निर्णय नं. ७७ - जग्गा

निर्णय नं. ७७       ने.का.प. २०१६

डिभिजन बेञ्च

न्यायाधीश श्री रङ्गनाथ उप्रेती

न्यायाधीश श्री मीनबहादुर थापा

डी.ठा.१०

निवेदक      : प्र. रत्न शाही समेत

विरुद्ध

विपक्षी : वा. धनशुर शाही

मुद्दा : जग्गा

१.    म नै हकवाला भनी दावी गरेको जग्गामा–दावी गर्नेले आफ्नु भोग चलन तिरोको प्रमाण गुजार्नु पर्ने । सो प्रमाण गुजार्न नसके उजुर खारेज हुने ।

     २००५ साल देखि जग्गा भोग तिरो गरेको छु । तिरो बुझाएको अर्धकट्टी स्वास्नीले राखेकी छ भनी फिरादपत्रमा लेखिएकोमा पेश गर्न नसकी ०१३।०१४ सालको टिप्पन भर्पाई वादीले पेश गरेको दर्तावाला गंगाबाटै बण्डा भई केही जग्गा ९६ साल जाँचमा प्रतिवादी जयबहादुर शाहीको बाबु सारीभम शाहीको नाउँमा दर्ता भईरहेको मोठ उतारबाट देखिएको र २००५।०६।०७ सालमा सोही गंगा दर्ताको जग्गाको प्रतिवादी जयबहादुरले तिरो गरेको अर्धकट्टी रसिद पेश गरेकोबाट वादीको भोग तिरो कायम नहुने भई वादीको उजुर खारेज गरी शुरु जुम्ला अदालतले २०१५ साल जेष्ठ १२ गतेमा छिनेको इन्साफ मनासिव छ । सल्यान अपील र सर्वोच्च अदालत सिंगलबेञ्चको २०१५ साल फाल्गुण १६ गतेको फैसला बदर हुने ठहर्छ ।

(प्रकरण नं. ८)

फैसला

      १.     हरि शाहीका जेठाछोरा अम्वर सिंह माइला बौदाल कान्छा चमार सिंह हुन । निजहरू छुट्टी भिन्न भई अम्वर सिंह दर्ता खेत ।२०।१५ बण्डा गरी खाएका चमार सिंह मर्दा सारीभम र अम्वर सिंह मर्दा गंगा शाही भर्ना भएको गंगा शाही ०५ सालमा बिदेश गएको बिदेशमा नै छ निजको अरु जग्गा अन्यायवालाहरूले खाएका छन बौदालको अंश भागको जग्गा मैले भोग गरी आएकोकित्ता कित्ताको खेत मुरी ६ र पाखो समेतमा अन्यायवालाहरूले विज सारी खिचोला गरेमा जग्गा मेरो कायम गरी निज अन्यायवालाहरूलाई सजाय गरी पाउँ भन्ने वादी ।

      २.    अम्वरसिंह बौदाल चन्द्रवीर समेतका पूर्खा पाथु शाही हुन निज अम्बर सिंह दर्ताका साविक खेत मुरी ।२०।१० बिरौटा मुरी ।८ समेत जम्मा ।२८।१० र निजकै नाउँको दर्ताको घर धुरी पाखो जग्गा समेत निजहरू भिन्न भई खाएको निज ३ जना नै निसन्तान हुँदा अम्वर सिं दर्ताको आधा खेत मुरी ।१४।५ अम्बर सिंको र चन्द्रवीरको समेत भोग चलन गरी आएको छु वादी हकवाला होइन भन्ने प्रतिवादी ।

      ३.    बौदाल शाहीको अपुताली जग्गामा हक हुने गंगा बिदेशमा छ भन्ने कुरामा वादी प्रतिवादी दुवै थरको लेखाई मिलेको र वादी हकवाला भएको र वादीको नाउँमा जग्गा दर्ता भएकै नदेखिएकोले उजुरी खारेज हुने ठहर्छ भन्ने जुम्ला अदालतको फैसला ।

