निर्णय नं. ८४५१ - बैंक ग्यारेन्टी

निर्णय नं. ८४५१    ने.का.प. २०६७      अङ्क ८

 

सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री मोहनप्रकाश सिटौला

माननीय न्यायाधीश श्री सुशीला कार्की

संवत् २०६४ सालको दे.पु.नं. ०९३५

फैसला मितिः २०६६।२।१७।२

मुद्दा : बैंक ग्यारेन्टी ।

पुनरावेदक प्रतिवादीः नेपाल बंगलादेश बैंक लि. विजुलीबजार, काठमाडौंको व्यवस्थापन समितिको अधिकारप्राप्त व्यवस्थापन समिति सदस्य सुदीपकुमार शर्मा

विरुद्ध

विपक्षी वादीः ललितपुर जिल्ला, ललितपुर उपमहानगरपालिका वडा नं. ४ स्थित हिमालयन डिष्ट्रीलरी लि. को तर्फबाट अख्तियार प्राप्त ऐ.ऐ. बस्ने राजबहादुर शाह

                   

शुरु फैसला गर्नेः

मा.जि.न्या.डा.श्री हरिवंश त्रिपाठी

पुनरावेदन फैसला गर्नेः

मा.न्या. श्री कृष्णप्रसाद वस्याल

मा.न्या.श्री माधवप्रसाद चालिसे

 

§  दुई पक्षबीच भएको करारअनुसारको दायित्व पूरा गर्ने गराउने जिम्मेवारी बैंकको रहने भनी मान्न कानूनअनुरूप मिल्ने नदेखिँदा करारअनुसारको दायित्व पूरा गराउन Performance Bank Guarantee को सहारा लिन कदापि नमिल्ने ।

§  Performance Bank Guarantee विशेष प्रकृतिको दायित्व भएको हुँदा त्यस्तो दायित्व सो बहन गर्दाकै अवस्थामा उल्लिखित शर्तभन्दा बाहिर गै वहन गर्नुपर्छ भनी मान्न कानूनी तथा तथ्यगत आधारले नमिल्ने ।

(प्रकरण नं.३)

§  विशेष प्रकृतिको दायित्व तोकिएको शर्तअनुसार पूरा गर्न सो दायित्वबाहेक अनिवार्य रुपमा विवन्धित हुनुपर्ने हुन्छ । तोकिएका शर्त पूरा नभएकै अवस्थामा उक्त विशेष दायित्व वहन गर्नुपर्ने भनी बाध्य पार्न कानून, तथ्य तथा न्यायको रोहमा युक्तिसंगत नदेखिने ।

(प्रकरण नं.४)

§  करारअनुसारको सम्झौता पूरा नगर्ने मुख्य पक्ष नै विपक्षी नभएको अवस्थामा त्यसबाट पूर्ण उपचारको अपेक्षा गर्न सकिँदैन । उपचार प्राप्तिको मार्गमा गल्ती गर्नेले त्यसको परिणाम स्वयं आफै भोग्नुपर्ने ।

(प्रकरण नं.५)

 

पुनरावेदक प्रतिवादीतर्फबाटः विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामकुमार खत्री

विपक्षी वादीतर्फबाटः विद्वान अधिवक्ता श्री मुकुन्दप्रसाद पौडेल

अवलम्बित नजीरः

सम्बद्ध कानूनः

 

फैसला

     न्या.मोहनप्रकाश सिटौलाः पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०६३।३।१९ को फैसलाउपर पुनरावेदक प्रतिवादीको तर्फबाट न्याय प्रशासन ऐन २०४८ को दफा ९ अनुसार यस अदालत समक्ष पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य र ठहर यस प्रकार छ :—

