निर्णय नं. २००३ - बन्दीप्रत्यक्षीकरण
निर्णय नं. २००३ ने.का.प. २०४१ अङ्क ५
डिभिजन बेञ्च
इजलाश
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वीबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव
सम्वत् २०४१ सालको रि.नं. २२४२
विषय : बन्दीप्रत्यक्षीकरण
निवेदक : का.जि. का.न.पं. वा.नं. ९ बत्तिसपुतली घर भै विपक्षी रामनन्दन मिश्रको छोरी श्रीमती मञ्जुकुमारी सिंहको हकमा ऐ ऐ बस्ने निजको पति प्रकाशबहादुर सिंह
विरूद्ध
विपक्षी : जिल्ला प्रहरी कार्यालय काठमाडौं
का.जि. का.न.पं. वा.नं. ९ बत्तिसपुतली घर भै रा.वा.वैंक काठमाडौं शाखा बिशाल बजारको एकाउण्टेण्ट रामनन्दन मिश्र
आदेश भएको मिति : २०४१।५।१२।३ मा
§ विवाह भई पति भइसकेको भन्न नसकिने व्यक्तिलाई पति हुँ भनी निजको हकमा रिट निवेदन दिने रिट निवेदकलाई निर्विवाद हक भएको देखिन नआएकाले रिट निवेदन खारेज हुने ।
(प्रकरण नं. १०)
निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री रोहिणीराज सिग्देल
विपक्षी तर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिबक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल र विद्वान वरिष्ठ अधिबक्ता श्री बासुदेव ढुङ्गाना
उल्लेखित मुद्दा : x
आदेश
न्या. पृथ्वीबहादुर सिंह : नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको तथ्य एवं जिकिर संक्षेपमा यस प्रकार रहेछ ।
२. विपक्षी रामनन्दन मिश्रकी छोरी मञ्जुकुमारीसँग एक वर्षदेखि प्रेम भई विवाह गर्ने दुवै पक्षको सहमति भएकोमा विपक्षी रामनन्दले विवाह गर्न इन्कारी गर्नुभएपछि विवाह दर्ता ऐन, २०२८ अनुसार विवाह दर्ता गरिपाउँ भनी काठमाडौं जिल्ला कार्यालयमा दुवैले निवेदन दिएको, द.नं. १३५६७ मा दर्ता छ । हाम्रो प्रेम विवाह भई मेरी श्रीमती मञ्जुकुमारी गर्भवती समेत भएकी छन् । बाल विवाह गरेको भनी विपक्षी रामनन्दन मिश्रले जि. प्र.का.मा उजूर गर्नु भई सो उजूरीको आधारमा मञ्जुकुमारीलाई ०४१।१।१५ मा जि. प्र.का.ले थुनामा राखी जबर्जस्ती कागज गराएको हुँदा जि. प्र.का.समेतलाई विपक्षी बनाई सर्वोच्च अदालतमा मञ्जुकुमारीको हकमा मैले बन्दीप्रत्यक्षीकरणको रिट दिएको इवीले जि. प्र.का.ले ०४१।२।३ मा मलाई समेत पक्राउ गरी लगी व्यहोरा थाहा नभएको लेखिएको कागजमा जबर्जस्ती करकापसँग सहिछाप गराइयो र जि. प्र.का.ले मञ्जुकुमारीलाई विपक्षी रामनन्दनको जिम्मा लगाई थुनामा रखाएपछि भेट्न जाँदा भेट्न नदिएकोले थुनुवालाई सिधा पानी दिई वा नदिई कसरी थुने थाहा छैन । विपक्षी रामनन्दनले गर्भवती मेरी श्रीमतीको अप्राकृतिक गर्भपतन गराउने दुराशय भावना समेत राखेकोले सो बाट पत्नीको ज्यान समेत जाने आशंका भएकोले जि. प्र.का.ले ०४१।१।१५ देखि तत्पश्चात मिति २०४१।२।३ देखि विपक्षी रामनन्दन मिश्रले गैरकानूनी थुनामा राखी मेरो पत्नीको नागरिक अधिकार ऐन, २०१२ को दफा ६(४) द्वारा प्राप्त स्वतन्त्रताको हक र नेपालको संविधानको धारा ११(१) र ऐनको उपधारा २(घ) को स्वतन्त्रता समेतको हक अपहरण गरी दिएकोले संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत बन्दी प्रत्यक्षीकरणको आदेश जारी गरी कानूनी एवं मौलिक हक प्रचलन गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन ।
३. विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने सिंगलबेञ्चको आदेशानुसार प्राप्त लिखितजवाफको व्यहोरा संक्षेपमा यस प्रकार रहेछ ।
४. रिट निवेदन जिकिर अनुसार रामनन्दनले यस कार्यालयमा कुनै निवेदन दिएको मञ्जु कुमारीलाई यस कार्यालयमा उपस्थित गराएको, थुनामा राखी जबर्जस्ती कागज गराएको भन्ने र निवेदक स्वयंलाई पक्राउ गरी यस कार्यालयले निजलाई करकापसँग कागज गराएको समेत केही होइन तसर्थ रिट खारेज होस् भन्ने समेत जि. प्र.का.को लिखितजवाफ रहेछ ।
