निर्णय नं. ६८३५ - कर्तव्य ज्यान

निर्णय नं. ६८३५    ने.का.प. २०५६ अङ्क १२

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री भैरवप्रसाद लम्साल

माननीय न्यायाधीश श्री केदारप्रसाद गिरी

संवत् २०५५ सालको फौं साधक नं. .. २५४

फैसला मिति : २०५६।४।१४।६

 

मुद्दाः कर्तव्य ज्यान ।

 

वादीः वेग वहादुर समेतको जाहेरीले श्री ५ को सरकार

विरुद्ध

प्रतिवादीः पर्वत जिल्ला भंगरा गा.वि.स. वडा नं. १ वस्ने मन कुमारी घिमिरे

     

§  मृतकले पोष्टमार्टम प्रतिवेदन हेर्दा मृत्युको कारणमा ... This is a case of Strangulation and the cause of death is due to asphyxia” भन्ने रहेबाट मृतक जातक जिउदो जन्मिएको रनिजको मृत्यु अप्राकृतिक रुपबाट नै भएको देखिन्छ । वच्चाको रोएको आवाज सुनेको भन्ने कृष्ण कुमारको भनाईलाई अन्यथा हो र निजले त्यस्तो व्यहोरा लेखाई गंभिर अपराधको दोषी यी प्रतिवादीलाई करार गर्नुपर्ने अवस्था रहे भएको मिसिल संलग्न तथ्य र आधारबाट देखिन नआउनुका साथै प्रतिवादी स्वयंले समेत सो कुराको पुष्टि गरी आफ्नो निर्दोषिता प्रमाणित गर्न सकेको पाइदैन । आफूले अवैध गर्भ धारण गरेकोमा निज सावितै रहेको वच्चा जन्मने बेथा लागेपछि जंगलतिर गएको भन्नेमा सावित रहेको वच्चा जन्मिएपछि पनि कतै प्रकाश नगरी लुकाई राखेको अवस्थाबाट समेत यी प्रतिवादी कसुरदार रहिनछन भन्न सकिने अवस्था नहुंदा जिउंदो वच्चा जन्माई मारेको पुष्टि हुन आउंछ । वच्चा मार्नेमा यी प्रतिवादीकै संलग्नता रहेको देखिन आएबाट सफाई दिने गरेको शुरु फैसला उल्टी गरी मुलुकी ऐन ज्यान सम्वन्धी महलको १३(३) नं. अनुसार प्रतिवादी वति भन्ने मनकुमारी घिमिरेलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहराएको पुनरावेदन अदालत बागलुङको साधक जाहेरी फैसला मिलेकै देखिंदा सदर हुने । 

(प्र.नं.१६)

वादी तर्फबाटः

प्रतिवादी तर्फबाट :

अवलम्वित नजीर :

 

फैसला

      न्या. भैरव प्रसाद लम्सालः पुनरावेदन अदालत वागलुङको मिति २०५३।९।२ को फैसला वमोजिम न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा १० अनुसार साधक जाहेरी भै आएको प्रस्तुत मुद्दाको व्यहोरा एवं ठहर यसप्रकार छ :

      २. पर्वत जिल्ला भंगरा गा.वि.स. वडा नं. १ वागमारा जंगलमा मिति २०५१।५।१८ गतेको १७:३० वजेको समयमा घोप्टो परिरहेको जातक वच्चा फेला परेकोले जांचवुझ गराई पाउं भनि सम्वन्धित गा.वि.स. को पत्र प्राप्त हुन आएको हुंदा जांचवुझको लागिष् मजवुर कार्यालयमा जाहेर गरिएको व्यहोरा अनुरोध छ भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०५१।५।१९ को प्रहरी चौकी कार्की नेटँको पत्र ।

