निर्णय नं. २१२६ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. २१२६   ने.का.प. २०४१                   अङ्क ९

डिभिजन बेञ्च

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वीबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान

सम्वत् २०४० सालको रिट नं. १४५५

विषय : उत्प्रेषण

निवेदक : जिल्ला सुनसरी न.पं. वार्ड नं. २ बस्ने हुकुमचन्द्र अग्रवाल

विरुद्ध

विपक्षी : धरान नगरपञ्चायत सुनसरी

प्र.पं. कृष्ण कुमार रार्इ ध.न.पं. सुनसरी

ढ नं. वडाध्यक्ष शंकर प्रसाद आचार्य ऐ ऐ प्रहरी थाना धरान, सुनसरी

जि. सुनसरी धरान न.पं. वडा नं. ५ बस्ने रामावतार अग्रवाल

ऐ वार्ड नं. १३ बस्ने र्इन्द्र चन्द्र अग्रवाल

ऐ वार्ड नं. १ बस्ने राम औतार अग्रवाल

ऐ वस्ने चन्द्रिया भन्ने चन्द्रमान अग्रवाल

ऐ वार्ड नं. ५ बस्ने छविलाल दास अग्रवाल

आदेश भएको मिति :   २०४१।९।२३।१ मा

§  प्रधानपञ्चको अध्यक्षतामा बसेको बैठकबाट भएको मिलापत्र कागज र सो सम्बन्धमा भएका काम कारवाही समेत क्षेत्राधिकारको अभावमा त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर हुने ।

(प्रकरण नं. १४)

निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री हरिहर दाहाल

विपक्षी तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री गणेशराज शर्मा र विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ता श्री केदारप्रसाद शर्मा

उल्लेखित मुद्दा : x

आदेश

          न्या. पृथ्वीबहादुर सिंह : नेपालको संविधानको धारा १६।७१ अन्तर्गत आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त तथ्य एवं जिकिर यस प्रकार छ ।

          २.  विपक्षी मध्येका इन्द्रचन्द्र अग्रवालले धरान न.प.मा मिति ०३९।१०।२५ मा साझेदारीमा काम गरेकोमा लागेको रकम र मुनाफा समेत हुकुमचन्द्रले हिसाव गर्न आलटाल गरेको हुँदा हिसाव गरिपाउँ भनी निवेदन दिएकोमा विपक्षी प्रहरी थानाले पक्राउ गरी ०३९।११।९ मा ध.न.पं.मा बुझाएर । ध.न.पं.बाट विपक्षी शंकरप्रसादको अध्यक्षतामा समिति गठन गरिएछ । सो समितिले जटामसीको व्यापारबाट प्राप्त मुनाफा १,३०,५६५।८० मध्ये रु.६५,२८२। साँवा र रु.३४८१। ब्याज समेत जम्मा रु.६८७६३।९० म हुकुमचन्द्रले विपक्षी इन्द्रचन्द्रलाई दिनुपर्ने र सो रकम ध.न.पं.मा ०४०।१।२७ मा जम्मा गरी दिनुपर्ने गरी मिति ०४०।१।२६ मा निर्णय गर्‍यो । तर सो निर्णय गर्दा मलाई उपस्थित गराइएन । मैले सो निर्णय मात्र अस्वीकार गरेपछि मिति ०४०।२।९ गते पुनः प्रहरीको घेरामा राखी विपक्षी प्र.पं.को अध्यक्षतामा रु.६८७०१। लाई १५ किस्तामा एक किस्ताको रु.४५८०। का दरले बुझाउनु पर्ने रकम ध.न.पं.कार्यालयमा बुझाउनु पर्ने उल्लेख गरी तथाकथित मिलापत्र सरहको कागज गराइयो फलस्वरुप २ किस्ता असूल समेत गरी सकेको छ ।

