निर्णय नं. ३१२० - परमादेश समेत ।
निर्णय नं. ३१२० ने.का.प. २०४४ अङ्क ६
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा
सम्वत् २०४२ सालको रि.नं. १६०८
विषय : परमादेश समेत ।
निवेदक :जिल्ला बर्दिया ढोडरी गा.पं.वा.नं. ५ घर भई हाल का.न.पं. वा.नं.२२ डिल्लीबजार डेरा गरी बस्ने डा.ऋषिप्रसाद शर्मा ।
विरुद्ध
विपक्षी : त्रिभुवन विश्व विद्यालय सेवा आयोग, त्रिपुरेश्वर काठमाडौं ।
आदेश भएको मिति: २०४४।५।१४।१ मा
न्यूनतम आवश्यक योग्यतामा वा “पि.एच.डी.” भन्ने शब्द उल्लेख भएकोबाट मास्टर डिग्रीमा प्रथम श्रेणीमा उर्तीर्ण भई पि.एच.डि.गरेको हुनपर्ने भन्ने अर्थ गर्न मिल्दैन । सम्बन्धित विषयमा पि.एच.डी. हुनु नै पर्याप्त हुन्छ । निवेदकले संपूर्णानन्द संस्कृत विश्व विद्यालयबाट पि.एच.डि. (विद्यावारिधी) गरेको देखिँदा उक्त संस्कृत विषयको उप प्राध्यापक पदमा सम्मिलित हुन नपाउने भन्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. ११)
निवेदक तर्फबाटःX
विपक्षीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवाली
उल्लेखित मुद्दाःX
आदेश
न्या. पृथ्वी बहादुर सिंहः नेपालको संविधानको धारा १६।७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त तथ्य तथा निवेदन जिकिर यस प्रकार रहेछ ।
२. म निवेदकले साहित्य विषयमा आचार्य द्वितीय श्रेणीमा र १९८१ मा संपूर्णानन्द विश्वविद्यालयबाट स्नातकोत्तर भाषा विज्ञान प्रमाणपत्रीय परीक्षा द्वितीय श्रेणीमा उत्तिर्ण गरी १९८३ मा विद्यावारिधि (पि.एच.डी.) को उपाधि समेत प्राप्त गरेको छु । प्रत्यर्थी आयोगको मिति ०४१।६।२६ मा गो.प. मा प्रकाशित वि.नं. ६।४१ को क्र.सं. ३ मा संस्कृत विषय समेतको उपप्राध्यापक पदको विज्ञापन गरेको र सो विज्ञापनको आवश्यक न्यूनतम योग्यता मध्ये पि.एच.डि. लाई पनि स्थान दिएकोले म निवेदक संस्कृतमा विद्यावारिधी उपाधि प्राप्त हुँदा उम्मेदवार भई दर्खास्त ०४१।७।२६ मा द.नं. ६२९ मा दर्ता गराएँ । उक्त विज्ञापन अनुसार दर्खास्त दिने उम्मेदवारको नामावली र अन्तर्वार्ता मिति समेत निर्धारित गरी मिति ०४२।८।४ मा सूचना प्रकाशित गरेकोमा ०४२।९।१५ अन्तर्वार्ता मिति निर्धारित गरेको छ । म निवेदकको नाउँ अन्तर्वार्ता दिन पाउनेको सूचीमा समाविष्ट नगरेकोले निवेदन दिन आएको छु । किन समावेश नगराएको हो भनी सम्पर्क राख्दा जानकारी दिइएन । मलाई अन्तर्वार्ताको दिन पाउने हकबाट वञ्चित गरिएको छ । अतः अन्तर्वार्तामा सामेल गर्नु पर्ने भन्ने परमादेश जारी गरी कुण्ठित मेरा मौलिक हकहरू संरक्षित गरी प्रचलित गरिपाउँ, यो रिटको टुंगो नलागेसम्म संस्कृत विषयको उपप्राध्यापक पदको अन्तर्वार्ता स्थगित राख्नु भन्ने अन्तरिम आदेश प्रत्यर्थीका नाउँमा जारी गरिपाउँ भन्ने समेतको रिट निवेदन जिकिर ।
३. विपक्षीबाट लिखितजवाफ मगाउनु भन्ने समेतको यस अदालत सिंगल बेञ्जको आदेश ।
४. अन्तरिम आदेश जारी गरिपाउँ भन्ने ऋषिप्रसादको पुनः निवेदन परी प्रस्तुत रिट निवेदनमा अन्तिम टुंगो नलागेसम्म अन्तर्वार्ता नगर्नु भन्ने समेतको अन्तरिम आदेश जारी भएको ।
