निर्णय नं. ७३६६ - नकवजनी चोरी ।

निर्णय नं.७३६६            ने.का.प.२०६१               अङ्क ४

     

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री चन्द्रप्रसाद पराजुली

माननीय न्यायाधीश श्री रामप्रसाद श्रेष्ठ

सम्बत् २०५६ सालको फौ.पु.नं.२१२८

फैसला मितिः २०६१।३।३।५

 

मुद्दा : नकवजनी चोरी ।

 

पुनरावेदक

प्रतिवादीः का.प.जि.गोठपानी गा.वि.स.घर भै का.म.न.पा.वडा नं.१५ बस्ने नाङसा डोल्मा लामा 

बिरुद्ध

विपक्षी

वादीः  सोनाम तेन्जीङ लामाको जाहेरीले श्री ५ को सरकार

 

§  चोरी गर्ने भनिएका व्यक्ति कृष्णवहादुरले नै जाहेरवालाको जाहेरी अनुसारको ऊन चोरी गरेको नठहरे पछि सो ऊन किन्ने भनिएका पुनरावेदकले ऊन किन्ने अवस्थै नआउने र निजले अदालतमा बयान गर्दा बरामद भएको भनिएको ऊन आफ्नो हो भनेको र सो कुरालाई पुनरावेदन अदालतको फैसलाले समेत स्वीकारेको अबस्थामा जाहेरवालाको ऊन चोरी गरेको ठहर नभएपछि सो ऊन पुनरावेदकले जिकिर लिए अनुसार निजको आफ्नै रहे भएको देखिएको अबस्थामा निजले नै फिर्ता पाउने अबस्था हुँदा सो ऊन पुनरावेदकले नै पाउने ठहराएको शुरुको फैसलालाई वादी दावी भन्दा बाहिर गै भएको भन्न मिल्ने अबस्था देखिन नआउने ।

§  जाहेरवालाको जाहेरी अनुसार ऊन चोरीको नठहरेको अवस्थामा जाहेरवालाले मुद्दा फैसला हुनु भन्दा अगाडि नै ऊन सनाखत गरी लगेकै आधारले मात्र पुनरावेदक प्रतिवादीको ऊन देखिएको अवस्थामा निजले फिर्ता नपाउने भन्न न्यायोचित देखिन नआउने ।

§  बरामद ऊन जाहेरवालाले फिर्ता लगेपनि पुनरावेदकले नै फिर्ता पाउने ठहराई गरेको शुरु जिल्ला अदालतको फैसला केही उल्टी गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला मिलेको नदेखिंदा सो हदसम्म केही उल्टी भै पुनरावेदकको घरबाट बरामद भएको १२० के.जी.ऊन पुनरावेदकले नै पाउने ठहराएको शुरुको फैसला सदर हुने ।

            (प्र.नं. २३ र २४)

 

पुनरावेदक प्रतिवादी तर्फवाटः

विपक्षी वादी तर्फवाटः विद्वान उपन्यायाधिवक्ता श्री महेन्द्रवहादुर कार्की

अवलम्वित नजिरः

 

फैसला

            न्या.चन्द्रप्रसाद पराजुलीः पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०५६।१।१६ को फैसला उपर न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ बमोजिम प्रतिवादीको यस अदालतमा पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य र निर्णय यसप्रकार  छ :–

            २.    मिति २०५३।१।१२ गते राती मेरो विभिन्न रंगको उनीको धागो १२० किलो चोरी भएको खोजतलास गरी पाउँ भन्ने जाहेरवालाको हुलिया जाहेरी ।

३.    प्रतिवादी नाङसा डोल्मा लामाको घर कोठाबाट जाहेरवालाको चोरी भएको उनी धागो १२० किलो बरामद भएको बरामदी मुचुल्का ।

४.    मेरो सिनेन कार्पेट इण्डष्ट्रिज प्राइभेट लिमिटेड वनस्थलीबाट बिगो रु.३६,०००।– पर्ने १२० किलो उनी धागो प्रतिवादी कृष्ण लामाले चोरी गरी लगी प्रतिवादी नाङसा लामालाई बिक्री गरेको बुझिएका हुँदा प्रतिवादहिरु उपर कारवाही गरी पाउँ भन्ने जाहेरवालाको दोश्रो जाहेरी ।