      फिरादी कम्पनी मदिरा उत्पादन गर्ने कम्पनी हो । उत्पादित मदिरालाई बेचविखन गर्न वितरक नियुक्ति गर्ने प्रचलन छ । सोहिबमोजिम ललितपुर जिल्लाको लागि अनुज्ञापत्र नं. ७४९ भएको फेयरवर्ड मार्केटिङ्ग लाई २०५८।४।१ गते देखि १ वर्षको लागि वितरक नियुक्ति गरिएको थियो । वितरक नियुक्त गर्दा एउटा करार गर्ने गरिन्छ । सोही करारबमोजिम कम्पनी र वितरकले कार्य गर्दछन । सोही करारमा उल्लेख भएअनुसार वितरकले संरक्षणबापत धरौटी राख्नुपर्ने शर्तबमोजिम प्रतिवादी बैंकबाट यस कम्पनीको नाउँमा NB:005:PB:1133/2002 को अप्रील १० सन् २००२ मा रु.२०,००००० को अक्टुवर ९ सन् २००२ मा समाप्त हुने भाखा रहेको Performance Bank Guarantee जारी गरेको हुँदा बैंक ग्यारेन्टी धरौटी राखी कारोबार गरिआएको हो । वितरकले कम्पनीको हितमा कारोबार नगरेकोले सो करार अवधि समाप्त भएपश्चात् निरन्तरता नगरि निजलाई वितरकबाट निष्काशन गरिएको थियो । उक्त फर्मसँग कारोबार गर्दाको बखतको वक्यौता रकम रु.१७,६१६२८।७५ असूल गर्न बाँकी थियो । उक्त वक्यौता रकम फिर्ता गर्न अनुरोध गरी बारम्बार पत्रचार गर्दा कम्पनीले फिर्ता गर्न कुनै चासो नदेखाएकाले करार गर्दा सुरक्षण राखिएको बैंक ग्यारेन्टीबापतको रु.२०,०००,०० (वीस लाख) रुपैया कम्पनीलाई भुक्तानी गर्नको लागि बैंकलाई पत्र लेख्ने काम भएको थियो । बैंकले फेयरवर्ड मार्केटिङ्ग तथा फिरादीको बीचको करार समाप्त भएकोले बैंक ग्यारेन्टी वादीलाई दिन नमिल्ने भनी यस कम्पनीको हितविपरीत हुने गरी जवाफ पठाएको छ ।

      दुईपक्षबीच भएको करारमा स्पष्ट रुपमा वक्यौता रहेको रकम धरौटीबाट असूल गर्न सक्ने व्यवस्था रहेबाट बैंकले जारी गरेको बैंक ग्यारेन्टीबाट भुक्तानी गर्न नमिल्ने भनी विपक्षी बैंकले पत्राचार गर्न कानूनतः मिल्दैन । करारको अवधि समाप्त भएको कुरा दर्साइ बैंकले भुक्तानी दिनबाट इन्कार गर्ने कार्य करार ऐन २०५६ को दफा ७१(ख) प्रतिकूल रहेको छ । साथै करारअनुसारको भुक्तानीको दायित्व फेयरवर्ड मार्केटिङ्गसँग यथावत रहेको अवस्थामा भुक्तानी नभएको हदसम्म ग्यारेन्टी वहाल रहने र ग्यारेन्टीको अवधि रहेको मितिभित्र नै दावी गरिएको हुनाले पनि विपक्षी प्रतिवादी बैंकले उक्त ग्यारेन्टीको रकम म फिरादी कम्पनीलाई भुक्तानी गर्नुपर्ने वाध्यता रहेको छ । फेयरवर्ड मार्केटिङ्ग र यस कम्पनीबीच ०५८।४।१ मा भएको करारको शर्त नं ९ बमोजिम रु.२०,०००,००० (बीस लाख) को बैंक ग्यारेन्टी राखी कारोबार गरी आएकोमा करार बमोजिमको कार्य वितरकले नगरी कम्पनीको रकम वक्यौता राखेकोमा करार नवीकरण नभएकोले वक्यौता रकम असूल गर्न बैंकबाट जारी भएको ग्यारेन्टीबाट माग गर्दा भुक्तानी दिन नमिल्ने भनी २०५९।७।१३ मा पत्राचार गरेको एवं भुक्तानी नदिने भनी गरिएको निर्णय समेत बदर गरी उक्त ग्यारेन्टीको रकम अविलम्ब भुक्तानी गर्न साथै भुक्तानी दिन इन्कार गरेको मितिदेखि प्रचलित बैंक नियमबमोजिमको व्याज समेत भुक्तानी गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको फिराद दावी ।

