निर्णय नं. ७५१४ - कर्तव्यज्यान ।
निर्णय नं.७५१४ ने.का.प.२०६२ अङ्क ३
सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री मीनवहादुर रायमाझी
माननीय न्यायाधीश श्री अर्जुनप्रसाद सिंह
सम्वत् २०६० सालको फौ.पु.नं. ३०१९
फैसला मितिः २०६१।१२।१९।६
मुद्दाः– कर्तव्यज्यान ।
पुनरावेदक
प्रतिवादीः भारत सिलगुडी घर भै हाल कारागार शाखा झापामा थुनामा वस्ने बवुवा भन्ने अनवर हुसेन
बिरुद्ध
प्रत्यर्थी
वादीः गणेश रेग्मीको जाहेरीले श्री ५ को सरकार
§ मानिस आफैले ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लगाए पछि आगोको जलन र पिडा पर्नु स्वभाविक हुनेमा यस्तो केही नदेखिने ।
§ सचेत अवस्थामा आफैले ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लगाउने मानिस एउटा प्लाष्टिकको गुन्द्रि समेत पुरा नजल्ने गरि स्थिर रुपमा घोप्टो परि रहन सक्ने अवस्थाको अनुमान गर्न नसकिने ।
§ मृतक लाशको नजिकै रहेको विछ्याउना, एवं खुट्टा मुनि रहेको कपडा समेत नजलेको अवस्था देखिएवाट मृतक आफैले ज्वलन शिल पदार्थ खन्याई आगो लगाई आत्महत्या गरेको भन्ने देखीन नआउने ।
§ वारदातको अवस्थावाट मृतकको मृत्यु आफैले ज्वलनशिल पदार्थ शरिरमा खन्याई आगो लगाई आत्महत्यावाट भएको नदेखिई कर्तव्यवाटै भएको देखिन आउने ।
(प्रकरण नं.३५)
§ वारदातको अवस्थामा प्रतिवादी सो स्थानमा मौजुद रहेकोमा विवाद नरहेको, श्रीमती जलिरहेको वखत निजलाई वचाउने प्रयासमा नलाग्नु, समेतका परिस्थिती जन्य प्रमाणसमेतले पुनरावेदक प्रतिवादीको अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्षको वयानलाई समर्थन गरी रहेको देखीएवाट मृतक अम्विका भन्ने निसा हुसेनको मृत्यु पुनरावेदक प्रतिवादी बबुआ भन्ने अनवर हुसेन कै कर्तव्यवाट भएको देखिन आउने ।
(प्रकरण नं.३६)
§ आफ्नै श्रीमतीलाई कर्तव्य गरि मारी सकेपछि आत्महत्या देखाई सजायवाट वच्न मृतकको शरिरमा ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लगाएपछि आफु वाहिर निस्की भित्र वाट ढोकाको चुकुल समेत लगाएको तत्काल मृतकलाई वचाउने प्रयास सम्म पनि नगरेको वारादातको अवस्था देखिएवाट अ.वं. १८८ नं. वमोजिम १० बर्ष मात्र कैद गर्न प्रस्तुत गरेको पुनरावेदन अदालतको राय मनासिव नदेखिदा पुनरावेदक प्रतिवादीलाई सर्वश्वसहित जन्मकैद हुने ।
(प्रकरण नं.३७)
पुनरावेदक प्रतिवादी तर्फवाटः विद्वान अधिवक्ता श्री यमुना भटृराई
प्रत्यर्थी वादी तर्फवाटः विद्वान उपन्याधिवक्ता श्री सुरेन्द्र थापा
अवलम्वित नजीरः
फैसला
न्या.मीनवहादुर रायमाझीः न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९(१) वमोजिम पुनरावेदन अदालत इलामको मिति २०५९।८।९ को फैसला उपर प्रतिवादी पक्षको पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एवं ठहर यस प्रकार छ :-
२. मेरो छोरो बर्ष २२ को अनबर हुसेनको श्रीमती बर्ष १७ को अम्वीका भन्ने निसा हुसेनको मिति ०५७।१२।५ गते आफ्नै डेरा कोठामा आगोले जली मृत्यु भएको भन्ने समेत व्यहोराको एमडी हकिमको जाहेरी दर्खास्त ।
३. जि. झापा अनारमनी गा.वि.स. वार्ड नं. २ स्थित नवराज दाहालको घर, सो घरको चार वटा कोठा मध्ये पुर्व तर्फको अनवर हुसेनको डेरा कोठा रहेको सो कोठा भित्र अम्वीका भन्ने निसा हुसेनको उक्त लाश रहेको मृतक लाशको पश्चिम दक्षिण ठाउंको भई पुर्व उत्तर गोडा भई कम्वर भन्दा मुनिको भाग जलेको माथि लगाएको चोलो समेत डढेको कपाल जली डल्लो परेको दाहिने स्तन नजलेको, दाहिने खुट्टा अगाडिको भाग र नलिखुट्टा समेत नजलेको, योनी जली कालो भएको मलद्धारवाट मल निस्कीएको भन्ने समेत व्यहोराको लाश प्रकृति मुचुल्का ।
