निर्णय नं. २६१३ - उत्प्रेषण मिश्रित प्रतिषेध लगायत जो चाहिने आज्ञा, आदेश जारी गरिपाउँ
निर्णय नं. २६१३ ने.का.प. २०४३ अङ्क १
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव
माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा
सम्वत् ०४१ सालको रिट नं. १७१२
आदेश भएको मिति : २०४३।१।१९।६ मा
निवेदक : जि.सिन्धुपाल्चोक सेउले गा.पं.वार्ड नं.७ बस्ने टंकबहादुर कार्की
विरुद्ध
विपक्षी : श्री प्रमुख जिल्ला अधिकारी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंसमेत
विषय : उत्प्रेषण मिश्रित प्रतिषेध लगायत जो चाहिने आज्ञा, आदेश जारी गरिपाउँ
(१) कारवाही भइरहेको देखिएको र त्यस्तो कारवाहीमा यस अदालतको असाधारण अधिकार क्षेत्र प्रयोग गरी रिट क्षेत्रबाट हस्तक्षेप गरी हेर्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. १७)
निवेदकतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री रोहिणीराज सिग्देल
विपक्षीतर्फबाट : विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री प्रेमबहादुर विष्ट
आदेश
न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव : नेपालको संविधान २०१९ को धारा १६।७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त विवरण यसप्रकार छ :
२. विपक्षी मध्ये सरु सुब्बाले विपक्षी जिल्ला कार्यालयमा कीर्ते व्यक्ति खडा गरी जग्गा पास गराई मेरो नगद खाए । कीर्ते कागज खडा गर्नेलाई कारवाही गरी थैली असूल गरिपाउँ भन्ने उजूर गरेकोले म निवेदकलाई पक्राउ गरी उपस्थित गराउनु भनी विपक्षी जिल्ला कार्यालयले विपक्षी जि.प्र.का.काठमाडौंलाई र जि.प्र.का.काठमाडौं जि.प्र.का.सिन्धुपाल्चोकलाई पत्र लेखेको रहेछ ।
३. म निवेदकलाई ०४१।७।१४ गते विपक्षी जि.प्र.का.सिन्धुपाल्चोकले पक्राउ गरी ऐ.कार्तिक १६ गते करीब ३ बजेको समयमा विपक्षी जिल्ला कार्यालयबाट एकजना नचिनेका कर्मचारीलाई लेखी राखेको कागजमा सही गर भनेपछि सो कागजमा लेखिएको व्यहोरा सुनाउन भन्दा उल्टै प्रहरीद्वारा कुटपिट गर्न थाले । ज्यान बचाउनको लागि ठूलो त्रासमा परी सहिछाप गरी दिए । त्यसपछि मलाई विपक्षी जिल्ला कार्यालयका आदेशले ०४१।७।२० देखि डिल्लीबजार सदर खोरमा थुनामा राखिएको थियो । म सँग रु.१,१२०००।– बिगो दण्डबापत रु.५०००।– गरी रु.१,१७०००।– धरौटी माग गरियो । नगद नहुँदा जेथाजमानी दिएपछि ०४१।८।७ गते तारेखमा छाडिएको छ ।
४. विपक्षी सरु सुब्बाको उजूरी सहितको मिसिल कागजको नक्कल माग्दा नदिएकाले के कस्तो उजूरी छ कुन अभियोगमा विपक्षी जिल्ला कार्यालयले मुद्दा चलाएको हो जानकारी लिन पाइन ।
५. विपक्षी सरु सुब्बाले कीर्ते व्यक्ति खडा गरी लिखत गरी लिनु दिनु गरेको रुपैयाँ दिलाई भराई पाउँ भन्ने उजूरी लिई कारवाही किनारा गर्ने म निवेकलाई पक्राउ गराई कुटपिट थुनछेक गर्न पाउने अधिकार विपक्षी प्र.जि.अ.लाई छैन । कीर्ते कागज अन्तर्गतको उजूरी न्याय प्रशासन सुधार ऐन ०३१ को दफा ९ ले जिल्ला अदालतको कार्यक्षेत्र भित्र पर्दछ । त्यस्तो लेनदेन कीर्ते जालसाजी मुद्दा लिई पक्राउ गरी थुनामा राखी कुटपिट गरी सही गराई मसँग धरौट समेत लिने अधिकार नै छैन । आफ्नो अधिकार नभएको विषयमा विपक्षी जिल्ला कार्यालयको गैरकानुनी आदेशका आधारमा मलाई जि.प्र.का.ले पक्राउ गरी सदर खोरमा थुनामा राखी अनधिकृत तरिकाले कागजमा सहिछाप गराउने तथा धरौट लिई तारेखमा राख्ने गरेको विपक्षी जिल्ला कार्यालय काठमाडौं समेतको अनधिकृत गैरकानुनी काम कारवाही बदर गरी अपहरित मौलिक हक संरक्षण गरिपाउँ भन्ने समेत टंकबहादुर कार्कीको मिति ०४१।९।१६ को रिट निवेदन जिकिर ।
६. विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने यस अदालत सिंगलबेञ्चको मिति ०४१।९।१७ आदेश ।
