निर्णय नं. ३१२७ - डाँका

निर्णय नं. ३१२७ ने.का.प. २०४४ अङ्क ६

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

माननीय न्यायाधीश श्री प्रचण्डराज अनिल

सम्वत् २०४२ सालको दे.वि.नं. ७१

 

मुद्दा : डाँका ।

 

निवेदक/प्रतिवादी:जि. धनुषा साविक औरही गा.पं वडा नं.३ हाल चकर गा.पं. वडा नं.७ बस्ने वैद्यनाथ मण्डल ।

विरुद्ध

विपक्षी/वादी: मधुसुदन पाण्डेको जाहेरीले श्री ५ को सरकार ।

फैसला भएको मिति: २०४४।४।१७।१ मा

    एक पटक आफूले बके भनेको कुरा अक्षरस त्यही नै हुनपर्छ भन्नु स्वाभाविक हुन सक्ने देखिन आउँदैन, एकपटक व्यक्त गरी सकेको कुरा पुनः केही समयपछि व्यक्त गर्नु पर्दा सामान्य फेरबदल हुँदैमा त्यसलाई आफैले भनेको कुरा एक आपसमा बाझियो भनी भन्न मिल्ने देखिँदैन, यसरी अक्षरको फेर बदल हुन जानु सामान्य कुरा हो ।

(प्रकरण नं. १९)

    डाँकाहरूलाई मौकैमा देखे चिनेको भनी चस्मदिद व्यक्तिहरूले अदालतमा समेत प्रष्ट रुपमा बकपत्र गरी लेखाई दिएको अवस्थामा डाँका वारदात भएको छैन भनी स्वयं प्रतिवादीहरूले नै खण्डन गर्न नसेकेकोमा प्रतिवादीहरूका साक्षीले जाहेरवालाको घरमा डाँका वारदात नै भएको छैन भनी लेखिदिएको भरमा नै यी प्र. ले डाँका वारदात नगरेको होला भनी भन्न नमिल्ने ।

(प्रकरण नं. १९)

निवेदकतर्फबाट  : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री वासुदेवप्रसाद ढुंगाना र विद्वान अधिवक्ता श्री प्रकाश वस्ती

विपक्षीतर्फबाट  : विद्वान उप न्यायाधिवक्ता श्री वलराम के.सी.

उल्लेखित मुद्दाःX

फैसला

न्या. महेशरामभक्त माथेमा: म.क्षे.अ. बाट छिनिएको मिसिल झिकाई इन्साफ जाँची कानून बमोजिम गरी निर्णय गर्नु भनी बक्स भई आएको हु.प्र. बमोजिम दायर भई निर्णयार्थ यस बेञ्च समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य एवं विवरण संक्षेपमा यस प्रकार छ ।

२.   मिति २०३५।१०।६ का दिन रातको अं. १२ बजेको समयमा म आफ्नो ढोका नभएको दलान घरमा सुतिरहेको अवस्थामा ३०,३५ जनाको जमात हातहातमा बन्दूक लगायत गडासा लाठी समेतका हतियारले लेस भई म सुतेको ठाउँमा आई मलाई पिट्दै सन्दुस र आलमारीको साँचो कहाँ छ भन्दै भनेकोले व्यूँझी हेर्दा त्यही बलेको लालटेनको प्रकाशबाट विरुद्ध खण्डमा लेखिएका वैजनाथ, विश्वनाथ, असर्फी, खैका, मनसीफ, गंगा, किशोरी, सिरिया, रौदीया, समेतका चिन्हेका र अरु नचिन्हेका व्यक्तिहरूले मलाई कुटपिट बाँधछाँद गरी पाता फर्काई मेरो नजिक सुतेका छोरा श्याम नन्दन पाण्डे, रामनन्द पाण्डे र टाढाको भाइ पर्ने समेतलाई त्यही घेरामा राखी मेरो घर तोडफोड गरी रु. २४,३८५।– मूल्य बराबरको क्यास र अरु धन सम्पत्ति डाँका गरी लगेकोले कानून बमोजिम सजायँ गरी बिगो समेत भराई पाउँ भन्ने मिति २०३५।१०।१२ गतेको मधुसुदन पाण्डेको जाहेरी दर्खास्त ।