४. मेरो सहोदर दिदी बर्ष २१ को अम्वीका हुसेन अर्थात निसालाई भारत तर्फ घर भई अनारमनि ३ मा डेरा गरी वस्ने बबुवा भन्ने अनवर हुसेनले आजभन्दा डेढ बर्ष अगाडि प्रेम विवाह गरी लगेकोले हामीहरुको आइजाई समेत थिएन, मेरो दिदी अम्वीका भन्ने निसा हुसेनलाई निज अनवर हुसेनले मिति ०५७।१२।५ गते राती डेरा भएको घरमा अन्य मानिस कोही नभएको अवस्थामा घांटी थिची कर्तव्य गरी मारी मृत शरिरमा आगो लगाई मारेको हुंदा कर्तव्यमा कारवाही गरिापऊँ समेत व्यहोराको विनोद भन्ने गणेश रेग्मीको जाहेरी ।
५. जलेको पिरको कारण मृत्यु भएको जस्तो देखिन्छ भन्ने समेत व्यहोराको लाश पोष्टमार्टम रिपोट ।
६. जाहेरी दरखास्तको मिति र समयमा म आफ्नै घरमा टि.भि. हेरी वसी रहेको थिएं, यस्तैमा वचाउ वचाउ भनी एकोहोरो कराएको सुनि गीता दाहालको घरवाट आएको आवाज सुनि के भएछ, भनी हेर्न जांदा अनवर हुसेनको श्रीमती अम्वीका भन्ने निसा हुसेन आगोले जली मृत अवस्थामा देखेको हुं तत्काल घटनास्थलको रुप हेर्दा कर्तव्यवाट मृत्यु भएको जस्तो थियो भनि अनवर हुसेनले नै आफ्नै श्रीमती बर्ष २१ को अम्वीका भन्ने निसा हुसेनलाई कर्तव्य गरी मारी आगो लगाई दिएकोमा विश्वास लाग्छ भन्ने समेत व्यहोराको शुशिला श्रेष्ठको कागज ।
७. मिति ०५७।१२।५ गते श्रीमती अम्वीका भन्ने निसा हुसेनसंग साधारण घरायसी झै झगडा भएको र मैले मादक पदार्थ समेत सेवन गरेको हुंदा श्रीमतीलाई कुटपीट गरी कर्तव्य गरी मारी आत्महत्या गरेको भन्ने वनाउनको लागि श्रीमतीको शरिरमा डिजेल खनाई आगो लगाई वाहिर निस्की झ्यालवाट हात छिराई ढोका वन्द गरी वचाउ वचाउ भन्दै कराएको हुं भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी अनवर हुसेन मियाको वयान ।
८. जि. झापा अनारमनी ३ स्थित गीता दाहालको घरको प्यासेजवाट छत तर्फ जाने सिडीको मुनि सेतो प्लाष्टीकको भाडामा अं. १।२ लि. डिजेल लुकाई राखेको अवस्थामा प्रहरीले वरामद गरेको ठिक छ भन्ने समेत व्यहोराको विरामदी मुचुल्का ।
९. मिति ०५७।१२।५ गते म आफ्नै घरमा वसी रहेको अवस्थामा गीता दाहालको घरमा मानिसको हल्ला भएको सुनि हेर्न जांदा अनवर हुसेनको श्रीमती अम्वीका भन्ने निसा हुसेनलाई मृत अवस्थामा देखेको हुं आगोा निभाउन मैले समेत पानी वोकी निभाउन सहयोग गरेको हुं भन्ने समेत व्यहोराको जित वहादुर धिमालको कागज ।
१०. जाहेरीको मिति र समयमा गीता दाहालको घरमा होहल्ला भएको सुनि हेर्न जांदा अनवर हुसेनको कोठामा आगो वलि रहेको देखि ढोका फोडी भित्र हेर्दा निजको श्रीमती अम्वीका भन्ने निसा हुसेनलाई जली रहेको देखि पानी खन्याई आगो निभाएको हो निज अनवर हुसेनले आफ्नै श्रीमती अम्वीका भन्ने निसा हुसेनलाई कर्तव्य गरी मारेकोमा विश्वास लाग्छ भन्ने समेत व्यहोराको लाल वहादुर भन्ने रमेश तामाङको कागज ।
११. मेरो छोरो बर्ष २१ को अम्वीका भन्ने निसा हुसेनलाई अनवर हुसेनले प्रेम विवाह गरी लगेको थिए समय समयमा छोरोलाई कुटपीट गर्थे भन्ने भेट हुंदा छोरीले वताउने गर्थिन मिति ०५७।१२।५ गते रातको समयमा निज अनवर हुसेनले अम्वीका भन्ने निसा हुसेनलाई कर्तव्य गरी मारी शरिरमा आगो लगाई दिएको हो सो दिन निज अनवर हुसेनले अत्याधिक मादक पदार्थ सेवन गरेको थिएं भन्ने समेत व्यहोराको गंगा माया रेग्मीको कागज ।
