निर्णय नं. ६७३६ - कर्तव्य ज्यान
निर्णय नं. ६७३६ ने.का.प. २०५६ अङ्क ६
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री केशवप्रसाद उपाध्याय
माननीय न्यायाधीश श्री टोपबहादुर सिंह
संम्वत २०५१ सालको फौ.पु.नं. ....८३५
फैसला मिति : २०५५।१०।१८।२
मुद्दा : कर्तव्य ज्यान
पुनरावेदक
प्रतिवादी : का.प.जि.नाला उग्रचण्डी गा.वि.स. वडा नं. ४ घर भै हाल केन्द्रिय कारागार शाखा त्रिपुरेश्वरमा थुनामा रहेको सन्तलाल पोडे
विरुद्ध
विपक्षी
वादीः इश्वरभक्त श्रेष्ठको जाहेरीले श्री ५ को सरकार
§ मौकामा देख्ने चश्मदिंद जाहेरवालाको किटानी जाहेरी र सो जाहेरीलाई अदालतमा आई गरेको वकपत्रबाट समर्थन भएको सन्तलालले प्रहार गरेको खुंडाबाट ढाडमा लागि स्वयं पनि घाइते भएका प्रत्यक्षदर्शक सुर्यलाल श्रेष्ठको सन्तलालले खुडाले मृतकलाई हानेको किटानी कागज र अदालतमा आई गरेको वकपत्र, सर्जमिनका प्रत्यक्षदर्शीको सन्तलालले नै सुर्यभक्तलाई खुंडाले हानेको कारणबाट मृत्यु भएको भन्ने भनाइ सर्मिर्थत भएको बकपत्र भई यी चश्मदिदं व्यक्तिको भनाइलाई शव परीक्षण प्रतिवेदनबाट पुष्टि भइरहेको पाइन्छ भने निजले अदालतमा आई गरेको इन्कारी वयान समर्थित हुन सकेको छैन । यि पुनरावेदक प्रतिवादी सन्तलाल पोडेले खुडांजस्तो जोखिमी हतियारले टाउको जस्तो संवेदनशिल अंगमा प्रहार गरि सोहि कारणबाट मृतक सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई कर्तव्यबाट मारी निजले ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) नं. बमोजिमको कसुर गरेको देखिने ।
(प्र.नं. ३५)
पुनरावेदक प्रतिवादी तर्फबाटः
विपक्षी वादी तर्फबाटः
अवलम्वित नजिरः
फैसला
न्या.केशवप्रसाद उपाध्यायः न्याय प्रशासन ऐन, २०४८को दफा ९ अनुसार यस अदालतमा पुनरावेदन पर्न आएको प्र्रस्तूत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य र ठहर यस प्रकार छ :
२. मिति २०४७।११।११ गतेका दिन नवदुर्गा पुजाको अवसरमा नाचगान शुरु भै राखेको अवस्थामा उग्रचण्डी गा.वि.स. वा.नं. ४ बस्ने अशोक पोडेले सुन्दरलाल श्रेष्ठ र इश्वर भक्त श्रेष्ठलाई आंखामा अविरको पोकाले प्रहार गरेकोबाट वादविवाद शुरु भै चन्द्रलाल पोडे र निजको भाई सानुकान्छा पोडेले सव नेवारहरुलाई मार्नु पर्छ भनी सन्तलाल पोडेले आफ्नो हात मा नांगो खुंडा लिई आएको अन्य व्यक्ति चन्द्रलाल पोडे सानु कान्छा पोडे, पुड्के पोडे, राम चन्द्र पोडे जेठी पोडे रघु पोडे रघुको भाई नाउं नजानेको पोडे सानुभाई पोडे ज्यापुचा पोडे गंगा पोडे वेखामाया पोडिनी समेतका मानिसहरु लठ्ठी वास ढुंगा मुढा समेत लिई सन्तलाल पोडेले ज्यानै लिने इविलाग लिई आफ्नो हातमा लिएको खुंडा मृतक सुर्यभक्तको टाउको र ढाडमा प्रहार गरेको सुर्यभक्तको विर अस्पतालमा उपचार हुंदा हुदै मृत्यु भएकोले कानून बमोजिम गरि पाउं भन्ने समेत ईश्वर भक्त श्रेष्ठको जाहेरी दरखास्त ।