५. त्रि.वि.वि. वा यसबाट मान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थानबाट सम्बन्धित विषयमा प्रथम श्रेणीमा मास्टर डिग्री प्राप्त गरी सम्बन्धित विषयमा कम्तिमा १ वर्ष पढाएको हुनु पर्ने वा त्रि.वि.वि. अन्तर्गतका अनुसन्धान केन्द्रमा अनुसन्धान कार्य गरेको अनुभव हुनु पर्ने वा पि.एच.डि हुनु पर्ने सम्मको व्यवस्था देखिन्छ । अतः विज्ञापन बमोजिम आवश्यक न्यूनतम योग्यता नभएकोले निजको आवेदन उपर कुनै कारवाही गरिएको नहुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको त्रि.वि.वि. सेवा आयोगको लिखितजवाफ ।
६. त्रि.वि.वि. बाट लिखितजवाफ मगाउने भन्ने मिति ०४३।१०।२६ को यस अदालत संयुक्त इजलासको आदेश ।
७. विज्ञापन अनुसार रिट निवेदकको आवश्यक न्यूनतम योग्यता नपुगेकोले रिट निवेदकको माग बमोजिमको परमादेशको आदेश जारी हुनु पर्ने होइन, खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको त्रि.वि.वि. को लिखितजवाफ ।
८. नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनमा निवेदकलाई रोहवरमा राखी छलफल सुनी विपक्षी त्रि.वि.वि. तर्फ बाट उपस्थित विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवालीले गर्नु भएको बहस समेत सुनियो ।
९. अब यो रिट निवेदनमा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिल्ने नमिल्ने के रहेछ भन्ने कुराको निर्णय दिनु परेको छ ।
१०. निर्णयतर्फ हेर्दा यसमा निवेदकले त्रिभुवन विश्वविद्यालय सेवा आयोगबाट प्रकाशित वि.नं. ६।०।०४२ मा संस्कृत विषयको उपप्राध्यापक पदको विज्ञापन बमोजिम दर्खास्त दिएको भन्ने वारेमा विवाद छैन । रिट निवेदकले सम्पूर्णानन्द संस्कृत विश्व विद्यालयबाट सन् १९८३ मा विद्यावारीधी (पि.एच.डी.) उपाधि हासिल गरेको कुरामा पनि विवाद उठाएको छैन । निवेदकको संस्कृत विषयको उपप्राध्यापक पदको अन्तर्वार्ता सम्बन्धी सूचना मिति ०४२।८।४ मा प्रकाशित भएको देखिन्छ । उक्त सूचनामा निवेदकको नाम समावेश भएको देखिँदैन । निवेदकको विज्ञापनमा उल्लेखित न्युनतम योग्यता नभएकोले निजको आवेदन उपर कुनै कारवाही नगरिएको भन्ने त्रि.वि.वि. सेवा आयोगको लिखितजवाफमा उल्लेख गरिएको पाइन्छ ।
११. अब निवेदकको योग्यता विज्ञापन अनुसार पुगे नपुगेको के रहेछ भन्ने तर्फ हेर्दा गोरखापत्रमा प्रकाशित भएको सूचनामा आवश्यक न्यूनतम योग्यतामा त्रि.वि.वि. वा यसबाट मान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थाबाट सम्बन्धित विषयमा प्रथम श्रेणीमा मास्टर डिग्री प्राप्त गरी सम्बन्धित विषयमा कम्तिमा १ वर्ष पढाएको वा त्रि.वि.वि. अन्तर्गतका अनुसन्धान केन्द्रमा अनुसन्धान कार्य गरेको अनुभव वा पि.एच.डि. भएको भन्ने उल्लेख भएको देखिन्छ । उक्त न्यूनतम योग्यतामा “वा पि.एच.डि.” भन्ने शब्द उल्लेख भएकोबाट मास्टर डिग्रीमा प्रथम श्रेणीमा उत्तिर्ण भई पि.एच.डि. गरेको हुनु पर्ने भन्ने अर्थ गर्न मिल्दैन । सम्बन्धित विषयमा पि.एच.डि. हुनु नै पर्याप्त हुन्छ । निवेदकले सम्पूर्णान्द संस्कृत विश्वविद्यालयबाट पि.एच.डी. (विद्यावारिधि) गरेको देखिँदा उक्त संस्कृत विषयको उपप्राध्यापक पदमा सम्मिलित हुन नपाउने भन्न मिल्दैन । तसर्थ निवेदकले उल्लेखित विज्ञापन बमोजिम उक्त पदमा अन्तर्वार्तामा सम्मिलित गराई अन्तर्वार्ता गर्नु गराउनु भनी विपक्षी त्रिभुवन विश्व विद्यालय तथा ऐ.को सेवा आयोगको नाउँमा परमादेशको आदेश जारी गरिएको छ । जानकारीको लागि आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी त्रि.वि.वि. मा पठाई फायल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. महेशरामभक्त माथेमा
इतिसम्वत् २०४४ साल भाद्र १४ गते रोज १ शुभम् ।