निर्णय नं. ७११८ - कर्तव्य ज्यान

निर्णय न.७११८ ने.का.प. २०५९ अङ्क ७/८

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री गोविन्दवहादुर श्रेष्ठ

माननीय न्यायाधीश श्री केदारप्रसाद गिरी

संवत् २०५५ सालको फौ.पु.नं. २१२३

फैसला मितिः २०५९।१।१३।६

 

मुद्दाः कर्तव्य ज्यान ।

 

पुनरावेदक

वादीः  काजिमान लिम्वुको जाहेरीले श्री ५ को सरकार

विरुद्ध

प्रत्यर्थी

प्रतिवादीः जिल्ला मोरङ उर्लावारी गा.वि.स.वार्ड नं. ४ घर भै हाल कारागार शाखा मोरङमा थुनामा रहेको विदुर लामा

 

§  मृतकलाई प्रहार गरेको काठको कुर्सीका खुट्टा समेत वरामद भएको र प्र. विदर लामाले आफू वारदातमा संलग्न रहेको  कुरालाई स्विकार गरेको समेत देखिंदा रीक्सावाट लडेको रीसको झोकमा सो स्थानवाट घरतर्फ जान अलिपर पुगेपछि पुनः फर्कि आएर दोश्रो चरणमा मृतक तथा धाइतेहरु लाई काठको टुक्रा समेतले टाउंको जस्तो संवेदनशील भागमा पटक पटक प्रहार गरेको देखिंदा निज प्र.को मृतकलाई मार्ने मनसाय थिएन भन्न सकिने अवस्था नरहेन ।

§  चोट एक पटक मात्र नभै धेरै पटक हुनुको साथै शरिरको अन्य भागमा निलडाम समेतका चोटहरु देखिएको हुंदा प्र.ले आवेशमा आई प्रहार गरेको भनि प्रस्तुत कसुरमा ज्यान सम्वन्धी महलको १४ नं. आकर्षित हुने अवस्था देखिएने।

§  वारदात हुनु अगाडी मृतक समेत चढेको रीक्सा भीम राईले पल्टाई दिई झगडा हुंदा हात हालाहाल सम्म भएको र सो पछि सवै जना घर तर्फ जांदा विदर लामाको प्रहारवाट मृतकको मृत्यु भएको हो भनी घटनाका प्रत्यक्षदर्शीहरुले वकपत्र गरेका देखिंदा भिम राईको लातमुक्का प्रहार समेतवाट मृतकको मृत्यु भएको हो भन्ने अभियोग मिसिल संलग्न प्रमाणवाट समर्थित हुन नआउने।

§  प्र. विदुरलामा स्थानीय प्रहरी समक्ष कसुर स्विकार गरी आत्मसमर्पण गरेको तथा अदालतमा वयान गर्दा समेत कुटपिट गरेको स्वीकार गरेको देखिंदा निजलाई ऐन बमोजिम सर्वस्व सहित जन्मकैद गर्दा चर्को पर्ने महसुस भएकोले अ.वं. १८८ नं. बमोजिम कैद वर्ष १० हुने।

(प्र.नं. २५ देखि २७)

 

पुनरावेदक वादी तर्फबाटः

प्रत्यर्थी प्रतिवादी तर्फबाटः

अवलम्वित नजिरः

 

फैसला

न्या.गोविन्दबहादुर श्रेष्ठः पुनरावेदन अदालत, विराटनगरको मिति २०५५।२।३१ को फैसला उपर न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ बमोजिम पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्धाको संक्षिप्त तथ्य एवं ठहर यस प्रकार छ ।

      २.    मोरङ उर्लावारी-४ स्थित प्र. विदुर लामाको घर तथा पिपलको रुखदेखि पुर्व घटनास्थलमा जमिनको भाग ३ फिट जतिमा रगत जमेको, सो देखि पुर्व २  फिट जमिनको भाग रगतले भिजेको र दुवैपट्टि रगत जमेको भाग भन्दा वरपर रगतका छिटाहरु भएको, सोही विचवाटोमा निज विदुर लामाले चलाएको भनी पिडीतले इसाराले वताएको फलामको अंग्रेजीमा R।C।M।L।R।C।M।A 144387 नं. लेखिएको विचमा ३ इन्च चौडाई, दुवै पट्टिको टुप्पो १ इन्च भएको मिलमा प्रयोग हुने अं. २ फिट लम्वाई भएको फलामको पत्ती सोही रगतका छिटाहरु भएको स्थानमा उत्तर दक्षिण भई रहेको फेला परेको र सो समेत हाम्रो सामुन्नेमा प्रहरीले वरामद गरेको ठिक हो भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०५३।६।२५ को मुचुल्का ।