३. वायां कानको दाया भागमा रगत सुकेको टाउको दाया भाग देखि कानसम्मको कपाल काटिएको टुपी नजिकको भागमा चोट भै उपचारको क्रममा ९ वटा टांका लगाएको अं. ६ इन्च लामो चोट समेत देखिएको लाश प्रकृति मुचुल्का ।
४. मिति ०४७।११।१ का दिन कृष्ण बहादुर पोडेको भाकल पुजाको निम्तो भै कृष्ण बहादुर निजको छोरा अशोकलाल पोडे वेखा पोडिनी लक्ष्मी लाल पोडे, गंगा पोडे, ज्यापुचा पोडे सानुभाई पोडे पुड्के पोडे टप्पू पोडे, रमेश पोडे ठूलो भाई पोडे कान्छो भाई पोडे रामचन्द्र पोडे समेत भई मन्दिर तर्फ पुग्यौ । मन्दिरमा धेरै भिड भएकोले मानिस हटाउंदै जांदा विवाद भै दोहोरो कुटपिट हुंदा सन्तलाल पोडेले सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई काट्यो भन्ने भोलिपल्ट सुनेको हुं भन्ने समेत प्र. चन्द्रलाल पोडेको प्रहरी समक्ष वयान ।
५. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन नाला नवदुर्गा भगवतीको जात्रामा हामी पोडेहरु भेलाभै मन्दिर पुगेपछि भिड भै चन्द्रलाल पोडेले हटाउंदा इश्वर भक्त र सुन्दर श्रेष्ठले चन्द्रलालको कठालो समातेपछि पोडे र नेवार विचमा दोहोरो कुटपिट हुंदा म घर तर्फ लागे । भोलिपल्ट सन्तलाल पोडेले सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई काटेको सुनेको हुं भन्ने समेत रघु पोडेले प्रहरी समक्ष गरेको वयान ।
६. मिति ०४७।११।११ गते नाला भगवती मन्दिर अगाडि जात्रा लागि भिडलाई चन्द्रलाल पोडेले हटाउन खोज्दा नेवार जाति र पोडे जातिमा दोहोरो कुटपिट भै मैले सुने अनुसार सुर्यभक्तलाई सन्तलाल पोडेले काटी उपचार हुंदा हुंदै मृत्यु भएको भन्ने प्र. रमेश पोडेको प्रहरी समक्ष वयान ।
७. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन नाला भगवती थान अगाडि नाचगांन भैरहेको वेला मानिसहरुको भिड भई भिडलाई चन्द्रलाल पोडेले हटाउन खोज्दा सुर्यभक्त समेतका नेवारहरु र पोडे वीच कुटपिट हुंदा सन्तलालले काटे र सुर्यभक्त अस्पतालमा भर्ना भई उपचार हुंदा हुंदै मृत्यु भयो भन्ने कुरा सुनेको भन्ने प्र गंगामाया पोडेनीको प्रहरी समक्ष वयान कागज ।
८. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन नाला भगवतीको मन्दिर अगाडि नवदुर्गाको जात्रामा नेवार र पोडे बिच झगडा हुंदा सुर्यभक्त र सन्तलालको मैले याद गरिन । सन्तलालले काटी सुर्यभक्तको मृत्यु भएको सुनेको हुं भन्ने प्र. लक्ष्मीलाल पोडेले प्रहरी समक्ष गरेको वयान ।
