निर्णय नं. ४१९७ - भ्रष्टाचार
निर्णय नं. ४१९७ ने.का.प. २०४७ अङ्क ८
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री बब्बरप्रसाद सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
सम्वत् २०४५ सालको फौ.पु.नं. ६६९
फैसला भएको मिति : २०४७।८।१०।२ मा
पुनरावेदक/प्रतिवादी : जि.मोरड्ड नेपाल खाद्य संस्थान डिपो कार्यालय डाडा बजारको डिपो प्रमुख नरबहादुर बुढाथोकी
विरुद्ध
विपक्षी/वादी : विशेष प्रहरी अधिकृतको प्रतिवेदनले वादी श्री ५ को सरकार
मुद्दा : भ्रष्टाचार
(१) अर्कालाई दोषारोपण गर्दैमा प्रतिवादीले सफाई पाउने नदेखिने ।
(प्रकरण नं. १७)
(२) पुरानो रकम प्रतिवादीको नाउँमा बेरुजु रहेको र उक्त बेरुजु निजको तलवबाट कट्टा गरेको समेत देखिँदा त्यस्तो बेरुजु आफूले स्वीकार गरी सकेपछि चौकीदारले हिनामिना गरेको भन्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. १७)
(३) पुरानो भनिएको रकम आफ्नो तलबबाट बुझाइसकेको कुरा स्वीकार गरेको समेतबाट प्रतिवादीले हिनामिना गरेको होइन भन्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. १७)
पुनरावेदक/प्रतिवादी तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री सुन्दरलाल चौधरी
प्रत्यर्थीतर्फबाट : विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री बलराम के.सी.
अवलम्बित नजीर : २०४३ सालको फौ.पु.नं. १५ वादी श्री ५ को सरकार प्रतिवादी कुलबहादुर क्षेत्री भएको भ्रष्टाचार मुद्दामा यस अदालत फुलबेञ्चबाट प्रतिपादित सिद्धान्त ।
फैसला
न्या.बब्बरप्रसाद सिंह
१. पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफमा चित्त नबुझी पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भनी पर्न आएको निवेदनमा पुनरावेदन गर्ने अनुमति प्रदान भई दर्ता हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यस प्रकार रहेछ ।
२. डिपो प्रमुख नरबहादुर बुढाथोकीले आफ्नो जिम्माको खाद्यान्न उसीना मोटो चामल ४.९ र अरुवा मसीनो चामल १२.४६.६७० ग्राम ईन्डोनेसियन चामल ३६.५९.७०० ग्राम समेतको मूल्य रु. २६,२२०।०७ र पुरानो असूल गर्नु पर्ने बाँकी रु. २४,२०३।६७ समेत जम्मा रु. ५०,४२३।७४ मा निजको तलबबाट कट्टा भएको रु. १७५३।३० कटाई असूल गर्नु पर्ने बाँकी रु. ४८,६७०।४४ र बैंक घटी दाखिल गरेको रु. २,३०२।५० र बोराको असूल गर्नु पर्ने रु. ३,०२७।– समेत गरी जम्मा रु. ५२,९९९।९४ नरबहादुरबाट कारवाही गरी असूल उपर गराई पाउँ भन्ने समेत ने.खा. सं. शाखा धनकुटाको पत्र ।
३. बर बुझारथ गर्दा नपुग हुन आएको चामल कुइन्टल ५५,०५,३०० ग्रामको मोल रु. २६,२२०।०७ बुझाउनु पर्ने र पुरानु म बाट असूल गर्नुपर्ने बाँकी रु. २४,२०३।६७ पनि बाँकी भएकोमा तलबबाट कट्टा गरेको रु. १७५३।३० कट्टा गरी असूल उपर गनृू पर्ने रु. ४८,६७०।४४ र दशैं अगाडि बैंक दाखिल गर्नुपर्ने घटी भएको रकम रु. २३०२।५० र बोराको रु. ३०२७।– समेत जम्मा रु. ५३,९९९।९४ समेत मैले बुझाउनु पर्ने ठीक हो रकम हिनामिना गरेकोले कानुनले जो ठहर्छ भन्ने समेत नरबहादुरको बयान ।
