निर्णय नं. १४५ - कृश्चियन धर्ममा लाग्यो भन्ने
निर्णय नं. १४५ ने.का.प.२०१८
डिभिजन बेञ्च
का. मु. प्रधान न्यायाधीश श्री रत्नबहादुर विष्ट
न्यायाधीश श्री नयनबहादुर खत्री क्षत्री
फौ. डि. नं. ३५/१४
वादी : सरकार
विरुद्ध
विपक्षी, प्रतिवादी : ग्वारा गुभाजु समेत
मुद्दा : कृश्चियन धर्ममा लाग्यो भन्ने
(१) अबस्था परी पोल गरेको स्वभाविकै देखिने र सोलाई मान्यता दिन नमिल्ने ।
कृश्चियन धर्ममा लागेमा कृष्णबहादुर उपर दलबहादुर समेतले पोल गरे पनि निजले अहिलेसम्म आफ्नै धर्ममा छु । कृस्चियन धर्म मन परेन भनी इन्कार गरेकाले निजले आफ्नु धर्म छोड्न नचाहेको । एकै क्षेत्रमा काम गरेको मानिस हुँदा आफ्नु समाजमा मिल्न नआएको व्यक्ति उपर दलबहादुर समेतले पोल गर्नु पर्ने अबस्था परी पोल गरेको स्वभाविकै देखिन आएकोले निज कृष्णबहादुर कृस्चियन धर्ममा लागे लाग्न खोजेको समेत ठहर्दैन ।
(प्रकरण नं. १५)
(२) अदालतको २९ नं. का २ दफा दुई खण्डमा छुट्ट्याइएको – पहिलोमा मत प्रचार गर्ने, सो मतमा लौजानेलाई सजायको व्यवस्था गरिएको र दोश्रामा जाने, जान उद्योग गर्नेलाई सजाय तोकिएको ।
त्यसै नम्बरको १ दफामा लेखिएको काम गर्नेलाई भन्ने वाक्यांशबाट दफा शुरु भएको देखिनाले १ दफामा लेखिएको दुवै किसिमको कसूर गर्नेलाई एउटै सजायको व्यवस्था गरिएको हो कि ? भन्नालाई २ दफाको पहिलो खण्डमा जाने वा जान उद्योग गर्नेमा उद्योगसम्म गरेको भए पचास रूपैयाँ जरिवाना गर्नु । गई सकेको भए त्यस्ताले आफ्नो अंश केही पाउँदैन । हकवाला भए हकवालाको हुन्छ । नभए सरकार लाग्छ । भात पानीमा पारेको भए सो पारेको ऐनले हुने सजायमा १ बर्ष थप कैद गरी बिदेशी मानिस रहेछ भने देश निकाला गरी दिनु भनी जुन किसिमसँग माथिल्लो खण्डमा भनिएको छ, सोही किसिमसँग भात पानीमा परे–पारेको भए बिदेशी मानिस भए देश निकाला गरी दिनु भन्ने समेतको व्यवास्था गरेको देखिएको छ । यदि यो पछिल्लो खण्ड जान उद्योग गर्नेलाई मात्र हो भनौं भने भात पानीमा परे–पारेको र बिदेशी मानिस भए देश निकाला गरी दिनु भनी दोहर्याई लेखिरहनाको केही मतलव थिएन । जब कि माथि शुरुमा नै त्यसको उल्लेख गरिएकै छ । फेरि जान उद्योग गरिने मात्र नभई “जाने, जान उद्योग गर्ने” भन्ने प्रष्ट शब्दमा लेखिएको छ । २९ नं. को देहाय १ दफामा जुन विधर्मी मतमा लैजाने र जानेलाई जताततै वाक्यमा प्रष्ट रूपमा लेखियो । त्यसबाट २ दफामा सजायको व्यवस्था गर्दा पनि ऐन निर्मात्री शक्तिले विधर्मी मत प्रचार गर्न वा लैजाने कसूर गर्नेलाई एक सजाय र विधर्मी मतमा जाने कसूर गर्नेलाई अर्को सजायको व्यवस्था गरेको देखिएको छ । जहाँ २ दफामा २ खण्ड छुट्ट्याइयो, पहिलोमा मत प्रचार गर्न, सो मतमा लैजानेलाई भनी सजाय दिने व्यवस्था गरी सजाय तोकिएको । दोस्रामा जाने, जान उद्योग गर्नेलाई सजाय तोकिएको । त्यसैले लैजाने र जाने व्यक्तिहरूलाई अलग सजायको व्यवस्था भएको देखियो ।
