निर्णय नं. ३०७९ - ज्यान
निर्णय नं. ३०७९ ने.का.प. २०४४ अङ्क ४
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा
माननीय न्यायाधीश श्री रुद्र बहादुर सिंह
सम्वत् २०४३ सालको फौ.सा.नं. ११५
मुद्दा : ज्यान ।
पुनरावेदक/प्रतिवादी:झापा गारामनी गा.पं.वार्ड नं.३ घर भै हाल चन्द्रगढी कारागारमा थुनामा रहेका प्रल्हाद भन्ने कमल कार्की ।
विरुद्ध
विपक्षी/वादी: ध्रुव कुमार सुवेदीको जाहेरीले श्री ५ को सरकार ।
फैसला भएको मिति: २०४४।१।२९।३ मा
मुलुकी ऐन अ.बं. १७६ नं. हेर्दा गैह्र मुद्दामा अभियोग लागेको मानिस फैसला नहुँदै मर्यो भने सो मर्नेलाई खत वापत लाग्दैन, सकार गरेको मुद्दामा पनि सकार गर्ने व्यक्तिलाई सो सकार गरेको नाताले मात्र अपराधी ठहर्याउन हुँदैन ।
(प्रकरण नं. १३)
पुनराबेदक,प्रतिवादी तर्फबाटःX
विपक्षी वादी तर्फबाटःX
उल्लेखित मुद्दाःX
फैसला
न्या.रुद्र बहादुर सिंहः साधक सदरको लागि पेश भई आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण निम्न प्रकार छ ।
२. मेरो भाइ युवराज २०३९।९।४ गते अं. ४ बजे घरबाट पुण्यराज र धुनियाँलाई दिनु पर्ने रु. १,६००।– लिई गएको साँझसम्म घर आएन सोही रात अं. ८ बजे मेरो घरबाट पश्चिमतर्फ मानिसहरू हल्ला गरेको मार्यो भन्ने शब्द भाइ युवराजको जस्तो सुनी म र भाइ विमल हल्ला भएको ठाउँमा जाँदा हल्ला शान्त भएको र अघि कहाँ हल्ला भएको भनी पौडेलको घरमा सोध्दा कान्छा राईको घरतर्फ हल्ला भएको थियो भनी भनेकोले कान्छा भनेको बहादुर राईका घरमा जाँदा भाइ युवराजको लाश रगत पक्ष भई बमबहादुरको आँगनमा लडी रहेको देखे बमबहादुर र निजका परिवार समेतलाई कस्ले के गर्यो भनी सोद्धा अरु बोलेनन् मार्ने मानिस मैले चिनेको छु ऐले बताउदिन प्रहरीमा बताउँला भन्नु भयो । यस कार्यालयमा मौखिक जाहेर गरी प्रहरी समेत घटनास्थलमा गई सोधपुछ हुँदा मर्ने भाइ युवराज, प्रल्हाद कार्की समेतले रक्सी खाई निजहरूको बीच झगडा भएको थियो भन्ने बुझिएकोले प्रल्हाद कार्कीकै कर्तव्यबाट भाइको मृत्यु भएको शंका लाग्छ । निजलाई पक्राउ गरी को को भई मारेका हुन् निजबाट खुलाई अपराधी उपर सजायँ गरी भाइका साथमा भएको रुपैयाँ समेत दिलाई पाउँ भन्ने समेत धु्रवकुमार सुवेदीको जाहेरी दर्खास्त।
३. २०३९।९।४ गते अं. ४ बजे प्रल्हाद कार्की अं. ५ बजे तिर मर्ने युवराज सुवेदी मेरो घरमा आई रक्सी खाई निजहरू बीच झगडा भएको र प्रल्हादले मेरो घरमा राखेको खुकुरी कुन समयमा झिकी लगी प्रहार गरी मारेछ भन्ने समेत बमबहादुर राइको र प्रल्हाद र युवराजको बीच झगडा भएकोले प्रल्हादको कर्तव्यबाट नै युवराजको मृत्यु भएको हो भन्ने दुर्गा देवी राइको र हाम्रो घरको खुकुरी नहुनु र युवराजलाई मार्नुमा प्रल्हादको नै कर्तव्य हो भन्ने समेत चन्द्रकला राइ समेतको प्रहरीमा भएको संयुक्त कागज ।
४. २०३९।९।४ गतेका दिन अं. ३।