत्रहरु प्रतिवादीले पेश गरी निजको व्यक्तिगत फाईलमा संलग्न रहन पुगेको सन्दर्भमा निजले उक्त प्रमाणपत्रहरु वढुवा पाउने समेतको उद्देश्यले पेश गरेको होईन भनी विश्वास गर्न सकिने स्थिति देखिंदैन । राष्ट्र सेवक कर्मचारीले पेश गरेको निजको व्यक्तिगत फाईल संलग्न शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्रहरु गलत देखिन आएको स्थितिमा निजले सो प्रमाणपत्रवाट के कति फाईदा लियो वा लिएन भन्ने कुरा निजले गलत प्रमाणपत्र पेश गरी योग्यता ढांटने कार्य गरेको कसूरको सन्दर्भमा गौण महत्वको मान्नु पर्ने भएवाट पनि प्रतिवादीले उक्त प्रमाणपत्रवाट कुनै लाभ प्राप्त नगरेको भन्ने जिकिरको आधारमा प्रतिवादीले कसूरवाट उन्मुक्ति पाउने अवस्था देखिँदैन । प्रतिवादीको योग्यता ढाँटने उपरोक्त कार्य उद्देश्य रहित थियो भनी अनुमान सम्म पनि गर्न सकिंदैन ।

            १६.    तसर्थ, प्रतिवादी कुमार वहादुर कटुवालले वढुवा  पाउने  समेतको उद्देश्यले गलत प्रमाणपत्र पेश गरेको अवस्थामा निजवाट भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०१७  को  दफा  १२  अन्तर्गतको कसूर भएको ठहर गरी प्रतिवादी कुमारवहादुर कटुवाललाई अभियोग माग दावी वमोजिम भ्र.नि.ऐन, २०१७ को    दफा १२ को कसूरमा सोही ऐनको     दफा १२ र २९(२) वमोजिम २५०० (दुई हजार पांचसय) जरिवाना गर्ने गरेको विशेष अदालत काठमाडौंको मिति २०६०।४।२१।४ को फैसला मनासिव हुंदा सदर हुने ठहर्छ । पुनरावेदक प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । मिसिल नियमानुसार गरी वुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा सहमत छु ।

 

न्या.दामोदरप्रसाद शर्मा

 

ईति सम्वत् २०६२ साल माघ ५ गते रोज ४ शुभम.–––––