१२. जाहेरी दर्खास्तको मिति समयमा म आफ्नै घरमा थिएं । सो दिन ग्यारेजमा सुति रहेको अवस्थामा अनवर हुसेनको कोठामा वचाउ वचाउ भन्ने आवाज सुनि कोठामा गई हेर्दा निज अनवर हुसेनको श्रीमती निसा हुसेन शरिरमा आगो लागि मृत अवस्थामा देखेको हुं अन्य भेला भएका मानिसले पानी खन्याई आगो निभाई सकेको थिए । निज अनवर हुसेनले आफ्नै श्रीमतीलाई कर्तव्य गरी मारे मराएको कुरामा विश्वास लाग्छ भन्ने समेत व्यहोराको कमल मण्डलको कागज ।
१३. ग्यारेजमा सुती रहेको अवस्थामा वचाउ भन्ने आवाज सुनि अनवर हुसेनको डेरा जांदा निज अनवर हुसेनको श्रीमती निसा हुसेनको शरिर आगो लागी भेला भएका मानिसले पानी खन्याई मृत अवस्थामा देखेको हो । निज अनवर हुसेनले आफ्नै श्रीमतीलाई कर्तव्य गरि मारी शरिरमा डिजेल खन्याई मारेको विश्वास लाग्छ भन्ने समेत व्यहोराको साहिला भन्ने विवेक मडि सतारको कागज ।
१४. अम्वीका रेग्मी भन्ने निसा हुसेनको भिषेरामा किटनाशक विषादी पाइएन भन्ने समेत व्यहोराको भिषेरा परिक्षण रिपोर्ट ।
१५. जाहेरी दर्खास्तको मिति र समयमा सुुत्न जांदा वचाउ भन्ने आवाजा सुनि अनवर हुसेनको डेरामा गई हेर्दा निजको श्रीमतीलाई मृत अवस्थामा देखेको हुं । सो अवस्थामा घटनास्थल र निज अनवर हुसेनको व्यवहार हेर्दा कर्तव्य गरी मारेको जस्तो थियो कर्तव्य गरी मारे मराएकोमा विश्वास लाग्छ, भन्ने समेत व्यहोराको दिपक गौतमको कागज ।
१६. जाहेरीको मिति र समयमा अनवर हुसेन श्रीमती र सुनिल दंगाललाई साथमा लिई आई मेरो होटलमा मोटर साइकलमा आई एक गिलास रक्सी र कोक खाई रात प¥यो घर जाउं भनी भन्दा म इण्डियन हुं मलाई मार्नु र मर्नु केही मतवल छैन भनी मोटर साइकील लिई गएका हुन भोलीपल्ट निसा हुसेनको कर्तव्यवाट मृत्यु भयो भन्ने सुनेको हुं भन्ने समेत व्यहोराको दुर्गा राइको कागज ।
१७. अनवर हुसेनले मेरो एक कोठा भाडामा लिई बसेको थिए जाहेरीको दिन म माइति घर गएको अवस्थामा निसा हुसेनको मृत्यु भएछ, निजको कर्तव्यवाट मृत्यु भएको कुरामा विश्वास लाग्छ भन्ने समेत व्यहोराको गीता दाहालको कागज ।
१८. म अनवर हुसेनको ग्यारेजमा नै काम गर्दथे । मिति ०५७।१२।५ गते विहान ग्यारेजवाट म घर गएको थिए निज अनवर हुसेनले श्रीमतीलाई मोटर साइकलमा राखी ल्याई मलाई समेत हिड भनेको हुंदा म निजसंग वसी गएको हुं । सो दिन अनवर हुसेनले मादक पदार्थ अत्याधिक सेवन गरेको थिए, राती ग्यारेजमा आई सुतेको अवस्थामा अनवरको कोठामा हल्ला भएको सुनि जांदा निजको श्रीमती निसा हुसेन आगोले जली मृत अवस्थामा थिइन । निजको के कसरी मृत्यु भयो एकिन भन्न सक्दीन भन्ने समेत व्यहोराको सुनिल दंगालको कागज ।
१९. जाहेरी दर्खास्तको मिति र समयमा मानिसको हो हल्ला सुनि अनवरको कोठामा जांदा ४।५ जना मानिस र प्रहरी समेत आई सकेको थिए, निसा हुसेनको मृत्यु भै सकेको थियो घटनास्थलको प्रकृति हेर्दा कर्तव्यवाट मृत्यु भए जस्तो थियो, भन्ने समेत व्यहोराको रेवती थपलियाको कागज ।
२०. जाहेरीको मिति र समग्रमा टि.भि. हेरी रहेको अवस्थामा निसा भन्ने आवाज सुनि हेर्न जांदा निसा हुसेनको शरिरमा आगो जलि रहेको थियो सो अवस्थामा अनवर हुसेनले श्रीमतीलाई वचाउने कुने कार्य गरेको थिएनन, निजले नै श्रीमतीलाई कुटपीट गरी वेहोस वनाई आगो लगाई दिई मारेको हुन भन्ने समेत व्यहोकरोको मिरा शर्माको कागज ।
