निर्णय नं. १९७८ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
निर्णय नं. १९७८ ने.का.प. २०४१ अङ्क ४
डिभिजन बेञ्च
इजलाश
माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा
माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा
सम्वत् २०३९ सालको रिट नम्बर ११४०
विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
निवेदक : का.जि. का.न.पं. वडा नं. २३ ओम बहाल बस्ने बाबुराम श्रेष्ठ
विरूद्ध
विपक्षी : प्रधानपञ्च कमल चित्रकार, काठमाडौं न.पञ्चायत मुकाम धर्मपथ
का.जि. का.न.पं. वडा नं. १० भिमसेन गोला बस्ने डिम्फुटी शेर्पा
आदेश भएको मिति : ०४०।५।६।२ मा
§ हक बेहक उपस्थित भएको जग्गामा नक्सा पास हुने ठहर्याएको नगरपञ्चायतको निर्णयमा नगरपञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९(२) को त्रुटि देखिने ।
(प्रकरण नं. १०)
निवेदक तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्त
विपक्षी तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री सर्वज्ञरत्न तुलाधर
उल्लेखित मुद्दा : x
आदेश
न्या. त्रिलोकप्रताप राणा : नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषण वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश पूर्जि जारी गरी विपक्षी काठमाडौं नगरपञ्चायतको मिति २०३९।८।१० को निर्णय बदर गरिपाउँ भनी रिट निवेदन मिति २०३९।९।४।१ मा दर्ता भएको रहेछ ।
२. संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यस प्रकार छन् : पूर्व ९। आफ्नै जग्गा र सो देखि पूर्व ऐ ऐ बस्ने छिटि सेर्पाको जग्गा पश्चिम उत्तर तर्फ ३। बीचमा दक्षिणतर्फ ३–० आफ्नै जग्गा पर्खाल र सो देखि पश्चिम शंकरप्रसाद ढकालको जग्गा उत्तर ८।० आफ्नै जग्गा पर्खाल र सो देखि उत्तर ऐ ऐ बस्ने परस प्रधानको जग्गा दक्षिण ३९।६ आफ्नै जग्गा पर्खाल र सो देखि दक्षिण ऐ ऐ बस्ने टेकराज गिरीको जग्गा यति ४ किल्ला भित्रको का.न.पं. वडा नं. १० अन्तर्गत का.जि. भिमसेनगोलाका जग्गा मेरा नाउँमा काठमाडौं मालपोत कार्यालयमा दर्ता भएको कि.नं. ९४५ को जग्गा रोपनी ०–६–२ मध्येको जग्गामा पूर्व मोहडा गरी साइड प्लानमा देखाएको ठाउँमा तल्ला १ कोठा ४ छाना ढलान गरी माटो र सिमेन्टले गारो जोडी नेपाली ढाँचाबाट प्रेसित नक्सा बमोजिमको घर बनाउन पाउँ निस्साको हकमा लालपूर्जाको नक्कल पेश गरेको छ भन्ने वादी डिम्फुटी सेर्पाको नक्सा दर्खास्त र हामीहरूको साविक देखिको देवल गुठी जग्गालाई विपक्षीले धर्मलोप गरी जग्गामा घर बनाउन लागेकोले हामीहरूको गुठीको जग्गामा घर बनाउन नक्सा पास कार्य स्थगित गरी घर बनाउन रोक्का गरिपाउँ भनी नगरपञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९ को उपदफा (२) अन्तर्गत यो उजूरी निवेदन गर्न आएको छु भन्ने बाबुरामको उजूरी रहेछ वादीले पेश गरेको नक्सा बमोजिम घर बनाउन पाउने ठहर्छ भन्ने समेत विपक्षी काठमाडौं नगरपञ्चायतले निर्णय गरेको रहेछ ।
३. विपक्षी प्रधानपञ्चलाई नक्सा पास गर्ने परम अधिकार दिएको छैन । नगरपञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९(२) मा उजूरबाट घर बनाउने जग्गामा तेरो मेरो परी हक बेहक छुट्याउन पर्ने देखिन आएमा अदालतबाट हक बेहक छुट्याई आएपछि मात्र नक्सा पासका कारबाही गर्न पर्ने गरी सम्बन्धित व्यक्तिहरूलाई सो कुराको सूचना दिनु पर्छ भन्ने कानूनी प्रावधान गरेको छु । विपक्षी मध्येको डिम्फुटी सेर्पाले घर बनाई पाउँ भनी दिएको दर्खास्तको सम्बन्धमा मैले समयमा नै उजूरी निवेदन दिई काठमाडौं नगरपञ्चायतबाट तारिखमा बसेको व्यक्तिलाई जग्गामा हक बेहकको प्रश्न समावेश हुँदाहुँदै त्यसको ख्यालै नराखी नगरपञ्चायत ऐन, २०२१ को दफा ४९(२) को देखादेखी उल्लंघन गरी गरेको निर्णय स्वयं बदरभागी छ ।
