निर्णय नं. १३४ - थुनछेक

निर्णय नं. १३४                  ने.का.प.२०१८

डिभिजन बेञ्च

न्यायाधीश श्री रत्नबहादुर विष्ट

न्यायाधीश श्री मीनबहादुर थापा

फौ. अ. डी नं. ६

अपीलबाट : भू. पु. बडाहाकिम मेघप्रसाद उपाध्याय

विरुद्ध

विपक्षी : गणेशकुमार शर्मा समेत

मुद्दा : थुनछेक

(१)   सार्वजनिक शान्ति सुरक्षा ऐन, २००७ अन्तर्गत नजरबन्द राख्न सक्ने बडाहाकिमको अख्तियार भएकोमा – ऐनसम्म फरक पारेर थुनेकोमा – जरिवाना गर्न नमिल्ने ।

            शान्ति सुरक्षा निमित्त सार्वजनिक शान्ति सुरक्षा ऐन, २००७ अन्तर्गत नजरबन्द राख्न सक्ने अधिकार गोश्वाराका बडाहाकिमले पाएकै र उक्त ऐनले राख्न पाउने अबधी भित्रै उजुर परी आदेशले मिसिल बा. ब. अपीलमा गएको देखिएकोले शान्ति सुरक्षा ऐन प्रयोग गरी नजरबन्द राख्न पाउनेले मुलुकी ऐन प्रयोग गरी थुनुवामा राखेको ऐन फरक परेकोमा बेरीतसँग थुनेको भनी जरिवाना गर्न नमिल्ने ।

(प्रकरण नं. ५)

(२)   ऐन छाडी गल्ती गरेमा र नलग्ने ऐन लगाई जरिवाना गरेमा – अ. बं. २८९ नं. बमोजिम तजविजी जरिवाना हुने ।

            ऐन छाडी गल्ती गरेमा सो पर्चा गरी थुन्ने दाङ्ग दे. गो. का व. हा. अ. अ. ना. सु. खरिदार समेतलाई अ. बं. २८९ नं. ले तजबिजी मो. रु. ६। रूपैयाँ जरिवाना लाग्छ ....नलाग्ने ऐन लगाई जरिवाना गरेमा बाँके बर्दिया अपीललाई अ. बं. २८९ नं. ले तजविजी कं. रु. १ जरिवाना हुन्छ ।

(प्रकरण नं. ५)

फैसला

      १.     यसमा हामीले लुटपीट समेत कौनै कसूर नगरेकोमा पनि पार्टी पार्टीको पारस्परिक द्वैश भावले गर्दा राष्ट्रिय प्रजा पार्टिका सदस्य समेत भएका झंगुप्रसाद समेतको उजुरी लिई बयान गराई दाङ देउखुरी गोश्वाराले हेर्न नहुने मुद्दा हेरी हामीलाई अन्याय साथ थुनी राखेको हुनाले तारिखमा छुट्न पाउँ भन्ने समेत गणेशकुमार उपाध्या १ जुद्धबहादुर नेउपाने क्षेत्री १ केशवकुमार शर्मा १ चित्र बीर गिरी १ तिलकबहादुर डांगी १ शेरबहादुर कार्की १ समेत जना ६ को ०११।९।१४ को निबेदनमा बाँके बर्दिया अपील के ब्यहोरा साँचो भए मिसिल झिकी थुनछेक तर्फ हेरी थुन्न नहुने मानिस थुनेको भए ऐन सबालको रीत पुर्‍याई छाडी जाहेर गर्नु होला भन्ने समेत ११।१२।२९।२ को श्री माननीय प्रधान न्यायाधीशज्यूको आदेश र निवेदकहरूको सकार बयान  समेत ।