९. मिति २०४७।११।११ गतेका दिन नालाभगवती मन्दिरमा जात्रा लागेको म आफ्नो घरको झयालको चोटाबाट हेरि रहेकी थिए । सो ठाउंमा चन्द्रलाल पोडे कान्छा पोडे, पुड्के पोडे, रामचन्द्र पोडे, सानु पोडे, ल्यापुचा पोडे र अरु पोडेहरु वाजा वजाई रहेको थिए । साहुहरु र हाम्रो टोलका मानिसको वीच झगडा भयो भन्ने सुनेको, झगडा हुंदा देखिन उक्त झगडामा परि सुर्यभक्त श्रेष्ठको उपचार हुंदाहुंदै मृत्यु भयो भनी सुनेको भन्ने समेत वेखा माया पोडेनीको प्रहरी समक्ष वयान ।
१०. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन म आफ्नो घरमा वसी रहेको थिए । त्यस दिन नाला भगवतीको मन्दिरमा पुजा लाग्ने मेला पर्व थियो । सो पर्वमा हल्ला भएको सुनि मेला लागेको ठाउंमा आउंदा पोडे र नेवारहरुको झगडा भै शान्त भै सकेको रहेछ । नेवारहरुलाई मार्नु पर्छ भन्दै सुर्यभक्त श्रेष्ठ सोही ठाउंमा थिए । चन्द्रलाल पोडेले सुर्यभक्त श्रेष्ठको टाउकोमा ढुंगाले हाने, त्यसै अवस्था सन्तलाल पोडेले हातमा खुंडा वोकी आई सुर्यभक्तलाई प्रहार गरेको र सो अवस्था अशोक पोडे लक्ष्मीलाल पोडे सानुकान्छा पोडे, ज्यापुचापोडे पुड्के पोडे रामचन्द्र पोडे, जेठो रघु पोडे,सानुभाई पोडे, गंगा पोडे समेतले सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई कुटपिट गरि खुंडाले काटी सुर्यभक्त श्रेष्ठको उपचार हुदांहुंदै मृत्यु भएको भन्ने समेत सर्जमिन मुचुल्का ।
११. मृत्युको कारण टाउकोमा आघात लागि रक्तश्राव र शक भै मृत्यु भएको देखिन्छ भन्ने पोष्ट मार्टस रिपोर्ट ।
१२. प्र.सन्तलाल पोडे सानुकान्छा पोडे पुड्के पोडे रामचन्द्र पोडे ज्यापुचा पोडे, अशोक पोडे, लक्ष्मीलाल पोडे चन्द्रलाल पोडे समेत जना ८ ले मु.ऐन ज्यान सम्बन्धिको १ नं. विपरित कसैले ढूगांले, कसैेले लठ्ठीले हानेको र प्र. सन्तलालले खुंडाले सुर्यभक्त श्रेष्ठको टाउकोमा हानि काटेको भन्ने प्रमाणबाट पुष्टि भै ऐ. १३(३) अनुसार सजाय हुन र अन्य प्रतिवादीहरु जेठी पोडिनी सानुभाई पोडे रमेश पोडे रघु पोडे, वेखा पोडिनी गंगा पोडिनी समेत जना ६ उपर ऐ. १७ (३) अनुसार सजाय गरी पाउं भन्ने समेत प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी ।
१३. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन नवदुर्गा भवानीको जात्रामा पुजा गर्न हामी पोडेहरु १०।१५ जना गएका थियौं । नेवारहरु पनि धेरै थिए, नाचगान भै राखेको र नाच गर्ने ठाउं पुगेन भन्दा मलाई ईश्वर भक्त र सुन्दरले कठालो समाती पिटे, त्यसपछि म भागी घर गए । जात्रा भएको ठाउंमा सन्तलाल र सुर्यभक्तलाई देखिन । मैले सुर्यभक्तलाई नदेखेको हुंदा इटां समेतले हिर्काएको होइन भन्ने समेत प्र चन्द्रलाल पोडेको अदालतमा भएको वयान ।
१४. वारदात मिति र स्थानमा नाचगान गर्ने ठाउं नपुगी चन्द्रलाल पोडेले हटाएकोमा इश्वरभक्त र सुर्यभक्तले चन्द्र पोडेलाई पिटेको । सोहि कारण झगडा भै सन्ते भन्ने पोडेले सुर्यभक्त भन्नेलाई हान्यो भनी आएका थिए । सुर्यभक्त ०४७।११।१७ गते परलोक भएको सुनेको हुं । उसलाई मार्ने मनसाय हामीहरुको थिएन भन्ने समेत प्र. रघुपोडेको अदालतमा भएको वयान ।