      ३.    मिति २०५३।६।२५ को राती ११.३० वजेको समयमा म आफनै घरमा थिए, वमवहादुर तामाङ मेरो घरमा आई उर्लावारी ४ मा तपाईको छोरा पदमवहादुर लिम्वु र तोकवहादुर राईलाई उर्लावारी- ४ वस्ने विदुर लामा र भीम राई समेतले कुटपिट गर्दैछन, म भागेर आएको भने पछि तत्काल गाउंका मानिस सहित घटनास्थल उर्लावारी- ४, काटाचौकमा गई हेर्दा रगतको भल जताततै वगेको देख्यौ, वरिपरि वुझ्दा घाइतेहरुलाई प्रहरीले आम्दा अस्पताल दमक लगेको थाहा पाई तत्कालै अस्पताल पुगेकोमा त्यहां उपचार हुन नसकी दुवै धाइतेलाई वि.पि. मेमोरियल अस्पताल पुर्‍याउंदा छोरालाई उपचारको लागि चिन्ताजनक अवस्थामा सिलगुडी लाने भन्दा म समेत भारत सिलगुडी लादै गर्दा वागडुग्रामा पुर्‍याउदा मेरो छोराको एम्वुलेन्समै मृत्यु भएकोले मेरो छोरालाई कर्तव्य गरि मार्ने र तोकवहादुरलाई मरणासन्न पारी कुटपिट गर्ने विदुर लामा र भीम राईलाई पक्राउ गरि ज्यान सम्वन्धी कानून अनुसार सजायं गरि पाउं भन्ने मिति २०५३।६।२६ को काजिमान लिम्वुको जाहेरी दरखास्त ।

      ४.    मृतकको कपाल रगतले भिजी सुकेको टाउंकोमा टुटुल्काहरु भएको, अगाडी आंखा माथि चोट लागी सम्पूर्ण निदार निलो कालो भई सुनिएको, वाया कानवाट रगत वगिरहेको गालामाथी चोट लागेको, कपडामा रगत लागी सुकेको, लिङ्गवाट वीर्य निस्की कटुमा लागेको मुख नाकवाट रगत निस्केको भन्ने समेत व्यहोराको मृतकको लास प्रकृति विवरण मुचुल्का ।

      ५.    मिति २०५३।६।२५ को वेलुका म पदमवहादुर, तोकवहादुर र वमवहादुर तामाङ भै हिमालय होटलमा खाजा खाई रहदा भीमवहादुर, विदुर लामा समेत आए र वाहिर निस्की चिउरा मिल नजीक एउटा रिक्सा फेलापारी विदुर लामा, पदमवहादुर लिम्वु र म चढेको थियौ । त्यति नै वेला भिम राई आई रिक्सा पल्टाई दिंदा हामी रिक्सावाट ओल्र्यौ। त्यसपछि पदमवहादुर लिम्वु र भीम राई विच भनाभन भई भीम राईले २।३ थप्पड हिर्कायो, त्यसपछि तोकवहादुर आई संझाउंदा उसलाई पनि हिर्काउन थाल्यो, यत्तिकैमा विदुर लामाले मीलमा जडान हुने फलामको पत्ती र अर्को हतियार ल्याई विदुर र भीम राई भई पदम र तोकवहादुरलाई नमारी हुदैन भनी प्रहार गरि रहेको अवस्थामा हामी भाग्यौं । विदुर र भीमकै कुटाईवाट पदमको मृत्यु भएको हो भन्ने समेत व्यहोराको मानवहादुर थापा क्षेत्रीको २०५३।६।२७ को प्रहरीमा भएको कागज ।

      ६.    मिति २०५३।६।२५ को वेलुका ७.३० तिर हिमालय होटलमा वियर खान भनी पसि राती ११ वजे सम्म वसेर वियर खाई घर जान भनी विदुरलामा, मानवहादुर थापा र मृतक पदमवहादुर समेत तिनजना एउटा रिक्सामा चढेपछि भीम राईले रिक्सा उल्टाई दियो, भीम र पदमको विवाद भयो । कसले मलाई हिर्कायो भनी पदमले भन्दा मैले हो के गर्छस भनी अझ मुक्का हान्न थाले, हामीले संझाउंदा भिम र विदुर घरतिर गएकामा तोकवहादुरले अश्लिल शव्दले गाली गर्न थालेपछि विदुरले एउटा फलामको पत्ती लिएर आई हामी चार जनालाई आक्रमण गर्न थाले, म र मानवहादुर पर हट्यौ । विदुरले पदमको टाउंकोमा फलामे पत्तीले पटक पटक हिर्काई वेहोस पारी लडायो म र मानवहादुरले पदम र तोकवहादुरलाई वचाउ भनि हल्ला गरेपछि गाउंका मानिस घटनास्थलमा आउंदा रगतको आहाल जमेको तर कोही नभएको प्रहरीले धाइतेहरुलाई अस्पताल लगेको थाहा भयो । पदमलाई शुरुमा कुटने भीम र पछिवाट मर्ने गरी संवेदनशील हतियार प्रयोग गर्ने विदुर लामा दुइजनाको कर्तव्यवाट पदमको मृत्यु भएको हो । विदुर लामा गुण्डा गर्दी गरी हिडने मानिस हो भन्ने समेत व्यहोराको वमवहादुर तामाङको २०५३।६।२७ को प्रहरीमा भएको कागज ।