      २.    उक्त तोक आदेश बमोजिम दाङ्ग देउखुरी गोश्वाराले पठाएको तपसिल बमोजिमको उजुरी मुद्दाको मिसिल थान १९ ऐन बमोजिम जाँच्दा निज थुनिएका प्रतिवादी गणेशकुमार समेत उपर दाङ्ग भमके बस्ने वादी झंगुप्रसाद शर्मा, लोकबहादुर, रेशमबहादुर समेतको कसैको डाका आगलागिमा र धेरै जसोको लुटपीटमा उजुर परी सो उजुरबाट ५०० देखि १२०० जवान सम्मको जमान गरी ११ साल कार्तिक १७ गते देखि ऐ. २३ गते तक अराजकताको रूपबाट डाका लुटपीट गरेको भन्ने देखिएको र निज गणेशकुमार समेतको बयान गराउदा डाका लुटपीट गरेकै होइन भनी “इन्कार” बयान गरेको भए पनि बुझिएका सारा सरजमिनले डाका लुटपीट गरेकै हो भनी बकी लेखी दिएको र साबित हुने रोहबर सिंह समेतका केही मानिस ले प्र. गणेशकुमार समेतलाई पोली बयान समेत गरी दिएकोले वादी वारदात झुट्ठा हो भन्न नहुने । मुद्दाको रूपबाट लुटपीटको चोरी र चोरीको लुटपीट समेत हुने हालसम्म बुझिएको प्रमाणको आधारबाट साबित ठहरेको भन्नु पर्नाले निज गणेशकुमार समेतका मानिसलाई अ. बं. १५२ नं. को २ दफाको देहाय १ दफा बमोजिम दाङ्ग दे. गोश्वाराले पर्चा गरी खाली थुनामा राखाी कारवाई गरेको मुनासिबै हो कि ? भन्नालाई, इन्कारी भएका प्रतिवादीलाई साबित ठहरेको भन्ने आधारबाट अंग नपुग्दै थुनी कारवाई गर्न ऐनले नमिल्ने । यिनै प्रतिवादी सरहका चेतनाथ समेतलाई छाडेको पनि देखिनाले समेत ऐनले तारिखमा छोड्नु पर्नेलाई थुनी राखेको बेरीतसँग थुनेको ठहर्छ । यी निवेदन दिने गणेशकुमार समेत ६ र जिल्लामा थुनिएका कसूरमा इन्कार रहेको छबीलाल डांगी १ झुपे सार्की १ काबे सार्की १ केसबराज १ समेत र यस बांके जेलका थुनामा रहेका उक्त निवेदक समेत जना १० लाई अदपका लागि हाजिर जमानी लिई तारिखमा छाड्ने बेरीत सँग थुनेमा दाङ्ग दे. गो. का ब. हा. र असिष्टेन्ट औ खरिदार समेतलाई कलम कलमको गरी जम्मा कं. रु. १०१९ बेरीत सँग थुन्नेको नं. ले मैना १ को कं. रु. १५ दरले जरिवाना लाग्छ भन्ने समेत बांके बर्दिया अपीलको ०१२।३।२८।३ को पर्चा ।

      ३.    सो दाङ्ग दे. मा अशान्ति भई शान्ति कायम गर्न सरकारबाट पहिले क. दिलमान सिं लाई खटाई निजले कारवाई शुरु गरेपछि पक्राउ भई आएका प्र. उपर डाका लुटपीट जवरजस्ती जोर जुलुम् आगो लगाएको समेतमा धेरै धेरै उजुर परी रहेको र बुझिएका सारा सरजमिन औ आफु साबित भई पोल्ने साबितीहरू समेतले पोलेका र ७ दिन सम्म अराजकताको रूपले अशन्ति लुटपीट डाका डकैती जोर जुलुम करकाप र दरवारमा आगो समेत लगाई कागजपत्र धनमाल समेत जलाई लुटी डाका डकैती गरी अशान्ति गरेको देखिएको र साबित हुनेहरूबाट दसी समेत बरामद बराबर भई हुँदै गरेको सबै प्रतिवादी बुझी नसकिएको समेत पक्राउ हुँदा मुख्य मुख्य भनी पोलिए उजुर परेका निज गणेशकुमार समेतलाई बयान गर्दा इन्कार भए तापनि थुनी कारवाई गर्नु पर्ने देखिई हाल थुनि कारवाई गर्ने । पछि ठहरे बमोजिम गर्ने गरी थुनेकोमा बेरीतसँग थुनेको भनी म समेतलाई दन्ड जरिवाना हुनै नसक्ने । सो मुद्दा ठुलो अशान्ति काण्डको हुँदा ट्रिबुनल बसी हेर्ने बिषय सरकारबाट निर्णय समेत भएको । मिसिल रुपबाट उक्त बांके अपीलले समेत त्यसै तारिखमा छाड्न नसकी जमानतमा छाड्ने गरेको छ । कैयौं लाखको धेरै बिगो समेत भएको मुद्दाहरूमा लेखिए बमोजिम पर्चा गरी थुनेको हुँदा उक्त मिसिल प्रमाणहरू बुझाई सो अन्यायीसँग गर्ने गरेको दन्ड जरिवाना नलाग्ने गरी पाउने हुँ भन्ने समेत दाङ्ग दे. गो. का भू. पू. श्री बडाहाकिम मेघप्रसाद उपाध्यायको आदेश बमोजिम दन्ड जरिवानामा जमानत अपील ।