२१. जाहेरीको मिति र समयमा म घरमा नै भएको अवस्थामा निसा पनि चिच्याएको आवाज सुनि हेर्न जांदा निसा हुसेनको आगो लागि मृत्यु भै सकेको थियो निज अनवर हुसेनले कर्तव्य गरी मारी आगो लगाएकोमा विश्वास लाग्छ भन्ने समेत व्यहोराको दुर्गा देवी ओलीको कागज ।
२२. मिति ०५७।१२।५ गते राती अनवर हुसेन जोडसंग कराएको सुनि जांदा निसा हुसेनको शरिरमा आगो लागि मृत्यु भै सकेको थियो कसरी मृत्यु भयो एकिन भन्न सक्दीन भन्ने समेत व्यहोराको शुष्मा पौडेलको कागज ।
२३. अम्वीका भन्ने निसा हुसेनको मृत्युको कारण निश्चीत गर्न सक्दिन तापनि शरिर अत्याधिक जलेको देखिएको भिषेरा रिपोर्टमा कार्वन मारनो अक्साइड र विषादीहरु नदेखिएको साथै अत्याधिक जलेको कारण वाहिरी चोट पटक नदेखिएको हुंदा अन्य परिस्थिति जन्य प्रमाणलाई आधार मान्नु पर्ने भन्ने समेत व्यहोराको मेची अंचल अस्पतालको चिकित्सकहरुको राय ।
२४. यस्मा वुझिएका प्रमाणवाट बबुवा भन्ने अनवर हुसेन मियाँले आफुले विवाह गरी ल्याएको अन्तर जातीय श्रीमती अम्वीका रेग्मीले पैसा वचत नगरेको निहुंमा मादक पदार्थ सेवन गरी कुटपीट गरी घाटीथिची व्यहोस एवं मरणासन्न पारी डेरा भित्र लगी खाना पकाउने गरेको डिजेल श्रीमतीका शरिरमा खन्याई सलाई कोरी आगो लगाई कर्तव्य गरी मारेको भन्ने कुरा पुष्टि हुन आएकोले निज प्रतिवादी अनवर हुसेनले मुलुकी ऐन ज्यान सम्वन्धी महलको १ नं. र १३(३) नं. अनुसारको कसुर अपराध गरेको हुंदा निजलाई ऐ महलको १३(३) नं. वमोजिम सजाय गरी पाउं भनी पेश भएको अभियोग पत्र ।
२५. मैले श्रीमतीलाई कर्तव्य गरी मारी डिजेल खन्याई आगो लगाई मारेको होइन निज आफैले आगो लगाई जली मरेको हुन । प्रहरीमा भएको साविती वयानमा डरले सहिछाप गरी दिएको हुं भन्ने समेत व्यहोराको प्र. बबुवा भन्ने अनवर हुसेन मियाले अदालतमा गरेको वयान।
२६. जाहेरवाला मौकामा वुझाएका मानिस तथा प्रतेवादीका साक्षीको वकपत्र भएको ।
२७. प्रतिवादी बबुवा भन्ने अनवर मियाले आफ्नो श्रीमती (पत्नि) निसा हुसेनलाई घरायसी झगडाको कारणवाट उत्पन्न भएको रिसको आवेशमा कुटी सो चोटवाट निज मर्न गएको र पछि प्रतिवादीले आगो लगाई दिई आफै आत्महत्या गरी मरेको भान पार्ने प्रयास ग।रेको रहेछन, भन्नु पर्ने अवस्था देखिन आएकोले प्रतिवादी बबुवा भन्ने अनवर हुसेन मियालाई मागदावी वमोजिमको कसुर अपराधमा मुलुकी ऐन ज्यान सम्वन्धी महलको १३ (३) नं. वमोजिम सर्वश्वसहित जन्मकैद हुने ठहर्छ । साथै लोग्ने स्वास्नीको विचमा भएको सामान्य विवादको कारण भएको झगडामा कुटपीट गर्दा मृतक मर्न गएको र मिसिल संलग्न कागजात एवं सवुद प्रमाणवाट सामान्य रुपकै विवाद देखिएको, रिस थाम्न नसकी कुटपीट गर्दा मरेको भन्नु पर्ने अवस्था देखिइएकोले प्रतिवादीलाई सर्वश्व सहति जन्मकैद गर्दा चर्को पर्ने आफ्नो चित्तले देखेको हुंदा निजलाई १० (दश) बर्ष कैद गर्दा पुग्ने अ.वं. १८८ नं. वमोजिम रायव्यक्त गरिएको छ भन्ने शुरु झापा जिल्ला अदालतको मिति ०५९।३।२७।५ को फैसला ।