      प्रतिवादी हिमालय डिष्ट्रीलरी र फेयरवर्ड मार्केटिङ्गका बीच हुने कारोबारको विश्वस नियताको लागि फेयरवर्ड मार्केटिङ्गका लागि यस नेपाल वंगलादेश बैंक लि. बाट विपक्षी हिमालय डिष्ट्रीलरीको नाउँमा NB:005:PB:1133/2002 मिति April 10, 2002 मा २०,००००० को Performance Bank Guarantee जारी गरिएको भन्नेसम्म कुरामा यस बैंकको सहमति रहेको छ । कुनै पनि व्यक्ति वा निकायले कारोबारको सुरक्षणको लागि परफरमेन्स बैंक ग्यारेन्टी प्राप्त गरेको छ भने त्यस्तो व्यक्ति तथा निकायले सम्झौताको अवधि भित्र Performance Bank Guarantee दिने पक्षले कार्य सम्पन्न नगरे वा सम्झौता बमोजिमको कार्य गरेन भने बैंक ग्यारेन्टीमा उल्लिखित शर्तहरू बमोजिमका आधारमा उक्त ग्यारेन्टीको रकम माग दावी गर्न सक्छ । ग्यारेन्टीमा उल्लिखित शर्तको अधीनमा रही बैंक ग्यारेन्टी रकम माग दावी गर्ने पक्षले शर्त बमोजिम कार्य सम्पन्न गर्नुपर्दछ । सो बमोजिम कार्य सम्पन्न भएमा राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय मान्यता बमोजिम बैंक ग्यारेन्टी सम्बन्धित पक्षलाई फिर्ता दिन बैंक बाध्य हुन्छ । प्रतिवादीले बैंक ग्यारेन्टी माग गर्दा बैंक समक्ष ०५९।६।२२ गते बैंकबाट जारि भएको ग्यारेन्टी पत्रसहित माग दावी गरेको नभई सक्कल जस्तै देखिने रंगीन फोटोकपी पेश गरी माग दावी गरेको अवस्था छ । यसबाट बैंकलाई झुक्यानमा पार्न खोजेको भन्ने स्पष्ट देखिन आउछ । बैंकबाट फिरादीले बैक ग्यारेन्टी रकम माग गरे पछि Fairbird Marketing ले यस बैंकसमक्ष पत्र लेखि बैक ग्यारेन्टीको सक्कल प्रति आफूसँग भएको हुँदा हिमालय डिष्टिलरीलाई ग्यारेन्टी रकम नदिनु भन्ने पत्र प्रेषित गरेको र २०५९ साल असार मसान्तमा समाप्त भएको करारलाई आधार मानी वादी दावी लिई ग्यारेन्टी रकम फिर्ता माग्ने अधिकार हिमालय डिष्ट्रीलरीलाई छैन भनी फेयरवर्ड मार्केटिङ्गले बैंकलाई २०५९।६।२३ जानकारी दिएकोले ग्यारेन्टी रकम वादीलाई दिन नमिल्ने भनी बैंकले जानकारी दिएको हो । वादीले फेयरवर्ड मार्केटिङ्गले करार बमोजिम कार्य नगरेको कुनै पनि प्रमाण बैंकमा दाखिला गर्न सकेका छैनन् । सक्कल बैंक ग्यारेन्टी पत्र पेश गरी मागदावी गर्नुपर्नेमा नक्कल फोटोकपी पेश गरी माग गरेको तथा Fairbird Marketing ले करार अनुसार कार्य पूरा नगरेको भन्ने कुनै पनि प्रमाण पेश नगरी यस बैंकसमक्ष रकम माग दावी गरेको हुँदा विपक्षी वादीलाई बैंकले कुनै पनि रकम दिन मिल्दैन । कानूनी प्रक्रिया पूरा नगरी विना आधार बैंक ग्यारेन्टी रकम दावी गरी दायर गरिएको फिराद खारेज गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको नेपाल बंगलादेश बैकको तर्फबाट परेको प्रतिउत्तर पत्र ।

      नेपाल बंगलादेश बैंक लिमिटेडबाट हिमालयन डिष्ट्रिलरी लि. को नाममा जारी भएको बैंक ग्यारेन्टीसम्बन्धी सक्कल फायल मिसिल सामेल रहेको ।

      प्रतिवादी बैंकले जारी गरेको Performance Bank Guarantee मा उल्लेख भएको शर्तअनुसार वादीले उल्लिखित बैंक ग्यारेन्टीबाट आफ्नो रकम भुक्तानीको लागि दावी गर्दा सक्कल बैंक ग्यारेन्टी पेश गर्नुपर्नेमा सो नगरी सोको रंगीन फोटोकपी पेश गरेको देखिंदा उक्त वेरीतको कागजातको आधारमा विपक्षी बैंकले रकम भुक्तानी गर्न नमिल्ने भनी गरेको निर्णयमा कुनै पनि कानूनी त्रुटि नदेखिंदा फिराद दावी पुग्न सक्दैन भन्ने समेत व्यहोराको काठमाडौं जिल्ला अदालतको २०६०।११।२० को फैसला ।

