निर्णय नं. २८०२ - सवारी ज्यान
निर्णय नं. २८०२ ने.का.प. २०४३ अङ्क ७
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी
माननीय न्यायाधीश श्री हिरण्येश्वरमान प्रधान
सम्वत् २०४२ सालको फौ.पु.नं. ४२७
फैसला भएको मिति : २०४३।७।१०।२ मा
पुनरावेदक/प्रतिवादी : काभ्रे कारागार धुलिखेलमा थुनामा रहेको कृष्णबहादुर थापा मगर
विरुद्ध
विपक्षी/वादी : गंगाप्रसादको जाहेरीले श्री ५ को सरकार
मुद्दा : सवारी ज्यान
(१) घटनास्थलमा सडकको उत्तरपट्टि घाँसमा १० फिटसम्म मोटरमा अचानक ब्रेक लागी परेको डाम देखिएको भन्ने उल्लेख भएकोबाट प्रतिवादीले चलाएको बस आफ्नो नियन्त्रणमा रहने सम्मको रफ्तारमा रहेको भन्न सकिने अवस्था नरहने ।
(प्रकरण नं. २१)
(२) आफ्नो नियन्त्रणमा नरहने रफ्तारमा दायाँ साइडबाट गाडी चलाई ल्याउनुबाट मानिस मर्न सक्ला भन्ने अन्जाम गर्न नसकेको भन्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. २१)
पुनरावेदक/प्रतिवादीतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री दमन ढुंगाना
विपक्षी/वादीतर्फबाट : विद्वान उपन्यायाधिवक्ता श्री वुद्धिप्रसाद रेग्मी
फैसला
न्या.हिरण्येश्वरमान प्रधान : मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर कृष्णबहादुर थापाको पुनरावेदन परी पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त व्यहोरा यसप्रकार रहेछ ।
२. ०४१।६।४ गते दिउँसो अन्दाजी २ बजेको समयमा चरिकोटबाट काठमाडौंतर्फ आई रहेको बा.अ.ख. २५१ नं.को भाडा बसले साँगा नासिका स्थान गा.पं.वार्ड नं. १बस्ने तुलसीप्रसाद धौगोडालाई किची मृत्यु भएको हुँदा कानुन बमोजिम कारवाही गरी पाउँ भन्ने प्रहरी जयप्रकाशको ०४१।६।४ को प्रतिवेदन ।
३. बाटोको उत्तर छेउमा लडी मरी रहेको लासको दाहिने गोडाको अगाडि पट्टिको भागमा छाला उक्काइएको र दाहिने काखीमा करङ भाचिएको जस्तो, कट्टिको अगाडि पट्टि २½ इन्च लम्बाई र १½ इन्च चौडाइको भित्रसम्म प्वाल घाउ भएको, मृतकको दाहिने कोखामा करङ भाँचिए जस्तो देखिएको भन्ने समेतको लाश प्रकृति मुचुल्का ।
४. मृतक तुलसीप्रसाद धानको बोरा सहितको भारी बोकी बाटो काट्न लाग्दा बसको स्टेरिङ काटी बायाँ पारी लान लाग्दा मृतक पुनः दौडिंदा ठक्कर लाग्न गई तुलसीप्रसादको मृत्यु हुन गएको भन्ने समेत कृष्णबहादुरको प्रहरीमा भएको बयान कागज ।
५. वा.अ.ख. २५१ नं.को किला पूर्जा समेत केही नभएको भन्ने प्र.ज.शिवबहादुरको प्रतिवेदन ।
६. मेरो दाजु तुलसीप्रसादलाई बा.अ.ख. २५१ नं.को भाडा बसले लापरवाही साथ हाँकी सडकको छेउमा हिंडी रहेको बेला ठक्कर दिई मारी भागेको हुँदा कारवाही गरी पाउँ भन्ने गंगाप्रसादको जाहेरी दर्खास्त ।
७. ०४१।६।४ गतेको दिउँसो २ बजेको समयमा भैसेपाटीनेर गाडी पुग्दा बस सडकको दाहिनेतर्फ लाग्यो र ब्रेक लाग्यो, हेर्दा तुलसीप्रसाद ठक्कर लागी लडी सकेछ भन्ने समेतको खलासी रामकुमारले प्रहरीमा गरेको कागज ।
८. लापरवाहीसाथ हाकेको बसले सडकको उत्तर छेउमा हिंडिरहेको तुलसीप्रसादलाई ठक्कर दिई ढाली किची मारेको हो भन्ने समेतको सरजमीन मुचुल्का ।
९. सवारी चालक कृष्णबहादुर थापा मगरलाई मुलुकी ऐन ज्यानसम्बन्धीको १३(३) नं. अनुसार सजायँ हुन र मृतकको हकदारलाई सवारी ऐन, २०२० को दफा ५४ को उपदफा (१)(क) अनुसार क्रिया खर्च र क्षतिपूर्ति चालकबाट भराई पाउन माग गरिएको प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी ।