(प्रकरण नं. २०)
सरकार तर्फबाट : एटर्नी जनरल
प्रतिवादी तर्फबाट : वैतनिक प्लीडर नन्दीकेशर सिबाकोटी, एडभोकेट नीरकुमार र एडभोकेट टोपबहादुर
फैसला
१. यसमा मिशनरी कार्यकर्ताहरूले गाउँ गाउँमा जाँदा क्रिश्चियन धर्मको प्रचार गरेको छैन । अस्पतालमा काम गर्ने स्टाफलाई आइतबारमा प्रार्थनामा उपस्थिति हुन अनिबार्य गरिएको भन्ने कुरा आधारहीन हो । हाम्रो कुनै प्रार्थना वा सभामा स्टाफहरू आफू खुसीले भाग लिन सक्छन् । हामीले कसैलाई यसमा उपस्थित हुन दवाव राखेको छैनौं । साथै यो कृस्चियन नीति बिपरीत हो । यस अस्पताल र भवन निर्माण गर्ने विभागमा काम गर्नेहरू मध्ये आफू खुशी र उनीहरूकै अनुरोधमा ४ जवान कृस्चियन भईसकेका छन् भन्ने समेत यूनाइटेड मेडिकल मिसन हस्पीटल तानसेन पाल्पाको चिठ्ठी । तपाँईले सोध्नु भएको जवानहरूको नाम ग्वारा श्रेष्ठ, दलबहादुर ठकुरी, लिलाबहादुर कार्की, कृष्ण बहादुर मगर, उमा शान्ति क्षेत्री, बीरबहादुर राई र पहिले लेखिएका ३ जवानहरूको श्रीमतीहरू पनि आफ्नो खुसीले कृस्चियन भएका छन् भन्ने समेत ऐ. ऐ. को चिठ्ठी ।
२. यूनाइटेड मिसन अस्पतालको ४ जवान क्रिष्चियन भए भन्ने पत्र १ र निजहरूको वतन खुलेको पत्र समेत यसैसाथ पठाएको छ । धर्म परिवर्तन गरेमा अदालतको २९ नं. बमोजिम तुरुन्त कारवाई गर्नु गर्न लगाउनु होला र कार्यको नतिजा पनि सूचना गर्नु होला । अब त्यस्तो कार्य गर्न नपाउने गरी ताहाँबाट रेखदेख गर्न हुन पनि सूचित गरिएको छ, भन्ने समेत पाल्पा गौंडाको पाल्पा जिल्ला पुलिस इन्सपेक्टर अफिसलाई लेखेको चिठ्ठी ।
३. यूनाइटेड मिसनमा सिकर्मी काम गर्ने नोकरी गरेको छु । १० साल देखिनै यो कृस्चियन धर्ममा लाग्ने बिचार भएकोले १७।५।६ मा प्रेम प्रधान, प्रेममसी, लुसिज गुरुङ समेत ३ जनालाई गुरु मानी निजहरूसँग सो दिन वाप्टी लिएको हुँ । अरुको भनाईले लागेको होइन । छोरो कर्ण गुभाजुलाई भने भात पानीमा बोरेको छु भन्ने समेत ग्वारा श्रेष्ठ भन्ने ग्वारा गुभाजुको ठाडो कागज बयान ।
मेरो लोग्ने ग्वाराले वाइवल पढेको सुन्दा मरेको मानिस परमेश्वरले बचाएको सुन्दा हिन्दू धर्म छाडी कृस्चियन धर्ममा लाग्ने बिचार भएकोले र लाग्ने पनि कृस्चियन धर्ममा लागेकोले प्रेम प्रधान १ प्रेममसी १ लुसिज गुरुङ समेतलाई गुरु मानी निजहरूसँग वाप्टीजम लिई सो मिति देखिन कृस्चियन भएको हो । छोरोलाई भात पानीमा बोरेको छु भन्ने समेत मानकुमारी गुभाजुनीको ठाडो कागज बयान ।
४. अमेरिकन हस्पीटलमा हुलाकी काम गर्ने नोकरी गरी बसेको छु । १६ साल देखि मलाई कृस्चियन हुन मन लागेको थियो । १७।५।६ का दिन प्रेम प्रधान, प्रेममसी, लुसिज समेत ३. जनासँग वाप्टी लिई गुरु मानी कृस्चियन धर्ममा लागेको हुं । अरुको भनाईबाट लागेको हैन । कसैलाई भात पानीमा बोरेको छैन भन्ने समेत दलबहादुर सेनको ठाडो कागज बयान ।