      ७.    २०५३।६।२५ गते राती उर्लावारी- ४ वस्ने भिम राई, विदुर लामा समेतले फलामले कुटी मरणासन्न पारेका हुन र गाउंको पदम लिम्वुले समेतकुटाई खाएको हो वाचिन्छ जस्तो लाग्दैन, अपराधीलाई कारवाही गरि पाउं । टाउंको शरिरमा समेत १०।११ वटा चोटहरु छन् भन्ने समेत व्यहोराको घाइते तोकवहादुर राइले वि.पि. कोइराला अस्पताल धरानको इमरजेन्सी वार्ड वेड नं. ३ मा रही गरेको वयान ।

      ८.    मिति २०५३।६।२५ गते रातको ११:३० वजे म घरमै भएको वेला मृतक पदमवहादुर लिम्वु तोकवहादुर राई, मानवहादुर थापा, वमवहादुर तामाङ समेत मेरो घर अगाडी आई गाली गर्दै मलाई वोलाए पछि म तल झरेकोमा निजहरु मध्येको कसले मलाई एक्कासी टाउंकोमा ढुंगाले हिर्काए, तोकवहादुरले रडले हिर्काए मैले आफनो ज्यान खतरामा परेको महसुस गरी खोज तलास गर्दा भेटिएको भाचिएको कुर्सिको खुट्टो घुमाएर हिर्काउंदा वमवहादुर र मानवहादुर भागे, तोकवहादुर मुर्छा परी परी लडे, म सरासर थानामा हाजिर हुन गए । २६ गते पदमवहादुर मर्‍यो भन्ने सुने । वरामद भएको फलामे पत्ती प्रयोग गरेको होइन । निजहरु संग रिस इवी थिएन । उनीहरु मादक पदार्थ सेवन गरि आएका थिए, म एक्लै थिए भन्ने समेत व्यहोराको प्र. विदुर लामाको मिति २०५३।६।२९।३ को प्रहरीमा भएको वयान ।

      ९.    प्रतिवादी विदुर लामाको घर आंगनमा विदुरले मैले प्रयोग गरेको भाचिएको कुर्सिको खुट्टा यहि हो भनी चिनी देखाई दिएको लम्वाई १ फिट ११ इन्च, एकात्तिर ३ फुट ढेढ इन्च गोलाई अर्को तिर ४ फुट आधा इन्च गोलाई भएको विचमा २ ठाउं १।१ इन्च लम्वाइको प्वाल खोपी किला काटी ठोकिएको गोलो आकारको काठको कुर्सिको खुट्टा प्रहरीले वरामद गरी लगेकोहो भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०५३।६।३० को वरामदी मुचुल्का ।

      १०.    मृतक पदमवहादुर लिम्वुको लास पोष्टमार्टम फारम मिसिल संलग्न रहेको ।

      ११.    मिति २०५३।६।२५ को राती११.३० को समयमा तोकवहादुर राई, पदमवहादुर लिम्वु र अरु दुइजना मेरो दोकानमा आई खाजा खाइ रहेको अवस्थामा विदुर लामा र भीम राई आई उनीहरुलाई पनि तोकवहादुरले खाजा खुवाई संगै वाहिर गएका थिए । मैले दोकान वन्द गरि सके पछि विदुर लामा र भिम राईले पदम र तोकवहादुरलाई कुटपीट गरि घाईते वनाएकोमा उपचार गराउदा गराउदै पदमको मृत्यु भएको हो भन्ने व्यहोराको भविन्द्र तामाङको प्रहरीमा कागज ।

      १२.   प्रतिवादीहरुले फलामको पाता जस्तो हतियार एवं काठको कुर्सि प्रयोग गरी प्र. विदुर लामा र प्र. भीम राईले लात मुक्का समेतले कुटपिट गरि टाउंको जस्तो संवेदनशील अंगमा प्रहार गरेको र सोही कारणले पदमवहादुर राईको मृत्यु भएको हुंदा प्रतिवादीलाई ज्यान सम्वन्धीको महलको १३ नं.को कसुरमा सोही महलको १३(३) नं. बमोजिम सजाय गरि पाउं भन्ने अभियोग दावि ।

      १३.   मिति २०५३।६।२५ को राती ११.३० वजेतिर घरमा उपन्यास पढेर वसि रहेको अवस्थामा मृतक पदमवहादुर, तोकवहादुर, वमवहादुर, मानवहादुर समेत आई मलाई गाली गलौज गर्दै तल झर भन्दा म तल झर्नासाथ एक्कासी उनीहरुलाई मलाई आक्रमण गरेर ज्यानको खतरा संझी आतिएर त्यहां भएको काठको लठ्ठी समाई उनिहरुलाई भगाउन थाले। आत्तिएर अन्धाधुन्ध दाया वायां लठ्ठी चलाउदा उनिहरुलाई के कहां लाग्यो थाहा भएन । उनीहरुले पनि मलाई ढुङ्गाले र पत्तीले हान्दा हातमा लाग्न गयो । म त्यहांवाट सरासर प्रहरी थानामा गए । मेरो ज्यानको सुरक्षाको लागि चलाएको लाठीले नै पदमवहादुरलाई लागी निजको मृत्यु भएको हो भनि किटानी साथ भन्न सक्दीन । मृतक संग मेरो कुनै रिस इवी थिएन । फलामको पत्ती मृतकले नै ल्याएका हुन । मेरो घरमा वारदात हुंदा भिम राई थिएनन् । होटलमा वीयर खान गई भिम राई समेत भई झगडा गरेको होइन । आत्तीएर लाठी चलाउदा मृतकलाई लागेको हुनु पर्छ भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०५३।७।२२।५ मा प्रतिवादी विदुर लामा तामाङले अदालतमा गरेको वयान ।