      फेयरवर्ड कम्पनीले तिर्नुपर्ने रकममा जमानत दिएको अवस्थामा जमानतको रकम तिरे बुझाएको प्रमाणित गर्ने दायित्व विपक्षी बैंकलाई हुनेमा सोबमोजिम तिरे बुझाएको प्रमाणित गर्न नसकेको अवस्थामा पुनरावेदकको दावी नपुग्ने गरी भएको फैसला बदरभागी रहेको छ । बैंकले जमानत दिएको र जमानतको हकदार पुनरावेदक कम्पनी रहेको कुरामा कुनै विवाद नभएको स्थितिमा र बैंक जमानत जारी गर्ने विपक्षी बैंक स्वंमले सो जमानतलाई स्वीकार गरी रहेकोमा सक्कल जमानतका कागजात नै बुझाइसकेको अवस्थामा निर्णय गर्दा गलत आधार लिई बुझ्नु पर्ने प्रमाण समेत नबुझी गरेको शुरुको फैसला त्रुटिपूर्ण छ । उक्त फैसला बदर गरी फिराद दावीबमोजिम गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको वादीको तर्फवाट पुनरावेदन अदालत पाटनमा परेको पुनरावेदनपत्र ।

      यसमा पुनरावेदक वादी हिमालयन डिष्टीलरी र फेयरवर्ड मार्केटिङ्गको बीच मिति २०५८।४।१ मा भएको करारनामाको प्रकरण ९(ख) मा कम्पनीले वितरकसँग कुनै प्रकारले लिन बाँकी रहेको वक्यौता रकम वितरकको धरौटी वा बैंक ग्यारेन्टीबाट कट्टा गरी असूल गर्न सक्ने छ भन्ने व्यवस्था भैरहेको परिप्रेक्ष्यमा फिराद दावी पुग्न नसक्ने ठहर्‍याएको शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतको इन्साफ फरक पर्न सक्ने देखिंदा प्रत्यर्थीलाई छलफलको लागि झिकाई आएपछि वा म्याद नाघेपछि नियमबमोजिम पेश गर्नु भन्ने पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०६२।११।२४ को आदेश । 

      नेपाल बंगलादेश बैंकले फेयरवर्ड मार्केटिङ्ग र हिमालय डिष्ट्रीलरीबीच भएको करार अनुसारको कार्यमा बैंक ग्यारेन्टी दिन सहमति जनाएको देखिन्छ । फेयरवर्ड मार्केटिङ्गले करारनामाबमोजिमको दायित्व पूरा गरेको छ भनी बैंकले भन्न र देखाउन सकेको पाइदैन । बैंक ग्यारेन्टीको कागज सक्कल नभै फोटोकपी पेश भएको छ भन्ने हकमा अ.व. ७८ नं. अनुसारको जिकीर नभएको अवस्थामा निकायगत रुपमा प्रस्तुत भएको फोटोकपी प्रमाणमा नलाग्ने भन्न मिल्दैन । यी दुई पक्षबीच विश्वसनीयताको लागि हिमालयन डिष्टीलरीको नाममा NB:005:PB:1133/2002 मिति April 10, 2002 मा रु. २० लाखको Performance Bank Guarantee जारी गरेको भनी स्वीकार गरेको र मिसिलमा सोको फोटोकपी समेत पेश भएको अवस्थामा हदम्याद नाघी सकेको र नक्कल प्रतिले रकम भराउन नमिल्ने भन्ने आधारमा वादी दावी नपुग्ने गरी गरिएको शुरु फैसला मिलेको नदेखिंदा उल्टी हुने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला ।

      बैंक ग्यारेन्टी जारी गरेकै आधारमा भुक्तानी दिनुपर्ने नभई उक्त ग्यारेन्टी पत्रमा उल्लिखित शर्तहरूको आधारमा मात्र ग्यारेन्टी रकम भुक्तानी गर्न मिल्दछ । यस बैंकमार्फत् जारी भएको बैंक ग्यारेन्टीको शर्तमा ग्यारेन्टीमा म्याद समाप्त हुनु अगावै ग्यारेन्टीको सक्कल प्रतिसाथ भुक्तानी दावी गर्नुपर्ने भनी उल्लेख भै रहेको अवस्थामा म्याद नाघी नक्कल प्रतिवाट दावी गर्ने अधिकार विपक्षीलाई छैन । फेयरवर्ड मार्केटिङ्गले करार अनुसारको दायित्व पूरा गरे नगरेको देखाउने दायित्व बैंकको नभै हिमालयन डिष्ट्रीलरीको भएको स्पष्ट रहँदारहँदै सो तथ्यतर्फ नजरअन्दाज गरी निर्णय गरिएको अवस्था छ । यस बैंकले शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतमा प्रतिउत्तर फिराउदाकै अवस्थामा विपक्षीले बैंक समक्ष पेश गरेको Bank guarantee को पत्र सक्कल नभै फोटाकपि हो भनेको अवस्थामा अ.वं ७८ नं. अनुसारको जिकीर नभएको भनी फोटोकपीलाई प्रमाणमा लिइएको छ । नक्कल प्रतिलाई प्रमाणमा लिन नमिल्नेमा प्रमाणमा लिई निर्णयाधारको रुपमा ग्रहण गर्न कानूनतः मिल्दैन ।