५. लोग्ने दलबहादुरले वाईवल पढी सुनाउदा कृश्चियन धर्ममा लागे आफ्नो आत्मा बचाउँदो रहेछ भन्ने लागेकोले मिति सम्झना छैन । अइतवारको दिन प्रेम प्रधान प्रेममसी, लुसिज समेतलाई गुरु मानी म र लोग्ने समेतले वाप्टी लिई कृस्चियनमा लागेको हो । कसैलाई भातपानीमा बोरेको छैन भन्ने समेत सुर्यमाया ठकुर्नीको ठाडो कागज बयान ।
६. ३ बर्ष जति भयो । अमेरिकन अस्पतालमा लाइब्रेरीमा काम गर्छु । २ बर्ष जति भयो डाक्टरहरूको गीतको मिटिंग र वाइवल क्लास हुन्थ्यो । सो क्लासमा पनि जान्थें । वाइवल किताब पनि हेर्थें । कृस्चियन धर्म प्रचार गर्न आएको प्रेम प्रधान, प्रेममसी, लुसिज समेत वाईवल पढ्दा सुन्दा कृस्चियन धर्म पट्टी लाग्ने मन लागेकोले ०१७ साल भाद्र ६ गते देखि निज प्रेम प्रधान समेत ३ जनाबाट वाप्टी लिएको हुँ । अरुको भनाईबाट लागेको छैन भन्ने समेत लिलाबहादुरको ठाडो कागज बयान ।
७. अमेरिकन अस्पतालमा फुलमा पानी हाल्ने काम गर्दथिएँ । नर्सहरूको सुक्रबार र बुधबार १।१ घण्टा वाइवल क्लास हुन्छ । त्यसमा आफू खुसीले जाने गरेको थिएँ । मेरो लोग्नेले वाइवल सुनाउदा मलाई पनि कृस्चियन हुने बिचार भयो । लोग्ने कृस्चियन धर्ममा लाग्नु भएकोले १७।५।६ देखि प्रेम प्रधान समेतसँग वाप्टीजम् लिई कृस्चियन भएको हुँ । अरुको भनाईबाट लागेको होइन भन्ने समेत चन्द्रकलाको ठाडो कागज बयान ।
८. ५ बर्ष जति भयो । अमेरिकन अस्पतालमा नोकरी गरी बसेको । अस्पतालमा आइतवार र बुधबार १।१ घण्टा वाइवल क्लास हुन्थ्यो । सो क्लासमा प्रेम प्रधानहरूले गरेको लेक्चर सुन्न म पनि जान्थें । कृस्चियन धर्ममा लाग्नु पर्छ भन्ने कुरा सुनाउँदथे । मलाई इच्छा नभएकोले लागिन । लेक्चर सुन्न क्लासमा जाने गरेको र वाइवल क्लासको किताब हेर्ने गरेकोले अस्पतालबाट मलाई पनि कृस्चियनमा लाग्यो भनी मेरो नाम पठाएको हो । कृस्चियनमा लाग्ने मेरो बिचार पनि छैन र हुने पनि छैन । १ महिना अघि जागीर पनि छोडेको छु भन्ने समेत कृष्णबहादुर थापा मगरको कागज बयान ।
९. यूनाइटेड मिसनमा काम गर्दा मैले वाईवल किताब पढ्दा कृश्चियन धर्ममा लाग्ने मेरो इच्छा भएकोले पोखरा नयाँ गाउँ बस्ने डेविड मुखियालाई बोलाई पठाइन । निज वाप्टीजम् लिनेलाई दिने काम गर्छिन् । निज डेविडले वाप्ट दिई म र बीरबहादुरले लियौं । म आफ्नु खुसीले भएको हुँ । मैले कसैलाई भात पानीमा बोरेको र प्रचार गरेको छैन भन्ने समेत उमाकान्तिले गरेको बयान ।
१०. ०७ सालमा कृस्चियन धर्म प्रचार गर्ने कृस्चियन भईसकेको नेपालीहरू आएका थिए । निजहरूले बाँडेको कृस्चियन धर्मको प्यामप्लेट पढ्दा रुची लाग्यो । वाप्टिजम् लिने इच्छा भएकोले १९५९ मई महिनाको ३ तारिखको दिन उमाशान्ति र म २ जना भई डेविडसँग लिएको हो । कसैलाई भात करणीमा बोरेको छैन भन्ने समेत बीरबहादुरको ठाडो कागज बयान ।