५. मेरी छोरीसँग विपक्षको विवाह भएको छैन, गर्भिणी भएकी भन्ने, मैले बालविवाह सम्बन्धमा उजूर दिएको भन्ने र प्रहरीले थुनामा राखेको भन्ने समेत निवेदकको सम्पूर्ण अभिकथन झुठ्ठा हुँदा मञ्जुकुमारीलाई श्रीमती भनी निजको हकमा रिट निवेदन दिने हकै नभएको र मेरी छोरी मेरै घरमा छे बाबुको घरमा रहेकी छोरीलाई थुनामा राखेको भन्ने झुठ्ठा रिट निवेदन खारेज होस् भन्ने समेत रामनन्दन मिश्रको लिखितजवाफ ।
६. नियमबमोजिम पेश भएको प्रस्तुत रिट निवेदन अध्ययन गरी निवेदक तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री रोहिणीराज सिग्देलले विपक्षी रामनन्दन मिश्रकी छोरी मञ्जुकुमारीसँग मेरो पक्षको प्रेम भई दुवै पक्षको विवाह गर्न सहमत भएकोमा विपक्षी रामनन्दनले विवाह गर्न अस्वीकार गर्नुभएपछि मेरो पक्षको र निजको श्रीमती मञ्जुकुमारीले जि. का.काठमाडौंमा विवाह दर्ताको लागि दर्खास्त दिएका र उनीहरु बिच प्रेम विवाह भई मञ्जुकुमारी गर्भवती समेत भएकोले त्यस्तो व्यक्तिलाई पहिला प्रहरीले र पछि विपक्षी रामनन्दनले गैरकानूनी थुनामा राखी अप्राकृतिक गर्भपतन समेत गराउने सम्भावना भई सो बाट मेरो पक्षकी श्रीमती मञ्जुकुमारीको मृत्यु समेत हुने संभावना भएको गैरकानूनी थुनाबाट मञ्जुकुमारीलाई छुटकारा दिलाई पाउँ भन्ने समेत र विपक्षी कार्यालयतर्फबाट खटिई उपस्थित हुनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालले मञ्जुकुमारी र प्रकाशबहादुर सिंह बीच हालसम्म विवाह नभएको र स्वेच्छाले निजहरूले विवाह गर्न निजहरूको उमेर नपुगेको जिल्ला प्रहरी कार्यालयको थुनाबाट मञ्जुकुमारीलाई नराखेको र निज मञ्जुकुमारी बाबुको घरमा हुनाले यस्तो अवस्थामा बन्दीप्रत्यक्षीकरणको आदेश जारी हुनु आवश्यक नभएको हुनाले रिट खारेज होस् भन्ने समेत र लिखितजवाफवाला रामनन्दन मिश्रको तर्फबाट रहनु भएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री बासुदेव ढुङ्गानाले मञ्जुकुमारी र विपक्षी प्रकाश बहादुर सिंह बीच विवाह नभएको मेरो पक्षबाट कुनै प्रकारको उजूरी जि. प्र.का.मा नपरेको, मञ्जु कुमारीलाई प्रहरीले कहिल्यै पक्राउ नगरेको मञ्जुकुमारी गर्भिणी छिन् भन्ने रिट निवेदकको भनाई बिलकूल झुठ्ठा भएको र मञ्जुकुमारी आफ्नो बाबुको घरमा रहे बसेकी हुँदा गैरकानूनी थुनामा राखेको भन्ने झुठ्ठा रिट निवेदन खारेज होस् भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।
७. अब निवेदकको माग बमोजिम आदेश जारी गर्न मिल्ने नमिल्ने के रहेछ सोको निर्णय दिनुपरेको छ ।
८. निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा मेरी श्रीमती मञ्जुकुमारी सिंहलाई गैरकानूनी थुनाबाट मुक्त गरिपाउँ भनी निजको हकमा प्रकाशबहादुर सिंहको रिट निवेदन परेको देखिन्छ ।
९. रिट निवेदक प्रकाशबहादुर सिंहसँग कुनै प्रकारको विवाह भएको नहुँदा मञ्जुकुमारीलाई श्रीमती भनी निजको हकमा रिट निवेदन दिने हकै निवेदकलाई छैन भन्ने विपक्षी रामनन्दन मिश्रको लिखितजवाफ देखिन्छ ।
१०. अब रिट निवेदकलाई प्रस्तुत निवेदन दिने हकदैया प्राप्त छ छैन भनी हेर्दा रिट निवेदक प्रकाशबहादुर सिंहले मञ्जुकुमारीसित विवाह भएको भनी विवाह दर्ता प्रमाणपत्र पेश गर्न सकेको छैन, विवाह दर्ताको लागि दर्खास्तसम्म दिएको भनी निवेदक स्वयंले रिट निवेदनमा उल्लेख गरेको पाइन्छ । साथै अन्य कुनै प्रकारको विवाह भइसकेको छ भनी प्रमाणित गर्न पनि निजले सकेको छैन तसर्थ विवाह भई पति भइसकेको भन्न नसकिने व्यक्तिलाई पति हुँ भनी मञ्जुकुमारीलाई श्रीमती भनी निजको हकमा रिट निवेदन दिने रिट निवेदक प्रकाशबहादुर सिंहलाई निर्विवाद हक भएको देखिन नआएकोले रिट निवेदन खारेज हुने ठहर्छ फाइल नियमानुसार बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव
इति सम्वत् २०४१ साल भाद्र १२ गते रोज ३ शुभम् ।