निर्णय नं. २१४८ - उत्प्रेषण वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. २१४८   ने.का.प. २०४१                   अङ्क १०

डिभिजन बेञ्च

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वीबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

सम्वत् २०४० सालको रि.नं. २०६४

विषय : उत्प्रेषण वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउँ

निवेदक : बारा, पतहटी गा.पं. वा.नं. भैवरा बस्ने मेथुर राउत अहिर

विरूद्ध

विपक्षी : जि.भू.सु.का. बारा, कलैया

जि. बारा, पतरहटी गा.पं. ३ वा. भैवरा बस्ने हवल्दार राउत कुर्मि

आदेश भएको मिति :   २०४१।१०।११।५ मा

§  भर्पाई दिलाई पाउँ भन्ने दावी भएकोमा त्यो भन्दा बाहिर गई भू.सु.का. बाराले जग्गाधनी प्रमाणपूर्जामा मोहीको नाम छुट भएको देखिएकोले मालपोत कार्यालयको श्रेस्ता चढाउन भू.सु.का. मा लेखी पठाउने भनी गरेको निर्णय उपरोक्त कानुनको बिपरीत भई त्रुटिपूर्ण देखिने ।

(प्रकरण नं. ११)

निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री लोकभक्त राणा

विपक्षी तर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल र विद्वान अधिवक्ता श्री महादेवप्रसाद यादव र रमेशविक्रम कार्की

उल्लेखित मुद्दा : x

आदेश

          न्या. पृथ्वीबहादुर सिंह : भू.सु.का. बाराको मिति ०४०।११।१४।१ को निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिपाउँ भनी नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको तथ्य एवं जिकिर संक्षेपमा यस प्रकार रहेछ ।

          २.  जि.बारा पतरहटी गा.पं. वा.नं. ४ साविक कि.नं. ८३ को ज.बि. १–१५–१० साविक ज.ध. समुजवा वा.नं. ४ बस्ने दिनेशसा कलवारका नामबाट कित्ताकाट भई मेथुर राउत अहिर र फागुसा कलवारको नाममा दर्ता हुन आएको जग्गादेखि नै जोतकोड गरी बाली बुझाउँदै आएकोमा ०३९ सालको बाली हाल ज.ध.हरूले बुझी लिई भर्पाई नदिएकोले भर्पाई पाउँ भनी हवलदार राउत कुर्मीले भू.सु.का. बारामा उजूरी निवेदन गरेकोमा दावीको जग्गाको निवेदकले बाली बुझाएको छैन, दावी झुठ्ठा हो भन्ने ज.ध. मेथुर राउत अहिरको इन्कारी बयान समेत भएपछि ज.ध.को श्रेस्ता पूर्जाको मोही महलमा नापी शाखाको क्षेत्रीय किताब बुझ्दा हवलदार राउत कुर्मीको नाम कायम हुन छुट भएको देखिँदा मालपोत कार्यालयको श्रेस्तामा चढाउन मालपोत कार्यालयलाई अनुरोध गर्ने भन्ने भू.सु.का. बाराबाट मिति ०४०।११।१४।१ मा निर्णय भएको रहेछ ।

          ३.  विपक्षी हवलदार राउत कुर्मी मेरो मोही होइन, मैले प्राप्त गरेको ज.ध.प्र.पूर्जामा मोही लेखिएको छैन, मोहियानी हकको प्रमाणपत्र तथा २ नं. अनुसूचीमा आफ्नो नाम छ भन्न सकेको छैन, भू.सु.नियम, २०२१ को नियम ३ अनुसार १ नं. लगत भएको देखिँदैन, ऐ. ऐनको दफा ३४ अनुसार जग्गा कमाउन लिए दिएको दोहोरो कबुलियत र कूतबाली बुझाएको रसिद भर्पाई समेत छैन र मैले खरीद गरी लिनुभन्दा अगावै मेरो दाता स्वयंमले कमाई आएको र यसै जग्गाको ०३९ सालको उखुबाली लुटपीट गरे उपर फिराद गरेकोमा हवलदार कुर्मीले लुटपिट गरेको ठहरी बारा जि.अ.बाट फैसला भएको छ साथै कूतबाली बुझेको भर्पाई दिलाई पाउँ भन्ने विपक्षी हवलदार कुर्मीको उजूरी दावी भएकोमा मुलकी ऐन अ.बं. १४८, १२४क र १८५ बमोजिम वादी दावी अनुसार इन्साफ गर्नुपर्नेमा सो नगरी हवलदार कुर्मीको नाम कायम हुन छुट भएको देखिँदा श्रेस्तामा चढाउन पठाउने भनी उक्त कानुनहरूको बिपरीत दावी बेगरको इन्साफ गरी मोही नै नभएकोलाई मोही गराउने प्रकारसँग गरिएको भू.सु.का., बाराको ०४०।११।१४।१ को निर्णयबाट मेरो संवैधानिक हकमा आघात पुगेको हुँदा नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उक्त निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी हनन् भएको हक प्रचलन गराई पाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन।

          ४.  विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने सिंगलबेञ्चका आदेशानुसार प्राप्त लिखितजवाफहरूको जिकिर संक्षेपमा यस प्रकार रहेछ ।

          ५.  नापी शाखाको क्षेत्रीय कित्ता उतारबाट देखिएको मोहीको नाम ज.ध. श्रेस्तामा चढाउन छुट भएको देखिँदा मालपोत कार्यालयको श्रेस्ता चढाई दिनुभनी मा.का. लाई लेखी पठाई दिनुभन्ने काम कुनै नयाँ निर्णय नहुँदा निवेदकको दावी निराधार भई खारेज योग्य हुँदा खारेज गरिपाउँ भन्ने भू.सु.का.बारा ।