२८. प्रतिवादी म इस्लाम धर्मावलम्वी र मृतक हिन्दु धर्मावलम्वी त्यसमा पनि वाहुनको छोरी भएकोले मलाई फसाउन खोजिएको सरकारी पक्षले प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा १८ वमोजिम प्रतिवादी विरुद्ध ठोस सवुद प्रमाण पेश गर्न नसकेको अवस्था, ग्यारेजमा काम गर्ने व्यक्तिले ग्यारेजका सामान प्रयोग गरी ढोका लगाएको भनिएकोमा त्यस्तो औजार वरामद हुन नसकेको अवस्था र घटनास्थलमा दिशा पुछेको सल रहेको भनिएकोमा सो सल घटनास्थलमा थियो भनी घटनास्थलका मुचुल्काका मानिसले अदालतमा भन्न नसकेको अवस्था, मृतकको मृत्यु Deep Burn का कारणवाट Shock भई भएको भन्ने पोष्टमार्टम रिपोर्ट भएकोमा अन्य कुरा हेरिनु पर्ने अवस्था नहुंदा नहुदै म निदर्दोष देखिने प्रशस्त कारण हुंदा हुदै मलाई सर्वश्व सहति जन्मकैद हुने सजाय र अ.वं. १८८ नं. वमोजिमको छुट दिनु पर्ने अवस्था समेत नहुंदा शुरु जिल्ला अदालतको उक्त फैसला वदर गरी अभियोग माग दावीवाट फुर्सद पाउं भन्ने प्रतिवादी अनवर हुसेनले गरेको पुनरावेदन पत्र ।
२९. प्रतिवादी उपर कर्तव्य गरी मृतकलाई मारेको भन्ने किटानी जाहेरी देखिन्छ । निज प्रतिविादीले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष सावित भै वयान गरेपनि अदालत समक्ष इन्कारी वयान गरेको छ तापनि सो साविती वयान कुटपीट गरेर गराएको भनी लेखाए पनि कुटपीट गरेकोमा घाउ जांच गारई प्रमाणित गराउन सकेको पाइदैन । प्रतिवादीलाई वारदातको दिन विहान देखि नै प्रतिवादी र मृतका वीच घरायसी काम कुरामा वादविवाद भएको र निजले मादक पदार्थ सेवन गरी डेरामा गएको कुरालाई अदालत समष्क्ष स्वीकार गरेको पाइएको र अन्य कुनै व्यक्तिले कुटपीट गरी आगो लगाएको कुरा खुलाउन सकेको पाइदैन । घटनास्थल लाश जांच मुचुल्कावाट मृतक आफै मरेको अवस्था नदेखिनुको साथै लास सुतेको अवस्थामा दिशा सलले पुछेको देखिएको छ भने मृतकको शरिर पुरै नजली आधा भाग मात्र जलेको देखिन्छ । कुनै पनि व्यक्तिले सुतेर आधा शरीर मात्र आगो लगाउने तथ्य स्वभाविक देखिदैन । ढोका वाहिरवाट लाग्दैन भन्ने जिकिर भए तर्फ विचार गर्दा झापा जिल्ला अदालतवाट मिति ०५९।१।१९ मा भएको मुचुल्कामा प्रतिवादीको हातको नाप सरह भएको अर्को व्यक्तिलाई हात छिराई नाप गरेकोमा प्रतिवादीको हातको लम्वाई १ फुट ११ इन्च देखिएको छ । सोही अदालतवाट मिति ०५८।१०।१९ मा भै आएको रेखा चित्रण घटनास्थल मुचुल्का हेर्दा ढोका देखि पश्चिम तर्फको झ्यालको दुरी (ढोकाको छिस्कीनी लगाउने ठाउंवाट झ्याल सम्मको) १ फिट ९ इन्च भएको हुंदा प्रतिवादी जस्तो मेकानिकलले कुनै पनि तरिकाले वा सोझै ढोका वन्द गरी झ्यालवाट हात छिराई छिस्कोनि लगाउन सक्ने अवस्था प्रष्ट भै रहेको हुंदा प्रतिवादीले कुटपीट गरी मारी आगो लगाई आरोपित कसुर गरी वाहीरवाट ढोका वन्द गर्न सक्ने अवस्था देखिएको छ । तसर्थ प्रतिवादी बबुवा भन्ने अनवर हुसेनले आफ्नो श्रीमती निसा हुसेनलाई घरायसी झगडाको कारहणवाट उत्पन्न भएको रिसको कारण कुटपीट गरी मरेपछि आत्महत्या गरी मरेकोभान पार्नलाई प्रज्वलनशील पदार्थ खनाई आगो लगाई आफु वच्नलाई झ्यालवाट हात छिराई प्राविधिक युक्तिको प्रयोग गरी ढोकाको छिस्कीनि लगाई अभियोग माग दावी अनुसारको कसुर अपराध गरेको देखिंदा प्रतिवादी अनवर हुसेन मियालाई ज्ययान सम्वन्धी महलको १३(३) नं. वमोजिम सर्वश्वसहित जन्मकैद हुने ठहर्याएको झापा जिल्ला अदालतको मिति २०५९।३।२७ को फैसला मिलेकै देखिंदा सदरा हुने ठहर्छ । प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्तैन ।
