निर्णय नं. २६०४ - दर्ता बदर दर्ता कायम
निर्णय नं. २६०४ ने.का.प. २०४३ अङ्क १
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वीबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा
सम्वत् ०४१ सालको देवानी विविध नं. १०८
फैसला भएको मिति : २०४३।१।३१।४ मा
निवेदक/प्रतिवादी : विराटनगर न.पं.वार्ड नं. १ बस्ने नाफालाल थारु
विरुद्ध
विपक्षी/वादी : ऐ ऐ.वार्ड नं. १ बस्ने अम्बरलाल थारु
मुद्दा : दर्ता बदर दर्ता कायम
(१) रीतपूर्वक दिएको वारेस तारेखमा छँदाछँदै मिसिल संलग्न त्यस्तो कागजलाई वास्ता नै नराखी पुनरावेदकले वारेसै नदिएको भनी तारेखमा रहेकालाई वेरीतको वारेस ठहराई पुनरावेदकहरूले तारेख गुजारेका भनी मुद्दा डिसमिस गर्ने गरेको पू.क्षे.अ.को फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर हुने ।
(प्रकरण नं. १३)
निवेदक/प्रतिवादीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्त
विपक्षी/वादीतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री बद्रीप्रसाद शर्मा
फैसला
न्या.बब्बरप्रसाद सिंह : पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ जाँची कानुन बमोजिम गर्नु भन्ने हुकूम प्रमांगी बक्स भई विविधको लगतमा दर्ता भएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त व्यहोरा यसप्रकार छ ।
२. नाफालाल मेरो जेठी पत्नी अमृतीयाको छोरा हो । अमृतीया ०३१।२।१५ गते परलोक भइसकेकी छन् । अमृतीया जीवित छँदै भिन्न बसेकी हुन् । निजको अंश भागको दाखिल दर्ता भएको जग्गा मध्ये प्र.मानगढ मौजे किर्तीपुर विर्ताको ज.वि. ७।१।४ मलाई छोडपत्रको लिखत गरी दिएको हुँदा जमीनदारी पटुवारी कचहरीमा मेरा नाउँमा दाखिल दर्ता भई ऐ.१३ गते चलनपूर्जी समेत पाई भोगचलन गरी सर्भेमा मोरङ्ग बनिगामा गा.पं.वार्ड नं. १(ख) कि.नं. ५९ मा ०–१०–८१/३ ऐ.कि.नं. ४९ मा ०–२–०, ऐ.कि.नं. २०४ मा ०–५–१६ ऐ.कि.नं. ९९ मा ०–७–१० कि.नं. १३५ मा ०–९–१५ ऐ.वार्ड नं. १(ग) कि.नं. ७० मा ०–१४–१५ ऐ.कि.नं. ७२ मा २–१७–९ ऐ.कि.नं. ६४ मा १–१–६ ऐ.कि.नं. ७१ मा १–०–१० ऐ.कि.नं. २१ मा ०–९–१७१/३ समेत जग्गा मेरै नाउँमा नापजाँच भई जग्गाधनी प्रमाण पूर्जा समेत पाई भोगचलन गरी आएकोमा उक्त जग्गा विपक्षीहरूको मिलोमतोबाट कीर्ते वारीसनामा खडा गरी भू.प्र.का.मोरङ्गबाट अमृतियाका नाउँमा २०२८।७।१७ गते दर्ता गराए उपर कीर्तेमा सजायँ गरी अमृतियाका नाउँमा दर्ता भएको बदर गरी मेरै दर्ता कायम गरिपाउँ भन्ने ०२८।८।९ गते फिराद गरेकोमा कीर्ते सोही मुद्दाबाट सजायँ हुने हुँदा कीर्ते वारीसनामा खडा गरी मेरो हकको उक्त जग्गा अमृतीयाका नाउँमा दर्ता भएको दर्ता बदर गरी मेरै नाउँमा दर्ता कायम गरी कार्टफी भराई पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको वादी दावी मिति ०३२।११।६ को ।