      ३. मिति २०५१।५।१८ गते भंगरा गा.वि.स. वडा नं. १ वागमारे जंगलमा नवजात शिशु रोएको सुनी वर्ष १२ को कृष्ण कुमार घिमिरे हामी कहां आई भनेपछि हामी समेतका ४,५ जना सो ठाउंमा पुग्दा मृतक नवजात शिशुको टँउको देखिने अरु नदेखिने गरी स्याउलाले ढँकिएको देखि उक्त वच्चालाई कस्ले के गरी फालेका रहेछन भनि गाउं घरमा सोधपुछ गर्दा मनकुमारी घिमिरेले भंगरा गा.वि.स. वडा नं. १ वस्ने ख्याम वहादुर घिमिरेको गर्भ बोकी यही भाद्र १८ गते छोरी जातक मरेको जन्मीएकोले जंगलमा फाली आएको हुं भनि सावित भएकीले के कसरी किन फालेकी हो, निजलाई वुझी आवश्यक कानूनी कारवाही गरी पाउं भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०५१।५।२० को वेग वहादुर घिमिरे समेतको जाहेरी दरखास्त ।

      ४. कुनका भागमा निलो दाग गालामा गोलोच्याप्टेँ दाग कुर कुच्चामा निलडाम गोली गांठदेखि घुंडासम्म रगतको टाटँ भएको भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०५१।५।२० को लास प्रकृति ।

      ५. मिति २०५१।५।१८ गते अं. ४ वजे दिउंसो वागमारे चारीमा घांसकाटी घर फर्किन लाग्दा जंगलमा वच्चा रोएको आवाज सुनेर एकछिन उभिएपछि जंगल नजिकै बान्नोको छेउमा मनकुमारी धिमिरेलाई देखेको हुं । घरमा आई वुवा, कान्छँ वुवा समेतलाई उक्त कुरा भनेपछि सो ठाउंमा गै हेर्दा मृतक नवजात शिशुको लास देखेको हुं भन्ने समेत व्यहोराको कृष्ण्ँ कुमार घिमिरेको २०५१।५।२२ को कागज ।

      ६. मनकुमारी घिमिरे क्षेत्रीको स्वास्थ्य परिक्षण गर्दा गर्भ धारण गरी वच्चा जन्माएको भन्ने समेत व्यहोराको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय पर्वतको २०५१।५।२१ को पत्र ।

      ७. गत मंसीर महिनामा गोरु चराउन घिमिरे वनमा गएको अवस्था ख्याम वहादुर घिमिरेसंग यौन सम्वन्ध भै भाद्र १८ गते दिउंसो ४ वजे दश महिना पुगेको पुत्री जातक वच्चा मृतक अवस्थामा जन्मीएकोले वागमारे जंगलमा छाडी आएकी हुं भन्ने समेत व्यहोराको मनकुमारी घिमिरेले प्रहरीमा गरेको वयान ।

      ८. मन कुमारीले को कस्को गर्भ धारण गरी बच्चा जन्माई मारी फालेकी हुन वा मृत अवस्थामा जन्मिएको हो थाहा भएन । को कस्ले फालेको रहेछ भनि गाउं घरमा बुझ्दा मन कुमारीले ख्याम वहादुरको गर्भ बोकी मरेको जन्मिएकोले वागमारे जंगलमा फाली आएको हुं भनेपछि मात्र थाहा भएको हो । मनकुमारी र ख्याम वहादुर बनपात संगै जाने आउने गर्थे । बच्चा मार्ने मराउनेमा ख्याम वहादुर घिमिरेकै संलग्नता भएकोमा शंका लाग्दैन भन्ने समेत व्यहोराको गंगा घिमिरे समेतको छुटृा छुट्टै कागज ।

      ९. निज मन कुमारी बच्चा जिउदो जन्मेको र मारी फालेको कुरामा ईन्कार रहेतापनि संकलित सवुत प्रमाणबाट पक्राउ परेकी मनकुमारीले ख्याम वहादुरको गर्भ बोकी बच्चा जन्माई मारी फालेको भन्ने ठोस प्रमाणबाट प्रमाणित भएको हुंदा निज मन कुमारीले मुलुकी ऐन ज्यान सम्वन्धी महलको १ नं. विपरित १३(३) ले नवजात शिशुको हत्या गरेको हुंदा निजलाई ऐ. नं. वमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैद हुनु पर्ने भन्ने समेत व्यहोराको प्रहरी प्रतिवेदन ।