५.    बरामद भएको उनीको धागो मेरो चोरी भएको धागो हो भनी जाहेरवालाले गरेको सनाखत कागज । जाहेरवाला सोनाम तेन्जिङ लामाको कारखानाबाट उनी धागो मैले चोरी गरेको होइन वारदात भयो भनिएको मिति समयमा म आफ्नो घरमा थिएँ । मैले चोरी गरी नाङसा लामालाई बिक्री गरेको होइन भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी कृष्णवहादुर लामाको बयान ।

६.    बरामद भएको उनी धागो नाम थर नचिनेको भक्तपुर बस्ने भनी बताउने मानिससँग प्रति किलो रु.१५०।– का दरले सस्तो पाएकोले खरिद गरेको हो । चोरीको सामान भन्ने थाहा थिएन भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी नाङसा डोल्मा लामाले गरेको बयान ।

            ७.    मिति २०५३।१।१२ गते जाहेरवालाको कारखानाबाट १२० के.जि.उनी धागो चोरी भएकोमा अनुसन्धानको क्रममा प्रतिवादी कृष्णवहादुर लामालाई प्रहरीले पक्राउ गरी सोधपुछ गर्दा आफूले जाहेरवालाको धागो चोरी गरी लगी नाङसा डोल्मालाई बिक्री गरेको बताएकोले नाङसा डोल्माको डेरा कोठामा गै खानतलासी गर्दा चोरीको धागो बरामद गरी निजहरुलाई प्रहरीले पक्राउ गरी लगेको र नाङसा डोल्मा लामाले चोरीको माल हो भन्ने जानी–जानी सस्तो मुल्यमा खरिद गरेको हो । निज नाङसा डोलमा लामाले यो भन्दा अगाडि पनि पटक–पटक चोरीको उनी धागो खरिद गर्ने गर्दथ्यो भन्ने कुरा सुनेको हो भन्ने समेत व्यहोराको बुझिएका मानिस तिलकवहादुर जिरेल, चिरिन्जीवी काफ्ले, सुकमान लामा, प्रमोद दाहाल समेतको कागज ।

            ८.    घटनास्थलको झ्यालको ग्रिल तोडी भित्रबाट उनी धागो चोरी भएको भन्ने घटनास्थल मुचुल्का । बरामद भएको उनी धागो हालको बजार दरभाउ अनुसार प्रति के.जी.३००।– का दरले जम्मा मुल्य रु.३६,०००।– पर्दछ भन्ने दररेट मुचुल्का ।

            ९.    जाहेरवालाको किटानी जाहेरी र बुझिएका मानिसहरुले गरी दिएको कागजबाट प्रतिवादी कृष्णवहादुर लामाले नै चोरी गरी नाङसा डोल्मा लामालाई बिक्री गरेको पुष्टी हुन आएकोले निज प्रतिवादी कृष्ण लामालाई मुलुकी ऐन चोरीको महलको १ र ३ नं.को कसूर अपराधमा ऐ.ऐनको १४(१) बमोजिम सजाय हुन र चोरीको माल हो भन्ने जानी जानी प्रति किलो रु.३००।– पर्ने उनी धागो प्रति किलो १५०।– का दरले खरिद गरी सयकडा १५ प्रतिशत भन्दा माथि नाफा हुने गरी प्रतिवादी नाङसा डोल्मा लामाले चोरेको माल खरिद गरेको देखिएकोले निजलाई सोही ऐनको २३ नं.को कसूर अपराधमा ऐ.ऐनको २४ नं.अनुसार सजाय हुनुुका साथै बरामद भएको बिगो रु.३६,०००।– मुल्य पर्ने १२० किलो उनी धागो ऐ.ऐनको १० नं.अनुसार जाहेरवालालाई मालको मालै फिर्ता दिलाई दिने समेत माग दावी लिई दायर हुन आएको अभियोग पत्र ।