३०. प्रतिवादीले मादक पदार्थ (रक्सी) सेवन गरी उत्तेजनामा आएको अवस्थामा लोग्नेस्वास्नी विच सामान्य वाद विवाद भै कुटपिट गर्दा प्रतिवादीको पत्नी मरेको अवस्था देखिएकोले पुर्व रिस इवीको अभाव भै सामान्य वाद विवादमा रिस थाम्न नसकि कुटपिटको वारदातवाट प्रतिवादीको पत्नि मर्न गएको अवस्थालाई मध्यनजर गरी सर्वश्व सहीत जन्मकैद गर्दा चर्को सजाय हुन जाने देखि अ.वं १८८ नं. वमोजिम प्रतिवादीलाई १० बर्ष मात्र कैद गर्ने जिल्ला अदालत, झापावाट राय व्यक्त भै आएकोले साधक सदर गरी दिएको छ । सोही वमोजिम प्रतिवादीलाई १० बर्ष मात्र कैद गर्ने राय व्यक्त गरी अ.वं. १८८ नं. वमोजिम श्री सर्वोच्च अदालतमा साधक जाहेर गर्नु भन्ने समेतको पुनरावेदन अदालत इलामको मिति २०५९।८।९ को फैसला ।
३१. वादी पक्षका कुनै पनि मानिसले प्रतिवादीले नै मृतकको हत्या गरेको भनि अदालत समक्ष ठोस प्रमाण दिन सकेको छैन । वरामदि मुचुल्काका मानिसहरुले अदालत समक्ष आई हाल वरामद भएको कुरा पुष्टि गराउन सकेको पाइदैन । मेकानिक्स हुदैमा करिव १ मिटर पर रहेको ढोकाको छिेस्कीनी लगायो होला भनि अनुमान गर्न न्याय संगत हुदैन । पोष्ट मार्टम रिपोर्टवाट मृतकको मृत्यु म्भभउ द्यगचल का कारणवाट क्जयअप भएको भन्ने छ । त्यसलाई कुटपिटवाट भएको भन्न मिल्दैन । मैले अन्तरजातिय विवाह गरि निज मृतकलाई श्रीमती वनाएपछि श्रीमतीका घर परिवारले मलाई फसाउन लागेका हुन भन्ने जानकारी गराउंदा गराउदै त्यसतर्फ कुनै प्रमाण नवुझि शंकाको भरमा दिएको जाहेरी र अनुमानको आधारमा भएको फैसला वदर गरि पुनरावेदन माग दावी वमोजिम गरिापऊँ भन्ने समेतको प्रतिवादीको यस अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।
३२. मर्ने अम्विका भन्ने निसाको मृत्यु घरभित्र शरिरमा ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लागेको कारणवाट हुन गएको देखीयो । घर कोठाको ढोका भित्रवाट छेस्कीनी लगाई वन्दगरिएको अवस्थामा वारदात घटित भएको र झ्यालवाट हात छिराई ढोकाको छेस्कीनी भित्रवाट लगाउन सकिन्छ, सकिदैन भनि जिल्ला अदालतको श्रेस्तेदारको टोली गै मिति २०५९।१।१९ मा दिएको रिपोर्टमा झ्यालवाट हात छिराई छेस्कीनी भित्रवाट लगाउन सकिने छैन भनि रिपोर्ट दिएको र प्रस्तुत मुद्दामा चश्मदीत गवाह र किटानी जाहेरी दरखास्तको अभाव देखीन्छ । लोग्ने स्वास्नी वीच ज्वलनशिल पदार्थ खनाई आगो लगाई मार्नु पर्ने अवस्थापनि मिसिलवाट नदेखिएको परिप्रेक्षमा पुनरावेदन अदालतले ज्यान सम्बन्धीको १३(३) नं. अनुसार पुनरावेदक प्रतिवादीलाई सर्वश्वसहित जन्मकैद गर्ने गरेको फैसला फरक पर्न सक्ने हुंदा छलफलको लागी उपस्थित हुने अ.वं. २०२ नं. अनुसार महान्यायाधीवक्ता कार्यालयलाई सूचना दिई पेश गर्नु भन्ने समेतको यस अदालतको आदेश ।
३३. नियमवमोजिम यस इजलास समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको पुनरावेदन पत्र सहितको सम्पूर्ण मिसिल कागजात अध्ययन गरि पुनरावेदक प्रतिवादीका तर्फवाट विद्धान अधिवक्ता श्री यमुना भट्टराईले भित्रवाट छेस्कीनी लगाईवन्द कोठा भित्र ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लागी मृतकको मृत्यु भएको भन्ने कुरा मिसिल संलग्न सवुद प्रमाणवाट पुष्टी भएको, प्रतिवादीकै कर्तव्यवाट मृतकको मृत्यु भएको भन्ने शंकारहीत तवरवाट पुष्टि नभएको अवस्थामा पुनरावेदक प्रतिवादीलाई ज्यान सम्बन्धीको १३(३) नं. वमोजिम सजाय गर्ने गरेको शुरुको इन्साफ सदर हुने ठहराएको पुनरावेदन अदालतको फैसला त्रुटीपूर्ण हुंदा उल्टी भई प्रतिवादीले अभियोग दावीवाट सफाई पाउनु पर्दछ भनि वहस गर्नु भयो ।