          ३.  कानुनले तोकेको क्षेत्राधिकारको उल्लंघन गरी निर्णय गर्ने अधिकार कसैलाई हुँदैन । ध.न.पं.ले गरेका काम कारवाही अ.बं.३५ नं. समेतले बदरभागी छ । देवानी विषयको हर हिसाब दिलाई पाउँ भन्ने उजूरी लिई समिति गठन गरेको र समितिले गरेको निर्णय समेत अनाधिकार छ । समितिले कुन कानुन अन्तर्गतको अधिकार पाएको हो ? र गठनका श्रोत के हो ? उल्लेख गरिएको छैन । विपक्षीसँग मैले कुनै साझा व्यापार गरेको छैन । हरहिसाव लिनुपर्ने नै भए पनि अधिकार प्राप्त अदालतमा उजूर गर्नुपर्ने थियो । सो नगरी अनाधिकार पञ्चायतमा उजूर गरी प्रहरीको घेरा र त्रासमा मलाई राखी विपक्षी शंकरप्रसादको अध्यक्षतामा भएको मिति ०४०।१।२६ को निर्णय हामीबाट गराइएको मिति ०४०।१।२८ को अधिकार पत्र तथा विपक्षी प्र.पं.को अध्यक्षतामा गराइएको मिति ०४०।२।९ को कागज समेत अधिकार क्षेत्रको त्रुटि प्रष्ट हुँदा उत्प्रेषणको आदेश जारी गरी उक्त कागज तथा निर्णयहरू बदर गरी मबाट असूल गरिएको २ किस्ताको रकम फिर्ता दिनु भनी परमादेश समेत जारी गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन ।

          ४.  विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई आएपछि नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालतको सिंगलबेञ्चको आदेश ।

          ५.  व्यक्ति व्यक्ति बीचको विवादमा रिट जारी गर्न मिल्दैन प्रस्तुत विवादमा विपक्षीको र मेरो सहमति मञ्जूरनामा बाहेक नगरपञ्चायतको कुनै संलग्नता छैन । विपक्षी स्वयंले २०३९।११।९ मा न.पं.मा लेखिदिएको कागज र हामी दुवैले ०३९।११।१० मा लेखी दिएको मञ्जूरनामाको कुनै उल्लेख नगरी झुक्यान उत्पन्न गरी सफा हात नलिई निवेदन गरेको प्रष्ट छ । हामी दुवैको मञ्जूर गरी सहमत भए बमोजिमका मध्यस्थले गरेको निर्णय बमोजिम विपक्षीले २ किस्ता रकम बुझाई सकेको छ । न.पं.को क्षेत्राधिकारको कुरा उठाई निवेदन गरेको मात्र हो, न.पं.बाट कुनै निर्णय भएको छैन । निजको इच्छा विरुद्ध कागज गराइएको भए नालिस गर्ने कानुनी हक हुँदाहुँदै लिखत बदरको माग लिई रिट निवेदन गर्नु भएको छ । तसर्थ रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत विपक्षी इन्द्रचन्द्र अग्रवालको लिखितजवाफ ।

          ६.  मिति ०४०।१।१६ मा भएको निर्णयमा म सम्मिलित भएको थिएँ । हुकुमचन्द्रलाई उपस्थित नगराइएकोले उपस्थित गराउनु पर्दछ भन्ने जोड दिएको थिएँ । सो नगरी पहिले नै तैयार कागजमा मलाई सही गराइयो । हुकुमचन्द्र माथि अन्याय हुँदैछ भन्ने जानेर ०४०।२।९ को कागजमा साक्षी बस्न अस्वीकार गरें । तसर्थ मबाट कुनै अन्याय नभएकोले फुर्सद दिलाई पाउँ भन्ने समेत छविलालदास अग्रवालको लिखितजवाफ ।

          ७.  हुकुमचन्द्रलाई उपस्थित गराई दिनु भनी पत्रद्वारा अनुरोध भई आएकाले सहयोगार्थ ध.न.पं. मा उपस्थित गराएको साविकको पत्रबाट देखिन्छ भन्नेसमेत प्रहरीथाना धरानको लिखितजवाफ ।

          ८.  अन्य विपक्षीहरूले तामेल भएको सूचनाको म्याद गुजारी लिखितजवाफ पेश नगरेको रहेछन् ।

          ९.  यो रिट निवेदनको टुङ्गो नलागेसम्म यस सम्बन्धमा कुनै काम कारवाही नगर्नु नगराउनु भनी विपक्षी धरान न.पं.का नाममा अन्तरिम आदेश जारी गरिएको भन्ने समेत यस अदालत डि.बे.को मिति ०४०।८।१।५ को आदेश ।

          १०. यस अदालत डिभिजन बेञ्चको मिति ०४१।६।३०।३ का आदेश अनुसार धरान नगरपंचायतबाट सम्बन्धित मिसिल झिकाई प्राप्त हुन आएको रहेछ ।

          ११.  रिट निवेदक तर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री हरिहर दाहालले हर हिसाव दिलाई पाउँ भन्ने विषयको उजूरी लिई कारवाही गर्न पाउने अधिकार न.पं.लाई नहुँदा माग बमोजिमको आदेश जारी हुनु पर्दछ भन्ने समेत र विपक्षी इन्द्रचन्द्र अग्रवालको तर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री गणेशराज शर्मा र विपक्षी प्रहरी कार्यालयका तर्फबाट उपस्थित हुनु भएका विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ता श्री केदारप्रसाद शर्माले प्रस्तुत विवादमा नगरपंचायतको कुनै संलग्नता छैन र कुनै निर्णय भएकोले हैन निवेदन समेतले गरेको मञ्जूरनामा बमोजिमका मध्यस्तबाट निर्णय भएकोले रिट निवेदन खारेज हुनुपर्दछ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नु भयो ।