१०. ०४१।६।४ गते चरीकोटबाट काठमाडौं आउन लागेको मैले चलाएको २५१ नं.को बस भैसेपाटीनेर आई पुग्दा मृतक तुलसीप्रसादले धानको भारी बोकी सडकमा हिंडीरहेका रहेछन् । गाडीको स्पीड ४०–४५ थियो । मैले रंग साइड पारी किच्नको कारण बायाँ साइडबाट मानिस हिंडिरहेकोमा गाडी नजिक पुग्ना साथै मृतकले दौडेर दायाँतर्फ गएको कारणबाट ठक्कर लाग्न गई दुर्घटना भएको हो । मादक पदार्थ खाएको थिइन । मलाई पिट्ने विचार गरेकाले गाडी लिई काठमाडौं बसपार्क आई यात्रु छाडी ट्राफिकमा गई बसेको हो । मृतकलाई चिनेको र रीसइवी छैन । भवितव्यबाट दुर्घटना भएको हो भन्ने समेत चालक प्र.कृष्णबहादुर थापाको अदालतमा गरेको बयान ।
११. मार्ने नियतले नै किची मारेको हो भन्ने समेत जाहेरवाला गंगाप्रसादले अदालतमा गरेको बकपत्र ।
१२. चालकले लापरवाही साथ बस चलाई रंग साइडमा लगी तुलसीप्रसादलाई मारेको भनी सरजमीनका टेकबहादुर समेत जवान १० ले एकै मिलानको बकपत्र गरेको ।
१३. प्रहरीमा गरेको बयान राजीखुशीबाट गरेको होइन । मृतकले बाटो काट्दा बसले ठक्कर लागी मानिस सडकको बायाँ साइडमा लड्यो, गाडी आफ्नै साइडमा थियो, भन्ने समतेको खलासी रामकुमार खत्रीले अदालतमा गरेको बयान ।
१४. सवारी ऐनको दफा ४६ बमोजिम रु.५००।– र दफा ५१ बमोजिम रु.२०००।– प्र. लाई जरिवाना हुने र दफा ५४(१) बमोजिम क्रिया खर्च रु.२,०००।– क्षतिपूर्ति रु.६,०००।– समेत भराई दिने ठहर्छ । ज्यानसम्बन्धीको १३(३) को दावी हुँदा साधक सदरको लागि पठाउने ठहर्छ भन्ने समेतको का.प.जि.अ.को फैसला ।
१५. उक्त फैसला उपर श्री ५ को सरकारको म.क्षे.अ.मा पुनरावेदन परी झगडिया झिकाउने आदेश भएको ।
१६. लापरवाही साथ गाडी हाँकी मानिस मारेको सबूद प्रमाणबाट समर्थित भएको देखिएकोले वादी दावी बमोजिम कसूर गरेको ठहर्छ । ज्यानसम्बन्धीको १३(३) नं. को सजायँ चर्को पर्ने देखिएकोले १० वर्ष कैदको सजायँ हुनुपर्ने राय पेश गरी म.क्षे.अ.बाट मिति ०४२।७।१८ मा भएको फैसला ।
१७. उक्त म.क्षे.अ.को फैसला उपर प्र.कृष्णबहादुरको यस अदालतमा पुनरावेदन पर्न आई डिभिजनबेञ्च समक्ष पेश हुँदा विपक्षी श्री ५ को सरकारलाई झिकाउने आदेश भएको रहेछ ।
१८. नियम बमोजिम पेशी सूचीमा चढी आज पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दामा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला मिले नमिलेको के रहेछ भन्ने कुराको निर्णय दिनु परेको छ ।
१९. निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा क्षेत्रीय अदालतबाट प्रतिवादी कृष्णबहादुरलाई ज्यानसम्बन्धीको १३(३) नं. बमोजिम सजायँ गर्ने ठहर्याई सो सजायँ गर्दा चर्को पर्ने भएकोले १० वर्ष मात्र कैदको सजायँ हुनुपर्ने राय समेत व्यक्त गरी पठाएकोमा प्र.कृष्णबहादुरको पुनरावेदन परी पेश भएकोमा सवारी ऐन, २०२० को दफा ५१ को अवस्था विद्यमान नहुँदा क्षेत्रीय अदालतको ठहर निर्णय नमिल्ने भन्ने समेत यस अदालत डिभिजनबेञ्चबाट आदेश भई विपक्षी झिकाई पेश हुनआएकोमा पुनरावेदकतर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री दमन ढुंगाना तथा श्री ५ को सरकार तर्फबाट विद्वान उपन्यायाधिवक्ता श्री बुद्धिप्रसाद रेग्मीले गर्नुभएको बहस समेत सुनी इन्साफतर्फ विचार गरिएमा लाश प्रकृति मुचुल्काबाट मर्ने तुलसीप्रसाद सडकको उत्तर तथा बसको दायाँ साइडमा दुर्घटना परी मरेको देखिएकोमा कुनै विवाद देखिन आउँदैन ।