      १४.   मिति २०५३।६।२५ को दिन रात म आफनै घर गाउंमा छु । सो दिन दिनको १०.०० वजेतिर विदुर लामा संग उर्लावारी चोकमा भेट भएको थियो, त्यसपछि म घर फर्किए । पदमवहादुर संग सो दिन र रातमा समेत भेट भएन । सो रात म आप्mनै घरमा सुति रहेको थिए । भोलिपल्ट विहान विदुरले मान्छे कुटी थानामा गएको छ रे भन्ने सुनी थानामा जांदा विदुर संग भेट भयो र राती पदमवहादुर सहित चारजना आई मलाई छुरीले हाने भनी विदुरले भनेको हो । म संग विवाद झगडा परेको होइन । मादक पदार्थ सेवन गरेको पनि थिइन । म कराते मास्टर भएकोले शंका गरेको होलान । मेरो मृतकसंग भेट सम्म नभएकोमा वमवहादुर र तोकवहादुरले मेरो नाम किन लेखाए निजै जानुनन् । वरामदी फलामको पत्ता मर्ने पदमवहादुरले नै ल्याएका र काठको कुर्सिको खुट्टाले चाही प्र. विदुरले हानेको भन्ने सुनेको हुं । निज पदमको मृत्यु के कसरी भयो थाहा भएन भन्ने समेत व्यहोराको निवेदन साथ हाजिर भएका प्र. भीम राईले मिति २०५३।८।१३ मा अदालतमा गरेको वयान ।

      १५.   आदेशानुसार पिडित तोकवहादुर राई, जाहेरवाला काजीमान लिम्वु, प्रहरीमा ठाडो कागज गर्ने प्रेमवहादुर राई, लास प्रकृति मुचुल्कामा वस्ने मानवहादुर सोताङ्ग ठाडो कागज गर्ने मानवहादुर थापा, कागज गर्ने वमवहादुर तामाङ, प्र. विदुरको साक्षी विष्णुमाया लिम्वु, वलवहादुर कार्की, प्र. भिमको साक्षी हरि ढकाल समेतको वकपत्र भई मिसिल संलग्न रहेको ।

      १६.    प्र. विदुरलामा र मृतक पदमवहादुरले होटलमा खाजा खाई संग संगै निस्की आपसमा विवाद भई आवेशमा आएर प्र. विदुर लामाले मृतक पदमवहादुरको टाउंको समेतका शरिरका अन्य अंगहरुमा काठको कुर्सीको खुट्टाले हिर्काएको कारणवाट निज पदमवहादुरको मृत्यु भएको देखिंदा प्र. विदुर लामालाई मुलुकी ऐन ज्यान सम्वन्धीको १ र १४ नं. को कसुरमा ऐ १४ नं. बमोजिम १० (दश) वर्ष कैदको सजाय हुने ठहर्छ । प्र. विदुरको मृतक पदमवहादुरलाई ज्यान मार्ने पुर्व रिस इवी, मनसाय र योजना भएको मिसिल संलग्न कागजवाट नदेखिंदा ज्यान सम्वन्धीको १३ (३) नं.बमोजिम सजाय गरि पाउं भन्ने हदसम्म अभियोग माग दावि पुगन सक्दैन । प्र. भिम राईको हकमा निजको लात मुक्का समेतको चोटवाट मृतक पदमको मृत्यु भएको हो भन्ने कुरा कुनै ठोस एवं निश्चित प्रमाणवाट नदेखिंदा प्र. भिम राई उपरको ज्यान सम्वन्धी महलको १३(३) नं. को अभियोग दावि पुग्न नसकी निजले सफाई पाउने ठहर्छ भन्ने मोरङ जिल्ला अदालतको मिति २०५४।३।१५।१ को फैसला ।