      ४.    डाका मुद्दामा थुनछेक गर्‍यो भन्ने हुँदा नियम बमोजिम डिभिजन बेञ्चमा पेश गर्नु भन्ने १६।५।१५ को सिंगल बेञ्चको आदेश ।

      ५.    उक्त आदेश बमोजिम पेश हुन आएको अपीलाट दाङ्ग दे. गो. का भू. पू. श्री बडाहाकिम मेघप्रसाद उपाध्यायको वा. प्रमोदकुमार उपाध्याय र अपीलाट तर्फबाट रहनु भएको विद्वान वकिल प्लीडर हेरम्बप्रसाद उपाध्यायको बहस समेत सुनी प्रस्तुत मुद्दा बुझ्दा, प्रतिवादीहरूले जवरजस्ती जोर जुलुम लुटपीट डाका आगलागी समेत गरी अन्याय अशान्ति गरेमा प्रतिवादीहरूबाट बिगो भराई सजाय गरी पाउँ भन्ने समेत दावी लिई उजुरवालाहरूको उजुर परेको यो मुद्दा दाङ्ग देउखुरी गोश्वाराबाटै हेर्ने गरी गोश्वारा आफैले तोक लगाई दायर गरेको रहेछ । यस्तो मुद्दा गोश्वाराबाट हेर्न पाउने कानूनी अधिकार केही पनि गोश्वाराले देखाउन सकेको छैन र दाङ्ग जिल्लामा अशान्ति भएको बिषय प्रमाण, मिसिल सामेल रहेको ११ साल कार्तिक २४ गते श्री माननीय रक्षा मन्त्री तथा गृह मन्त्री प्रधान मन्त्रालय राज्य व्यवस्था का. मु. मन्त्री उक्त मन्त्रालयहरूका सेक्रेटरी समेतहरूको बैठकबाट भएको निर्णय नक्कलमा दाङ्ग दे. मा भएको लुट आतङ्क बारेमा लुटेराहरूलाई पक्राउ गरी शान्ति कायम गरी परिस्थिति सम्हाल्नलाई अर्को बडाहाकिम जिल्लामा पुगी आदेश नसमालेसम्म गृह मन्त्रालय अन्तर्गत पुलिस फोर्सका कर्णेल दिलमान सिंलाई जिल्लामा तुरुन्त पठाई जिल्लाको शासनभार संभाली शान्ति सुव्यवस्था ल्याउनलाई खटाउने र नेपालगन्ज सल्यान औ दाङ्ग देउखुरी समेतमा रहेको राष्ट्रसेना पठाई शान्ति सुरक्षा स्थापना गर्न मद्दत दिन भनी उक्त व्यारेकका कमान्डर अफिसरहरूलाई र नियुक्ति भएका बडाहाकिम समेत सख्त ताकेता साथ पठाउने निर्णय भयो भन्ने लेखिएको । उक्त निर्णय अनुसार शान्ति सुरक्षा तर्फको कामसम्म गोश्वाराले गरी अदालती कारवाई तर्फको उजुरीहरू इलाका अदालत अमिनीमा पठाउन वा अदालतको अधिकार प्राप्त अधिकारी छेउ सौंपने कारवाई हुन पर्नेमा मुलुकी ऐन अदालती बन्दोवस्त १५२ नंबर को दफा प्रयोग गरी पर्चा खडा गरी मानिस थुनामा राख्ने र मुद्दाको कारवाई गर्ने गरेको दाङ्ग देउखुरी गोश्वाराले कानूनी अधिकार बाहिरको अदालती काम गरेको देखियो । त्यसरी अनाधिकार कारवाई भएकोलाई मान्यता दिन नमिल्ने भई