१५. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन नछुने भएकाले जात्रा हेर्न गइन । छोरीले हाम्रो टोलको मानिस र साहुहरुका वीच झगडा भयो भनेकाले लोग्नेलाई लिन गएकी थिए । कुटपिट भएको मैले देखिन र सुर्यभक्त श्रेष्ठको अस्पतालमा उपचार हुंदा हुंदै मृत्यु भयो भन्ने सुनेको हुं । मैले कसैलाई कुटपिट गरेको छैन भन्ने वेखामाया पोडेको अदालतमा भएको वयान ।
१६. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन नाला भगवतीको मन्दिरमा नवदुर्गाको जात्रा हेर्न गएको थिएं झगडा भई रहेकोले म त्यस ठाउंमा गईन । त्यस ठाउंमा सन्तलाल सुर्यभक्त थिए थिएनन मलाई थाहा छैन । सुर्य भक्तलाई कसले मार्यो थाहा छैन । झगडा भएको ठाउंमा म गएको नहुंदा मैले हिर्काएको छैन भन्ने समेत लक्ष्मीलाल पोडेले अदालतमा गरेको वयान ।
१७. मिति २०४७।११।११ गतेका दिन म नालामा नवदुर्गाको जात्रा हेरेर वसि रहेको थिएं। सो ठाउंमा झगडा भयो र मेरो लोग्नेलाई मैले समाई घर तिर लगेको हुं नेवारहरुले मेरो छोरालाई कुटपिट गरे, चन्द्रलालको कठालोमा शिव साहुको छोरा सुर्यभक्तको छोरा लाहुरे समेतले कुटपिट गरे अनि म घरमा छु । सुर्यभक्त श्रेष्ठ के गरि मरे मलाई थाहा भएन । झगडा हुंदा म र मेरो लोग्ने समेत जात्रा हेरि बसेका थियौं । सुर्यभक्तलाई सन्तलालले काटेर अस्पतालमा उपचार गर्न लगेको भन्ने सुनेको निजको मृत्यु भएको हो । निजलाई मैले कुटपिट गरेको छैन भन्ने समेत प्र. गंगामाया पोडेनीको अदालतमा भएको वयान ।
१८. मिति ०४७।११।११ गते म घरमा थिएं , सो दिन नवदुर्गाको जात्रा भएकोले पाहुना आएकोले खाना खुवाउन लागेको थिए ५।६ बजेको समयमा झगडा भएको सुनि झ्यालबाट हेर्दा को को के के कारणबाट झगडा भयो थाहा भएन, भोलिपल्ट सुर्यभक्त घाइते भएको सुनि हामीहरुको पोडे जाति पनि ५।६ जनाघाइते भएको छ मैले प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम अपराध गरेको नहुंदा सो दावि बमोजिम सजाय हुनु पर्ने होइन सफाइ पाउं भन्ने समेत व्यहोराको रमेश पोडेले अदालतमा गरेको वयान ।
१९. म पनि नवदुर्गाको पुजा गर्न गएको थिएं त्यसवेला वेलुकाको अं. ५ वजेको थियो, पुजा सकेपछि अं. ६ वजेतिर घर आएं त्यसठाउंमा झगडा भएको वेला म थिइन, झगडा भएको र सुर्यभक्त घाइते भई अस्पताल लगेको निजलाई टाउकोमा खुकुरीले हिर्काए भन्ने घरमा सुनेको छु मैले ढुंगा मुढा समेत गरि कुटपिट गरेको होइन म निर्दोष हुंदा सफाइ पाउं भन्ने सानुकान्छा पोडेको अदालतमा भएको वयान ।