       बैंक ग्यारेन्टीको समयावधि कायम रहने दिनसम्म विपक्षीले फेयरवर्ड मार्केटिङ्गबाट करारीय शर्त पालना नभएको भन्ने प्रमाणका साथ सक्कल बैंक ग्यारेन्टीको लिखत पेश गर्नुपर्नेमा त्यस्तो सबुद प्रमाण विपक्षीबाट बैंक समक्ष पेश गर्न नसकेको अवस्था तथा सक्कल बैंक ग्यारेन्टी आफूसँग भएको भनी फेयरवर्ड मार्केटिङ्गले पत्राचार गरीरहेको अवस्थामा फोटोकपीलाई मान्यता दिई रकम भुक्तानी गर्न कुनै कानून र करारीय शर्तले वाध्य बनाउन सक्दैन । यस्तो अवस्थामा बैंक ग्यारेन्टी भराउने गरी गरिएको फैसला बैंक ग्यारेन्टीको शर्त तथा प्रचलित कानूनविपरीत रहेको छ । विपक्षी हिमालय डिष्टीलरीले बैंक ग्यारेन्टीको शर्तअनुसार रकमको माग दावी नगरेको अवस्थामा सो तथ्यतर्फ विचारै नगरी सतही रुपमा बैंक ग्यारेन्टीको रकम भराउने गरी गरिएको फैसला अन्यायपूर्ण हुँदा पुनरावेदन अदालत पाटनको २०६३।३।१९ को फैसला बदर गरी शुरु काठमाडौं जि.अ. को मिति २०६०।११।२० को फैसला सदर कायम राखी पाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको पुनरावेदक नेपाल बंगलादेश बैंकको तर्फबाट यस अदालत समक्ष परेको पुनरावेदनपत्र ।

      यसमा पुनरावेदक बैंकले जारी गरेको Performance Bank Guarantee को अवधि ०९.१०.२००२ मा समाप्त भैसकेको देखिने र प्रत्यर्थीले उक्त बैंक ग्यारेन्टीबापतको रकम भुक्तानीको लागि बैंक ग्यारेन्टीमा उल्लिखित अवधि नाघेपछि दावी गरेको देखिएको परिप्रेक्ष्यमा पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला फरक पर्न सक्ने हुँदा छलफलको लागि प्रत्यर्थी झिकाई पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको मिति २०६६।१।६ को आदेश ।

      विपक्षी बैंक र फेयरवर्ड मार्केटिङ्गको मिलोमतोमा यस कम्पनीलाई दुःख दिने नियतले काम गरिएको छ । यस कम्पनीले बैंकले जुन ग्यारेन्टी पेपर उपलब्ध गराएको थियो सोही पेपर भुक्तानीको लागि पेश गरेको हो । कम्पनीले पेपर पेश गर्दाका बखत सो नक्कली भएको भनी यस कम्पनीलाई जानकारी नदिई फेयरवर्ड मार्केटिङको निवेदन परेपश्चात Original बैंक ग्यारेन्टी पेश भएको होइन भनी कुरा उठाएको हुँदा बैंकले धोखा दिने मनसाय राखेको प्रष्ट भएको छ । यस कम्पनीले Performance Bank Guarantee को कागजमा उल्लेख भए अनुसारको अबधि इ.सं. ०९.१०.२००२ मा समाप्त हुनु अगावै इ.स. ०८.१०.२००२ मा नै भुक्तानीको दावी गरी बैंकमा कागजात बुझाएको हुँदा विपक्षीले अदालतमा झूठा विवरण पेश गरेको अवस्था छ । बैंक ग्यारेन्टीअनुसारको रकम दावी गरी कानूनसम्मत् रुपमा निवेदन गरेको अवस्थामा सो रकम दिनु नपर्ने भए कारण खुलाई भुक्तानी अस्वीकार गर्नुपर्नेमा विपक्षी बैंक सो नगरी आफ्नो दायित्वबाट पछाडि हटेको अवस्था छ ।