७. प्रत्यर्थी सरु सुब्बाको यस कार्यालयमा कुनै प्रतिवेदन परेको छैन । नक्कली मानिस खडा गरी जग्गा बिक्री भ्रष्टाचार गर्ने टंकबहादुर कार्की मुख्य व्यक्ति हो भनी नक्कली चन्द्रकुमारी पहाडी बन्ने श्रीमती सावित्री अधिकारी र निजको नक्कली श्रीमान बन्ने थानेश्वर लामिछानेको बयान अनुसार निज टंकबहादुरलाई उपस्थित गराउन यस कार्यालयबाट जि.का.चौतारालाई पत्र लेखेको हो र उपस्थित गराई बयान गराउँदा नक्कली मानिस खडा गरी जग्गा बिक्री गरी भ्रष्टाचार गरी रु.१८०००।– लिएकोमा साबित भएकाले धरौटी वा जेथा दिन नसकी ०४१।७।२० देखि थुनामा राखेकोमा ०४१।८।७ मा रु.१,१७०००।– बराबरको जेथाजमानी दिएकाले ०४१।८।७ देखि तारीखमा छुटी ०४१।९।१६ देखि तारेख गुजारी बसेको छ ।
८. का.जि.लाजिम्पाट डेरा गरी बस्ने श्रीमती चन्द्रकुमारी पहाडीले विशेष प्रहरी विभागमा दिएको ०४०।११।१८ को निवेदन आवश्यक छानबीनको लागि यस कार्यालयमा प्राप्त भई आवश्यक अनुसन्धान भएको र सो मुद्दामा नक्कली मानिस खडा गरी भ्रष्टाचार गरेकोमा प्रहरी कर्मचारीहरू समेत भएबाट निजलाई विभागीय कारवाही गर्न मिसिल वा.अं.का.मा मिति ०४१।११।१८ मा पठाइएको विभागीय कारवाही भइसकेपछि कारवाहीको लागि मुद्दा अदालतमा बुझाइने भएको र रिट निवेदकलाई यस कार्यालयबाट कुटपिट गरी अनाधिकृत तरिकाले सहिछाप समेत नगराएको साथै कुनै गैरकानुनी आदेश गरी मौलिक हक अपहरण नगरेको हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंको मिति ०४२।१।३ को लिखितजवाफ ।
९. रिट निवेदक टंकबहादुर कार्कीलाई पक्राउ गरी पठाउनु भन्ने जिल्ला कार्यालयको कुनै पत्र नआएको र यस कार्यालयले जि.प्र.का.सिन्धुपाल्चोकलाई कुनै पत्र समेत नपठाएको निजलाई थुनी कुटपिट गरे भन्ने समेत यस कार्यालय उपरको उजूरी झुठ्ठा भएको हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत प्रत्यर्थी जि.प्र.का.काठमाडौंको लिखितजवाफ ।
१०. विपक्षी टंकबहादुरलाई जिल्ला कार्यालय काठमाडौंको पत्र समेत उल्लेख गरी पक्राउ गरी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंमा उपस्थित गराउनु भन्ने मिति ०४१।१।२१ मा यस कार्यालयमा पत्र प्राप्त भएको सोही पत्रको आधारमा पक्राउ गरी ०४१।७।१६ गते जिल्ला कार्यालय काठमाडौंमा बुझाएको हो । जिल्ला कार्यालयको आदेश पालन गर्नु यस कार्यालयको कर्तव्य भएको हुनाले यस कार्यालय उपर रिट जारी हुनुपर्ने अवस्था नहुँदा खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत प्रत्यर्थी जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिन्धुपाल्चोकको लिखितजवाफ ।
११. टंकबहादुर कार्कीलाई जिल्ला कार्यालय काठमाडौंको मिति ०४१।७।२० को पत्रानुसार निजलाई नक्कली मानिस खडा गरी जग्गा बिक्री गरी भ्रष्टाचार गर्यो भन्ने मुद्दामा (ख) श्रेणीको सिधा खान पाउने गरी मिति ०४१।७।३० देखि यस खोरमा थुनामा राखी जि.का.काठमाडौंको मिति ०४१।८।७ को पत्रानुसार छुट्कारा भइसकेको छ । अतः यस शाखालाई विपक्षी बनाई दिएको रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत प्रत्यर्थी सदर खोर शाखा डिल्लीबजारको मिति ०४१।१२।२५ को लिखितजवाफ ।
१२. प्रत्यर्थी सरु सुब्बाका नाउँको म्याद टाँस भएकोमा लिखितजवाफ पर्न नआएको ।