४ बजे दयाराम उप्रेती, कैलाश कटुवाल र म, बमबहादुरका घरमा आयौं दयाराम कैलाश घरतर्फ गए म त्यही बसें साँझ पर्न लाग्दा युवराज र सुरेन्द्र लिम्बू म बसेको बमबहादुरको घरमा आएर बमबहादुरको श्रीमतीसंग रक्सी मागी हामी तीनैजना रक्सी खान थाल्यौं । खाँदा खाँदै अस्ती तैले पर्वतलाई कुट्सि भनी युवराजले भन्यो मैले होइन भने युवराजले निहुँ खोजी मलाई एक पटक हिर्का भन्यो मैले हिर्काइन सो पछि विभिन्न कुरा निकाली मलाई हिर्काउँदै घरभित्र पसायो । त्यसपछि मैले हातमा खुकुरी लिई आफ्नो घरतर्फ भागें युवराजले खेद्दै आयो सडकमा आइपुगेपछि निजले मलाई भेट्नै लाग्दा फरक्क फर्की युवराजलाई खुकुरीले हानें रन्थनिदै फर्की बमबहादुरको घर आँगनतिर गयो र आफ्नो घर गएर त्यहाँबाट प्रधान पञ्चको डेरामा पुगी आफूले गरेको सबै कुरा बताएँ राती मलाई सुरक्षित साथ राखी भोलिपल्ट प्रहरीमा जिम्मा दिए मैले हानेको खुकुरीको चोटबाट युवराजको मृत्यु भयो भन्ने कुरा भोलिपल्ट मात्र थाहा भयो भन्ने समेत प्रतिवादी प्रल्हाद भन्ने कमल कार्कीले प्रहरीमा गरेको कागज ।
५. २०३९।९।४ गते अं.४ बजे मर्ने युवराजसंग भेट भई निजले रक्सी खान जानु भने बमबहादुरको घरमा पुगी मैले रक्सी मागें हामी पुग्नु भन्दा पहिले नै प्रल्हाद भन्ने कमल कार्की बमबहादुरको घरको बाहिर पट्टि बसिराखेका थिए युवराज पनि त्यही बसे मैले रक्सी ल्याई दिएँ उनीहरू रक्सी खाँदै थिएँ म भित्र बसेर रक्सी खान थालेको बेला कमल र मर्ने युवराज झगडा गर्दै भित्र पसे म समेत भई छुट्ट्याई दियौं प्रल्हाद भनेको कमल कार्की बमबहादुरको घरबाट निस्की बाटोतर्फ गयो । पछि युवराज पनि गयो । हामी घरभित्रै बस्यौं २०।२५ मिनेट पछि बमबहादुरकी श्रीमती बाहिर निस्की आत्तिएर मलाई बाहिर आइज भनी कराउँदा बमबहादुर समेत बाहिर आउँदा युवराज सुवेदी बमबहादुरको आँगनमा मरिरहेको देखेर के कस्तो अवस्थाले मारे आँखाले नदेखेकोले भन्न सक्तिन भन्ने समेत व्यहोराको सुरेन्द्र लिम्बूको प्रहरीमा कागज । अभियुक्त कमल कार्कीले ज्यानसम्बन्धीको १३ नं. अनुसारको कसूर गरेकोले सोही ऐनको दफा १३ नं. को देहाय (१) अनुसारको सजायँ हुने भन्ने समेत प्रहरी प्रतिवेदन ।
६. २०३९।९।४ गतेका दिन अन्दाजी ४।५ बजे म, दयाराम, कैलाश, बमबहादुर राइको घरमा आयौं दयाराम र कैलाशले रक्सी खाई निजहरू गए म त्यही बसेको थिएँ युवराज र सुरेन्द्र पनि आए युवाराजले तैले पर्वतलाई कसरी कुटिस भने मैले कुटेको होइन भने १ वोतल रक्सी ४ जना भई खाँदै गर्दा युवराजले पर्वतको कुरा झिकी युवराजले मलाई हातले २ पटक र लातले २ पटक पिट्यो किन कुट्छौ भनी भाग्न लाग्दा कुर्सीमा अल्झी म भाग्न सकिन सुरेन्द्र बमबहादुरले छुट्याई दिए म भाग्न खोजिरहेको थिएँ त्यति गर्दा पनि समात्न खोज्दा म अर्कोतिर भागें त्यसो गर्दा पनि नछाडे पछि के गरी ज्यान बचाउँ भनी यता उती हेर्दा खेबामा खुकुरी झुण्ड्याएको देखी सो खुकुरी झिकी छलिई लुकें युवराज बाहिर निस्क्यो म पनि भाग्नु पर्यो भनी बाहिर निस्कँदा खुकुरीले ढोकामा लागी आवाज आयो आवाज सुनी निजले मलाई पुनः खेद्न लाग्यो । म भागेर घरदेखि करिब १५ हात जति भाग्दा पनि नछाडे पछि युवराज मलाई कुट्नु कुटिस् अब नकुट भन्दा पनि निजले नछाडेपछि यसलाई घाइतेसम्म पारेर आफ्नो ज्यान जोगाई भाग्नु पर्यो भनी फरक्क फर्की खुकुरी छाड्दा निजको घाँटीमा खुकुरीको चोट परेछ । निजले पुनः एक पटक झम्टियो म छलिएँ दुवै हात गालामा लगाई बमबहादुरको घरतर्फ गएको थियो युवराज निजको परिवारसंग मेरो झगडा इवी थिएन निजलाई मारौं भन्ने गरी हानेका होइन अपरझट कुठाउँमा पर्न गई निजको मृत्यु हुन गएको मात्र हो भन्ने समेत प्रल्हाद भन्ने कमल कार्कीले अदालतमा गरेको बयान ।