११. नेपाली नागरिक हुँ । दार्जलिङमा पढ्दाकै अबस्थामा १९५१ जुन २३ मा वाप्टीमा लिएको हुँ । सो दिन देखि हिन्दू धर्म छोडी कृस्चियन धर्ममा लागेको हुँ । मण्डलीको बोलावट अनुसार आएको थिएँ । कृस्चियन धर्म सुन्न चाहनेहरू सुन्न आउथिए । म हुम्लाबाट आउँदा कृष्णबहादुर मगर, ग्वारा गुभाजु, निजको जाहान, दलबहादुर, निजको जहान, लिलाबहादुर, निजको जहान विश्वासका बाटोले कृश्चियन बनिसकेको रहेछन् । निजहरूको अनुरोधमा ०१७।५।६ मा म र लिलाबहादुर निजको जहान बाहेक अरु रत्नबहादुर ठकुरी समेत ५ जनालाई मैले वाप्टीजम्मा दिएको हुँ । त्यसको ढेड महिनापछि लिलाबहादुर र निजको स्वास्नीलाई वाप्टीजम् दिएको हुँ । निजहरू र मैले खुसी राजीसँग दिने लिने गरेको हो । मेरो छोरा छोरी श्रीमती बाहेक अरुलाई भात पानीमा बोरेक छैन भन्ने समेत प्रेम प्रधानको बयान ।
१२. जेलको सजायबाट मुक्त गरी पाउँ भनी क्षमाको याचना गरी प्रेमदयाल समेतले श्री ५ महाराजाधिराजका हजुरमा चढाएको निवेदनमा व्यहोरा साँचो भए निवेदन सम्बन्धी मुद्दा पाल्पा इलाका अदालतबाट झिकाई सर्वोच्च अदालतबाटै चाँडो किनारा लगाई दिनु भन्ने ०१७।१२।२४ को हूकुम प्रमांगी ।
१३. बक्स भई आएको हुकूम प्रमांगीबमोजिम गर्न डिभिजन बेञ्चमा पेश गर्नु भन्ने समेत का. मु. प्रधान न्यायाधीशको आदेश ।
१४. पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा थुनामा रहेको प्रेमदयाल प्रधान तर्फका विद्वान एडभाकेट श्री टोपबहादुर, नीरकुमार क्षेत्रीले र ग्वारा गुभाजु समेतका हकमा वैतनिक विद्वान प्लीडर श्री नन्दीकेसर सिवाकोटीले र सरकार तर्फबाट उपस्थित गराइनु भएको श्री विद्वान एटर्नी जनरलले दिनुभएको बहस समेत सुनी मिसिल सामेल रहेका सबै कागजपत्र पढी बुझी हेर्दा प्रेमदयाल प्रधानले आफू कृस्चियन धर्ममा लागि वाप्टीजम् दिए पनि नयाँ समाजमा धर्म प्रचारको निमित्त गरेको नहुनाले उसै धर्ममा लागि सकेका व्यक्तिहरूका बीच वाप्टीजम् दिएकोले प्रेमदयाललाई कानूनले कैद सजाय हुन पर्ने होइन भनी श्री विद्वान एडभोकेट टोपबहादुरले र अरुमा धर्म प्रचार नगरी आफूसम्म कृस्चियन भईसकेका साबिती व्यक्तिहरूलाई साबित भएका कसूरमा अदालतका २९ नं. को २ दफाले गरेको कसूरमा अंश सर्वस्वसम्म हुने हो । त्यो भन्दा अरु सजाय हुने ऐनमा व्यवस्था छैन भनी वैतनीक वकिल नन्दीकेशर सिवाकोटीले भन्नु भयो । कृस्चियन धर्म प्रचार गरेको र कृस्चियन धर्म लिएकोमा अभियुक्तहरु साबितै छन् । अदालतको २९ नं. को देहाय २ बमोजिम कृश्चियन मत प्रचार गर्न र सो मतमा जाने दुवै व्यक्ति एकै सजायका भागी हुन जाने । उद्योग गर्नेलाई ५०। रूपैयाँ जरिवाना र गईसकेकाको सर्वस्व पनि हुन्छ भनी एटर्नी जनरलले आफ्नु बहसको सिलसिलामा भन्नु भयो । प्रस्तुत मुद्दामा आफ्नु धर्म छोडी कृस्चियन धर्ममा लागे गएकोमा बीरबहादुर, उमाशान्ति, चन्द्रकला, लिलाबहादुर, सूर्यमाया, दलबहादुर, ग्वारा गुभाजु, लुसिज, प्रेममसी, मनकुमारी र कृस्चियन मत प्रचार गरेकोमा प्रेमदयाल, डेविड