      १७.   शुरु अदालतवाट ज्यान सम्वन्धी महलको १ र १४ नं. को कसुरमा ऐ. १४ नं. बमोजिम १० वर्ष कैद सजायं हुने गरी भएको फैसलामा मेरो चित्त वुझेन । म विरुध्द दिएको जाहेरी जाहेरवालाले किटानी रुपमा दिएको नभई मलाई नै आक्रमण गर्ने व्यक्तिहरुवाट सुनेको भरमा दिएको छ, यस्तो जाहेरीलाई फैसलामा आधार लिइनु न्याय संगत छैन । म घरमा वसेको मान्छेलाई रातको समयमा ४ जनाको समुह हतियार सहित आई मलाई आक्रमण गरेकोमा मैले आत्मरक्षाको लागि प्रहार गर्दा मृत्यु भएको अवस्थामा ज्यान सम्वन्धी महलको ७ नं. बमोजिम कुनै खत वात नलाग्ने तथा उक्त तथ्य मेरो साक्षीको वकपत्र समेतवाट प्रमाणित भई रहेको अवस्थामा शुरु जिल्ला अदालतवाट ज्यान सम्वन्धीको १४ नं. बमोजिम सजाय हुने गरी भएको फैसला त्रुटीपूर्ण हुंदा वदर गरि ज्यान सम्वन्धी महलको ७ नं. बमोजिम कुनै सजायं नहुने गरि पाउं भन्ने समेत व्यहोराको प्र. विदुर लामाको पुनरावेदन ।

      १८.   प्र. विदुर समेतले मृतक पदमवहादुरलाई मार्ने पूर्व रिसइवी र मनसाय लिएर नै काठको कुर्सीको खुट्टा र फलामको पत्ति समेतले प्रहार गरी पदमवहादुरको हत्या गरेको मिसिल संलगन प्रमाणवाट पुष्टि भई रहेको अवस्थामा आवेश प्रेरित हत्याअन्तर्गत ज्यान सम्वन्धीको १४ नं. ले १० ( दश) वर्ष कैद हुने ठहराएको कानून विपरित छ । प्र. विदुर र भीमले पदमवहादुर र तोकवहादुरलाई कुट्दैछन भनी घटनास्थलमा रहेका वमवहादुरले जाहेरवालालाई सुनाएवाट पनि मार्ने मनसायले नै प्रतिवादीहरुले मृतकलाई कुटपिट समेत गरी हतियार प्रहार गरी मारेको स्पष्ट छ । प्र.भीम राईले अदालतमा वयान गर्दा आफू घटनास्थलमा उपस्थित थिइन भने पनि मृतकसंगै रहेको तोकवहादुर लगायत वारदात स्थलमा रहेको मानवहादुर वमवहादुर समेतको कागजवाट प्र. भीम राईले मृतकलाई लात्ती मुक्का समेतले हानेको प्रष्ट हुंदा निजले समेत हानेको प्रहारवाट पदमवहादुरको मृत्यु भएको र उक्त घटनामा निजको संलग्नता रहेको देखिएको छ । अतः प्रतिवादी विदुर लामा र भिम राईले काठको कुर्सिको खुट्टा लाती मुक्का र फलामको पत्ति समेतले हानी मार्ने नै मनसाय लिई मृतक पदमवहादुरको हत्या गरेको हुंदा शुरु जिल्ला अदालतको फैसला वदर गरि अभियोग दावि बमोजिम सजायं गरि पाउं भन्ने समेत व्यहोराको वादी श्री ५ को सरकारको तर्फवाट परेको पुनरावेदन ।

      १९.    यसमा पिडीत तोकवहादुरले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष मरणासन्न अवस्थामा निजले गरेको वयानमा भिमवहादुर समेत भई वारदात घटाएको भनी वयान कागज गरि दिएको अवस्था र स्थिति एकातिर छ भने अर्को तर्फ वारदात स्थलमा प्रयोग भएको फलामको पाता वरामद भएको, मौकामा कागज गर्ने प्रेमवहादुर राई, मानवहादुर थापा, वमवहादुर तामाङ समेतको मौकामा भएको कागज र अदालतमा समेत प्रतिवादी भीमराई समेतको वारदातमा संलग्नता छ भनी गरि दिएको, वकपत्र समेतवाट पुष्टि भई रहेको अवस्थामा प्रतिवादी भिम राईलाई सफाई दिने गरेको शुरु मोरङ जिल्ला अदालतको फैसला विचारणीय हुंदा अ.वं. २०२ नं. बमोजिम छलफल निमित्त निज प्रतिवादी भिमवहादुर लाई झिकाई आएमा वा अवधि नाघेपछि नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने मिति २०५४।९।१९।३ मा र यसै लगाउको फौ.पु.नं. ४२१ को मुद्धामा विपक्षी झिकाउने आदेश भै रहेको देखिंदा प्रस्तुत पुनरावेदनमा पनि अ.वं. २०२ नं. बमोजिम छलफलको सूचना विपक्षीलाई दिई नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने मिति २०५५।१।३०।४ मा भएको आदेश ।

      २०.   प्रतिवादी विदुरलामाको हकमा ज्यान सम्वन्धीको १ नं. र १४ नं. को कसुरमा ऐ. १४ नं. बमोजिम १० वर्ष कैद हुने र प्र. भिमराईले सफाई पाउने ठहर्‍याई भएको शुरु इन्साफमा अन्यथा गरि रहनु नपर्ने हुंदा सदर हुने ठहर्छ । वादी श्री ५ को सरकार तथा प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन भन्ने पुनरावेदन अदालत विराटनगरको मिति २०५५।२।२१ को फैसला ।