२०. मिति ०४७।११।१३ गते म नाला भगवती थानमा छु भने सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई को कसले कुटपिट गरे मलाई थाहा छैन म सो ठाउंमा एकघण्टा जति वसेको छु म हुंदा झगडा भएको थिएन सो झगडा परेको ठाउंमा म नगएको र ढुंगामुढासमेत हानेको छैन, म आफ्नै घरमा छु भन्ने पुड्के पोडेको अदालतमा भएको वयान ।
२१. मिति ०४७।११।११ का दिन हाम्रो गाउं टोलमा नवदुर्गाको जात्रा भएकोले म नाला भगवती थान अगाडि पाटीमा पुजाआजा गर्न गएको थिएं । को को वीचमा झगडा भएको हो मैले थाहा पाईन अव यहा झगडा भयो भनेर कराउन थालेकाले म घरमा गएं सुर्यभक्तलाई कसले हिर्कायो र कुटपिट गरि मारे मलाई थाहा भएन म घटनास्थलमा नभएकोले मैले मृतक सुर्यभक्तलाई कुटपिट गरेको होइन भन्ने सानुभाई पोडेले अदालतमा गरेको वयान ।
२२. मिति ०४७ ।११।११ का दिन हाम्रो नालामा नवदुर्गा भगवतीको जात्रा हुंदा म र मेरो श्रीमती समेत उक्त दिन नाला भगवती थानमा गएका थियौं उक्त दिन बेलुका अं. ५ बजेको समयमा होहल्ला सुनेको भई कोसंग झगडा भयो मैले झगडा गर्ने मानिसहरु चिनीन होहल्ला लागेपछि श्रीमती गंगा पोडेनीले यहां नवसी घर जाउं भनेकोले घरमा आएको थियौं एकछिन पछि सुर्यभक्तलाई अस्पतालमा लगेको सुनि को कसले के हतियार प्रयोग गरी चोट परेको हो मलाई थाहा छैन । सुर्यभक्तको अस्पतालमा परलोक भएको सुनेको हुं सो अपराधमा म निर्दोष हुंदा सफाइ पाउं भन्ने ज्यापुचा पोडेको अदालतमा भएको वयान ।
२३. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन म काठमाडौंबाट आई जात्रा हेर्न गै ३.३० वजेतिर घर फर्केको हुं । भोलिपल्ट सो जात्रामा झगडा भएको सुनेको हुं सुर्यभक्त मरेको २० दिनपछि मात्र थाहा पाएको हुं सो घटनास्थलमा म नभएको र मैले अविरले मृतक सुर्यभक्तलाई हानेको र कुटपिट समेत गरेको छैन को को भै कुटपिट गरे मलाई थाहा छैन भन्ने अशोक पोडेको अदालतमा भएको वयान ।
२४. मिति ०४७।११।११ गतेका दिन अं. ५ बजेको समयमा नाला वजारमा झगडा भएछ सो कुरा मैले अं. ६ बजेतिर थाहा पाएको हुं झगडा भएपछि घरमा मान्छे खोजीखोजी पिट्न आए मेरो घरमा पनि आएपछि थाहापाई मलाई टाइफाइडको ज्वरो आएको हुंदा घरबाट भागी जंगल पसि जंगलमा ९ बजेसम्म वसि त्यसपछि भक्तपुर गै हालसम्म भक्तपुर मै वसि रहेको छु सुर्यभक्तको मृत्यु भएको ४ दिन पछि थाहा पाई के भै को कसको कर्तव्यबाट भएको हो थाहा छैन वरामद भै आएको खुंडा मेरै हो साहुहरु प्रहरीहरु गै मलाई फसाउने नियतले मेरो घरबाट झिकि ल्याएछन् सो दिन मैले खुडा छोए चलाएको छैन भन्ने प्र. सन्तलाल पोडेको अदालतमा भएको वयान ।
२५. प्रतिवादी रामचन्द्र पोडे र निजको छोरी जेठी पोडेनीका नाममा जारि भएको ७० दिने म्यादी पुर्जि मिति ०४९।२।१३ मा र मिति ०४९।३।२ मा तामेल भएको सो म्यादमा हाजिर नभै फरार भै बसेका ।
२६. जाहेरवाला एवं सर्जमिनका व्यक्तिहरु र प्रतिवादीहरुका साक्षीहरु समेतको वकपत्र मिसिल सामेल रहेको ।