      यस कम्पनी र फेयरवर्ड मार्केटिङ्गका बीच भएको करारको अवधि ३१ असार २०५९ मा समाप्त भएको हुँदा सो करार अनुसारको दावी लिन उल्लिखित समयभन्दा पछि मिल्दैन भन्नु करारको सिद्धान्त विपरीतको कुरा हो । करारअनुसारको दायित्व पूरा गर्न लगाउन थालिने कानूनी उपचार करारको अवधि समाप्त भएपश्चात् नै शुरु हुने हुँदा पनुरावेदकले तथ्य भन्दा बाहिर गै जिकीर लिएको अवस्था छ । यस अदालतबाट भएको झ.झि. आदेशमा उल्लिखित Performance Bank Guarantee को अवधि समाप्त भएको देखिंदा भन्ने आधार त्रुटिपूर्ण छ किनकी यस कम्पनीले समय समाप्त हुनु अगावै बैंक समक्ष दावी गरेको मिसिल संलग्न कागजातबाट देखिन्छ । विपक्षी बैंकले Fairbird marketing को कारोबारको लागि यस कम्पनीलाई Performance Bank Guarantee दिएको र कारोबारको क्रममा fairbird ले करारीय दायित्व पूरा नगरी हिसाव किताब बाँकी राखेको हुँदा सुरक्षणकै लागि रहेको बैंक ग्यारेन्टीको रकम यस कम्पनीले दावी गरेको अवस्था विद्यमान हुँदा पुनरावेदन अदालत पाटनबाट शुरु फैसला उल्टी गर्ने गरी भएको फैसला न्यायपूर्ण हुँदा सदर कायम राखी पाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको हिमालयन डिष्टीलरीको तर्फबाट यस अदालत समक्ष परेको लिखित प्रतिवाद ।

      नियमबमोजिम दैनिक पेसी सूचीमा चढी निर्णयार्थ पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक नेपाल बंगलादेश बैंक लि. को तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामकुमार खत्रीले करारीय शर्त अनुसारको काम भयो भएन भनी हेर्ने दायित्व बैंकको होइन । Performance Bank Guarantee को शर्तअनुसार सक्कल बैंक ग्यारेन्टी कपी दावीको क्रममा अनिवार्य रुपमा पेश गर्नुपर्नेमा सो पेश नगरी दावी गर्ने अधिकार विपक्षी कम्पनीलाई छैन । फिरादमा Fairbird marketing लाई विपक्षी समेत नबनाइएको र Fairbird marketing ले सक्कल बैंक ग्यारेन्टी आफूसँग भएको भनी निवेदन दिएको अवस्थामा कम्पनीको दावीअनुसार भुक्तानी गर्न मिल्ने होइन । शर्तभन्दा बाहिर गै विपक्षी कम्पनीलाई दावीअनुसार बैंक ग्यारेन्टी रकम भरी पाउने ठहराएको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला बदरभागी हुँदा उल्टी गरी शुरु का.जि.अ. को फैसला सदर हुनुपर्दछ भनी बहस प्रस्तुत गर्नुभयो । त्यसैगरी प्रत्यर्थी हिमालयन डिष्टीलरीका तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री मुकुन्दप्रसाद पौडेलले बैंकले Performance Bank Guarantee को लागि जुन कागजात दियो सोही कागजात दावीको क्रममा पेश गरिएको हो । सो सक्कल वा नक्कल के हो भन्ने कुरा कम्पनीलाई थाहा हुने विषय होइन । हामी करारको शर्तअनुसार नै दावी गर्न गएका हौं । झ.झि. आदेश हुँदा लिइएको आधारभन्दा बाहिर गै निर्णय गर्न मिल्ने अवस्था नहुँदा पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला सदर कायम हुनुपर्दछ भन्ने समेत व्यहोराको बहस जिकीर प्रस्तुत गर्नुभयो ।

      विद्वान कानून व्यवसायीले प्रस्तुत गर्नुभएको बहस जिकीर समेत सुनी मसिल संलग्न कागजात अध्ययन गरी निर्णयतर्फ विचार गर्दा वादी दावीअनुसारको रकम भरी पाउने गरी भएको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला मिलेको छ छैन ? सोही प्रश्नको सम्बन्धमा निर्णय दिनुपर्ने देखिन आयो ।

      २. यसमा शर्त भन्दा बाहिर गै दावी गर्न र सो दावीअनुसार भरी पाउने ठहर गर्न नमिल्नेमा सोहीअनुसार ठहर गर्ने गरी भएको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला उल्टी गरिपाऊँ भन्ने मुख्य पुनरावेदक जिकीर रहेको देखियो ।