३४. त्यसै गरि वादी श्री ५ को सरकारका तर्फवाट विद्वान उपन्यायाधिवक्ता श्री सुरेन्द्र थापाले वारदातको अवस्था, घटनास्थल प्रकृति एवं लाश प्रकृति मुचुल्का समेतका प्रमाणवाट मृतक अम्विका भन्ने निसा हुसेनको मृत्यु आफै ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई भएको नभई कर्तव्य वाटै भएको भन्ने छर्लङ्ग छ । प्रत्यर्थी प्रतिवादी अदालतमा कसुरमा इन्कार रहेपनि अधिकार प्राप्त अधिकारीसमक्ष सावित छन । प्रतिवादीले मृतकलाई कर्तव्य गरि मारी भान्सामा रहेको खाना पकाउने डिजेल खन्याई आगो लगाएपछि ढोका वन्द गरि झ्यालवाट हात छिराई ढोकाको छेस्कीने भित्रवाट लगाइएको भन्ने स्पष्ट रुपमा देखिएवाट शुरुले ज्यान सम्बन्धीको १३ (३) नं. वमोजिम सर्वश्वसहित जन्मकैद गर्ने ठहराएको इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला मनासिव हुंदा सदर हुनु पर्दछ भन्ने वहस गर्नु भयो ।
३५. प्रस्तुत मुद्दामा शुरु झापा जिल्ला अदालतले प्रतिवादी उपरको आरोपित कसुर ठहर गरि ज्यान सम्बन्धीको १३(३) नं. वमोजिम सर्वश्वसहित जन्मकैद गरि अ.वं. १८८ नं.वमोजिम १० बर्ष कैद गर्ने गरि प्रस्तुत गरेको राय सदर गरेको पुनरावेदन अदालत इलामको फैसला मिले नमिलेको सम्वन्धमा निर्णय दिनु पर्ने भै त्यसतर्फ हेर्दा वारदातस्थलको रेखाचित्र सहितको घटनास्थल एवं लाश प्रकृति मुचुल्कामा ११ फिट ३ इन्ची लम्वाई र १० फिट १० इन्ची चौडाईको कोठाको बीच भागमा प्लाष्टिकको गुन्द्रिमा घोप्टो अवस्थामा लाश रहेको, लाश मुनिको गुन्द्रि पुरै नजलि केही प्वाल परेको, लाशको कम्वर मुनिको भाग पुरा जलि कम्वर भन्दा माथिको भागमा लगाएको कपडा समेत जल्न वांकी रहेको, कपाल जलि डल्लो परेको अवस्थामा रहेको, दाहीने स्तन लगायत शरिरका धेरै अंग जल्न वांकी रहेको, कोठाको ढोका भित्रवाट वन्द भए पनि २ फिट पश्चिममा रहेको झ्याल वाहिरवाट खुल्ला रहेको भन्ने उल्लेख भई रेखा चित्रमा देखाए अनुसार वारदात भएको कोठा भित्र रहेका खाट, दराज समेतका कुनै पनि सामान जलेको भन्ने उल्लेख भएको देखिएन । मानिस आफैले ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लगाए पछि आगोको जलन र पीडा पर्नु स्वभाविक हुन्छ । त्यसरी प्रज्वलनशिल पदार्थ आफैले खन्याई आगो लगाएको स्थितीमा आगोको जलनका कारण स्थिर रहन सक्ने नभै यत्रतत्र दौैडनु स्वभाविक हुन्छ । त्यस अवस्थामा कोठाको अन्य भागमा पनि त्यस प्रकारको गतिविधी देखिन सामान्य नै हुन्छ । तर यस्तो केहि देखिदैन । सिर्फ एउटा प्लास्टिकको गुन्द्रीमा घोप्टो परेको लाशको अवस्था र सो लाश रहेको गुन्द्रीको केहि भाग जलेको सम्म देखिन आउछ । अरुखाटमा भएका लुगा कपडामा आगो लागेको केहि चिन्ह देखिदैन । सचेत अवस्थामा आफैले ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लगाउने मानिस एउटा प्लाष्टिकको गुन्द्रि समेत पुरा नजल्ने गरि स्थिर रुपमा घोप्टो परि रहन सक्ने अवस्थाको अनुमान गर्न सकिदैन । मृतक लाशको नजिकै रहेको विछ्याउना, एवं खुट्टा मुनि रहेको कपडा समेत नजलेको अवस्था देखिएवाट मृतक आफैले ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लगाई आत्महत्या गरेको भन्ने देखिन आउँदैन । वारदात भएको कोठाको ढोकामा भित्रवाट छेस्किनि लागेकोले अर्को व्यक्तिको प्रवेश हुन सक्ने, नसक्ने तर्फ हेर्दा ढोकाको छेस्किनि भित्रवाट लागेको देखिएपनि ढोकादेखि पश्चिम रहेको झ्याल वाहिरवाट खुल्ला रहेको भन्ने घटनास्थल प्रकृति मुचुल्कावाट देखिने र शुरु अदालतवाट मिति २०५९।१।१९ मा गराएको मुचुल्कावाट पनि झ्याल र ढोकाको दुरी १ फिट ९ इन्च मात्र देखिएवाट विवादको ढोका वाहिरवाट वन्द गरि छेस्किनि खुला झ्यालवाट वा अन्य कुनै तरिकाले लगाउनै नसक्ने भन्ने पनि देखिदैन । यस्तो वारदातको अवस्थावाट मृतक अम्विका भन्ने निसा हुसेनको मृत्यु आफैले ज्वलनशिल पदार्थ शरिरमा खन्याई आगो लगाई आत्महत्यावाट भएको नदेखिई कर्तव्य वाटै भएको देखिन आयो ।