          ६.  नापीको फिल्डबुक मालपोत कार्यालयको मोठ श्रेस्ता र दिनेशसा कलवारको नामको ज.ध.प्र.पू. समेतबाट म निर्विवाद मोही भएकोमा विवादको उक्त ज.बि. १–१५–१० मध्ये १–०–० जग्गा मेथुर राउतले र ०–१५–१० जग्गा फागुसाले खरीद गर्नुभएकोले सा.कि.नं. ८३ को कित्ताफोड भई कि.नं. २०८ को १–०–० मेथुर राउतको र कि.नं. २०७ को फागुसाको कायम गरी विपक्षीको ज.ध.पूर्जामा लेख्न छुट हुँदैमा वा गराउँदैमा मेरो मोहियानी हकमा कुनै प्रतिगामी असर पार्न सक्ने होइन, फिल्डबुक अनुसार निर्माण हुने मोठ श्रेस्ता बमोजिम प्राप्त हुने जग्गाधनी प्रमाणपूर्जामा नाम छुट्दैमा मूल प्रमाणमा असर पार्न सक्ने नहुँदा भू.सु.अधिकारीबाट भएको निर्णयमा कुनै त्रुटि नरहेकोले मिथ्या तथा बनावटी रिट निवेदन खारेज होस् भन्ने समेत हवलदार राउत कुर्मी ।

          ७.  नियम बमोजिम पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको फाइल सहित अध्ययन गरी निवेदक तर्फबाट उपस्थित हुनुभएको विद्वान अधिवक्ता श्री लोकभक्त राणाले भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ को दफा २५(१) बमोजिम मोही हुनु ऐन नियमहरू, २०२१ बमोजिमको प्रक्रिया कुनै पनि पूरा र ऐ. ऐनको दफा ३४(१) र (२) बमोजिमको कागज प्रमाण केही नभएको व्यक्तिलाई मोही हुने गरी दावी नै नभएको विषयमा गरेको निर्णय भू.सं.ऐन, २०२१ को दफा २५(१)(२) ऐ. ३४(१)(२) र मुलुकी ऐन अ.बं.को १२८ समेतको त्रुटि गरी गरेको भू.सु.का. बाराको निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर होस् भन्ने र विपक्षी कार्यालयतर्फबाट खटिई उपस्थित हुनुभएको विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल, लिखितजवाफवाला तर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री महादेव प्र. यादव र रमेशविक्रम कार्कीले नापी शाखाको क्षेत्रीय किताबमा हवलदार राउत कुर्मीको नाम लेखिएको र साविक ज.ध.को ज.ध.प्र.पूर्जामा समेत उल्लेख भएको हुँदा साविक ज.ध.बाट खरीद गरी लिने व्यक्तिहरूको ज.ध.प्र.पूर्जामा मोहीको नाम उल्लेख नहुँदैमा मोहियानी हक समाप्त हुने नहुँदा क्षेत्रीय किताबको उतारमा मोहीको नाम उल्लेख भएको तर ज.ध.प्र.पू. मा उल्लेख भएको नदेखिँदा मालपोत कार्यालयको श्रेस्तामा निज मोही हवलदार राउत कुर्मीको नाम चढाई दिने भनी भू.सु.का. बाट भएको निर्णय कानुनसंगतै हुँदा रिट निवेदन माग बमोजिम आदेश जारी हुनुपर्ने होइन, रिट निवेदन खारेज होस् भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

          ८.  अब निवेदकको माग बमोजिम आदेश जारी गर्न मिल्ने नमिल्ने के रहेछ सोको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।

          ९.  निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा हवलदार राउत कुर्मीले विवादको जग्गाको ०३९ सालको कूतबाली बुझी भर्पाई नदिएकोले भर्पाई दिलाई पाउँ भनी उजूरी निवेदन भू.सु.का. बारामा दिएकोमा नापी शाखाको क्षेत्रीय किताब बुझ्दा ज.ध.को श्रेस्ता पूर्जाको मोही महलमा हवलदार राउत कुर्मीको नाम कायम हुन छुट भएको देखिँदा मालपोत कार्यालयको श्रेस्तामा चढाउन लेखी पठाउने भनी भू.सु.का. बाराबाट २०४१।११।१४।१ मा निर्णय भएको देखिन्छ ।

          १०. उपरोक्त बमोजिम वादीको दावी भन्दा बाहिर गई निर्णय गर्न मिल्दैन भनी मुलुकी ऐन, अ.बं. १२८, १८४(क) र १८५ समेतका किटानी व्यवस्था भएको देखिन्छ ।

          ११.  भर्पाई दिलाई पाउँ भन्ने हवलदार राउत कुर्मीको दावी भएकोमा त्यो भन्दा बाहिर गई भू.सु.का. बाराले ०४०।११।१४।१ मा ज.ध. को जग्गाधनी प्रमाणपूर्जामा मोहीको नाम छुट भएको देखिएकोले मालपोत कार्यालयको श्रेस्तामा चढाउन भू.सु.का.मा लेखी पठाउने भनी गरेको निर्णय उपरोक्त कानुनको बिपरीत भई त्रुटिपूर्ण देखिँदा उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ अब पुनः कानुन बमोजिम कारवाही किनारा गर्नु भनी भू.सु.का. बाराको नाममा परमादेश समेत जारी हुने ठहर्छ । जानकारी निमित्त आदेशको प्रतिलिपि महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई फाइल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।

         

उक्त रायमा म सहमत छु । 

 

न्या. महेशरामभक्त माथेमा

 

इति सम्वत् २०४१ साल माघ ११ गते रोज ५ शुभम् ।