२७. देउता आएको वखतमा छोराहरु पनि हेरी राखेको म हेरेर वसी रहेको थिंए नाचगान गर्दा ठाउं छोडी दिंदा छोरालाई चन्द्रलालले कुट्यो । हामी हेर्न जांदा हामीलाई समेत सबै जना हुल उठेर कुटेको, श्रीमान आउनु भएको थिएन, पसलतिरबाट पछि श्रीमान सुर्यभक्त झगडा भएको ठाउंमा आउंदा चन्द्रलाल ढुंगा मुढा गर्ने सन्तलालले खुरी भन्छ कि खुर्पाले हानेको सानुकान्छा अरु मैले नाउ चिनेको छैन भन्ने समेत व्यहोराको अ.वं. १३९ नं. बमोजिम बुझिएकी चन्द्रमाया श्रेष्ठले अदालतमा गरेको वयान ।
२८. प्र. सन्तलाल अदालत समक्ष कसुर गरेमा इन्कारी रहेको भएता पनि किटानी जाहेरी अन्य ठाडो कागज गर्ने व्यक्तिहरुको मौकाको कागज समेतबाट मृतकलाई निजले खुंडाले टाउकोमा हानेको भन्ने उल्लेख भएको सो कुरा जाहेरवाला बुझिएका मानिस तथा सर्जमिनका मानिसको वकपत्र समेतबाट पुष्टि भएको र खुंडा जस्तो जोखिमी हतियारले टाउको जस्तो संवेदनशील ठाउंमा प्रहार गरी मृतक सुर्यभक्त श्रेष्ठको मृत्यु भएको देखिंदा प्र. सन्तलालले आरोपित कसुर गरेको ठहर्छ । प्र. रामचन्द्र पोडे रामचन्द्र पोडेको छोरी जेठीको हकमा अ.वं. १९० नं. बमोजिम मुलतवी रहि अन्य प्रतिवादीहरुले सफाइ पाउने ठहर्छ भन्ने समेत शुरु का.प.जि.अ.को मिति २०५०।१।२३ को फैसला ।
२९. ज्यान जस्तो गंभीर फौजदारी कसुर निर्विवाद र शंकारहित तवरबाट प्रमाणित भएको छैन । अ.वं. १८८ नं. बमोजिम राय लगाई घटी सजाय गरी पाउं भन्ने समेत व्यहोराको प्र. सन्तलाल पोडेको पुनरावेदन अदालत, पाटन ललितपुरमा परेको पुनरावेदन ।
३०. प्र.चन्द्रलाल पोडे समेतका अन्य प्रतिवादीहरु लाठी ढुंगा समेत लिई वारदात स्थलमा रहेका अन्य प्र.हरुले कुटपिट गरेको कुरा जाहेरीमा किटानी भएको चन्द्रलाल समेतका प्रतिवादीहरु घटनास्थलमा भएको कुरा स्वीकार गरेका सर्जमिनका केहि मानिसले पोल गरेको समेत हुंदा अन्य प्रतिवादीहरु समेतलाई दावी अनुसार सजाय गरी पाउं भन्ने श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन अदालत पाटन ललितपुरमा परेको पुनरावेदन पत्र ।
३१. प्र्र.सन्तलाल पोडेले मृतक सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई कर्तव्य गरी मारेकोमा ज्यान सम्बन्धि महलको १३(३) बमोजिम कसुर गरेको ठहर्याएको फरार रहेका प्रतिवादी रामचन्द्र पोडे र जेठी पोडेनीको हकमा अ.वं. १९० नं. बमोजिम मुतलवी राखी अन्य प्रतिवादीहरुलाई सफाइ दिई प्र. सन्तलाल पोडेलाई कसुरदार ठहर्याएको काभ्रेपलान्चोक जिल्ला अदालतको मिति ०५०।१।२३ को फैसला मिलेकै देखिंदा वादी श्री ५ को सरकारको र प्रतिवादी सन्तलाल पोडेको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन भन्ने समेत व्यहोराको २०५०।१२।२१ को पुनरावेदन अदालत पाटन, ललितपुरको फैसला ।