३.   वैजनाथ मण्डल समेतका जाहेरीमा उल्लेखित व्यक्तिहरूले कुटपिट गरी डाँका गरेकोले कारवाही गरिपाउँ भन्ने २०३५।१०।१६ को जाहेरवाला मधुसुदन पाण्डेको सनाखत कागज ।

४.   जाहेरवालाको घरमा मार्‍यो पिट्यो भन्ने हल्ला भएकोले व्यूँझी जाहेरवालाको घर गई हेर्दा उल्लेखित अभियुक्तहरूले डाँका गरी भाग्दाको बेला लखेट्दाको अवस्था चिन्हेका हौं भन्ने विभिन्न मानिसको लेखाई भएको मिति २०३५।११।१६ को सरजमीन मुचुल्का रहेछ ।

५.  बुझिएसम्मको संकलित कागज प्रमाणबाट अभियुक्त खण्डमा लेखिएका व्यक्तिहरूले जाहेरवालाको घरमा डाँका वारदात गरेको सिद्ध भएकोले चोरीको १४(४) बमोजिम सजायँको माग दावी गरिएको छ भन्ने प्रहरी प्रतिवेदन ।

६.   जाहेरवाला र मेरो घर टाँसिएको छ, निज जाहेरवालाले आफ्नो जग्गामा घर बनाई मेरो जग्गाबाट गोरु गाडा हिंडाउने गरेकोमा मैले सो बाटो बन्द गरेकोमा सोही रिसबाट जाहेर गरेका हुन् मैले डाँका गरेको छैन । कृष्णानन्दले कुटेको चोटपटक जँचाई झुठ्ठा वारदात सृजना गरी झुठ्ठा जाहेरी दिएका हुन् भन्ने प्र.विश्वनाथ मण्डलले अदालतमा गरेको बयान ।

७.  मिति २०३५।१०।५ गते मामा कहाँ पूजाको निम्तामा गएको र ६।७ गते दुई दिन त्यही बसी ८ गते मात्र घरमा आएको हो, वारदातको दिन घरमै छैन, चुनाव विषयको मत भिन्नता हुँदा झुठ्ठा उजूर गरेका हुन् भन्ने प्र.असर्फी मण्डल र फौका मण्डलको अदालतमा भएको एकै मिलानको बयान ।

८.   जाहेरवालाको घरमा डाँका वारदात भएको छैन, अंशबण्डाको विषयमा झगडा हुँदा कृष्णनन्द पाण्डेले कुटपिट गरेको घा जाँच गराएका हुन्, गाउँ घरमा चुनाव हुँदा वैजनाथलाई भोट दिएको रिसइवीले झुठ्ठा उजूर गरेका हुन्, हामीले डाँका गरेका छैनौं भन्ने समेत प्र.मनसिफ मण्डल, प्र.गंगाई मण्डल, प्र.किशोर शाह, प्र.रोदीया मण्डल समेतको अदालतमा भएको एकै मिलानको बयान ।

९.   मिति २०३५।१०।६ गते म आफ्नो घरमा छु । जाहेरवालासँग मेरो लेनदेन भएको र चुनावमा उप प्रधानपञ्चमा विजय भएको रिसइवीले झुठ्ठा जाहेरी दिएका हुन । मैले निजको घरमा डाँका गरेको होइन छैन । अंशबण्डा विषयमा आपसमा कुटपिट हुँदा परेको घाउ जँचाई झुठ्ठा उजूर गरेका हुन भन्ने वैजनाथ मण्डलले अदालतमा गरेको बयान ।