मुखिया समेतका व्यक्तिहरू पोलिएका छन् । लुसिज प्रेममसीका नाउँमा पो. ई. अदालतमा म्याद तामेल हुन गई रहेको तामेल भई आएको मिसिलबाट देखिंदैन तापनि, लुसिज, प्रेममसीका हकमा अदालती कारवाई विविध व्यवस्था ऐन, २०१७ को दफा १९ बमोजिम पर्खीरहन नपरी अरुका हकमा अ. बं. २२३ नं. ले बुझिएसम्म बाटै किनारा लगाउन बाधा नपर्ने हुनाले लुसिज, प्रेममसीका हकमा म्याद तामेली तर्फ तदारुखताकासाथ कारवाई गरी म्याद तामेली गराई प्रतिवादी हाजिर हुन आएपछि निजका हकमा ठहरे बमोजिम हुने नै हुँदा, म्याद गुजार्ने डेविड मुखिया र कृस्चियन धर्ममा लागेमा इन्कार गर्ने कृष्णबहादुर औ थुनामा रहेका साबिती प्रेमदयाल समेतका अरु प्रतिवादीहरूका हकमा किनारा गरी दिए हुने हुँदा पोलिएका प्रतिवादीहरू मध्ये को निर्दोषी र कस् कस्ले कुन कुन कसूर गरेका हुन् ? पहिले त्यसको निरोपण गर्नु पर्ने हुन आएको छ ।
१५. कृस्चियन धर्ममा लागेमा कृष्णबहादुर उपर दलबहादुर समेतले पोल गरे पनि निज अहिलेसम्म आफ्नै धर्ममा छु । कृस्चियन धर्म मन परेन भनी इन्कार गरेकाले निजले आफ्नु धर्म छोड्न नचाहेको । एकै क्षेत्रमा काम गरेको मानिस हुँदा आफ्नु समाजमा मिल्न नआएको व्यक्ति उपर दलबहादुर समेतले पोल गर्नु पर्ने अबस्था परी पोल गरेको स्वभाविकै देखिन आएकोले निज कृष्णबहादुरले कृस्चियन धर्ममा लागे, लाग्न खोजेको समेत ठहर्दैन ।
१६. प्रेमदयालका हकमा आफू पहिले देखि नै कृस्चियन भई दलबहादुर समेतलाई वाप्टीज्म दिई कृस्चियन मण्डलीमा लिएमा साबित र निजले कृस्चियन धर्मको ब्याख्या गरी दलबहादुर समेतलाई वाप्टीज्म दिई कृस्चियन बनाएका हुन् भनी चन्द्रकला समेतका प्रतिवादीहरूले पोल गरेको । भात पानीमा बोरे बोराएको कतैबाट देखिन नआएकोले निजका हकमा विद्वान एडभोकेटले बहस गर्नु भएको प्वाइन्टहरू अरु बुझिएको प्रमाणबाट साबित हुन नआएकोले प्रेमदयालले आफू कृस्चियन धर्मको प्रचारक भई कृस्चियन गरी अरुलाई आफ्नु धर्ममा लागेको ठहर्छ ।
१७. डेविड मुखिया, टाँसिएको म्यादमा हाजिर नभएका । कृस्चियन धर्मको वाप्टीज्म दिएमा निज उपर उमाशान्ति समेतले पोल गरेको । भातपानीमा बोरेको भन्ने कतैबाट देखिन नआएकाले निजले पनि कृस्चियन धर्मको प्रचार गरेको ठहर्छ ।
१८. बीरबहादुर उमाशान्ति, चन्द्रकला लिलाबहादुर, सूर्यमाया, दलबहादुर समेतका प्रतिवादीहरू आफ्ना खुसीले कृस्चियन धर्ममा लागेको हो भनी साबिती भएको । निजहरूले कसैलाई भातपानीमा बोरे बोराएको भन्ने मिसिलबाट देखिन नआएकाले निजहरूले आफ्नु धर्म छोडी बिदेशी कृस्चियन धर्ममा लागेको ठहर्छ ।
१९. ग्वारा गुभाजु निजको स्वास्नी मनकुमारीका हकमा आफू कृस्चियनमा लागि भातपानीमा समेत बोराएको साबित हुनाले निजहरूले आफ्नो सनातन धर्म छोडी बिदेशी कृस्चियन धर्ममा लागी भातपानीमा समेत बोरे बोराएको ठहर्छ ।