      ३. वादी हिमालयन डिष्टीलरी र फेयरवर्ड मार्केटिङ्गका बीच २०५८।४।१ देखि लागू हुने गरी वितरकको काम गर्ने गरी करार भएकोमा फेयरवर्डको कारोबारमा जमानी बसेको स्वीकारोक्ती सहीत नेपाल बंगलादेश बैंकबाट Performance Bank Guarantee प्रदान गरेको पाइन्छ । नेपाल वंगलादेश बैंकले April, 10, 2002 मा जारी गरेको Performance Bank Guarantee मा उल्लेख गरेका ३ वटा शर्तमध्ये बुँदा नं. १ को शर्तमा "The guranteer undertakes and agrees to pay sum not exceeding the above mentioned amount of NRs. 2,000,000.00 (Nepalese Rupees Two million only) subject to the extent the agency is liable to pay, against your written claim, along with the guarantee original, reaching us on or before the date of expiry certifying and evidencing and the Agency has failed to comply with the terms & condition of contract expect failure due to force majeure, Acts of God or circumstances beyond their control" भनी शर्त उल्लेख भएको पाइन्छ । यसरी हेर्दा बैंकबाट जारी भएको Performance Bank Guarantee शर्त रहितको नभई शर्तयुक्त रहेको कुरामा विवाद देखिन आएन । शर्तको पहिलो बुँदामा नै ग्यारेन्टीअनुसारको रकम दावीको लागि बैंकबाट जारी भएको सक्कल बैंक ग्यारेन्टी पत्र पेश हुनु अनिवार्य भएको भनी उल्लेख भएको देखियो । दावीको लागि बैंक समक्ष पेश गरिएको Performance Bank Guarantee नक्कली हो, सोको सक्कल कपी आफूसँग भएको भनी Fairbird marketing ले बैंक समक्ष पत्राचार गरी हिमालयन डिष्टीलरीलाई बैंक ग्यारेन्टी रकम भुक्तानी नगर्न पत्राचार गरेको देखिंदा प्रत्यर्थी हिमालयन डिष्टीलरीले बैंक ग्यारेन्टीमा उल्लिखित शर्तअनुसारको प्रक्रिया पूरा गरी बैंकसमक्ष बैंक ग्यारेन्टीको रकम दावी गरेको अवस्था देखिन आएन । दुई पक्षबीच भएको करार अनुसारको दायित्व पूरा गर्ने गराउने जिम्मेवारी बैंकको रहने भनी मान्न कानूनअनुरूप पनि मिल्ने नदेखिंदा करार अनुसारको दायित्व पूरा गराउन Performance Bank Guarantee को सहारा लिन कदापि मिल्ने देखिदैंन । Performance Bank Guarantee विशेष प्रकृतिको दायित्व भएको हुँदा त्यस्तो दायित्व सो बहन गर्दाकै अवस्थामा उल्लिखित शर्तभन्दा बाहिर गै वहन गर्नुपर्छ भनी मान्न कानूनी तथा तथ्यगत आधारले समेत मिल्ने देखिंदैन ।

      ४. विशेष प्रकृतिको दायित्व तोकिएको शर्तअनुसार पूरा गर्न सो दायित्वबाहक अनिवार्य रुपमा विवन्धित हुनुपर्ने हुन्छ । तोकिएका शर्त पूरा नभएकै अवस्थामा उक्त विशेष दायित्व वहन गर्नुपर्ने भनी बाध्य पार्न कानून, तथ्य तथा न्यायको रोहमा युक्तिसंगत देखिदैंन । बैंक ग्यारेन्टीमा रहेको शर्त पूरा नगरी भुक्तानीको दावी गरेको अवस्था मिसिल संलग्न कागजातबाट पुष्टि भैरहेको अवस्थामा दावीअनुसार पुनरावेदक प्रतिवादीबाट वादीले रकम भरि पाउने ठहर गरी गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला उल्लिखित आधारमा मिलेको देखिन आएन ।

