निर्णय नं. २६९० - लेनदेन

निर्णय नं. २६९०     ने.का.प. २०४३ २०४३ अङ्क – ४

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

सम्वत् २०४२ सालको दे.पु.नं. ७५५

फैसला भएको मिति : २०४३।४।१३।२ मा

 

पुनरावेदक/प्रतिवादी : जिल्ला भोजपुर गा.पं.वडा नं.४ बस्ने ध्यानबहादुर राई

विरुद्ध

विपक्षी/वादी : जि.मोरङ रंगेली गा.पं.वडा नं.७ बस्ने बखतबहादुर खड्का

 

मुद्दा : लेनदेन

 

(१)         कुनै शर्त नभई राजीनामा सरहको  लिखित भनी लिखतमै उल्लेख गरेको चुक्ता राजीनामाको लिखत भएको देखिएको समेतका कारणबाट यसलाई सामान्य शर्तनामा मात्र हो भन्न नमिल्ने ।

(प्रकरण नं. १५)

 

पुनरावेदक/प्रतिवादीतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री छविरमण सिटौला

 

फैसला

न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला : पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले गरेको फैसलामा पुनरावेदनको अनुमति प्राप्त गरी आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरणहरू यसप्रकार छन् : विपक्षीले निजका छोरा संग्राम सिंह समेत दर्ताको ४ विगहा जग्गा सर्भे नापी हुन बाँकी रहेको भए तापनि पछि सर्भे नापी हुँदाका बखत जसका नाममा दर्ता हुने भए तापनि निजबाट रीतपूर्वकको छोड पत्र राजीनामा लिखत गराई तपाइका नाउँमा पारीत गरी दिन्छु । सो जग्गा नभोगाई कच्चा ठहरिन गए साँवा ब्याज सहित बुझाउने छु भनी मिति ०२६।२।१५।४ मा मबाट रु.६०००।– लिनु भएकोमा जग्गा विपक्षीले मेरो नाउँमा सर्भे नापी गराई नदिएकोले रुपैयाँ दिनु होस् भनी ताकेता गर्दा आजसम्म साँवा ब्याज समेत नबुझाएकोले लेनदेन व्यवहारको २ नं. अन्तर्गत फिराद गर्न आएको छु । विपक्षीबाट साँवा ब्याज दिलाई पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको फिराद दावी ।

२. अन्य व्यक्तिको नाममा दर्ता रहेको जग्गा वादीको नाउँमा नापी गराई लिखत गरी दिन्छु भनी शर्तनामाको लिखत गरी दिएको भए तापनि जुन मितिबाट शर्तको पालना हुँदैन सो मितिले करार ऐन, ०२३ को दफा १९(२)(ग) को म्याद अर्थात् मुद्दा गर्नुपर्ने कारण परेको मितिले ३ महीनाभित्र नालेश गरी सक्नु पर्नेमा सो नगरी लेनदेन व्यवहारको २ नं. अन्तर्गत गरिएको फिराद दावी लाग्न नसकिने हुँदा खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत प्रतिउत्तरपत्र ।

३. शर्तनामा लिखतको सहिछाप ध्यानबहादुर राइकै हो लिखत सद्दे हो भन्ने समेत प्र.वा.बमबहादुर बोहराले गरेको बयान ।

४. शर्तनामा कागजलाई कपाली तमसूक भनी डायर गरेको फिरादबाट तहकिकात इन्साफ गर्न नमिलेकोले वादी दावी खारेज हुने ठहर्छ भन्ने समेत मोरङ्ग जि.अ.को ०३७।८।४।४ को फैसला ।

५. उक्त फैसलामा चित्त बुझेन भन्ने समेत वादीको कोशी अञ्चल अदालतमा परेको पुनरावेदनपत्र ।

६. वादी दावी खारेज गरेको इन्साफ मिलेको नदेखिएकोले बदर हुने ठहर्छ । कानुन बमोजिम निर्णय गर्न मिसिल शुरु जिल्ला अदालतमा पठाई दिने ठहर्छ भन्ने समेत कोशी अञ्चल अदालतको फैसला ।