१०.  मिति २०३५।१०।६ गते म जाहेरवाला तथा प्रतिवादीहरू सबै आ–आफ्ना गाउँघरमा थियौं । २०३५।१०।६ गते रातको ११।१२ बजे तिर ३०,३५ जना डाँकाहरू आई कुटपिट गरी कोही मानिस वडघरैमा बसी अरु केही भित्र गएर २५, २६ हजार जतिको धन माल डाँका गरी लगेका हुन, सो मध्ये विश्वनाथ, गंगवा, खेका, किशोरिया, सिरिया अर्जून, मनसीफ र वैजनाथ समेतलाई चिन्हे अरुलाई चिनिन भन्ने वादीका साक्षी चौधरी मण्डलको बकपत्र, सोही मिलानको रामचन्द्र मण्डल, राजेन्द्र मण्डल, रामखलन मण्डल, रमेसर मण्डल र जैसी मण्डल समेतका व्यक्तिहरूले गरेको बकपत्र ।

११.  अभियुक्तहरूसंग पूर्व अवस्था देखि नै रिसइवी भई राखेको हुँदा डाँका जस्तो जघन्य अपराधमा साविती सबुद प्रमाणको अभावमा शंकाको भरमा सजायँ गर्दा न्यायोचित नहुँने हुँदा अभियुक्त प्रतिवादीहरूले सफाई पाउने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०३७।३।२८।६ को धनुषा जि.अ. को फैसला ।

१२.  शुरुको फैसलामा चित्त बुझेन, दावी अनुसार सजायँ गरिपाउँ भनी वादी श्री ५ को सरकारको तर्फबाट म.क्षे.अ. मा परेको पुनरावेदनपत्रमा विपक्षीहरू झिकाउने आदेश भएको रहेछ ।

१३.  जाहेरवालाको घरमा डकैतीको वारदात भए गरेको कुरामा कुनै सन्देह छैन, सो डकैती वारदात हुँदा सरिक हुने डाँकाहरू भनी देख्ने चस्मदिद जाहेरवाला मधुसुदन पाण्डे, चौधरी मण्डल, राजेन्द्र दुवे, सुरेन्द्र मण्डल, रमेसर मण्डल, रामलखन मण्डल, जैसी मण्डल समेतका व्यक्तिहरूले अदालतमा आई प्रष्ट रुपमा बकपत्र गरिदिएको देखिन्छ । उता प्रतिवादीका साक्षीहरूले जाहेरवालाको घरमा डाँका वारदात भएकै छैन भनी भनेको देखिन्छ । यसरी जाहेरवालाको घरमा डाँका वारदात भएको कुरा प्रतिवादी स्वयंले पनि खण्डन गर्न नसेको यस्तो अवस्थामा केवल भेष बदली डाँकाको वारदात प्रतिवादीहरूले गरेको नहुनु पर्ने भनी अनुमान  लगाई प्रतिवादीहरुलाई सफाई दिने गरी गरेको शुरु धनुषा जि.अ. को फैसला मनासिब भन्न सकिएन । प्रतिवादीहरूले डाँका वारदात गरेकै हुँदा धनुषा जि.अ. को इन्साफ उल्टी हुन्छ भनी म.क्षे.अ. बाट भएको फैसला रहेछ ।

१४.  सो फैसला उपर स.अ. मा मैले पुनरावेदनको अनुमतिको माग गर्दा क्षे.अ. को निर्णयमा त्रुटि नभएको भन्दै अस्वीकार गरिएकोले कानूनको ठाडो उल्लंघन गरी सबुद प्रमाणको उपेक्षा तथा नजीरको प्रतिकूल हुने गरी भएको सो निर्णयमा चित्त बुझेन, इन्साफ जाँच गरिदिनु भन्ने हु.प्र. बक्स गरिपाउँ भन्ने निवेदन प्रतिवादी वैजनाथ मण्डलले दिएको विन्तिपत्रमा व्यहोरा साँचो भए म.क्षे.अ. बाट छिनिएको यसमा लेखिएको डाँका मुद्दाको मिसिल झिकाई इन्साफ जाँची कानून बमोजिम गरी निर्णय गर्नु भनी हु.प्र. बक्स भएको रहेछ ।