      ५. विपक्षी वादी हिमालयन डिष्टीलरी र फेयरवर्ड मार्केटिङ्गबीच भएको करार र सो सम्बन्धमा फेयर वर्डको जमानी भै Performance Bank Guarantee जारी गर्ने नेपाल बंगलादेश बैंक गरी प्रस्तुत विवादमा तीनपक्ष रहेको व्यहोरामा विवाद देखिंदैन । यसरी तीन पक्ष संलग्न विवादमा फिराद दावी गर्दाकै अवस्थामा एक पक्ष फेयरवर्ड मार्केटिङ्गलाई संलग्न नगराई शुरु फिराद दायर गरेको देखिन्छ । जुन पक्षको कारणले मुद्दाको स्वरुपमा प्रस्तुत विवाद अगाडि बढेको हो सो पक्षलाई विपक्षी नै नबनाई मुद्दा अगाडि बढाएको अवस्था देखिंदा विपक्षी हिमालयन डिष्टीलरीले न्याय प्राप्तिको प्रारम्भिक मार्गमानै गल्ती गरी उपचारको लागि प्रवेश गरेको देखिन्छ । करार अनुसारको सम्झौता पूरा नगर्ने मुख्य पक्ष नै विपक्षी नभएको अवस्थामा त्यसबाट पूर्ण उपचारको अपेक्षा गर्न सकिदैन । उपचार प्राप्तिको मार्गमा गल्ती गर्नेले त्यसको परिणाम स्वयं आफै भोग्नुपर्ने हुन्छ । करार अनुसारको दायित्व पूरा गराई रकम पाउन दावी गरी Fairbird marketing तष्लन लाई विपक्षी बनाउनु पर्नेमा सो समेत गरेको नदेखिंदा उपरोक्त आधारमा समेत पु.वे.अ. पाटनको फैसला मिलेको देखिन आएन ।

      ६. प्रत्यर्थी वादी हिमालयन डिष्टीलरी र वितरक कम्पनी फेयरवर्ड मार्केटिङ्गबीच भएका सम्झौताका शर्त उलघंन गरेका कारण निजसँग भएको सम्झौताको अवधि भुक्तान भएपश्चात् पुनः सम्झौता नगरी वितरकबाट हटाएको भनी बैकसग रकम दावी गर्दाको वखत तथा यस मुद्दाको क्रममा समेत उल्लेख गरेको पाइन्छ । यसरी करारअनुसारको शर्त उल्लघंन गरी व्यावसायिक रुपमा आफूलाई नोक्सान पार्ने वितरक विरुद्व कानूनी कारवाहीको माध्यमबाट आफ्नो  अधिकार  सुरक्षित गर्नेतर्फ  यी पुनरावेदन अग्रसर भएको देखिन आएन । करार उल्लघंन विरुद्व कानूनी उपचारको मार्ग खुल्ला रहिरहेको अवस्थामा प्रत्यर्थी डिष्टीलरी सोतर्फ चनाखो भएको पाईदैन । प्रस्तुत विवादसँग अन्तर सम्बन्धित रहेको शर्त उलघंनतर्फको कानूनी उपचारमा समेत प्रत्यर्थी अग्रसर भएको नदेखिदा दावीअनुसार बैंक ग्यारेन्टी रकम भराउने गरी निर्णय गर्न समेत कानूनतः मिल्ने देखिएन । उल्लिखित आधारमा समेत पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला मिलेको देखिन आएन ।

      अतः Performance Bank Guarantee पत्रमा भएको शर्त मुताविक रकम दावीको लागि बैंक समक्ष कागजात पेश नगरेको तथा विवादमा रहेका तीनपक्षमध्ये एक पक्षलाई विपक्षी नै नबनाएको अवस्थामा सो तथ्यतर्फ विचार नै नगरी शुरु फैसला उल्टी हुने गरी गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०६३।३।१९ को फैसला मिलेको नदेखिंदा उल्टी भै शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतको मिति २०६०।११।२० को फैसला सदर हुने ठहर्छ । अरुमा तपसीलबमोजिम गर्नू ।

 

तपसील

माथि ईन्साफ खण्डमा लेखिएबमोजिम शुरु फैसला उल्टी हुने ठहर गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०६३।३।१९ को फैसला उल्टी भै दावी नपुग्ने ठहर गरेको शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतको मिति २०६०।११।२० को फैसला सदर हुने ठहरेकाले पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसलाको तपसील खण्ड कायम नरहने हुँदा सोअनुसार कायम भएको लगत कट्टा गरी दिनु भन्ने जानकारी शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतमा लेखी पठाइदिनू ——१

प्रस्तुत मुद्दाको दायरीको लगत कट्टा गरी मिसिल नियमानुसार बुझाईदिनू ——२

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.सुशीला कार्की

 

इति संवत् २०६६ साल जेठ १७ गते रोज २ सुभम्

इजलास अधिकृत :— चन्द्रप्रकाश तिवारी