            १०.    म मिति २०५३ साल वैशाख ६ गते आफ्नो छोरी टांसी डोल्माको घरमा काभ्रे जिल्लाको गोठ पानी भन्ने ठाउँमा गएको र ऐ.१७ गते आफ्नो डेरामा आएको चैत्र मसान्तको दिन १ जना मानिसले म भएको ठाउँमा आई मेरो घरमा २ तान गलैचा बुन्ने सामान भएको उन रंग लगाउँदा कडा भएको र गलैचा बुन्न नहुने भएकोले खरिद गर्नु होस भन्दा तपाईको घर कहाँ हो भनी भन्दा भक्तपुर हो भनेका र प्रति के.जी.को भाउ २५०।– भनेका र १ पाउँको रु.३० का दरले झिङजु समेत लिई प्रति के.जी.१५०।– मा खरिद गर्ने हुँदा म खरिद गर्न सक्दिन भन्दा १५०।– मा नै खरिद गर्नु होस भनेकाले २५ के.जी.धागो मैले खरिद गरेको हुँ । चैत्र मसान्तपछि मैले कुनै उन धागो खरिद गरेको पनि छैन । बरामद भएको ऊन धागो मेरो आफ्नै हो । जाहेरवालाको होइन मेलै कसैले पनि ल्याएको उनी धागो चोरीको भनी जानी–जानी लिएको छैन । म उपरको अभियोग दावी झुठ्ठा हो । झुठ्ठा अभियोगबाट सफाइ पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्र.नाङसा डोल्मा लामाले अदालतमा गरेको बयान ।

            ११.    २०५३।१।१२ गतेको राती म आफ्नो डेरा कोठामा नै थिए । मैले जाहेरवालाको कारखाना देखेको पनि छैन र जाहेरवालालाई चिनेको पनि छैन । किन मलाई उजुर गरी पोल गरे मलाई थाहा  छैन । प्रतिवादी मध्येकी नाङसा डोल्मालाई मैले चिनेको जानेको समेत छैन । मेले जाहेरवालाको उन चोरी गरेको छैन । मैले चोरी नगरेको हुँदा आरोपित दावी बमोजिम सजाय पाउनु पर्ने होइन भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी कृष्णवहादुर लामाले अदालतमा गरेको बयान ।

            १२.   प्रतिवादी कृष्णवहादुर लामाको हकमा आफूले कसूर गरेमा अधिकार प्राप्त अधिकारी र अदालत समक्ष समेतमा इन्कारी बयान गरेको जाहेरी दर्खास्तको आधारमा मात्र कसूरदार हुन भनी विश्वास गर्ने मनासिव आधार प्रमाण विद्यमान नहुँदा पछि बुझ्दै जाँदा ठहरे बमेजिम हुने गरी अ.वं.४७ नं.बमोजिम पुर्पक्षका लागि तारेखमा राख्ने, अर्का प्रतिवादी नाङसा डोल्माको हकमा निजले अधिकार प्राप्त अधिकारी र अदालत समक्ष समेत बरामद भएको उन चोरीको हो भनी जानी–जानी लिएको होइन भनी इन्कारी बयान गरेता पनि निजको घर कोठाबाट उन बरामद भएको र सो उन मेरो हो भनी जाहेरवालाले सनाखत गरी दिए पनि सो बरामद भएको उन मेरो हो जाहेरवालाको होइन भनी बयान गरेबाट पछि प्रमाण बुझ्दै जाँदा ठहरे बमोजिम हुने गरी हाल अ.वं.११८ को देहाय (५) (१०) नं.बमोजिम रु.५,०००।– धरौटी वा जेथा जमानी दिए तारेखमा राखी मुद्दाको पुर्पक्ष गर्नु भन्ने थुनछेक आदेश ।

            १३.   जि.स.व.का.को पत्र अनुसार जाहेरवाला सोनाम तेन्जिङ लामाले सनाखत बयान गरी मिति २०५३।३।२० का आदेशानुसार उन धागो फिर्ता लगेको ।

            १४.   प्रतिवादी नाङसा डोल्माको साक्षी सानुमैया महर्जन, पुण्य बज्र लामा र प्रतिवादी कृष्णवहादुर लामाको साक्षी सोनाम लामाको बकपत्र भै मिसिल सामेल रहेको ।

            १५.   अभियोग दावीबाट प्रतिवादीहरुले सफाइ पाउने ठहर्छ । जाहेरवालाबाट उक्त १२० किलो उन प्रतिवादी नाङसा डोल्मा लामालाई दिलाई दिने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको का.जि.अ.को २०५३।९।४को फैसला ।