      १०. जाहेरी दरखास्तमा उल्लेख भए वमोजिमको छोरी जातक बच्ची मरेको जन्मीएको हुनाले सेउलाले ढाकी छोडी आएको हुं सो गर्भ ख्याम वहादुर घिमिरेको हो । सो बच्चीलाई मैले मारेको होइन । पर्वत जिल्ला भंगरा गा.वि.स. वडा नं. १ मा पर्ने घिमिरे वनमा ख्याम वहादुरसंग गोरु हेर्न गएको अवस्था ०५० साल मंसीर महिनामा सम्पर्क र्भै गर्भ रहन गएछ । बच्ची जन्माउन र गर्भ पतन गर्न कुनै औषधी सेवन गरिन । गर्भ धारण भएपछि समाजको लाजले कसैलाई भनिन । नवजात शिशु रोएको सुनेको भन्ने व्यहोरा झुठा झुठा हो भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी मन कुमारी घिमिरेले अदालतमा गरेको वयान ।

      ११. अभियुक्त जातकलाई मारेको कुरामा प्रहरी तथा अदालत समक्ष इन्कार रहेको देखिन्छ। लास जांच प्रकृति मुचुल्काबाट औसा परेको र स्याउलाले छोपेको देखिएको छ । प्रहरीमा कागज गर्ने दिर्घ वहादुर घिमिरेले सो नवजात शिशु मरेको जन्मेको हो कसैले कर्तव्य गरी मारेको होइन मेरो छोरा एक्लै भएको कारण रोएको आवाज कृष्ण वहादुरले सुन्यो होला मेरो छोरा ३ वर्षको थियो भनि बकपत्र गरेको देखिन्छ । अतः अभियुक्तले जिउदो बच्चा जन्माई मारेको भन्ने प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी पुग्न सक्दैन भन्ने समेत व्यहोराको पर्वत जिल्ला अदालतको मिति २०५२।३।२२ को फैसला ।

      १२. प्रतिवादीले जिउंदो बच्चा जन्माई कर्तव्य गरी मारेको तथ्यनिसन्देह प्रमाणित भै रहेको देखिंदा देखिदै पनि प्रतिवादीले इन्कारी वयान गरेको दिर्घ वहादुरले मरेको बच्चा जन्मिएको भनी बकपत्र गरेको र लास  प्रकृति मुचुल्काबाट औसा परेको तथा स्याउलाले छोपेको देखिएको भन्ने समेतका अस्वभाविक र तथ्यहिन तर्कहरुका आधारमा प्रतिवादीलाई सफाई दिने गरेको शुरु फैसला त्रुटीपूर्ण हुंदा स्वतः बदरभागी छ । बदर गरी अभियोग पत्र माग दावी वमोजिम संजाय गरी पाउं भन्ने समेत व्यहोराको वादी श्री ५ को सरकारको तर्फबाट पुनरावेदन अदालत वागलुङमा परेको पुनरावेदन पत्र ।

      १३. लास जांच रिर्पोट अनुसार घांटी थिचि श्वास प्रश्वास बन्द भै मरेको भन्ने उल्लेख भएको समेतबाट शुरुको फैसला फरक पर्ने देखिंदा अ.वं. २०२ नं. तथा पुनरावेदन अदालत नियमावली, २०४८ वमोजिम विपक्षीलाई झिकाई आएपछि वा अवधी नाघेपछि नियमानुसार गरी पेश गर्नु भन्ने समेत व्यहोराको पुनरावेदन अदालत वागलुङको मिति २०५३।३।२५ को आदेश ।