७. प्रतिवादी प्रल्हाद भन्ने कमल कार्की मर्ने युवराज सुवेदीलाई खुकुरीको प्रहार गरी सोही चोटबाट मरेको ठहर्छ । ज्यानसम्बन्धीको १३(१) नं. बमोजिम प्रतिवादी कमल कार्कीलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहर्छ । मर्ने युवराज सुवेदीलाई प्र.कमल कार्कीको मारौं भन्ने रिसइवी भए परेको नदेखिएको हुनाले माथि लेखिएको सजायँ गर्दा चर्को पर्ने देखिएकोले वारदातको अवस्था रक्सीको शुरमा वाद विवाद भई उठेको रीसमा मारेको देखिएकोले घटी सजायँ हुनु पर्ने देखि अ.बं. १८८ नं. बमोजिम राय जाहेर गरेको छु भन्ने समेत व्यहोराको शुरु झापा जिल्ला अदालतको मिति ०४०।३।१९।१ को जाहेरी फैसला ।
८. उक्त फैसलामा चित्त बुझेन जिल्ला अदालतको फैसला उल्टाई सजायँबाट मुक्त गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको थुनामा रहेको प्रल्हाद भन्ने कमल कार्कीको पू.क्षे.अ.मा परेको पुनरावेदन ।
९. शुरुका बुँदा प्रमाण समेतबाट प्र.प्रल्हाद भन्ने कमल कार्कीलाई प्रहरी प्रतिवेदन अनुसार आरोपित कसूर गरेको ठहर्याई ज्यानसम्बन्धी महलको दफा १३(१) बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैद गरेको शुरु झापा जिल्ला अदालतको इन्साफ मनासिब छ । प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन ।
१०. तर घटना प्रकृति हेर्दा मृतक युवराज उपर प्र.प्रल्हाद भन्ने कमल कार्कीको मार्नेसम्म रिसइवी भएको नदेखिएकोले ज्या.सं. को १३(१) अन्तर्गतको सजायँ गर्दा चर्को हुन लागेकोले १० वर्ष कैद गर्ने राय व्यक्त गरी साधक सदरको लागि प्रस्तुत मुद्दाको मिसिल स.अ.मा पठाई दिनु भन्ने समेत पू.क्षे.अ.को मिति २०४१।१२।११ को फैसला रहेछ ।
११. नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पू.क्षे.अ.का उपरोक्त फैसला बमोजिम साधक सदरको लागि पेश भई आएको प्रस्तुत मुद्दामा साधक सदर हुने नहुने वा के हो सो सम्बन्धमा निर्णय दिनु पर्ने हुन आयो ।
१२. यसमा मिसिल अध्ययन गर्दा यसै अदालतका मिति २०४३।३।३१ को आदेश बमोजिम प्राप्त हुन आएको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको च.नं. १५९० मिति ०४३।८।४।४ को पत्र हेर्दा प्रतिवादी कमल कार्कीका नाउँमा पुनरावेदनको म्याद तामेल गर्न पठाएकोमा निज प्रतिवादी २०४२।६।२८ मा पाल्पा कारागारमा परलोक भएको भन्ने पाल्पा कारागारबाट झापा कारागारमा प्राप्त भई निजका हकदारलाई च.नं. २६४ मिति २०४२।७।१२ मा झापा कारागारबाट जानकारी दिई सकेको हुँदा प्राप्त हुन आएको ७० दिने पुनरावेदनको म्याद फिर्ता पठाएको छ भनी झापा कारागार र झापा जि.अ.को पत्र साथ म्याद फिर्ता भई आएको भन्ने देखिन्छ ।
१३. मुलुकी ऐन अ.बं. १७६ नं. हेर्दा गैह्र मुद्दामा अभियोग लागेको मानिस फैसला नहुँदै मर्यो भने सो मर्नेलाई खत वात लाग्दैन । सकार गरेको मुद्दामा पनि सकार गर्ने व्यक्तिलाई सो सकार गरेका नाताले मात्र अपराधी ठहर्याउन हुँदैन भन्ने व्यवस्था भएबाट प्र.प्रल्हाद भन्ने कमल कार्कीको मृत्यु भइसकेको भन्ने उपरोक्त मिसिल संलग्न कागज प्रमाणबाट देखिन आएकोले निर्णयतर्फ अरु केही विचार गर्नु परेन । निज प्रल्हादलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद गर्ने गरेको शुरुको लगत कट्टा गरिदिनु भनी शुरु जि.अ.मा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिई मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.महेशरामभक्त माथेमा
इतिसम्वत् २०४४ साल बैशाख २९ गते रोज ३ शुभम् ।