            १६.    काठमाडौं जिल्ला अदालतको सो फैसलामा चित्र बुझेन । सो मुद्दामा जाहेरवालालाई अ.वं.११५ नं.बमोजिम बुझ्ने भएन । प्रतिवादी नाङसा लामाको घरबाट उन बरामद भएको छ र जाहेरवालाले सनाखत समेत गरेका छन् । यसतर्फ अदालतको ध्यान पुग्न सकेको  छैन । अतः काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसला नमिलेको हुँदा बदर गरी प्रतिवादीहरुलाई शुरु अभियोग पत्र माग दावी बमोजिम सजाय गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन पत्र ।

            १७.   यसमा प्रहरी प्रतिवेदन दावी भन्दा बाहिर गै प्रतिवादी नाङसा डोल्मालाई जाहेरवाला सोनाम तेन्जिङ लामाबाट उन १२० के.जि.वा त्यसको बिगो रु.३६,०००।– भराई दिने गरेको फैसलामा कानूनको व्याख्यात्मक त्रुटी हुन गएको देखिंदा छलफलको लागि अ.वं.२०२ नं.तथा पुनरावेदन अदालत नियमावली, २०४८ को नियम ४७ बमोजिम विपक्षी झिकाई नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने २०५५।८।२९ को पुनरावेदन अदालतको आदेश ।

            १८.   प्रतिवादीहरु आरोपित कसूरमा अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष र अदालतमा समेत बयान गर्दा कसूरमा इन्कार रहेका र अन्य प्रमाणहरुबाट कसूर स्थापित हुन नआएकोले प्रतिवादीलाई सफाइ दिने ठहराएको काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसला मनासिव ठहर्छ । वादी दावी भन्दा बाहिर गै जाहेरवालाबाट दसीको उन प्रतिवादी नाङसा डोलमा लामालाई फिर्ता दिने ठहराएको इन्साफ सो हदसम्म उल्टी हुने ठहर्छ भल्ने समेत पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला।

            १९.    दसीको रुपमा लिइएको उन जाहेरवालाले अदालतमा आई आफ्नो हो भनी बकपत्र गर्न नसकेको र हामी प्रतिवादी विरुद्धको कसूर स्थापित हुन नसकी सफाइ पाउने ठहरिसकेपछि मेरो डेराबाट बरामद भएको उन मैले नै फिर्ता पाउनु पर्नेमा जाहेरवालालाई फिर्ता दिने गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला सो हदसम्म उल्टी भै शुरु जिल्ला अदालतकै फैसला सदर हुनुपर्दछ भन्ने समेत व्यहोराको नाङसा डोल्मा लामाको पुनरावेदन पत्र ।

            २०.   यसमा चोरी गरेको भनी अभियोग लगाइएको अभियुक्त कृष्णवहादुरले चोरी गरेको नठहरेको स्थितिमा बरामद भएको उनलाई चोरीको सामान भन्न मिल्ने स्थिति नहुँदा मेरो आफ्नै हुन भन्ने नाङसा डोल्मा लामालाई उन नदिई जाहेरवालालाई फिर्ता दिने पुनरावेदन अदालत पाटनको इन्साफ फरक पर्ने देखिंदा अ.वं.२०२ नं.बमोजिम छलफलको लागि महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयलाई सूचना दिई नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको आदेश ।

            २१.   नियम बमोजिम दैनिक मुद्दा पेशी सूचीमा चढी पेश हुनु आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदन सहितको मिसिल अध्ययन गरी विपक्षी श्री ५ को सरकारको तर्फका विद्वान उपन्यायाधिवक्ता श्री महेन्द्रवहादुर कार्कीले पुनरावेदन प्रतिवादीवाट वरामद भएकोमा जाहेरवालाले आफ्नो हो भनी सनाखत गरी सो ऊन धागो जाहेरवालाले फिर्ता समेत लगिसकेको हुँदा दसीको ऊन जाहेरवालले नै पाउने ठहराएको पुनरावेदन अदालतको इन्साफ मनासिव हुँदा सदर हुनुपर्छ भनी गर्नु भएको बहस समेत सुनी पुनरावेदन अदालतको फैसला मिले नमिले सम्बन्धमा नै निर्णय दिनुपर्ने देखियो ।