अब यो मामिला नेपाल बिशेष अदालतमा आई सकेको हुनाले मुद्दाको अबस्था समेत हेरी पूर्पक्ष निमित्त कानूनले ज जसलाई जुन हिसाबसँग राख्नु पर्ने हो, उसै गरी राखी मुद्दामा ऐन सवाल बमोजिम कारवाई गरी चाँडो किनारा लगाई दिनु भनी मिसिल बिशेष अदालतमा बुझाई दिनु । मानिस थुनामा राखे वापत भनी १२ साल आषाढ २८ गते का बाँके बर्दीया अपीलका पर्चाले दाङ्ग दे. गो. का बडाहाकिम मेघप्रसाद उपाध्याय र अ. ना. सु. डम्बरबहादुर, ख. भिमप्रसाद समेतलाई कलम कलमको गरी जम्मा कं. रु. १०१९ रूपैयाँ जरिवाना गर्ने गरेको हकमा प्रधान मन्त्रालय राज्य व्यवस्था रक्षा मन्त्रालय गृह मन्त्रालय समेतको उपरोक्त निर्णयहरू अनुसार शान्ति सुरक्षा कायम गर्न अन्तमा आवश्यक परी सदर केन्द्र पुलिस फोर्सका अफिसर क. दिलमान सिं र जिल्ला जिल्ला ठाउँ ठाउँहरूका पुलिस फोर्स ब्यारेकहरूका सैनिक सेनाहरू मद्दत समेत खटी गई शान्ति सुरक्षाको प्रबन्ध गर्ने समेतको कारबाई चली ठाउँ ठाउँ जिल्ला जिल्लाका पुलिस फोर्स र सदर केन्द्रका क. दिलमान सिं समेत खटिनु भई बडाहाकिमलाई पनि सख्त जरुरी साथ उक्त जिल्लामा जानु परेको । त्यस्तो गम्भिर परिस्थितिमा आवश्यक देखेका मानिसलाई शान्ति सुरक्षा निमित्त सार्वजनिक शान्ति सुरक्षा ऐन, २००७ अन्तर्गत नजरबन्द राख्न सक्ने अधिकार गोश्वाराका बडाहाकिमले पाएकै र उक्त ऐनले राख्न पाउने अबधी भित्रै उजुर परी आदेशले मिसिल बा. ब. अपीलमा गएको देखिएकोले शान्ति सुरक्षा ऐन प्रयोग गरी नजरबन्द राख्न पाउनेले मुलुकी ऐन प्रयोग गरी थुनामा राखेको । ऐन फरक परेकोमा बेरीतसँग थुनेको भनी जरिवाना गर्न नमिल्ने हुँदा ऐन छाडि गल्ती गरेमा सो पर्चा गरी थुन्ने दाङ्ग दे. गो. का ब. हा. अ. ना. सु. खरिदार समेतलाई अ. बं. २८९ नं. ले तजविजी मो.रु. ६। छ रुपैयाँ जरिवाना लाग्छ । रुजु नहुँदा असूल गर्न लगत दिई बा. ब. अपीलका पर्चाले उक्त दाङ दे. गो. का बडाहाकिम समेतलाई गर्ने गरेको जरिवाना जम्मा कं. रु. १०१९ नलाग्ने हुँदा लगत काटी जमानत समेत फुकुवा गरी दिने र नलाग्ने ऐन लगाई जरिवाना गरेमा बाँके बर्दिया अपीललाई अ. बं. २८९ नं. ले तजविज कं. रु. १ जरिवाना हुन्छ । असूल गर्न लगत दिने समेत अरु तपसिलका कुरामा तपसिलै बमोजिम गरी रेकर्ड मिसिल, मिसिल बिभागमा बुझाई दिनु ।

 