१३. रिट निवेदकतर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री रोहिणीराज सिग्देलले कीर्ते व्यक्ति खडा गरी लिखत गरी लिनु दिनु गरे भन्ने विषयको मुद्दा हेर्ने अधिकार विपक्षी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंलाई ऐनले प्रदान गरेको छैन । अधिकारै नभएको विषयमा विपक्षी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंले रिट निवेदकलाई पक्राउ गर्न लगाई थुनी कागजमा सही छाप गराई धरौट लिने र तारेखमा राख्ने गरेका सम्पूर्ण काम कारवाही अनधिकृत तथा गैरकानुनी हुँदा उक्त कारवाहीहरू बदर गरिपाउँ भन्ने र प्रत्यर्थी कार्यालय तर्फबाट बहसमा उपस्थित हुनुभएका विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री प्रेमबहादुर विष्टले चन्द्रकुमारी पहाडीले विशेष प्रहरी विभागमा दिएको निवेदनको आधारमा छानबीन भई नक्कली मानिस खडा गरी जग्गा बिक्री गरी भ्रष्टाचार गरेको अभियोगमा रिट निवेदकलाई कारवाही चलाई जिल्ला कार्यालय काठमाडौंबाट प्रस्तुत मुद्दामा प्रहरी कर्मचारी समेत हुँदा विभागीय कारवाही गर्न मिसिल वा.अं.का.मा पठाइएको छ । आफ्नो अधिकार क्षेत्रभित्र रही गरेको प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालय काठमाडौं समेतको काम कारवाही कानुन अनुरुप नै भए गरेको हुँदा माग बमोजिम आदेश जारी गर्नुपर्ने अवस्था छैन रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।
१४. प्रस्तुत मुद्दामा रिट निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुनुपर्ने वा नपर्ने के हो ? सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।
१५. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा आफ्नो अधिकार क्षेत्र नै नभएको कीर्ते जालसाजी विषयको उजूरी लिई रिट निवेदकलाई पक्राउ गरी थुनामा राखी कुटपिट गरी कागज गराएको तथा धरौटी लिई तारेखमा राख्ने गरेको प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालय काठमाडौं समेतका काम कारवाही अनधिकृत गैरकानुनी हुँदा उत्प्रेषणद्वारा बदर गरिपाउँ भन्ने रिट निवेदकको मुख्य जिकिर छ ।
१६. प्रत्यर्थी कार्यालय तर्फबाट विद्वान सहन्यायाधिवक्ताले बेञ्च समक्ष देखाएको कारवाही सम्बन्धी फाइल हेर्दा मेरा नाउँको का.न.पं.वार्ड नं.२३ कि.नं. २२७ ज.रो.२–३–३ जग्गा कीर्ते मानिस खडा गरी का.जि. महाराजगञ्ज बस्ने शिवबहादुर थापा सहितका जाली मानिसहरू र काठमाडौं मालपोत कार्यालय रजिष्ट्रेशन फाँट र मोठ फाँटका सम्बन्धित कर्मचारीहरू समेत भई ०४०।६।२३ मा र.जि.नं.२२७१ बाट बेच विखन गरी जानी जानी बदनियत साथ नेपाल कानुन विपरीत कार्य गरी भ्रष्टाचार गरेको हुँदा भ्रष्टाचारीलाई कारवाही गरिपाउँ भन्ने चन्द्रकुमारी पहाडीको विशेष प्रहरी विभाग काठमाडौं समक्ष मिति ०४०।११।१८ मा उजूरी पर्न आई सो उजूरीको आधारमा छानबीन गर्दा रिट निवेदक टंकबहादुर कार्की, प्र.ह.विष्णुप्रसाद लामिछाने, शिवबहादुर थापा, सावित्री अधिकारी लगायतका अन्य व्यक्तिहरू समेत उपर प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालयले भ्रष्टाचारमा कारवाही चलाएको र भ्रष्टाचारमा संलग्न रहने प्र.ह.विष्णुप्रसाद लामिछाने बहालवाला कर्मचारी भई निजको हकमा भ्र.नि.ऐन, ०१७ को दफा ७(१) बमोजिम विभागीय कारवाहीको लागि बागमती अञ्चलाधीश कार्यालयमा कारवाही फायल पठाएको र भ्रष्टाचारको मुद्दामा मुद्दा पूर्पक्षको सिलसिलामा थुनामा रहेका रिट निवेदकबाट जेथाजमानी लिई जिल्ला कार्यालय काठमाडौंबाट तारेखमा छाडेको समेत सम्बन्धित कारवाही फाइलबाट देखिन्छ ।
१७. त्यसरी कीर्ते मानिस खडा गरी जग्गा बिक्री लिनु दिनु गरी भ्रष्टाचार गरे भन्ने चन्द्रकुमारी पहाडीको उजूरी परी भ्रष्टाचार मुद्दा चली रिट निवेक टंकबहादुर कार्की समेत उपर कारवाही भइरहेको देखिएको र त्यस्तो कारवाहीमा यस अदालतको असाधारण अधिकार क्षेत्र प्रयोग गरी रिट क्षेत्रबाट हस्तक्षेप गरी हेर्न मिल्ने नदेखिँदा रिट निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिलेन । अतः प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज हुने ठहर्छ । फायल नियम बमोजिम गरी बुझाइदिनू ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. महेशरामभक्त माथेमा
इति सम्वत् २०४३ साल बैशाख १९ गते रोज ६ शुभम् ।