३. आमा अमृतीयाका नाउँमा भू.प्र.का.को निर्णयबाट मिति ०२८।५।१७ गते दर्ता भइसकेको जग्गा वि.न.पं.वार्ड नं. १ पोखरीया बस्ने भरतप्रसाद गुप्तालाई मिति ०२९।४।१९।५ मा बिक्री गरी रजिष्ट्रेशन पारीत गरी दिएको हो । सो सम्बन्धमा वादीले भरतप्रसाद समेतका नाउँमा जग्गावाली दर्ताबदर जालसाजी लेखत बदर मुद्दा ०३०।९।१८ गते यस अदालतमा दायर गरी सक्नु भएको छ । अमृतीयाका नाउँमा दर्ता भई भोग गरेको जग्गामा आफ्नु हक कायम दर्ता बदर गराउन जग्गा पजनीको १७ नं. जग्गा, मिच्नेको १८ नं. र निजले भरतप्रसाद समेतका नाउँमा मिति ०३०।९।१८ मा मुद्दा दायर गरेको मिति समेतको हदम्याद भित्र फिराद दायर भएको छैन । रीतपूर्वकको वारीसनामा निज वादीको बयान अनुसार अमृतीयाका नाउँमा जग्गा दर्ता भएको हो, हदम्याद भित्र दायर नभएको फिराद खारेज गरी वादीलाई सजायँ समेत गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको नाफालाल थारुको मिति ०३३।१।३० को प्रत्यूत्तर जिकिर ।
४. अमृतीयाले छोरा प्र.नाफालाललाई दिएको दर्ता गराउने वारीसनामामा म साक्षी नबसेको व्यक्तिलाई साक्षीमा लेखी कीर्ते गरेको भन्ने र कृष्णबहादुर राईलाई मैले वारीस नै नगरेको उनाउ मानिसै नभएका व्यक्तिका नाउँमा अर्को कीर्ते वारीसनामा बनाई जग्गा मेरो नाउँबाट अमृतीयाको नाउँमा दर्ता भएकोले सो कीर्ते गरेमा सजायँ गरिपाउँ भनी वादीले २०२८।८।९ मा कीर्ते मुद्दा दायर गर्नु भएछ, सो मुद्दामा नाफालालले अमृतीयाको नाउँको वारीसनामा पेश गरेको मैले लेखेको छु । त्यसमा वादी साक्षी छैनन्, सो सम्बन्धमा उसैबाट इन्साफ हुने नै छ । प्रस्तुत मुद्दामा मैले वादीको नाउँको जग्गा दर्ता गराएको पनि हैन । म उपर दिएको झुठ्ठा ऐनको म्यादभित्र दायर नभएको फिराद खारेज गरी वादी दावाबाट फुर्सद पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको किरणराज नेपालको ०३३।२।२७ को प्रतिउत्तर जिकिर ।
५. वादी अमरलालका नाउँको कीर्ते वारीसनामा पेश गरी अमृतीया नाउँमा दर्ता गराएको जग्गा उपरोक्त वारीसनामा कीर्ते गरेका ठहरी आजै यस अदालतबाट फैसला भएको हुँदा उक्त जग्गाको दर्ता बदर भई वादीका नाउँमा दर्ता कायम हुने ठहर्छ भन्ने मोरङ्ग जिल्ला अदालतको मिति ०३६।५।१ को फैसला ।
६. मो.जि.अ.बाट भएको फैसला उल्टाई फिराद दावीबाट अलग गरी न्यायपाउँ भन्नेसमेत व्यहोराको प्र. नाफालाल र किरणराज नेपालको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा मिति ०३६।६।२९ मा परेको पुनरावेदन ।
७. मोरङ्ग विराटनगर माल रजिष्ट्रेशनबाट ०३०।३।१७।२ मा पास भएको बण्डाबाट अमृतीयाको अंश भागमा परेको जग्गा र हाल अमृतीयाका नाउँमा दर्ता हुन आएका जग्गाहरू एकै वा वेगल के हुन साविक हालका नम्बर चौहदी स्पष्ट देखिने गरी अ.बं. १७१ नं. को रीत पुर्याई नक्शा गरी पठाई दिनु भनी पक्षलाई मोरङ्ग जि.अ.को तारिख तोकी काम सम्पन्न भई आएपछि पेश गर्नु भन्ने पू.क्षे.अ. का डि.बे.बाट मिति ०३८।३।२४ मा भएको आदेश ।
८. यसमा नाफालाल थारु र किरणराजको वारीस भई भरतप्रसाद गुप्ताले पुनरावेदन दर्ता गरेको र नाफालाल किरणराजले लक्ष्मीप्रसाद श्रेष्ठलाई ०३७।३।४ मा वारीसनामा दिएको त्यसपछि भरत प्रसादलाई निज पुनरावेदकहरूले वारीस दिएको देखिएन । भरतप्रसादले सकार गरी लिएको कानुन बमोजिम भन्नमिलेन पुनरावेदकले तारिखगुजारेको मान्नु परी अ.बं. १७९ नं. बमोजिम पुनरावेदन डिसमिस हुने ठहर्छ भन्ने पू.क्षे.अ.को मिति ०३८।१०।११ को फैसला ।