४. डिपो प्रमुख नरबहादुर बुढाथोकीले आफ्नो जिम्माको चामल र बोरा समेतको रकम रु. ५३,९९९।९४ मासी खाएकोमा सावित बयान गरेकोले मासेको बिगो र बिगो बमोजिम दण्ड समेत जम्मा रु. १,०७,९९९।८८ नरबहादुर बुढाथोकीबाट असूल उपर गरी भ्रष्टाचार निवारण ऐन, ०१७ को परिच्छेद २ को संशोधन सहितको दफा १३ अनुसार सजायँको लागि पेश गरेको छु भन्ने समेत विशेष प्रहरी अधिकृतको उजूरीपत्र ।
५. बृटिस गोर्खा डिपो धरानमा रिकिटिङ क्लर्कको परीक्षा ०४०।७।७ गते देखि शुरु हुने भएबाट त्यसमा मैले पनि दर्खास्त दिएकोले ७ गते नै सो डिपो कार्यालयको दोश्रो तहको कर्मचारी कर्णबहादुर राईलाई साँचो छाडी र धरानमा आएर जाँच दिई ०४०।७।२५ गते अफिसमा हाजिर भएको हुँ म हाजिर हुँदा मेरो ठाउँमा सरुवा भई आउने ओमप्रकाश श्रेष्ठ आई पुग्नु भएको रहेछ, निजलाई बुझाई मार्ग ७ गते धनकुटा शाखा कार्यालयमा हाजिर भएको हुँ सो अगावै बरबुझारथ गर्दा जम्मा ५५–५–३००। नपुग भएकोले सोधखोज गर्दा जाँच दिई नआएको बेला ७ गते देखि २४ गते सम्म निज कर्णबहादुर राईले चामल बिक्री गरेको बुझियो कर्णबहादुरले त्यस्को रकम दाखिल नगरेमा कारवाही गरे जस्तो मात्र गरी म माथि इन्चार्ज होस भनी कारवाही चलाएको हो कर्णबहादुरले खाई चलाएको हुँदा निजलाई नै कारवाही चलाई पाउँ मैले हिनामिना गरेको छैन रु. २४,२०३।६७ मैले बुझाउनु पर्ने होइन भन्ने समेत नरबहादुर बुढाथोकीको बयान ।
६. म सोही खाद्य संस्थानको निमित्त शाखा प्रमुख भएको अवस्था डाडा बजार डिपो कार्यालयमा ०४०।७।७ र ८ गते निरीक्षण गरी खाद्यहरु जोख तौल गरेको हुँ, सो अवस्था नरबहादुर बेगर सूचना साँचो दोश्रो तहको ज्यालादारी कर्मचारीलाई जिम्मा दिई कहाँ गएका थिए सो अवस्था मैले जाँच गर्दा एकमुष्ट जम्मा खाद्यान्न इन्डोनेसियन चामल ५६–३७–०८ अलुवा मंसुली चामल ५३–४–० देखिएको १३ क्वीन्टल खातामा चढाउन बाँकी छ भनेकाले गोदाममै थियो सोही कुराको शाखा प्रमुख आएपछि प्रतिवेदन पेश गरेको हुँ कर्णबहादुरसंग मिली हिनामिना गरेको छैन भन्ने समेत शिब सुवेदीको बयान ।
७. कर्णबहादुरका नाउँमा ०४१।१।१५।६ मा तामेल भएको म्याद बेपत्तै तामेल भई आएको ।
८. नरबहादुर बुढाथोकीको डाँडा बजार डिपोमा काम गर्दै आएको उक्त डिपोको सम्पूर्ण नगदी जिन्सी निजकै जिम्मा भएको र उक्त स्थानमा हिनामिना भएको कुनै रिपोर्ट नगरेकोले समय समयमा चेक गर्दा हिनामिना गरेको बुझिएकोले मैले जि.का. मा जाहेर गरेको सम्पूर्ण कुरा जाहेरीमा नै उल्लेख गरेको छु भन्ने समेत जाहेरवाला विजयध्वजको बकपत्र ।
९. सबूद प्रमाणहरुबाट प्र.नरबहादुर बुढाथोकीले अभियोग बमोजिमको खाद्यान्न हिनामिना गरी भ्रष्टाचार गरेको देखिन ठहर्न आउँछ भन्ने समेत कोशी अञ्चल अदालतको ०४२।७।२५।१ को फैसला ।
१०. उक्त फैसला उपर चित्त बुझेन शुरु फैसला उल्टाई पाउँ भन्ने समेत प्र.डिपो प्रमुख नरबहादुर बुढाथोकीको पुनरावेदन ।
११. खाद्यान्न हिनामिना गरेकोमा प्रतिवादी विशेष प्रहरीमा साविती भइरहेको देखिन्छ । नपुग चामल कर्णबहादुर उपर र पुरानो रकम दलबहादुर उपर दोषारोपण गरी आफू निर्दोषी भन्ने जिकिर लिएको भए पनि बैंकमा घटी दाखिल गरेको रकम र बोराको रकमको हकमा अरु कसै माथि दोषारोपण गर्न सकेको नदेखिँदा निजलाई कसूरदार ठहर गरेको कोशी अञ्चल अदालतको इन्साफ मनासिब भई सदर हुने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतबाट २०४४।८।६ मा भएको फैसला ।