      २१.   शुरु जिल्ला अदालतवाट प्रतिवादी मध्येका प्र. विदुर लामाले अभियोग दावी भन्दा कम सजायं हुने गरी प्र. भीम राईले आरोपित कसुरवाट सफाई पाउने गरी भएको शुरु फैसलालाई सदर हुने ठहर्‍याई भएको पुनरावेदन अदालतको फैसला त्रुटीपूर्ण हुंदा वदर भागी भएकोले उक्त फैसला वदर गरी प्रतिवादीहरुलाई अभियोग दावि बमोजिम सजाय गरि पाउं भन्ने वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन पत्र ।

      २२.   यसमा वरामद भएको फलामको पातोमा R.C.M(RCMA 144387) लेखिएको र फलामे पातो समेतले विदुर लामाले प्रहार गरेको भन्ने वुझिएका वमवहादुर तामाङ तथा मानवहादुर थापाको व्यहोरावाट देखिन, पोष्टमार्टम रिर्पोटवाट टाउंकोमा फैक्चर भएको र Head Injury को कारणवाट मृत्यु भएको भन्ने देखिने । २ फिट लामो र ३ इंची चेप्टो फलामे पातो समेतवाट प्रहार भएको स्थितिमा लाठो ढुंगाको प्रहार भएको अवस्था आकर्षित हुने ज्यान सम्वन्धीको १४ नं. लगाई प्र. विदुर लामालाई गरेको सजायं तथा तोकवहादुर, वमवहादुर समेतको वयान कागजवाट भिम राई वारदात स्थलमा रही मृतक पदमवहादुरलाई प्रहार गर्ने मध्येको व्यक्ति भन्ने देखिएको अवस्थामा निजलाई सफाई दिएको शुरु जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालत विराटनगरको फैसला फरक पर्न सक्ने देखिंदा अ.वं. २०२ नं.बमोजिम छलफलको लागि विपक्षीहरुलाई सूचना दिई नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको मिति २०५८।९।६ को आदेश । 

      २३.   नियम बमोजिम दैनिक मुद्धा पेशी सूचिमा चढी निर्णयार्थ इजलास समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्धामा पुनरावेदन पत्र सहित मिसिल समेत अध्ययन गरि शुरु जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालत विराटनगरको फैसला मिलेको छ छैन भनि निर्णय दिनु पर्ने देखियो ।

      २४.   निर्णय तर्फ विचार गर्दा, प्र. विदुर लामा र भिम राईले मृतक पदमवहादुरलाई कुटपीट गरी ज्यान मारेको ले मु.ऐ. ज्यान सम्वन्धी महलको १ नं. को कसूरमा ऐ.को १३ (३) नं. बमोजिम सजायंको माग दावी लिई अभियोग पत्र पेश भएकोमा शुरु जिल्ला अदालतले प्र. भिम राईलाई आरोपित कसूरवाट सफाई दिई प्र. विदुर लामाको हकमा ऐ.का. १३ (३) नं.को दावि पुग्न नसकी ऐ.१४ नं. बमोजिम १० वर्ष कैद हुने ठहर्‍याई गरेको फैसला उपर वादी श्री ५ को सरकारको तथा प्रतिवादीको पुनरावेदन पर्दा शुरु जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गरे उपर वादी श्री ५ को सरकारको प्रस्तुत पुनरावेदन पर्न आएको देखियो ।