७. फिराद कानुन अनुकूल नदेखिँदा वादी दावी पुग्न सक्दैन भन्ने समेत मोरङ्ग जिल्ला अदालतको ०३९।४।१३ को फैसला ।

८. फिराद दावी बमोजिम इन्साफ गरिपाउँ भन्ने समेत कोशी अञ्चल अदालतमा परेको पुनरावेदनपत्र ।

९. शुरु मोरङ्ग जिल्ला अदालतले वादी दावी नठहराएको इन्साफ बेमनासिब भन्न मिलेन । अतः सो उपरको पुनरावेदन जिकिर पुग्न नसक्ने ठहर्छ भन्ने समेत कोशी अञ्चल अदालतको फैसला ।

१०. उक्त फैसलामा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको भन्ने समेत पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको आदेश ।

११. वादी प्रतिवादीको बीचमा भएको लिखतमा रु.६०००।– कर्जा लिएँ । लेखिएका रुपैयाँमा ०२६ सालका वालीदेखि राजीनामा जानी खानु मेरो छोरा वा परिवार जसका नाउँबाट भए पनि लिखत गराई  पारीत समेत गरी दिने दिलाउने छु । जग्गा नभोगाई कच्चा ठहरिन गए राजीनामा लेखिएको रुपैयाँ साँवा ब्याज मेरो घर घरानाबाट जस्ताको तस्तो बुझाउँला भन्ने समेत उल्लेख भएको देखिन आयो । सो लिखत भएको कुरामा प्रतिवादीले स्वीकार गरेकै देखिन्छ । लिखत मिति ०२६।२।१५ मा घरसारमा भएको र सो लिखत भएको अवस्थामा तत्काल प्रचलनमा रहेको रजिष्ट्रेशनको ५ नं. ऐन अनुसार लिखत गराई लिनेले पारीत गरिपाउँ भनी पारीत नगरी दिएमा नालेश दिनुपर्ने र तत्काल प्रचलनमा रहेको रजिष्ट्रेशनको ७ नं. को ऐन अनुसार लिखत ऐनमा म्यादभित्र पारीत गरी नलिएमा पारीत गरी पाउन असामीले फिराद दिने व्यवस्था समेत भइरहेकोमा सोही ऐनका शब्दहरू लिखत हुँदाको अवस्थामा पारीत गरी दिने दिलाउने छु भन्ने उल्लेख भएको देखिनाले लिखत साहु असामीको बीचमा भएकोले लेनदेन व्यवहारको १ नं. र २ नं. का ऐन अन्तर्गत नै भएको देखिन आयो । रजिष्ट्रेशनको ६ नं. का ऐन अनुसार रजिष्ट्रेशन पारीत भई जग्गा साहुले भोग्न नपाएको अवस्थामा कपाली सरह वादीले दावी गरी भराई लिन पाउने हुनाले लिखत अनुसारको साँवा ब्याज वादीलाई भराई दिनुपर्नेमा शुरुको फैसला सदर गरी वादी दावी नपुग्ने ठहराएको कोशी अञ्चल अदालतको फैसला कानुन त्रुटिपूर्ण हुनाले सो फैसला र शुरुको फैसला समेत बदर हुन्छ । वादी दावी बमोजिम साँवा ब्याज र भरी भराउ हुँदाका मितिको ब्याज समेत वादीले प्रतिवादीबाट भरी लिन पाउने ठहर्छ भन्ने समेत पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति ०४१।१०।२८।१ को फैसला ।