३२. म निर्दोष रहेको व्यक्तिलाई निर्विकल्प, निर्विवाद र ठोस तथा प्रत्यक्ष प्रमाणले दोषि हो भनी पुष्टि नगरेको हुंदाहुंदै केवल शंकाको भरमा मलाई सजाय गर्ने गरेको काभ्रेपलान्चोक जिल्ला अदालतको फैसला मिलेकोले सदर हुने भनी गरेको पुनरावेदन अदालत पाटन ललितपुरको फैसला वदर गरी आरोपित कसुरबाट सफाइ पाउं भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी सन्तलाल पोडेको यस अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
३३. नियम बमोजिम पेशी सुचीमा चढी पेश हुन आएका प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदन अदालतको इन्साफ मिले नमिलेको के रहेछ ? सो को निर्णय दिनुपर्ने देखिन आयो ।
३४. यसमा मृतक सुर्यभक्त श्रेष्ठको टाउकोमा सन्तलाल पोडेले हानी काटेको र अन्य अभियुक्त सानुकान्छा पोडे, पुड्के पोडे, रामचन्द्र पोडे, ज्यापुचा पोडे, अशोक पोडे, लक्ष्मीलाल पोडे, चन्द्रलाल पोडे समेत कसैले ढुंगाले कसैले वासको लाठीले हानेको देखिएकोले निजहरुलाई ज्यान सम्बन्धीको १३(३) नं. अनुसार सजाय हुन र अन्य प्रतिवादी रामचन्द्रकी छोरी जेठी सानुभाई पोडे, रमेश पोडे, रघु पोडे, वेखा पोडेनी, गंगा पोडेनीले घटनास्थलमा उपस्थित भएका हतियार नछोडी मार्नका लागि मतलव भएको देखिंदा निजहरुलाई ज्यान सम्बन्धीको महलको १७(३) अनुसार सजाय हुन मागदावी भएको प्रहरी प्रतिवेदन सन्तलालले मृतक सुर्यभक्तलाई खुंडाजस्तो जोखिम हतियारले टाउकोमा प्रहार गरी मारेकोले ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) नं. बमोजिम सजाय हुने, रामचन्द्र पोडे र निजको जेठी छोरीको हकमा अ.वं. १९० नं. बमोजिम मुलतवी रहने र अन्य प्रतिवादीहरुले सफाइ पाउने ठहरी शुरु जिल्ला अदालतबाट भएको फैसला मनासिव ठहयाई पुनरावेदन अदालत पाटनबाट भएको फैसला उपर प्रतिवादी सन्तलाल पोडेको यस अदालतमा पुनरावेदन पर्न आएको देखियो ।
३५. यसमा मृतक सुर्यभक्त श्रेष्ठको मृत्यु भएमा विवाद देखिदैंन । के कसरी मृत्यु भएको रहेछ भन्ने सम्बन्धमा बिचार गर्दा मिति २०४७।११।११ गते नवदुर्गाको पुजाको अवसरमा नांचगांन भइरहेकोमा अविर फालेको विषयमा विवाद हुंदा पोडेलाई पोडेटोल तर्फ हटाइएकोमा पछि सुर्यभक्त पक्षका मानिस र पोडे परिवार बीच दोहोरो भिडन्त भई पोडेहरुले ढुंगा प्रहार गरी रहेको अवस्था वेलुकी ५ बजेको समयमा सन्तलाल पोडेले ज्यान लिने अभिप्रायबाट आफ्नो हातमा लिएको खुंडा सुर्यभक्तको टाउकोमा प्रहार गरी फरार रहेको र सुर्यभक्तको विर अस्पतालमा उपचार गराउंदा गराउदै मृत्यु भएको भन्ने जाहेरी दरखास्तका व्यहोराबाट देखिन्छ भने घटनास्थल भनिएको ठाउंमा चन्द्रलाल पोडेले सुर्यभक्तको टाउकोमा ढुंगाले हाने त्यसै अवस्था सन्तलाल पोडेले हातमा खुंडा लिई आई सुर्यभक्तलाई प्रहार