      १४. बच्चाको मृत्यु थिचि श्वास प्रश्वास प्रकृया बन्द भएको कारणबाट भएको भन्ने देखिन्छ । बच्चा पाउने व्यथा लागेपछि घरबाट एकान्त जंगलतर्फ जानु पर्ने विशेष कारण परेको थियो भन्ने प्रमाणित नभएसम्म अवैध रुपमा गर्भ धारण गरेको बच्चा कसैले चाल नपाउने गरी एकान्त जंगलमा गई जन्माई फाल्ने नियतबाटै मन कुमारी घिमिरे जंगल गएको भन्नू पर्ने हुन आउंछ । त्यसकारण लास जांच मुचुल्का लास जांच प्रतिवेदन र रोएको सुन्ने कृष्ण्ँ कुमारको बकपत्र समेत मिसिल प्रमाणबाट प्रतवादी मन कुमारी घिमिरेले आफूले अवैध रुपमा करणी लिन दिन गरी रहेको गर्भ जंगलमा गई जिउंदै बच्चालाई घांटी थिचि मारेको रहेछ भन्ने प्रमाणित हुन आउंछ । त्यसकारण जिउंदो बच्चा जन्माई मारेको भन्ने प्रहरी अभियोगपत्र मागदावी नपुग्ने ठहर्‍याई विपक्षी प्रीतवादी मनकुमारीले सफाई पाउने ठहर्‍याएको शुरु पर्वत जिल्ला अदालतको फैसला मिलेको नदेखिंदा सो फैसला उल्टी भै विपक्षी प्रतिवादी मनकुमारीले जिउंदो बच्चा जन्माई घांटीथिचि मारी अभियोगपत्र मागदावी वमोजिम ज्यान सम्वन्धी महलको १३(३) नं. वमोजिमको अपराध गरेको ठहर्छ । सो ठहर्नाले निजलाई सर्वश्व सहित जन्मकैदको संजाय हुन्छ । अविवाहित नारीले अनैतिक सम्वन्धबाट गर्भ रही जन्मेको बच्चालाई लोकपबादबाट  बच्न तत्काल मारी फालेको भन्ने देखिंदा निजलाई सर्वश्व सहितको जन्मकैद गर्दा चर्को संजाय हुने हुंदा अ.वं. १८८ नं. वमोजिम कैद वर्ष ५ मात्रको संजाय गर्ने गरी अ.वं. १८६ नं. वमोजिम साधक जाहेर गर्ने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको पुनरावेदन अदालत वागलुङको मिति २०५३।९।२ को फैसला ।

      १५. नियमानुसार पेश भएको प्रस्तुत मुद्दाको पुनरावेदन अदालत वागलुङको ासधक जाहेरी फैसला सहितको मिसिल अध्ययन गरी हेर्दा शुरु फैसला उल्टी गरी वादी दावी वमोजिम प्रतिवादीले कसुर गरेको ठहराई अ.वं. १८८ नं. वमोजिम कैद वर्ष ५ मात्र हुने राय ठहर गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला मिलेको छ, छैन भन्ने सम्वन्धमा निर्णय दिनु पर्ने देखिन आउंछ ।