१२. उक्त फैसलामा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने निवेदनमा “वादीमा उल्लेख भएको कागज राजीनामाको कागज नभई पछि राजीनामा गरी दिने र जग्गा भोगाउन नसके कागजमा उल्लेख भएको रुपैयाँ साँवा ब्याज समेत फिर्ता गर्ने शर्तनामा कागज भएकोमा तत्काल प्रचलित रजिष्ट्रेशनको ५।६ नं. आकर्षित हुन नसक्ने र शर्तनामाको कागजबाट उठेको विवादमा करार ऐन, ०२३ लागू हुने देखिँदा वादी दावी बमोजिम साँवा ब्याज भरी पाउने भनी पू.क्षे.अ.ले गरेको फैसलामा तत्काल प्रचलित रजिष्ट्रेशनको ६ नं. लेनदेन व्यवहारको ४० नं. र करार ऐन, २०२३ को दफा १८ को (ग) को त्रुटि भएको हुँदा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने समेत अदालतको मिति ०४२।२।२।४ को आदेश ।

१३. पुनरावेदक प्रतिवादी ध्यानबहादुर राई तर्फका विद्वान अधिवक्ता छविरमण सिटौलाले क्षेत्रीय अदालतले गलत अर्थ लगाई गरेको फैसला उल्टी हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।

१४. प्रस्तुत मुद्दामा पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले गरेको फैसला मनासिब या बेमनासिब के रहेछ निर्णय दिनु परेको छ ।

१५. यसमा विपक्षी वादीले निजका छोरा संग्राम सिंह समेत दर्ताको ४ विगहा जग्गा सर्भे नापी हुन बाँकी रहेको भए तापनि पछि सर्भे नापी हुँदाका बखत जसका नाममा दर्ता हुने भए तापनि निजबाट रीतपूर्वकको छोडपत्र राजीनामा लिखत गराई तपाईका नाउँमा पारीत गरी दिन्छु । सो जग्गा नभोगाई कच्चा ठहरीन गए साँवा ब्याज सहित बुझाउँने छु भनी मिति ०२६।२।१५।४ मा मबाट रु.६०००।– लिनु भएकोमा जग्गा विपक्षीले मेरा नाउँमा सर्भे नापी गराई नदिएकोले रुपैयाँ दिनु होस् भनी ताकेता गर्दा आजसम्म साँवा ब्याज समेत नबुझाएकोले लेनदेन व्यवहारको २ नं. अन्तर्गत फिराद गर्न आएको छु । विपक्षी वादीबाट साँवा ब्याज दिलाई पाउँ भन्ने समेत वादी दावी भएकोमा मिति ०२६।२।१५।४ को राजीनामा हेर्दा “घर खर्च गर्न रु.६०००।– लिएको” भन्ने र सो राजीनामामा दिने भनेको जग्गा पुरै ०२६ सालका बालीदेखि भोग गर्न पाउँने भनी लेखिदिएको र पछि रुपैयाँ थप गर्ने इत्यादि कुनै शर्त नभई राजीनामा सरहको लिखित भनी लिखतमै उल्लेख गरेको चुक्ता राजीनामाको लिखत भएको देखिएको समेतका कारणबाट यसलाई सामान्य शर्तनामा मात्र हो भन्न नमिल्ने देखिने र यस्तो राजीनामा लिखतलाई शर्तनामा हो भनी करार ऐन, २०२३ को दफा १८(२)(ग) लागू हुने भन्न नमिल्ने हुनाले पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतबाट वादी दावा बमोजिमको साँवा ब्याज र भरी भराउ हुँदाको मितिको साँवा ब्याज समेत वादीले प्रतिवादीबाट भरी लिन पाउने ठहराएको मिति ०४१।१०।२८।१ को पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला मनासिब ठहर्छ । वादीलाई प्रतिवादीबाट कानुन बमोजिम साँवा ब्याज भरी भराई दिनु भनी सम्बन्धित जिल्ला अदालतमा लेखी पठाउन का.जि.अ.त. मा लगत दिनु । कोर्टफी लागी दायर भएको हुँदा केहि गरी रहनु परेन, नियम बमोजिम मिसिल बुझाइदिनू ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

न्या. महेशरामभक्त माथेमा

 

इति सम्वत् २०४३ साल श्रावण १३ गते रोज २ शुभम् ।