९. अ.बं.२०२ नं.बमोजिम विपक्षी झिकाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने मिति ०४२।६।७।२ को यस अदालतका डिभिजनबेञ्चबाट भएको आदेश ।
१०. पू्.क्षे.अ.को फैसलामा सार्वजनिक महत्वको विषयमा प्रत्यक्षतः गम्भीर कानुनी त्रुटि भएकोले पुनरावेदन गर्ने अनुमतिपाउँ भन्ने यसअदालतमा प्र.नाफालालासमेतको निवेदन परेकोमा पुनरावेदन गर्ने अनुमति दिन मिलेन भन्ने आदेश भएपछि पू.क्षे.अ.को इन्साफ जाँची दिनु भनी हु.प्र. बक्स पाउँ भन्ने प्र.नाफालालको श्री ५ महाराजाधिराजका हजूरमा निवेदन परी पू.क्षे.अ.को इन्साफ जाँची कानुनबमोजिम गर्नु भन्ने हु.प्र.बक्स भई विविध लगतमा दर्ता भई पेश हुन आएको रहेछ ।
११. नियम बमोजिम पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको मिसिल अध्ययन गरी पुनरावेदकतर्फबाट रहनु भएको विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्तले प्रस्तुत मुद्दामा निज भरतप्रसादलाई मुद्दाका पक्ष किरणराज नेपालले मिति ०३८।५।२१ मा वारेसनामा दिई निज भरतप्रसाद तारेखमा रहेको वारेसनामा मिसिल संलग्न छ । यसरी पक्ष तारेखमा छँदाछँदै मुद्दा डिसमिस गरेको त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर हुनुपर्छ भनी र विपक्षी वादीतर्फबाट रहनु भएको विद्वान अधिवक्ता श्री बद्रीप्रसाद शर्माले पू.क्षे.अ.ले डिसमिस हुने ठहर्याएको फैसला कानुनबमोजिम हुँदा बदर हुनुपर्ने होइन समेत भनी गर्नुभएको बहस समेत सुनियो ।
१२. अब पू.क्षे.अ.को इन्साफ मिले नमिलेको के रहेछ सो को निर्णय दिन परेको छ ।
१३. निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा पुनरावेदकहरूले भरतप्रसादलाई वारेसनामा दिएका नदेखिँदा पुनरावेदकले तारेख गुजारेको मान्न परी मुद्दा डिसमिस हुने ठहर्छ भनी पू.क्षे.अ.बाट फैसला भएको देखिन्छ । निज भरतप्रसादलाई पुनरावेदकहरूले वारेस दिएको नदिएको के रहेछ भनी हेर्दा प्रस्तुत मुद्दाको शुरु मिसिलको तायदाती फारामको नं.३८ मा चढेको वारीसनामा पुनरावेदक किरणराज नेपालले निज भरतप्रसादलाई वारेस दिएको देखिन्छ । यसबाट पुनरावेदकले रीतपूर्वक वारेस दिएको वारेस भरतप्रसाद तारेखमा छँदाछँदै मिसिल संलग्न त्यस्तो कागजलाई वास्ता नै नराखी पुनरावेदकले वारेस नदिएको भनी तारेखमा रहेका भरतप्रसादलाई वेरीतको वारेस ठहराई पुनरावेदहरूले तारेख गुजारेको भनी मुद्दा डिसमिस गर्ने गरेको पू.क्षे.अ.को फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर हुने ठहर्छ । अब कानुन बमोजिम जो जे ठहर्छ सोही बमोजिम इन्साफ गर्नु भनी पक्ष विपक्षीलाई तारेख तोकी मिसिल पू.क्षे.अ.मा पठाई दिने ठहर्छ ।
उपरोक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.महेशरामभक्त माथेमा
इति सम्वत् २०४३ साल बैशाख ३१ गते रोज ४ शुभम् ।