      ४.    सुरु अदालतको इन्साफमा चित्त बुझेन भन्ने वादीको अपील परी गंगा शाही दर्ताको जग्गामा वादी प्रतिवादी दुवै थरले मेरो भनेको गंगा शाही दर्तामा दुवै थर सावित भएको गंगा आई हक दावी गरेमा उसै बखत ठहरेबमोजिम हुने हुँदा वादीले गंगा शाही दर्ता जग्गा ०५ साल देखि भोग गरेको त्यसमा प्रतिवादीको हक लाग्ने भए जग्गा पजनीको ३४ र जग्गा मिच्नेका २१ नं. का म्यादभित्र कसै उपर पनि उजुर वाजुर नपरेकोले वादी दावीबमोजिम जग्गा खिचोला गरेकै ठहर्छ भनी सुरुको इन्साफ उल्टि गरेको सल्यान अपीलको फैसला ।

      ५.    सल्यान अपीलको इन्साफमा चित्त बुझेन भन्ने प्रतिवादी जयबहादुर समेतको अपील परी इन्साफ सल्यान अपीलको मनासिव ठहर्‍याएको सर्वोच्च अदालत पश्चिम दौडाहा सिंगलबेञ्चको फैसला ।

      ६.    सिंगलबेञ्चको फैसलामा चित्त बुझेन रिभ्यू गराई पाउँ भन्ने प्र. जयबहादुर समेतको निवेदन परी निवेदक जयबहादुर शाहीले अम्बर सिं मर्दा नाती गंगा शाही दर्ताको ०५।०६।०७ सालको र गंगा शाही बण्डा खाने काका सारीभम शाहीका दर्ताको तिरो बुझाएको ०५।०६।०७ साल को रसिद समेत पेश गरेकाले नयाँ महत्वपूर्ण कुरा हुँदा यसमा रिभ्यूको निस्सा गरी दिएको छ दर्ता गरी पेश गर्नु भन्ने आदेश ।

      ७.    यसमा गंगा यो यति पुस्ताको यो नाताको भनी प्रष्ट खुलाई लेख्न नसकेको भएपछि सारीभम भएको छोरा जयबहादुर भन्ने उल्लेख भएको रिभ्यूको निवेदनपत्र साथ पेश भएको रसिदमा गंगा शाहीबाट बण्डा खाने काका सारीभम शाही भन्ने लेखिएको र दर्ताबाट पनि देखिएको तालुकदारले वादीबाट तिरो लिएको भने पनि वादीबाट तिरो बुझाएको रसिदहरू पेश हुन नआई प्रतिवादीबाट पेश हुन आएकोले छलफलमा वादीलाई झिकाई नियमबमोजिम डिभिजन बेञ्चमा पेश गर्ने भन्ने सिंगलबेञ्चको आदेश ।

      ८.    सिंगलबेञ्चको आदेशबमोजिम निर्णयलाई पेश हुन आएको यस मुद्दामा वादीलाई छलफलमा झिकाएकोमा म्याद गुजारी हाजिर हुन नआएको र निवेदक प्र. जयबहादुरलाई छलफमा राखी विचार गर्दा, ०५ सालदेखि जग्गा भोग तिरो गरेको छु । तिरो बुझाएको अर्धकट्टी स्वास्नीले राखेको छ भनी फिरादपत्रमा लेखिएकोमा पेश गर्न नसकी ०१३।०१४ सालको टिप्पन भर्पाई वादीले पेश गरेको दर्तावाला गंगाबाटै बण्डा भई केहीजग्गा ९६ साल जाँचमा प्रतिवादी जयबहादुर शाहीको बाबु सारीभम शाहीको नाउँमा दर्ता भईरहेको मोठ उतारबाट देखिएको र २००५।०६।०७ सालमा सोही गंगा दर्ताको जग्गाको प्रतिवादी जयबहादुरले तिरो गरेको अर्धकट्टी रसिद पेश गरेकोबाट वादीको भोग तिरो कायम नहुने भई वादीको उजुर खारेज गरी सुरु जुम्ला अदालतले २०१५ साल जेष्ठ १२ गतेमा छिनेको इन्साफ मनासिव छ सल्यान अपील र सर्वोच्च अदालत सिंगलबेञ्चको २०१५ साल फागुन १६ गतेका फैसला बदर हुने ठहर्छ । मुद्दा उल्टि भएको व्यहोरा उल्टो पटक किताबमा जनाई राखी देहायका कलममा देहायबमोजिम गर्नु ।