१५.  यस्मा वारदात मिति भन्दा ६ दिनपछि मात्र हुलाकद्वारा जाहेरी दर्खास्त परेको देखिन्छ । जाहेरी दर्खास्त र जाहेरवालाले अदालतमा गरेको बकपत्र एकै मिलानको देखिँदैन । संगै सुत्ने भनिएका व्यक्तिलाई अदालतमा उपस्थित गराइएको छैन, जाहेरी तथा चस्पदिद व्यक्तिको भनाईमा एकरुपता छैन । अतः यस्तो अवस्थामा प्र.वैजनाथ मण्डललाई डाँका गरेको ठहर गरेको म.क्षे.अ. को इन्साफ फरक पर्ने देखिएकोले अ.बं. २०२ नं. बमोजिम महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयलाई सूचना दिई नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने यस अदालत संयुक्त इजलासबाट भएको आदेश ।

१६.  नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएका प्रस्तुत मुद्दाको मिसिल अध्ययन गरी निवेदक वैजनाथ मण्डलको तर्फबाट रहनु भएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री वासुदेवप्रसाद ढुंगाना र अधिवक्ता श्री प्रकाश वस्ती तथा विपक्षी तर्फबाट उपस्थित हुनभएका विद्वान उप-न्यायाधिवक्ता श्री वलराम के.सी.ले गर्नु भएको बहस समेत सुनियो ।

१७.  निवेदकतर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ताले जाहेरवालाको घरमा डाँका वारदात भएकै छैन । किनकी यदि डाँका वारदात भएको भए घटनाबाट पीडित पक्षले आफू घटनाबाट प्रभावित भइसकेपछि ७।८ दिनसम्म जाहेर नगरी बसेका र ७।८ दिनपछि जाहेर गरे पनि सामान्य रुपले हुलाकबाट जाहेरी दर्खास्त दिएको निजको क्रियाबाट एउटा नभए नगरेको वारदात घटना श्रृजना गरिएको भन्ने प्रष्टै देखिन्छ । जुन कुरालाई जाहेरवालाले दिएको जाहेरी र निजले अदालतमा बयान गरेको कुरा एक आपसमा नमिली फरक भएको तथ्यले पनि पुष्टि मिलेकै छ । त्यस्तै विद्वान अधिवक्ताले मेरो पक्ष यी निवेदक जाहेरवाला निर्दोष छन् । वारदात घटना काल्पनिक बनावटी हो भन्ने कुरा स्वंय घटानबाट पीडित व्यक्तिले भनेको कुरा एक आपसमा नमिल्नु, वादीका साक्षीहरूले भनेको कुराहरू पनि एकले भनेको कुरा अर्को संग मिल्न नजानुबाट स्पष्ट भएकै छ । यदि सत्य साँचो किसिमले वारदात भएकै भए त्यसरी एकले भनेको कुरा अर्कोसंग फरक पर्ने अवस्था पर्दैन र एकैजनाले एक ठाउँमा व्यक्त गर्दा नमिली फरक देखिएबाट यो एउटा श्रृजित काल्पनिक वारदात हो । तसर्थः शंकारहित सबुद प्रमाणको अभाव परेको स्थिति हुँदा म.क्षे.अ. को फैसला मिलेको छैन, प्र.बैजनाथले सफाई पाउनु पर्छ भनी भन्नुभयो भने विपक्षीतर्फबाट उपस्थित विद्वान उप-न्यायाधिवक्ताले कसैले पनि पहिले भनेको कुरा धेरै समय वितेपछि भन्नुपर्दा सामान्य कुरा तलमाथि पर्न स्वभाविकै हुन्छ । यसै गरी जाहेरवाला र वादी पक्षका साक्षीहरूले भनेको कुरामा सामान्यतया सानातिना कुरा तलमाथि परे पनि डाँका वारदात भएकै हो, डाँका गर्नेमा यी वैजनाथ मण्डल समेत थिए भनी भनेको कुरा अलिकति फरक परेको छैन, सबैको एक आपसमा बकेको लेखेको कुरा मिलेकै छ भने यस स्थितिमा जाहेरवालाको, वादीका साक्षीहरूको भनाई एक आपसमा मिल्न आएन भन्न मिल्दैन । प्रत्यक्षदर्शी व्यक्तिहरूले वकी लेखिदिएको कुरा समेतको आधारमा भएको म.क्षे.  अ. को फैसला मिलेकै हुँदा सोही इन्साफ सदर हुनपर्छ भनी भन्नुभयो ।