गरेको मैले देखेको हुं भनी लक्ष्मी नारायण श्रेष्ठ समेतको सर्जमिनका मानिसको भनाइ रहेको पाइन्छ भने सो कुरालाई अदालतमा आई वकपत्र गर्दा समर्थन गर्दै सुर्यभक्त श्रेष्ठ कर्तव्यबाट नै मरेका हुन् सन्तलाल पोडेले खुंडा प्रयोग गरी मारेको हो भनी वकपत्र गरेको पाइन्छ । त्यस्तै घटनास्थलमा उपस्थित रही सन्तलालको खुंडाले ढाडमा लागि घाइते भएका सुर्यलाल श्रेष्ठले जात्रा हेर्न लागेको वेला अविरले एक अर्कालाई हानी रहेको वेला सुन्दरलाल श्रेष्ठसंग पोडेहरुको झै झगडा हुंदा सन्तलाल पोडेले हातमा खुडा लिई म तिर दौडी आउंदा वाटामा सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई खुंडा प्रहार गर्दा घाईते भएं खुंडाले मलाई हिर्काउंदा मेरो ढाडमा काट्यो भनी प्रहरीमा गरेको कागजलाई अदालतमा आई वकपत्र गर्दा समर्थन गर्दै सुर्यभक्तलाई सन्तलालले खुंडाले हानेकै चोटबाट निजको मृत्यु भएको हुनुपर्छ भनी वकपत्र गरेको देखिन्छ भने लाशजाच प्रतिवेदन हेर्दा मृत्युको कारण टाउकोमा आघात लागि रक्तश्राव र सक भई मृत्यु भएको देखिन्छ भनी डाक्टरले मृत्युको कारण उल्लेख गरेको पाइन्छ । यसरी मौकामा देख्ने चश्मदिंद जाहेरवालाको किटानी जाहेरी र सो जाहेरीलाई अदालतमा आई गरेको वकपत्रबाट समर्थन भएको सन्तलालले प्रहार गरेको खुंडाबाट ढाडमा लागि स्वयं पनि घाइते भएका प्रत्यक्ष दर्शक सुर्यलाल श्रेष्ठको सन्तलालले खुंडाले मृतकलाई हानेको किटानी कागज र अदालतमा आई गरेको वकपत्र, सर्जमिनका प्रत्यक्षदर्शीको सन्तलालले नै सुर्यभक्तलाई खुंडाले हानेको कारणबाट मृत्यु भएको भन्ने भनाइ सर्मिर्थत भएको बकपत्र भई यी चश्मदिदं व्यक्तिको भनाइलाई शव परीक्षण प्रतिवेदनबाट पुष्टि भई रहेको पाइन्छ भने निजले अदालतमा आई गरेको इन्कारी वयान समर्थित हुन सकेको छैन । यि पुनरावेदक प्रतिवादी सन्तलाल पोडेले खुडांजस्तो जोखिमी हतियारले टाउको जस्तो संवेदनशील अंगमा प्रहार गरि सोहि कारणबाट मृतक सुर्यभक्त श्रेष्ठलाई कर्तव्यबाट मारी निजले ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) नं. बमोजिमको कसुर गरेको देखिन आयो ।अतः निज पुनरावेदक प्रतिवादी सन्तलाल पोडेलाई मुलुकी ऐन, ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) नं. बमोजिम कसुरदार ठहर्याई सजाय गर्ने गरेको शुरु जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गर्ने गरेको पुनरावेदन अदालत, पाटन ललितपुरको मिति २०५०।१२।२१ को इन्साफ मिलेकै देखिंदा सदर हुने ठहर्छ । प्रतिवादी सन्तलाल पोडेको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । फैसलाको जनाउ पुनरावेदकलाई दिई मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.टोपबहादुर सिंह
इति संवत २०५५ साल माघ १८ गते रोज २ शुभम् ।