२०. अब सो दुर्घटना के कसरी पर्न गएको हो भन्नेतर्फ विचार गरेमा अभियुक्तले प्रहरी र अदालतमा बयान गर्दा समेत मर्ने तुलसीप्रसाद भारी बोकी बाटो काट्न लाग्दा निजलाई छलाई लाने नियतले मोटर गल्ती साइडबाट लिई जाँदा निज पुनः दौडी आएकोबाट ब्रेक हान्दा समेत ठक्कर लाग्न गई मर्न गएको भनी देखाएकोबाट निजको तर्फबाट बहसमा उपस्थित हुने विद्वान अधिवक्ताले जिकिर लिए बमोजिम होशियारी साथ गाडी चलाएको हो कि भन्ने देखिन आउँछ । तर मौकामा भएको सरजमीन र अदालतमा उपस्थित हुने सरजमीनका मानिसहरूको बकपत्रबाट मर्ने तुलसीप्रसादको घर खेत सडकको उत्तरतर्फ रहेको र निजले भारी बोकी घरतर्फ जाँदा प्रतिवादीको भनाई बमोजिम बाटो काटी जानु पर्ने कुनै अवस्था देखिन नआएको र सरजमीनको अदालतमा उपस्थित हुने सबै व्यक्तिहरूको बकपत्रबाट मर्ने तुलसीप्रसाद बसको दाहिना साइडमा सडकको उत्तरपट्टि किचीई मरेको भन्ने देखिन आएको सो कुरा प्रतिवादीको प्रहरीको कागजमा निजलाई किचे पछि बस ब्याक गरी मर्नेलाई दाहिनेतर्फ छाडी गएको भन्ने भनाईबाट पनि देखिन आएकोबाट प्रतिवादी तर्फको जिकिर बमोजिम मर्नेले बाटो काट्दाको अवस्था सो दुर्घटना भएको भन्न मिल्ने देखिन आएन ।
२१. घटनास्थलको जाँचबाट घटनास्थलमा सडकको उत्तरपट्टि घाँसमा १० फिटसम्म मोटरमा अचानक ब्रेक लागी परेको डाम देखिएको भन्ने उल्लेख भएकोबाट प्रतिवादीले चलाएको सो भाडा बस आफ्नो नियन्त्रणमा रहने सम्मको रफ्तारमा रहेको भन्न सकिने अवस्था नरहेको हुँदा २०३१ सालमा नै मोटर चलाउन लाइसेन्स पाएको प्रतिवादीले आफ्नो अगाडि भारी बोकेको मानिस आएको देख्दा देख्दै आफ्नो नियन्त्रणमा नरहने रफ्तारमा दायाँ साइडबाट गाडी चलाई ल्याउनुबाट मानिस मर्न सक्ला भन्ने अन्जाम गर्न नसकेको भन्न मिल्ने देखिन आउँदैन अतः प्रतिवादी र मर्नेको बीचमा मार्न पर्ने सम्मको कुनै रीसइवी नदेखिए पनि सवारी ऐन, २०२० को दफा ५१ मा व्यवस्था भए बमोजिमको लापरवाहीबाट गाडी हाँकी दुर्घटना पर्न गई मर्ने तुलसीप्रसाद मर्न गएको देखिन आएकोले पुनरावेदनतर्फको बहस जिकिर मनासिब नदेखिई श्री ५ को सरकारतर्फको बहस जिकिर मनासिब देखिन आएकोले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतबाट प्रतिवादीलाई ज्यानसम्बन्धीको १३(३) नं. बमोजिम जन्मकैद गर्ने ठहर्याएको भए पनि मार्न पर्ने सम्मको कुनै रीसइवी नदेखिई बाटोमा हिंडेको निज तुलसीप्रसादलाई बचाई लाने उद्देश्य राखिकन मोटर चलाएको देखिन आएकोले निजलाई जन्मकैद र म.क्षे.अ. को राय अनुसार सजायँ गर्दा चर्को पर्ने देखिन आएकोले कैद वर्ष ६ सम्म हुने ठहर्छ । पुनरावेदक कृष्णबहादुरको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । पुनरावेदक प्र.लाई ६ वर्ष कैदको लगत कस्नको लागि शुरु का.जि.अ.मा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिई नियम बमोजिम गरी मिसिल बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. हरिहरलाल राजभण्डारी
इतिसम्वत् २०४३ साल कार्तिक १० गते रोज २ शुभम् ।