      १६. निर्णय तर्फ विचार गर्दा वत्ती भन्ने मनकुमारी घिमिरेले अवैध रुपमा गर्भ धारण गरी बच्चा जन्माई जंगलमा फालेको हुंदा के कस्तो अवस्थामा जन्मेको शिशु ( छोरी जातक ) लाई जंगलमा फालेको हो सो सन्दर्भमा निज मन कुमारी समेतबाट बुझि आवश्यक कानूनी कार्यवाही गरी पाउं भन्ने वेग वहादुर घिमिरे समेतको जाहेरी दरखास्तबाट प्रस्तुत मुद्दाको उठान भएको देखिन्छ । अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्षको वयानमा र अदालतमा आई वयान गर्दा समेत प्रतिवादी मन कुमारी बच्चा ममरेको जन्मेको भनी जिउंदो जन्माई आफूले मारेमा इन्कार रहेको पाईन्छ । मृतक जातक (शिशु) रहेको जंगलको बाटोबाट जांद्या रोएको सुनेको हुं भनी अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष कागज गर्ने कृष्ण कुमार घिमिरेले अदालत समक्ष अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष कागज गर्ने कृष्ण्ँ कुमार घिमिरेले अदालत समक्ष बकपत्र गर्दा समेत सोही मिलानको बकपत्र गरेको पाइन्छ । मृतकले पोष्टमार्टम प्रतिवेदन हेर्दा मृत्युको कारणमा ... This is a case of Strangulation and the cause of death is due to asphyxia” भन्ने रहेबाट मृतक जातक जिउदो जन्मिएको रनिजको मृत्यु अप्राकृतिक रुपबाट नै भएको देखिन्छ । वच्चाको रोएको आवाज सुनेको भन्ने कृष्ण कुमारको भनाईलाई अन्यथा हो र निजले त्यस्तो व्यहोरा लेखाई गंभिर अपराधको दोषी यी प्रतिवादीलाई करार गर्नुपर्ने अवस्था रहे भएको मिसिल संलग्न तथ्य र आधारबाट देखिन नआउनुका साथै प्रतिवादी स्वयंले समेत सो कुराको पुष्टि गरी आफ्नो निर्दोषिता प्रमाणित गर्न सकेको पाइदैन । आफूले अवैध गर्भ धारण गरेकोमा निज सावितै रहेको वच्चा जन्मने बेथा लागेपछि जंगलतिर गएको भन्नेमा सावित रहेको वच्चा जन्मिएपछि पनि कतै प्रकाश नगरी लुकाई राखेको अवस्थाबाट समेत यी प्रतिवादी कसुरदार रहिनछन भन्न सकिने अवस्था नहुंदा जिउंदो वच्चा जन्माई  मारेको पुष्टि हुन आउंछ । वच्चा मार्नेमा यी प्रतिवादीकै संलग्नता रहेको देखिन आएबाट सफाई दिने गरेको शुरु फैसला उल्टी गरी मुलुकी ऐन ज्यान सम्वन्धी महलको १३(३) नं. अनुसार प्रतिवादी वति भन्ने मनकुमारी घिमिरेलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहराएको पुनरावेदन अदालत बागलुङको साधक जाहेरी फैसला मिलेकै देखिंदा सदर हुन्छ । प्रतिवादी अविवाहित अवस्थामा रहन गएको अवैध गर्भ धारणको कारणबाट लोकाचारबाट बच्न जातकलाई मारी फालेको हुन सक्ने हुंदा सर्वश्व सहित जन्मकैद गर्दा चर्को पर्ने भएकोले निज प्रतिवादीलाई अ.वं. १८८ नं. वमोजिम कैद वर्ष ५ (पांच ) मात्र हुने गरी गरेको राय समतेलाई अन्यथा गर्नु नपर्ने हुंदा प्रतिवादीलाई कैद वर्ष ५(पांच) मात्र हुन्छ । अरु तपसिल वमोजिम गर्नु ।

 

तपसिल

      प्रतिवादीलाई वति भन्ने मनकुमारी घिमिरे के माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम निजलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहरी अ.वं. १८८ नं. बमोजिम कैद वर्ष ५  (पांच) मात्र संजाय हुने ठहरेकोले निज २०५२।५।२१ देखि ०५१।११।१६ सम्म प्रहरी हिरासत र पुर्पक्ष्ँको लागि थुनामा बसेको देखिंद्या सो अवधी कटृा गरी बांकीको लगत राखी कैद ठेकी असुल गर्नु भनी शुरु पर्वत जिल्ला अदालतमा लेखी पठाई दिनु ........... १

 

मिसिल नियमानुसार बुझाई दिनु ............. १

 

उपर्यूक्त रायमा सहमत छु ।

 

न्या. केदारप्रसाद गिरी

 

इति संवत् २०५६ साल श्रावण १४ गते रोज ६ शुभम् ...................... ।