      २५.   यसमा प्र. विदुरलामा उपरको पुनरावेदन जिकिर तर्फ हेर्दा जाहेरी दरखास्त, घटना प्रकृति मुचुल्का, लास जांच मुचुल्का पोष्टमार्टम रिपोर्ट तथा प्रतिवादी विदुरलामाको अधिकार प्राप्त अधिकारी तथा अदालतमा भएको वयान र पिडितहरुको कागज तथा अदालतमा भएको वकपत्रवाट मृतक पदमवहादुरको मृत्यु कर्तव्यवाट भएकोमा विवाद देखिदैन । प्र. विदुरलामाले अधिकार प्राप्त अधिकारी तथा अदालत समक्ष वयान गर्दा आरोपित कसुरमा इन्कार रही मृतक समेत धाइते तोकवहादुर मानवहादुर तथा वमवहादुर मेरो घरमा आई गाली गरी वाद विवाद गर्दा मलाई कुटपीट गर्दा वच्नको लागि आगनमा भएको भाच्चिएको कुर्सीको खुट्टाले हान्दा मृतकको मृत्यु भएको हुनु पर्छ भनी आफूले हानेको प्रहारवाट मृतकको मृत्यु भएको कुरालाई स्वीकार गरी वयान गरेको देखिन्छ । मृतकलाई चोट लागेको कुरामा प्रतिवादीले आफूले मनसाय पूर्वक कुटपीट नगरेको तत्काल भनाभन झगडा कुटपीट नै आत्मरक्षा गर्दा निजको मृत्यु भएको कुरामा साविति रही वयान गरेको पाइन्छ । मिसिल संलग्न कागज प्रमाणवाट प्रतिवादीले मृतक समेतलाई मनसाय पुर्वक कुटपिट गरेको हो होईन भनी हेर्दा उक्त कुटपिटको घटना हुनु पूर्व प्र. विदुर प्र भिमराई मृतक पदमवहादुर लिम्वु तोकवहादुर राई मानवहादुर थापा र वमवहादुर समेत भै उल्र्लावारी स्थीत हिमालय होटलमा खाजा खाई संगै वाहिर आउंदा विदुर लामा समेत चढेको रिक्सा प्र. भिम राईले पल्टाई भनाभन हातपात हुंदा सामान्य कुटपिट भएपछि प्रतिवादी भिम र विदुर घर तिर गए र तोकवहादुरले विदुरलाई अश्लील गाली गरेपछि घरमा पुगी सकेको विदुर लामाले पछाडीवाट आई काठको खुट्टाले हामी वमवहादुर र मानवहादुर तथा पदमवहादुर र तोकवहादुरलाई आक्रमण गर्दा वमवहादुर र मानवहादुर हटेको र विदुरले पदम र तोकवहादुरलाई टाउंकोमा हिर्काई अनुहार र छातीमा समेत पटक पटक हिर्काई घाइते पारेको हो भनि घटनाका चश्मदर्शी वमवहादुर तामाङ घाईते मानवहादुर तोकवहादुर राईले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष कागज गरि अदालतमा समेत सोही मिलानको वकपत्र गरेवाट प्र. विदुर लामाले कुटपिट गरेको तथ्य पुष्टी भएको देखिन्छ । वारदात स्थलवाट फलामको वत्ती भेटिएको र वरामद भएको काठको खुट्टालाई प्रतिवादीले सनाखत गरि दिएको अवस्था छ । प्रतिवादीहरु विच रीक्सा पल्टीएको ठाउंमा हात हालाहाल भै सो स्थानवाट प्रतिवादी, मृतक तथा पिडीत घाइते समेत घर तर्फ गई सकेपछि ४०, ५० फिट दुरीमा पुगेपछि विदुर लामाले फलामे पत्ती र काठको टुक्रा ल्याई मलाई पहिला हाने र पछि पदमवहादुरलाई पछाडीवाट हाने हामी भाग्यौ भनी मानवहादुर र वमवहादुर तथा तोकवहादुरले वकपत्र गरि दिएको देखिन्छ । उपर्युक्त वयान वकपत्रवाट अगाडी भएको घटनाको प्रसंङ्गवाटनै विदुर लामाले अलि पर पुगेपछि मृतक र पिडित तोकवहादुरलाई प्रहार गरेको देखियो। मृतकको लास जांच मुचुल्कामा टाउंको तथा शरीरको अन्य भागमा चोट पटक देखिएको तथा पोष्टमार्टम रीपोर्टवाट मृतकको मृत्यु टाउंकोको चोटवाट भएको भन्ने देखिन्छ मृतकलाई प्रहार गरेको काठको कुर्सीका खुट्टा समेत वरामद भएको र प्र. विदर लामाले आफू वारदातमा संलग्न रहेको  कुरालाई स्विकार गरेको समेत देखिंदा रीक्सावाट लडेको रीसको झोकमा सो स्थानवाट घरतर्फ जान अलिपर पुगेपछि पुनः फर्कि आएर दोश्रो चरणमा मृतक तथा धाइतेहरु लाई काठको टुक्रा समेतले टाउंको जस्तो संवेदनशील भागमा पटक पटक प्रहार गरेको देखिंदा निज प्र.को मृतकलाई मार्ने मनसाय थिएन भन्न सकिने अवस्था रहेन ।

      २६.   अतः रिक्सा लडेको ठाउंमा सामान्य भनाभन कुटपीट भै घर तर्फ गै सकेपछि प्र. विदुर लामा फर्कि आई कुर्सिको खुट्टाले मृतक तथा घाइते उपर चोट छाडेको देखिएको तथा टाउंकोमा प्रहार गरेको भन्ने निजको स्विकारोक्ति भएको र चोट एक पटक मात्र नभै धेरै पटक हुनुको साथै शरिरको अन्य भागमा निलडाम समेतका चोटहरु देखिएको हुंदा प्र.ले आवेशमा आई प्रहार गरेको भनि प्रस्तुत कसुरमा ज्यान सम्वन्धी महलको १४ नं. आकर्षित हुने अवस्था देखिएन । चोटको प्रहार र प्रहार गरिएकाधारिलो कुर्सीको खुट्टा समेतवाट ज्यान मर्न सक्ने पूर्व संभावना रहेको स्थितिमा मानिस मर्न गएकोमा ज्यान सम्वन्धी महलको १३ नं. आकर्षित हुने देखिन आयो । अतः प्रतिवादी विदुर लामाले दोश्रो चरणमा गरेको प्रहारवाट नै मृतक पदमवहादुरलाई चोट लागी सोही कारणवाट निजको मृत्यु हुन गएको देखिंदा प्रतिवादी विदुर लामालाई ज्यान सम्वन्धी महलको १३ (३) नं. बमोजिम सर्वश्व सहीत जन्मकैद हुने ठहर्छ । निजलाई ज्यान सम्वन्धी महलको १४ नं.को आधारमा १० वर्ष कैद गर्ने गरेको सुरु इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला नमिलेको हुंदा केही उल्टी हुन्छ ।