          १२. प्रस्तुत मुद्दामा रिट निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न पर्ने हो होइन सो कुरामा निर्णय दिनु परेको छ ।

          १३. निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा अदालतको आदेशानुसार धरान नगरपञ्चायतबाट झिकाई आएका मिसिल हेर्दा मिति ०३९।१०।२५ मा इन्द्रचन्द्र अग्रवालले हर हिसाव मिलाई पाउँ भनी ध.न.प.का.प्र.पं.समक्ष उजूरी निवेदन दिएको र उक्त निवेदनमा “सम्बन्धित व्यक्तिहरूलाई प्रमाण सहित झिकाई कारवाही गर्ने” भन्ने आदेश भई प्रस्तुत विवादको कारवाही शुरु भएको देखिन्छ । सो कारवाहीको सिलसिलामा धरान नगरपञ्चायतले हुकुमचन्द्र अग्रवाललाई उपस्थित गराई दिनु भनी प्रहरी थाना धरानलाई मिति ०३९।११।३ मा पत्र लेखी पठाएको र सोही आधारमा प्रहरी थाना धरानले निज हुकुमचन्द्र अग्रवाललाई पक्री ध.न.पं.मा उपस्थित गराएको भन्ने प्रहरी थाना धरानको मिति ०३९।११।९ को र मिति ०४०।२।९ को पत्रबाट देखिन आउँछ । त्यसै कारवाहीको सिलसिलामा शंकरप्रसाद आचार्यको अध्यक्षतामा गठित समितिले हर हिसाव गरी रु.६८७६३।९० हुकुमचन्द्रले दिनु पर्ने ठहराई मिति ०४०।१।२६ मा निर्णय गरेको र सोही निर्णयको आधारमा धरान नगरपञ्चायतका प्र.पं.कृष्णकुमार राईको अध्यक्षतामा बसेको बैठकले जम्मा रु.६८७०१। हुकुमचन्द्र अग्रवालले इन्द्रचन्द्र हग्रवाललाई बुझाउनु पर्ने गरी ०४०।२।९ मा मिलापत्र कागज भएको देखिन्छ र सो बमोजिम २ किस्ता रकम बुझाई सकेको भन्ने समेत देखिन्छ ।

          १४. यसरी व्यक्ति व्यक्ति बीचको लेनदेन कारोबारको हरहिसाव दिलाई पाउँ भन्ने विषयको उजूरीलाई कारवाही गर्न पाउने अधिकार विपक्षी नगरपञ्चायतलाई भएको देखिँदैन । उक्त विवादमा नगरपञ्चायतको संलग्नता छैन विपक्षीतर्फका कानुन व्यवसायीको बहस भएकोमा विपक्षी नगरपञ्चायतले प्रहरी थाना धरानलाई पत्र लेखी सोही आधारमा प्रहरी थानाले रिट निवेदक हुकुमचन्द्र अग्रवाललाई पक्राउ गरी न.पं.मा दाखिल गरेको साथै दोस्रो किस्ताको रु.४५८०। बुझाएको भर्पाई न.पं.को रोहवरमा भएको भन्ने समेत मिसिलबाट देखिन आउँछ । यस्तो अवस्थामा आफूलाई अधिकार नभएको विषयको उजूरी लिई वडाअध्यक्ष शंकरप्रसाद आचार्यको अध्यक्षतामा समिति गठन गरी सोही समितिबाट मिति ०४०।१।२६ मा भएको निर्णय र सो निर्णयलाई आधार मानी विपक्षी धरान नगरपञ्चायतका प्रधानपञ्चको अध्यक्षतामा बसेको बैठकबाट भएको मिति ०४०।२।९ को मिलापत्र कागज र सो सम्बन्धमा भएका काम कारवाही समेत क्षेत्राधिकारको अभावमा त्रुटिपूर्ण हुँदा उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । जानकारी निमित्त आदेशको प्रतिलिपि र झिकाई आएको मिसिल समेत विपक्षी नगरपञ्चायत धरानमा पठाई फाइल नियमानुसार बुझाई दिनु ।

         

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या. हरगोविन्द सिंह प्रधान

 

इति सम्वत् २०४१ साल पौष २३ गते रोज १ शुभम् ।