१२. पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफमा चित्त नबुझी पुनरावेदन गर्न अनुमति पाउँ भनी प्रतिवादीको यस अदालतमा पर्न आएको निवेदनपत्र ।
१३. यसमा निवेदकले हिनामिना गरेको होइन भनी अदालतमा इन्कार गर्दै आएको पाइन्छ । दोश्रो तहको कर्मचारी कर्णबहादुर राईलाई साँचो छाडी निवेदक धरान आएर जाँच दिई ०४०।७।७ देखि कार्यालय छोडी ०४०।७।२५ गते मात्र हाजिर भएको देखिन्छ । सो कर्णबहादुर राईले अड्डाबाट झिकाएको म्यादमा हाजिर भई आफ्नो सफाई लिई बयान गरेको पनि देखिँदैन । सरजमीनले पनि नरबहादुरलाई सफाई दिई नरबहादुर परीक्षा दिन गएको बखत कर्णबहादुरले नै वितरण गरेकोमा किटान गरेको देखिन्छ । यस्तो अवस्थामा नरबहादुरले खाद्यान्न हिनामिना गरी भ्रष्टाचार गरेको ठहराई शुरुको सदर गर्ने गरेको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको निर्णयमा अ.बं. ११५ नं. तथा भ्र.नि. ऐन, २०१७ को दफा १३ को कानुनी व्याख्या सम्बन्धी त्रुटि भएको देखिँदा न्याय प्रशासन सुधार (संशोधन सहित) को ऐन, २०३१ को दफा १३(५) बमोजिम पुनरावेदन गर्न अनुमति प्रदान गरिएको छ भन्ने समेत व्यहोराको यस अदालत संयुक्त इजलासबाट २०४५।२।२० मा भएको आदेश ।
१४. नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी इजलास समक्ष पेश भएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक प्रतिवादी नरबहादुर बुढाथोकीको तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री सुन्दरलाल चौधरीले मेरो पक्षले खाद्यान्न हिनामिना गरेको होइन । मिति २०४०।७।७ मा धरान जाँदा कर्णबहादुरलाई साँचो बुझाएर गएकोले निजहरुले नै उक्त खाद्यान्न हिनामिना गरेको हुनुपर्छ । यसको साथै सरजमीनले समेत मेरो पक्षलाई सफाई दिई बकपत्र गरेकोले भ्रष्टाचार ऐन अनुसार सजायँ गर्ने गरेको कोशी अञ्चल अदालतको इन्साफ सदर गर्ने गरेको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला बदर भई सफाई पाउनु पर्छ भन्ने तथा प्रत्यर्थी कार्यालयका तर्फबाट उपस्थित विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री बलराम के.सी. ले आफ्नो जिम्माको खाद्यान्न हिनामिना गरेमा प्रतिवादी विशेष प्रहरी समक्ष साविती भएको छ । प्रतिवादी राष्ट्रसेवक भएको र आफ्नो जिम्मामा भएको जिन्सी खाद्यान्न नबुझाई साँचो छोडर गएको भन्ने कुरा पत्यारलायक छैन । प्रतिवादीले यो भन्दा पूर्व समेत यस्ता हिनामिना गरेको कुरा निजले बैंक दाखिला नगरेको रकम बेरुजु भई निजको तलबबाट असूल गर्दै आएकोबाट समेत प्रष्ट हुन्छ । यसरी अर्कालाई साँचो दिएको हुँ भन्दैमा प्रतिवादी सजायँबाट उन्मुक्ति नपाउने हुँदा शुरु अञ्चल अदालतले भ्रष्टाचार ऐन बमोजिम गर्ने गरेको सजायँ सदर गरेको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला मिलेकै हुँदा सदर होस भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नु भयो ।
१५. प्रस्तुत मुद्दामा पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतबाट गर्ने गरेको इन्साफ मिले नमिलेको के रहेछ हेरी निर्णय गर्नु पर्ने हुन आयो ।