४. त्यति मात्र होइन विपक्षी प्रधानपञ्चले फैसला गर्ने दिन मेरो तर्फबाट दर्ता बदर समेत मुद्दा काठमाडौं जिल्ला अदालतमा चलिरहेको व्यहोरा उल्लेख गरी नक्सा पास गर्ने काम मुलतवी राखी पाउँ भनी मिति ०३९।८।१० मा निवेदन दिँदा त्यसको कुनै विवेचना मूल्याङ्कन नै नगरी घर बनाउन दिने ठहर्छ भनी अ.बं.१८४ क को त्रुटिपूर्ण फैसला गरेको छ । साथै डिम्फुटी सेर्पा समेतलाई काठमाडौं जिल्ला अदालतमा लिखत बदर मुद्दा दिई कारबाही चलिरहेको छ ।
५. विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने सिंगलबेञ्चको मिति ०३९।९।७।४ को आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ निम्न प्रकार छन् ।
६. नक्सावालाले घर बनाउन पाउँ भनेकोमा का.न.पं. वडा नं. ३ कि.नं. ९४५ को जग्गा देवल गुठीको जग्गा हुँदा नक्सा पास नहोस् भन्ने विपक्षीले यस पञ्चायतमा उजूर गरे पनि उक्त घर बनाउने भनेको जग्गा निज नक्सा दर्खास्तवालाको नाउँमा दर्ता भई ज.ध.प्र.पूर्जा पनि प्राप्त गरी तिरो तिरान समेत गरी आएको निस्सा देखिएको र न.पं.ऐन, २०१९ को दफा ४९ ले नक्सा पास गर्नको लागि त्यति सबूत प्रमाण भए पुग्ने भएकोले नक्सा पास गरी दिएको हो । घर बनाउने जग्गामा तेरो मेरो हक बेहक परेकोले नक्सा पास गरी दिन हुने थिएन भन्ने हकमा नक्सा पास गरिने भनेको कि.नं. ९४५ को जग्गा नक्सा दर्खास्तवालाको नाउँमा ०३९ साल आषाढमा कित्ताकाट भई ऐ श्रावण महीनामा मालपोत समेत तिरेको निस्सा पेश भएको देखिएको । त्यस्तो जग्गालाई विना आधार विपक्षीले देवल गुठी जग्गा भनी उजूर गर्दैमा हक बेहक परेको भनी कदापि भन्न मिल्दैन ।
७. दर्ता तिरो तिरान कहीँबाट बदर भएको नदेखिएको । पछि त्यसरी दर्ता तिरो भएको जग्गामा पनि बिना प्रमाण आधार कसैले उजूर गर्ना साथै हक बेहक पर्यो भनी भन्ने हो भने दर्ता तिरो तिरान हुनु गर्नुको पनि कुनै मतलब, महत्व र मान्यता हुने भएन । त्यसरी दर्ता तिरो तिरान भएको जग्गामा पनि एउटा उजूर पर्ना साथै घर बनाउन नदिने हो भने दर्तावालाको हकको कुनै सुरक्षा भएन । फेरि उजूर पर्ना साथै हक बेहकमा पठाउनु पर्दछ, घर बनाउन दिन हुँदैन भन्ने छैन । नगरपञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९(२) ले त्यस्तै उजूर हेरी हक बेहक परेको देखिएमा मात्र अदालतमा पठाउन सकिन्छ । यसबाट परेको उजूरबाट हक बेहक परे नपरेको विषय न.पं.ले विचार गर्न सक्ने भयो । प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकको निर्विवाद हक देखिएकोले हक बेहकमा पठाउनु पर्ने नदेखिएकोले नक्सा पास गरी दिने निर्णय गरी दिएको हो । नक्सा पास गरिएको दिन दर्ता बदर गरिपाउँ भनी मुद्दा का.जि. अ.मा चलिरहेको छ भनी निवेदन दिएको भन्ने कुरा पनि झुठ्ठा हो त्यस्तो निवेदन दिएको छैन । ०३९।५।१४ मा दिएको उजूरीमा त्यस्तो मुद्दा चलेको भन्ने कुरा लेखिएको छैन तसर्थ रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत काठमाडौं नगरपञ्चायतका का.मु.प्रधान अधिकृत ।
८. तारेखमा रहेका विपक्षी काठमाडौं नगरपञ्चायत तर्फका वारेस शिवध्वजलाई रोहवरमा राखी निवेदकतर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्तको र विपक्षी काठमाडौं नगरपञ्चायत तर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री सर्वज्ञरत्न तुलाधरको बहस समेत सुनियो ।
९. प्रस्तुत केशमा निवेदकको मागबमोजिमको आदेशजारी हुने नहुने के रहेछ निर्णय दिनुपरेको छ ।
१०. यसमा जुन जग्गामा घर बनाउन नक्सा पास गरिपाउँ भनी विपक्षी डिम्फुटी सेर्पाले काठमाडौं नगरपञ्चायतमा दर्खास्त दिनुभएको छ सो जग्गा हामीहरूको साविक देखिको देवल गुठीको भन्ने निवेदकको प्रतिवाद परेकोले नक्सा पास हुने ठहर्याएको जग्गामा हक बेहक सम्बन्धी प्रश्न उपस्थित भई विवादको जग्गा देखियो । यस्तो हक बेहक उपस्थित भएको जग्गामा नक्सा पास हुने ठहर्याएको नगरपञ्चायतको मिति २०३९।८।१० को निर्णयमा नगरपञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९(२) को त्रुटि देखिएकोले उक्त काठमाडौं नगरपञ्चायतको निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । नियमबमोजिम गरी फाइल बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. वासुदेव शर्मा
इति सम्वत् २०४० साल भाद्र ६ गते रोज २ शुभम् ।