२०. लगाइएको अभियोगमा माथि उल्लेख गरिएका प्रतिवादीहरू कसूरदार देखिन ठहर्न आएकोले निजहरू अदालतका २९ नं. का दफा दफा बमोजिम सजाय पाउने व्यक्तिहरू देखिन्छन् । उक्त अदालतको २९ नं. यस प्रकार छ – २९नं.– चली आएको महजब धर्ममा खलल हुने मत प्रचार गर्न र एका मजहब छोडी छोडाई अर्को मजहबमा जाने लिनेलाई समेत देहायमा लेखिएबमोजिम गर्नु ।
गोर्खा राज्यमा सनातन देखि हिन्दू जातिमा चली आएको मजहव धर्ममा र जात बिशेषमा खलल हुने गरी आर्य समाजी ब्रहृम समाजी राधाकृष्ण बल्लभी झन्ना पन्ना जैन नास्तिक राम कवीर बाहेक अरु कविर पन्थी इसाई इस्लाम इत्यादि विधर्मी बिदेशी मतहरू कसैले चलाउन प्रचार गर्न र सो चलाउनको उद्देश्यले मानिसहरूको मजहव बिग्रन जाने हिसाबको ब्याख्यान बक्रिता दिन र ब्रम्हण देखि पानी चल्ने जातसम्मका हाम्रा कसैलाई पनि आफ्ना मतमा समेत लैजान हुँदैन । कसैले गरे वा लगे तेस्तालाई र आफ्नो चली आएका सनातन धर्म छोडी छोडाइ लेखिएको मतमा जाने लिनेलाई समेत बात लाग्छ । यसो भए गरेमा अड्डा अदालत ठाना अमालबाट वादी खडा नभए पनि सरकार वादी भई हेरी तैकात गर्नु पर्छ । यसै नम्बरका १ दफामा लेखिएको काम गर्नलाई उद्योग मात्र गरेको रहेछ भने ३ बर्ष कैद गर्नु । काम गरी सकेको रहेछ भने भातपानी करणीमा समेत परे–पारेको भए त्यसमा ऐनले हुने सजायमा ६। बर्ष थप कैद गरी र भातपानी करणीमा परे–पारेको रहेछन् भने ६ बर्ष सम्म कैद गरी बिदेशी मानिस रहेछ भने देश निकाला गरी दिनु । जाने वा जाने उद्योग गर्नेमा उद्योगसम्म मात्र गरेको भए पचास रूपैयाँ जरिवाना गर्नु । गईसकेको भए त्यस्ताले आफ्नु अंश केही पाउँदैन । हकवाला भए हकवालाको हुन्छ । नभए सरकार लाग्छ । भातपानीमा पारेको भए सो पारेमा ऐनले हुने सजायमा १ बर्ष थप कैद गरी बिदेशी मानिस रहेछ भने देश निकाला गरी दिनु ।
उक्त २९ नं. को देहायको १ दफामा आफ्नो चली आएको सनातन धर्म छोडी छोडाई लेखिएको मतमा जाने लिनेलाई समेत बात लाग्छ भन्ने लेखी सोही नं. का देहायको २ दफामा १ दफामा लेखिएको काम गर्ने गराउनेलाई सजायको ब्यवस्था गरेको देखिन्छ । यो ऐनको मनसायले विधर्मी मत प्रचार गर्ने र विधर्मी मतमा लाग्ने दुबै व्यक्तिलाई उद्योग मात्र गरेमा ३ बर्ष कैद र काम गरी सकेको रहेछ भने भातपानी करणीमा समेत पारे पराएको भए त्यसमा ऐनले हुने सजायमा ६ बर्षसम्म थप कैद गरी भातपानीमा र करणीमा परे–पारेको रहेछ भने ५ बर्ष कैद गरी बिदेशी रहेछ भने देश निकालाको सजाय हुन्छ । जाने उद्योग गर्नेलाई चांहीं छुट्टै स्पष्ट व्यवस्था भएकाले माथिल्लो सजाय नहुने हो । पचास रु. जरिवानासम्म र गईसकेकोमा सर्वस्व हुने हो भन्ने विद्वान एटर्नी जनरलको भनाई छ । २९ नं. को देहाय १ दफामा कसूरको उल्लेख गर्दा विधर्मी मतमा लैजाने कसूर गर्नेलाई १ खण्ड र विधर्मी मतमा जानेलाई १ किसिम गरी २ छुट्टा छुट्टै खण्ड देखिने गरी व्यवस्था गरिएको छ । सजायको व्यवस्था गरिएको सोही नम्बरको देहाय २ मा श्री बिद्वान एटर्नी जनरलको भनाई बमोजिम त्यसै नम्बरको १ दफामा लेखिएको काम गर्नेलाई भन्ने वाक्यांशबाट दफा शुरु भएको देखिनाले १ दफामा लेखिएको दुबै किसिमको कसूर गर्नेलाई एउटै सजायको व्यवस्था गरिएको हो कि ? भन्नालाई २ दफाको पहिलो खण्डमा जाने वा जाने उद्योग गर्नेमा उद्योगसम्म गरेको भए पचास रूपैयाँ जरिवाना गर्नु । गईसकेको भए त्यस्ताले आफ्नो अंश केही पाउँदैन । हकबाला भए हकवालको हुन्छ । नभए सरकार लाग्छ । भातपानीमा पारेको भए सो पारेमा ऐनले हुने सजायमा १ बर्ष थप कैद गरी बिदेशी मानिस रहेछ भने देश निकाला गरी दिनु भनी जुन किसिमसँग माथिल्लो खण्डमा भनिएको छ सोही किसिमसँग भातपानीमा परे–पारेको भए बिदेशी मानिस भए देश निकाला गरी दिनु भन्ने समेतको व्यवस्था गरेको देखिएको छ । यदि यो पछिल्लो खण्ड जान उद्योग गर्नलाई मात्र हो भनौं भने भातपानीमा परे–पारेको र बिदेशी मानिस भए देश निकाला गरी दिनु भनी दोहर्याई लेखी रहनाको केही मतलब थिएन । जबकि माथि शुरुमा नै त्यसको उल्लेख गरिएकै छ । फेरि जान उद्योग गरिने मात्र नभई “जाने, जान उद्योग गर्ने” भन्ने प्रष्ट शब्दमा लेखिएको छ । २९ नं. को देहाय १ दफामा जुन विधर्मी मतमा लैजाने र जानेलाई जताततै वाक्यमा प्रष्ट रूपमा लेखियो । त्यसबाट २ दफामा सजायको व्यवस्था गर्दा पनि ऐन निर्मात्री शक्तिले विधर्मी मत प्रचार गर्न वा लैजाने कसूर गर्नेलाई १ सजाय र विधर्मी मतमा जाने कसूर गर्नेलाई अर्को सजायको व्यवस्था गरेको देखिएको छ । जहाँ २ दफामा २ खण्ड छु¬ट्ट्याइयो पहिलोमा मत प्रचार गर्ने, सो मतमा लैजानेलाई भनी सजाय दिने ब्यवस्था गरी सजाय तोकेको । दोश्रामा जाने जान उद्योग गर्नेलाई सजाय तोकिएको । त्यसैले लैजाने र जाने ब्यक्तिहरूलाई अलग सजायको ब्यवस्था भएको देखियो ।
२१. प्रस्तुत मुद्दामा पोलिएको अभियुक्तहरूले माथि दफा दफामा लेखिएको कसूर गरेको देखिन, ठहर्न आएको तपसिलमा लेखिएकोमा तपसिल बमोजिम गर्ने ।
तपसिल
प्रतिवादी मईला गोर्खे सोमबारी घर मै २०१७ साल पौष २ गते देखि पुर्पक्षका निमित्त पाल्पा इलाका अदालत जेलमा थुनिएको प्रेम प्रधान के आफू कृस्चियन भई कृस्चियन धर्मको प्रचार गरी अरुलाई सोही कृस्चियन धर्ममा लगेको ठहर्न आएकाले सो कसूर गरे वापत अदालतको २९ नं. का १,२ दफाका ऐन बमोजिम बर्ष ६। छ बर्ष कैदै हुन्छ थुनिएका मितिले कैद कट्टी गरी मुक्तान भएपछि ऐजन २९ नं. बमोजिम छोइ छीटो हाल्नु न पर्ने पानी नचल्ने जातमा मिलाई आफ्नै हिन्दू धर्ममा रहन पर्छ भनी सुनाई छोडी दिनु भनी शुरुमा लेखी पठाउन तहसीलामा लगत दिनु । प्रतिवादी प. ३ नं. पोखरा नयाँ गाउँ बस्न डेबिड मुखियाके निजले पनि कृस्चियन धर्मको प्रचार गरेको ठहर्न आएकोले अदालतका २९ नं. का १,२ दफाका ऐन बमोजिम ६। छ बर्ष कैदै हुन्छ निज हाजिरै नभएकाले पक्राउ भएका बखत थुनी कैद कट्टी भएपछि ऐ. २९ क नं. बमोजिम छोई छिटो हाल्नु नपर्ने जातमा मिलाई आफ्नै हिन्दू धर्ममा रहन पर्छ भनी सुनाई छोडिदिनु भनी शुरुमा लेखिपठाउन तहसीलमा लगत दिनु ............१