१८.  पक्ष विपक्षी तर्फबाट बहसमा उपस्थित विद्वानहरूले व्यक्त गर्नु भएको उल्लेखित बहस जिकिरलाई समेत ध्यानमा राखी इन्साफतर्फ विचार गर्दा शुरुको इन्साफ उल्टाई गरेको म.क्षे.अ. को इन्साफ मिले नमिलेको के हो ? सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुन आयो ।

१९.  यस्मा प्रतिवादी मध्येका यी वैजनाथ मण्डलले समेत अदालतमा बयान गर्दा जाहेरवालाको घाउ जाँच भएको कुरालाई स्वीकार गरी बयान गरेकोले वारदात भएको कुरालाई खण्डन गर्न सकेको भन्न मिल्ने अवस्था देखिँदैन । वारदात गरेको कुरा जाहेरी दर्खास्त, जाहेरवालाको बकपत्र, सरजमीन मुचुल्का र चस्मदिद व्यक्तिहरूको कथनबाट देखिएकै छ । डाँकाको वारदात देख्ने भनिएका चस्मदिद व्यक्ति जाहेरवाला बाहेकका अन्य व्यक्ति चौधरी मण्डल, १ रामचन्द्र दुवे, राजेन्द्र मण्डल, रमेसर मण्डल रामलखन मण्डल र जैसी मण्डल समेतका व्यक्तिहरूले अदालतमा समेत आई बकपत्र गर्दा डाँका वारदात भएकै हो, सो वारदातमा सरिक हुने व्यक्ति मध्ये प्रतिवादी वैजनाथ मण्डल समेत थिए भनी आफ्नो बकाईमा फरक नपारी बकी लेखाई दिएको देखिन्छ । निजहरूले बकपत्र गर्दा भनेका कुराहरूमा भिन्नता आएको छ भनी निवेदक तर्फका विद्वान अधिवक्ताले उठाउनु भएको प्रश्नका सम्बन्धमा एकपटक आफूले बके भनेको कुरा अक्षरस त्यहि नै हुनुपर्छ भन्नु स्वभाविक हुन सक्ने देखिन आउँदैन । एक पटक व्यक्त गरी सकेको कुरा पुनः केही समयपछि व्यक्त गर्नुपर्दा सामान्य फेरबदल हुँदैमा त्यसलाई आफैले भनेको कुरा एक आपसमा बाझियो भनी भन्न मिल्ने देखिँदैन । यसरी अक्षरको फेर बदल हुन जानु सामान्य कुरा हो । डाँका वारदात भएकै हो डाँका वारदात गर्नमा प्रतिवादी मध्येका वैजनाथ समेत सरिक थिए भन्ने कुरामा कसैको पनि र कहिंपनि भिन्नता भई फरक परेको देखिन आउँदैन । यसरी डाँकाहरूलाई मौकैमा देखे चिनेको भनी चस्मदिद व्यक्तिहरूले अदालतमा समेत प्रष्ट रुपमा बकपत्र गरी लेखाई दिएको अवस्थामा डाँका वारदात भएको छैन भनी स्वयं प्रतिवादीहरूले नै खण्डन गर्न नसकेकोमा प्रतिवादीहरूका साक्षीले जाहेरवालाको घरमा डाँका वारदात नै भएको छैन भनी लेखि दिएको भरमा नै यी प्र. मध्येका वैजनाथ मण्डलले डाँका वारदात नगरेको होला भनी भन्न मिल्ने नदेखिँदा प्र. मध्येका यी वैजनाथ मण्डल समेतले जाहेरवालाको घरमा डकैती गरेको ठहर्‍याई गरेको म.क्षे.अ. को फैसला मिलेकै हुँदा इन्साफ मनासिब ठहर्छ । मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.प्रचण्डराज अनिल

 

इतिसम्वत् २०४४ साल श्रावण १७ गते रोज १ शुभम् ।