            २२.   निर्णयतर्फ विचार गर्दा प्रस्तुत मुद्दामा चोरीको वारदात कायम हुन नसकेबाट प्रतिवादीहरुलाई सफाइ दिने र दसीको समान  प्रतिवादी मध्ये नाङसा डोल्मा लामाले फिर्ता पाउने ठहराएको शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसला केही उल्टी गरी बरामद भएको दसीको सामान जाहेरवालालाई फिर्ता दिने ठहराएको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला उपर प्रतिवादी नाङसा डोल्मा लामाको प्रस्तुत पुनरावेदन परेको देखियो ।

            २३.   यसमा रु.३६,०००।– पर्ने १२० किलो उनी धागो प्रतिवादी मध्येका कृष्णवहादुर लामाले चोरी गरेको र सो चोरीको सामान जानी–जानी प्रतिवादी नाङसा डोल्मा लामाले खरिद गरेकोले आवश्यक कारवाही गरी पाउँ भनी परेको जाहेरी अनुसार चलेको प्रस्तुत मुद्दामा आपूmलाई लागेको अभियोगको सम्बन्धमा प्रतिवादी अधिकार प्राप्त अधिकारी र अदालत समक्ष भएको बयानमा इन्कारी देखिएका र मिसिल संलग्न अन्य ठोस प्रमाणको अभावमा चोरीको कसूरको सजायमा दावी पुग्न नसक्ने भनी आरोपित कसूरबाट प्रतिवादीलाई सफाइ दिने ठहराएको शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसला पुनरावेदन अदालत पाटनबाट समेत सदर भएकोमा सो उपर वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन परेको देखिदैन । यसरी चोरी गर्ने भनिएका व्यक्ति कृष्णवहादुरले नै जाहेरवालाको जाहेरी अनुसारको उन चोरी गरेको नठहरे पछि सो उन किन्ने भनिएका पुनरावेदकले उन किन्ने अवस्थै नआउने र निजले अदालतमा बयान गर्दा बरामद भएको भनिएको उन आफ्नो हो भनेको र सो कुरालाई पुनरावेदन अदालतको फैसलाले समेत स्वीकारेको अबस्थामा जाहेरवालाको उन चोरी गरेको ठहर नभएपछि सो उन पुनरावेदकले जिकिर लिए अनुसार निजको आफ्नै रहे भएको देखिएको अबस्थामा निजले नै फिर्ता पाउने अबस्था हुँदा सो उन पुनरावेदकले नै पाउने ठहराएको शुरुको फैसलालाई वादी दावी भन्दा बाहिर गै भएको भन्न मिल्ने अबस्था देखिन आएन । जाहेरवालाको जाहेरी अनुसार ऊन चोरीको नठहरेको अवस्थामा जाहेरवालाले मुद्दा फैसला हुनु भन्दा अगाडि नै ऊन सनाखत गरी लगेकै आधारले मात्र पुनरावेदक प्रतिवादीको ऊन देखिएको अवस्थामा निजले फिर्ता नपाउने भन्न न्यायोचित देखिन आएन ।

२४.   अतः बरामद उन जाहेरवालाले फिर्ता लगेपनि पुनरावेदकले ने फिर्ता पाउने ठहराई गरेको शुरु जिल्ला अदालतको फैसला केही उल्टी गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला मिलेको नदेखिंदा सो हदसम्म केही उल्टी भै पुनरावेदकको घरबाट बरामद भएको १२० के.जी.उन पुनरावेदकल नै पाउने ठहराएको शुरुको फैसला सदर हुने ठहर्छ । अरु तपसिल बमोजिम गर्नु ।

 

तपसिल

 

माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम बरामद भएको उन पुनरावेदक नाङसा डोल्मा लामाले नै फिर्ता पाउने हुँदा शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसलाको देहाय न.२ मा उल्लेखित लगत नै कायम राखी सोही बमोजिम गर्नु र पुनरावेदन अदालतको फैसला बमोजिम राखिएको लगत समेत कट्टा गर्नु भनी काठमाडौं जिल्ला अदालतमा लेखि पठाई दिनु –––१

 

मिसिल नियमानुसार बुझाई दिनु –––२

 

उक्त रायमा सहमत छु ।

 

न्या.रामप्रसाद श्रेष्ठ

 

इति सम्बत् २०६१ साल असार ३ गते रोज ५ शुभम्–––––