प्रतिवादी देहायका मानिसके आफ्नु सनातन धर्म छोडी कृस्चियन धर्ममा लागि अरुलाई समेत भातपानीमा बोरे बोराएको ठहर्न आएकाले सो कसूर गरे वापत अदालतका २९ नं. का २ दफा बमोजिम कैदै बर्ष १ एकका दरले हुनेमा स्वास्नी मानिसलाई दं. स. २ नं. ले आधी समेत देहाय बमोजिम हुन्छ । थुनिएको मितिले कैद कट्टी गरी निजहरूको अंश हकवाला भए हकवालालाई र नभए ऐन सवाल बमोजिम अंश सर्वस्व गरी अदालतका २९ क नं. बमोजिम छोइ छीटो हाल्नु नपर्ने पानी नचल्ने जातमा मिलाई आफ्नै हिन्दू धर्ममा रहन पर्छ भनी सुनाई ऐ ऐ..................२
का. ई. गावाहाल टोल ब्लक ३।१०० नं. को घर भई १७।८।७।३ देखि पुर्पक्ष निमित्त पाल्पा जेलमा थुनिएको ग्वारा गुभाजु के कैदै बर्ष एक १। हुन्छ लगत दिने कलम ..................३
ऐ ऐ घर भई १७।८।८ गतेका मिति देखि पुर्पक्ष निमित्त पाल्पा जेलमा थुनिएकी मनकुमारी गुभाजुनी के कैदै महिना ६। छ हुन्छ । कैद भुक्तान भईसकेको देखिनाले तुरुन्त छोडी दिन लगत दिने कलम .................४
प्रतिवादी देहायका मानिसके आफ्नु धर्म छोडी विदेशी कृस्चियन धर्ममा लागेको ठहर्न आएको पुर्पक्ष निमित्त देहायका मितिमा पाल्ला जेलमा थुनिएकोले अदालतको २९ नं. का २ दफाका ऐन बमोजिम निजहरूको अंश हकवाला भए हकवालालाई र नभए ऐन सवालको रीत पुर्याई अंश सर्वस्व गरी अदालतका २९ क नं. बमोजिम छोई छीटो हाल्नु नपर्ने पानी नचल्ने जाममा मिलाई आफ्नै हिन्दू धर्ममा रहन पर्छ भनी सुनाई तुरुन्त छोडी दिनु भनी शुरुमा लेखी पठाउन तहसीलमा लगत दिनु ......................५
बाग्लुङ थनथाप ५ घर भई ०१७।८।८।४ देखि पाल्पा जेलमा थुनिएको दलबहादुर सेन ठकुरी जावान १, ऐन घर भई ऐ मिति देखि पाल्पा जेलमा थुनिएकी सूर्यमान ठकर्नी जवान पाल्पा हुर्मिन घर भई ऐ मितिदेखि पाल्पा जेलमा थुनिएको लिलाबहादुर कार्कि क्षेत्री जवान १, पाल्पा होमिङ घर भई ऐ मिति देखिन ऐ. जेलमा थुनिएकी चन्द्रकला कार्की क्षेत्रीनी जवान १, प ४ नं. आधी खोला सोरेक माइति घर भई पाल्पा तानसेन मेहन धारा डेरा गरी बस्ने ०१७।८।१५।४ देखि पाल्पा जेलमा थुनामा रहेकी उमाशान्ति थापा क्षेत्रीनी जवान १, धनकुटा डाला गाउँ घर भई ०१७।८।२२।४ देखि पाल्ला जेलमा थुनिएको बीरबहादुर राई जवान १ पाल्पा तानसेन सिलखाना टोल बस्ने प्र. कृष्णबहादुर थापा मगरके पोलाई भागी जिते वापत अदातलका ५४ नं. का ऐनले तजबिजी ने. रु. १, एक जिताउरी लाग्छ । बेरुजु हुँदा लगत कसी असूल गर्नु भनी ऐन तहसीलमा लगत दिने ..................६
प्र. कृष्णबहादुर पाल्पा इलाका अदालतमा तारेखमा रहेका छन् भने तारेखबाट छुटाई दिनु भनी लेखी पठाई दिने .......................७
इति सम्बत् २०१८ साल कार्तिक २३ गते रोज ४ शुभम् ।