तपसिल

दाङ्ग दे. गो. का देहायका, मानिस के बा. ब. अपीलका १२।३।२८ का पर्चाले कलम कलमको गरी देहाय बमोजिम लाग्ने भनी गरेको जरिवाना जम्मा कं्र र. १०१९ असुल भएको भए फिर्ता र नभएको भए लगत काटी दिनु भनी जिल्ला बाँके अमिनीलाई लेखी पठाउन अ. त. फौ. मा लगत दिनु .......................१

देहायका जागिरदारहरू के पिाम्बर पाध्या वादी भएको मुद्दा समेल रहेका पर्चा बमोजिम छबीलाल डांगीलाई २०११।८।३० गते देखि ०१२।३।२७ गते सम्म महिना ६।२८ को बेरीतसँग थुनेमा भनी मैना १ को कं. रु. १५ ले हुने कं. रु. १०४ गणेशकुमारलाई झग्गुप्रसादको मुद्दा सामेल रहेको पर्चाबाट २०११।९।२ गते देखि थुनेको भन्ने लेखिएको भए पनि थुनुवा पुर्जिको नक्कलबाट निज गणेशकुमारलाई २०११।८।२२ गते देखि गुनेको देखिन आएकोले २०११।३।२७ गते तक महिना ।७।६ थुने वापत कं. रु. १०८ जुद्धबहादुर केसवकुमार चित्र बीरलाई औ पिताम्ब्र पाध्याको मुद्दाबाट थुनेको तिलकबहादुर समेत के पनि मार्ग ६ गते देखि थुनेको थुनुवा पुर्जि नक्कलबाट देखिनाले ।७।२२ का दरले थुनेकोमा कं. रु. ११६ का दरले हुने कं. रु. ४६४। र शेरबहादुर के २०११।९।२ गते देखि ।६।२४ थुनेमा कं. रु. १०२ समेत कुल जम्मा कं. रु. ७७८ को खांगीको दामासाहीले असूल गर्ने गरेको कलम १

बडाहाकिम मेघप्रसाद उपाध्या १

अ. ना. सु. डम्बरबहादुर १

देहाया जागिरदार के वादीबहादुर बस्नेतको मुद्दामा झंपे सार्किलाई १२।१।४ गते देखि ०१२।३।२७ गते तक महिना ।२।२४ थुने वापत भनी कं. रु. ४२ जरिवाना दामासाहीले असूल गर्ने गरेको कलम १

बडाहाकिम मेघप्रसाद उपाध्या १

अ. ना. सु. डम्बरबहादुर १

ख. भिमप्रसाद १

बडाहाकिम मेघप्रसाद के.बहादुर बस्नेतको र झंगुप्रसादको मुद्दामा कवे सार्कीलाई २०११।८।३० गते देखि ।६।२८ थुने वापत कं. रु. १०४ केशवराजलाई २०११।९।२७ गते देखि ।६।१० थुने वापत कं. रु. ९५ समेत जम्मा कं. रु. १९९ जरिवाना गर्ने बारेको कलम १

दाङ्ग दे. गो. का देहायका मानिसके ऐन फरक पारी थुनेमा हुने जरिवाना मोरु ६ मा देहाय बमोजिम गरी असूल गर्न जिल्लालाई लेखी पठाउन तहसीलमा लगत दिनु ..................२

श्री बडाहाकिम मेघप्रसाद उपाध्या जि. महोत्तरी जनकपुर १

अ. ना. सु. डम्बरबहादुर क्षेत्री दाङ्ग बजार २

ख. भिमप्रसाद पाध्या ऐ १।

बांके बर्दिया अपील्का देहायका मानिसके नलाग्ने ऐन लगाई जरिवाना गरेमा अ. बं. २८९ नं. ले हुने जरिवाना कं. रु. १ मा देहायबमोजिम असूलगर्न जिल्लालाई लेखीपठाउने ऐ.......३

हा. सु. गुरूप्रसाद मैनाली प. १ नं. गजुरीपेडा ।।ऽ

अ. ना. सु. शम्मरबहादुर ।ऽ

 

इति सम्बत् २०१६ साल आश्विन ६ गते रोज ३ शुभम् ।