 

तपसील

देहायका प्रतिवादीहरूके सल्यान अपीलका ०१५।८।१ का फैसलाले गर्ने गरेको दण्ड नलाग्ने हुँदा असुल भए फिर्ता र नभए व्यहोरा जनाई लगत काटी दिनु भनी जुम्ला अदालतमा लेखा पठाउन अ.त.दे.मा लगत दिने देहायबमोजिमको कलम .............१

जयबहादुर शाहाके मोरु.१। को कलम १, रत्न शाहके मोरु १। को कलम १ राम चन्द्र शाहाके मोरु १। को कलम १ मीठा ठकुरनी के मोरु ।५० को कलम १ देउकला ठकुरनी के मोरु ।५० को कलम १

वादी धनसुर शाही के जग्गा जितेमा सलामी रु.१। लाग्छ सुरुले लिने गरेको दण्ड रु.।४ नलाग्ने हुँदा सो कट्टा गरी बाँकी रु. ।९६ असुल गर्ने भनी सल्यान अपीलका ऐजन मितिको फैसलाले गर्ने गरेकोमा सो नलाग्ने हुँदा असुल भए फिर्ता र नभए व्यहोरा जनाई लगत काटी दिने भनी ऐजनमा लेखी पठाउने रु.।९६ छयान्नब्बे पैसाको कलम ..................... २

निज धनसुर शाही के जुम्ला अदालतका ०१५।२।१२ का फैसलाले गर्ने गरेको मोरु.।४ सल्यान अपीलका ऐजन मितिका फैसलाले नलाग्ने गरेकोमा सो दण्ड लाग्ने हुँदा सल्यान अमपीलको लगत काटी जुम्ला अदालतको फैसलाबमोजिम असुल गर्न भनी ऐजनमा लगत दिनु मोरु ।४ चार पैसा देहायका प्रतिवादीहरू के निजले सल्याना अपील उपर अपील गर्दा तारेखमा नबस्ने गरी ०१५।१०।१९ मा देहायबमोजिम सल्यान अपीलमा धरौट राखेको सो धरौट सर्वोच्च अदालत पश्चिम दौडाहा सिंगलबेञ्चको ०१५।११।१६ का फैसलाले सदर स्याहा गर्ने भनी ०१५।११।२६ मा पाल्पा अदालतमा लगत दिएको देखिएकोले सो लगत काटी देहायबमोजिम फिर्ता दिनु भनी ऐजनमा लेखी पठाउने लगत दिने देहायबमोजिम कलम ...................३

रत्न शाही के मोरु.।१० को कलम १ जयबहादुर शाही के ।१० को कलम १ राम चन्द्र शाही के मोरु.।१० को कलम १ मोठा ठकुरनी के मोरु.।५ को कलम १ देउकला ठकुरीनी के मोरु.।५ को कलम १

जुम्ला अदालतका देहायका मानिस के सल्यान अपीलका ऐजन मितिका फैसलाले गर्ने गरेको जरिवाना मोरु १। नलाग्ने हुँदा असुल भए फिर्ता र नभए व्यहोरा जनाई लगत काटी दिनु भनी ऐजनमा लेखी पठाउने देहायबमोजिम रु.१।को कलम १ जुम्ला अदालतका हाकिम डिठ्ठा सिवराज के रु.।६७ को कलम १ ऐजनको वि.गोकुल के रु.।३३ को कलम १

इन्साफ उल्टिमा सल्यान अपीलका देहायका मानिसको नाउँ उल्टि किताबमा लेखी राख्नु ...............४

सुब्बा इन्द्रप्रसाद उपाध्याय १ अ.ख.श्यामप्रसाद उपाध्याय १ बि.मोहरप्रसाद बाडा १

सर्वोच्च अदालतको रेकर्ड मिसिल नियमबमोजिम सर्वोच्च अदालत मिसिल बिभागमा बुझाई सुरु कारवाई मिसिल सुरु जुम्ला अदालतमा पठाई दिनु .................. ५

 

इति सम्वत् २०१६ साल श्रावण २० गते रोज ३ शुभम् ।