३६. अव मृतकको मृत्यु प्रतिवादी ववुआ भन्ने अनवर हुसेनको कर्तव्यवाट भए नभएको तर्फ हेर्दा पुनरावेदक प्रतिवादी ववुआ भन्ने अनवर हुसेनले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष मृतक श्रीमती संग पैसाको निहुंमा झगडा भई कुटपिट गरि घाटी समेत थिची मरि सकेपछि आफैले वोकी कोठा भित्र लगि प्लाष्टिकको गुन्द्रीमा सुताई शरिरमा डिजेल खन्याई आगो लगाई सकेपछि वाहिरवाट ढोका लगाई झ्यालवाट ढोकाको छेस्कीनी लगाएपछि मात्र हल्ला गरेको भनि कसुरमा सावित रही वयान गरेको देखिन्छ । निज प्रतिवादी उपर किटानी जाहेरी दर्खास्त परेको, मौकामा वुझीएका तत्काल घटनास्थलमा पुग्ने भनेका साइला भन्ने विवेकमडि सतार समेतले वारदात स्थलमा पुग्दा मृतक कोठा भित्र जलिरहेको र प्रतिवादी कोठाको ढोका छेउमा लडि राखेको थियो। निजले श्रीमतीलाई कर्तव्य गरि मारी आगो लगाएकोमा विश्वास लाग्छ भनि लेखाई अदालतमा समेत उपस्थित भई वकपत्र गरेको देखियो । पुनरावेदक प्रतिवादी अदालतमा आई वयान गर्दा आफुले श्रीमतीलाई कर्तव्य गरि मारेमा इन्कार रहेपनि वारदातको दिन मृतकसंग झगडा भएको र श्रीमती जलेपछि आफु वेहोस भएको भनि झगडा भएको कुरालाई स्विकार गरेको छ । त्यसका अतिरिक्त वारदातको अवस्थामा प्रतिवादी सो स्थानमा मौजुद रहेकोमा विवाद नरहेको, श्रीमती जलिरहेको वखत निजलाई वचाउने प्रयासमा नलाग्नु, समेतका परिस्थिती जन्य प्रमाणसमेतले पुनरावेदक प्रतिवादीको अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्षको वयानलाई समर्थन गरी रहेको देखीएवाट मृतक अम्विका भन्ने निसा हुसेनको मृत्यु पुनरावेदक प्रतिवादी बबुआ भन्ने अनवर हुसेन कै कर्तव्यवाट भएको देखिन आयो ।
३७. माथि उल्लेखित तथ्य एवं सवुद प्रमाणवाट मृतकको मृत्यु पुनरावेदक प्रतिवादीकै कर्तव्यवाट भएको देखिएवाट शुरु झापा जिल्ला अदालतले आरोपित कसुर ठहर गरि ज्यान सम्वन्धीको १३(३) नं. वमोजिम सर्वश्वसहित जन्मकैद गर्ने गरेको इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालत इलामको मिति २०५९।८।९ को फैसला मनासिव हुंदा सदर हुने ठहर्छ । पुनरावेदकको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्तैन । शुरु जिल्ला अदालतले अ.वं. १८८ नं. वमोजिम १० बर्ष कैद गर्न प्रस्तुत गरेको रायलाई पुनरावेदन अदालतले समर्थन गरे तर्फ हेर्दा आफ्नै श्रीमतीलाई कर्तव्य गरि मारी सकेपछि आत्महत्या देखाई सजायवाट वच्न मृतकको शरिरमा ज्वलनशिल पदार्थ खन्याई आगो लगाएपछि आफु वाहिर निस्की भित्रवाट ढोकाको चुकुल समेत लगाएको तत्काल मृतकलाई वचाउने प्रयास सम्म पनि नगरेको वारादातको अवस्था देखिएवाट अ.वं. १८८ नं. वमोजिम १० बर्ष मात्र कैद गर्न प्रस्तुत गरेको पुनरावेदन अदालतको राय मनासिव नदेखीदा पुनरावेदक प्रतिवादीलाई ज्यान सम्वन्धीको १३(३) नं. वमोजिम सर्वश्वसहित जन्मकैद नै हुन्छ । सोही वमोजिमको लगत कायम गरि असुल गर्नु भनि शुरु झापा जिल्ला अदालतमा लेखी पठाई दायरी लगत कट्टा गरि मिसिल नियमवमोजिम वुझाई दिनु ।
उक्त रायमा सहमत छु ।
न्या.अजुंनप्रसाद सिंह
ईति सम्वत् २०६१ साल चैत्र १९ गते रोज ६ शुभम्..........