      २७.   प्रतिवादी भिम राई उपरको पुनरावेदन तर्फ हेर्दा निज अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष तथा अदालतमा समेत आरोपित कसुरमा इन्कार रही वयान गरेको देखिन्छ । निजले समेत मृतक तथा घाइतेलाई कुटपिट गरेको हो भनी जाहेरी भएता पनि निजले यो यस प्रकारले मृतकलाई प्रहार गरेको हो भनि घटनाका चश्मदीत पिडीत घाइते तोकवहादुर तथा मानवहादुरले अदालतमा वकपत्र गरी किटान गर्न सकेको पाइदैन । निजले उक्त वारदात हुनु भन्दा केही पहिले मृतक समेत चढेको रीक्सा लडाएको कुरा सम्म उल्लेख गरेको देखिन्छ । प्रतिवादी विदुरले आफूले मृतक समेतलाई प्रहार गरेको चोटवाट मृतकको मृत्यु भएको हो भनी कसूर स्विकार गरी प्र.भिमराईलाई पोल गरी वयान गर्न सकेको नदेखिंदा वारदातमा निजको संलग्नता रहेको पाइदैन  प्रस्तुत वारदात हुनु अगाडी मृतक समेत चढेको रीक्सा भीम राईले पल्टाई दिई झगडा हुंदा हात हालाहाल सम्म भएको र सो पछि सवै जना घर तर्फ जांदा विदर लामाको प्रहारवाट मृतकको मृत्यु भएको हो भनी घटनाका प्रत्यक्षदर्शीहरुले वकपत्र गरेका देखिंदा भिम राईको लातमुक्का प्रहार समेतवाट मृतकको मृत्यु भएको हो भन्ने अभियोग मिसिल संलग्न प्रमाणवाट समर्थित हुन आएन । अतः झगडाको दोश्रो चरणमा मात्र विदुर लामाको प्रहारवाट मृतक पदमवहादुरलाई घातक चोट लागेको र सो पछिल्लो झगडामा भीम राईको संलग्नता नदेखिंई निजलाई आरोपित कसुरवाट सफाई दिएको शुरु जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला सदर हुने ठहर्छ । प्रतिवादी विदुर लामा ले मृतकलाई मार्ने पूर्व अघि देखिको योजना नभएको परिप्रेक्ष्यमा घटना हुनु अघी प्रतिवादी तथा मृतकको धाइतेसंगै वसी खाजा खाएको र रीक्सावाट लडाई दिएको रिसमा झगडा हात हालाहाल भै कुटपिट गरेको कारणवाट मृतकको मृत्यु हुन गएको र वारदात भए पश्चात प्र. विदुरलामा स्थानीय प्रहरी समक्ष कसुर स्विकार गरी आत्मसमर्पण गरेको तथा अदालतमा वयान गर्दा समेत कुटपिट गरेको स्वीकार गरेको देखिंदा निजलाई ऐन बमोजिम सर्वस्व सहित जन्मकैद गर्दा चर्को पर्ने महसुस भएकोले अ.वं. १८८ नं. बमोजिम कैद वर्ष १० हुन्छ । अरुमा तपसिल बमोजिम गर्नु ।

 

तपसिल

माथि इन्साफ खण्ड ठहर भए बमोजिम शुरु जिल्ला अदालतले प्रतिवादी विदुर लामा लाई मु.ऐन ज्यान सम्वन्धी महलको १४ नं. बमोजिम कैद वर्ष १० सजायं हुने गरेको फैसला सदर गरेको पुनरावेदन अदालत विराटनगरको इन्साफ उल्टी भै प्रतिवादी विदुर लामालाई ऐ. ऐनको दफा १३ (३) नं.बमोजिम सर्वस्व सहित जन्मकैद हुने ठहरी अ.वं. १८८ नं.बमोजिम कैद वर्ष १० हुने भएकोले निज प्र. विदुर लामा मिति २०५३।६।२५ देखि थुनामा रहेको हुंदा निजलाई सोही बमोजिमको कैदको लगत कसी असूल उपर गर्नु भनि शुरु जिल्ला अदालतमा लेखि पठाई दिनु ..... १

प्र. विदुर लामा उपर शुरु जिल्ला अदालतको फैसला तपसिलको खण्डमा राखेको कैदको लगत कट्टा गरि दिनु भनि शुरु जिल्ला अदालतमा लेखि पठाई दिनु .... २

मिसिल नियमानुसार गरी वुझाई दिनु .... ३

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.केदारप्रसाद गिरी

 

 

ईति संवत २०५९ साल वैशाख १३ गते रोज ६ शुभम्.....