१६. प्रतिवादी नरबहादुर बुढाथोकीले नेपाल खाद्य संस्थान डाडा बजार डिपो प्रमुख भई काम गरेकोमा उक्त डिपोको खाद्यान्न हिनामिना गरेकोले खाद्यान्न हिनामिना गरेको रु. ५३,९९९।९४ असूल गरी कारवाही गरी पाउँ भन्ने खाद्य संस्थानको पत्र बमोजिम विशेष प्रहरी अधिकृतले कारवाही चलाई भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०१७ को परिच्छेद २ को दफा १३ बमोजिम सजायँको माग गर्दा कोशी अञ्चल अदालतमा अभियोगपत्र पेश गरेको देखिन्छ ।
१७. पुनरावेदक नरबहादुर बुढाथोकी विशेष प्रहरी समक्ष बयान गर्दा नपुग भएको खाद्यान्न को रु. ५३,९९९।९४ तिर्न बुझाउन मन्जूर गरेको देखिन्छ । अदालतमा बयान गर्दा नपुग चामल ५५ क्वी. ०५ कि. ३०० ग्रामको रु. २६,२२०।०७ कर्णबहादुर उपर र पुरानो रु. २४,२०३।– चौकिदार दलबहादुर उपर दोषारोपण गरी आफू निर्दोष भन्ने जिकिर लिएको पाइयो । आफ्नो जिम्मा रहेको खाद्यान्न कर्णबहादुरले कसरी हिनामिना गर्यो भन्ने प्रमाण प्रतिवादीले गुजार्न सकेको छैन । अर्कालाई दोषारोपण गर्दैमा प्रतिवादीले सफाई पाउने देखिँदैन । पुरानो रकम २४,२०३। प्रतिवादीको नाउँमा बेरुजु रहेको र उक्त बेरुजु रकम निजको तलबबाट कट्टा गर्ने गरेको समेत देखिँदा त्यस्तो बेरुजु आफूले स्वीकार गरी सकेपछि चौकीदारले हिनामिना गरेको समेत भन्न मिल्दैन । आफूले बयान गर्दा समेत घटी दाखिला गरेको रु. २३०२।५० र बोराको रकम रु. ३०२७। हकमा समेत कसै माथि दोषारोपण गर्नसकेको नदेखिएको र निजले पुरानो भनिएको रकम मध्ये १७५३।३० आफ्नो तलबबाट बुझाइसकेको कुरा स्वीकार गरेको समेतबाट प्रतिवादीले हिनामिना गरेको होइन भन्न मिलेन । प्रतिवादी राष्ट्रसेवक भएको र यस्तो राष्ट्रसेवकले आफ्नो जिम्माको जिन्सी खाद्यान्न हिनामिना गरेमा भ्रष्टाचार निवारण ऐन बमोजिम कारवाही गरी सजायँ गर्न मिल्ने भनी २०४३ सालको फौ.पु.नं. १५ वादी श्री ५ को सरकार प्रतिवादी कुलबहादुर क्षेत्री भ्रष्टाचार मुद्दामा यस अदालत फुलबेञ्चबाट सिद्धान्त समेत प्रतिपादित भइसकेकोले भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०१७ को दफा १३ बमोजिम प्रतिवादीलाई सजायँ गर्ने गरेको शुरु कोशी अञ्चल अदालतको इन्साफ सदर गर्ने गरेको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेकै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ । अरु तपसील बमोजिम गर्नु ।
तपसील
पुनरावेदक प्रतिवादी जि.मोरड्ड हंसदह केचना घर भई तत्कालिन नेपाल खाद्य संस्थान डिपो कार्यालय डाडा बजारको डिपो प्रमुख नरबहादुर बुढाथोकी के माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ सदर हुने ठहरेकोले शुरु गर्ने गरेको कैद वर्ष १ को अ.बं. २०३ नं. बमोजिम सयकडा ५% ले कैद दिन १८ थप हुन्छ । बेरुजु हुँदा लगत कसी असूल गर्ने भनी मोरड्ड जिल्ला अदालतलाई लगत दिन लगत काठमाडौं जिल्ला अदालत लगत शाखामा दिनु...१, मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु...२
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
इतिसम्वत् २०४७ साल मार्ग १० गते रोज २ शुभम् ।