निर्णय नं. २१५९ - जग्गा खिचोला

 

निर्णय नं. २१५९   ने.का.प. २०४१           अङ्क १०

डिभिजन बेञ्च

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान

सम्वत् ०३९ सालको दे.वि.नं. १२६

मुद्दा : जग्गा खिचोला

पुनरावेदक/वादी : चितौन भरतपुर न.पं. वडा नं. ९ शरदपुर बस्ने बलभद्रको मु.स. गर्ने शैलेश न्यौपाने

विरूद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी : ऐ शिवनगर गा.पं. वडा नं. ७ कान्तिपुर बस्ने महेश्वर पौडेल

फैसला भएको मिति :   २०४१।१०।८।२ मा

§  आफूले लिएको जग्गा नापी भई लालपूर्जा लिइसकेपछि जग्गा घटी बढी नाप नक्सा के कसो हो भनी वादीले स्वयं जानकारी राख्नुपर्ने ।

(प्रकरण नं. १२)

निवेदक/वादी तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री प्रकाश बस्ती

विपक्षी प्रतीवादी तर्फबाट : x

उल्लेखित मुद्दा : x

फैसला

          न्या. हरगोविन्द सिंह प्रधान :    मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ उपर श्री ५ महाराजाधिराज सरकारका हजुरमा चढाएको निवेदनमा इन्साफ जाँची कानुन बमोजिम गर्नु भन्ने हुकुम प्रमाङ्गी बक्स भई आए बमोजिम यस अदालत समक्ष पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यस प्रकार छ ।

          २.  भवानीदेवीबाट निजका हक भोग दर्ताको जग्गा बिगहा ७ मध्येबाट १–१०–० बिक्री गरी बाँकी रहेको ५–१० मध्ये पूर्व विपक्षीको साँध पश्चिम असामीकै बाँकी जग्गा उत्तर नहर दक्षिण दाता भवानीदेवीले सम्भुप्रसादलाई राजीनामा गरी दिएको जग्गा यति ४ किल्ला भित्रको १–१० जग्गा ०२७।२।१३ मा रजिष्ट्रेशन पास गरी राजीनामा गराई लिई डेढ बिगहा जग्गाको दामासाहीले आँतबढ समेत मैले भोग चलन गरी आएको अवस्था विपक्षीले नापी नक्सा गर्न अमीनलाई हातलाई आफ्नो कित्ताभित्र पर्ने गरी मेरो हकको ०–९–६ च्यापी मिची कि.नं. ३८ को कित्ताभित्र पारी नापी दर्ता गराएको रहेछन् । ०३५।७।२९ गते यकीन थाहा हुन आएको र रू. ३०००। मोलिने जग्गा कठ्ठा ०–९–६ मा विपक्षीको दावा खिचोला मेटाई उक्त नक्साको कि.नं. ३८ को कित्ताकाट कटाई दर्ता बदर गरी मेरो हक कायम गराई पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको बलभद्र न्यौपानेको फिरादपत्र ।

          ३.  वादीले खरीद गरी लिनुभन्दा अगावै मैले भोग चलन गरी आएको जग्गा नापी दर्ता गराएको हो । वादी दावी झुठ्ठा हुँदा अमीनले नाप नक्सा गरी छुट्याइएको जग्गा मेरै हक दर्ता सदर थामी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको महेश्वर पौडेलको प्रतिउत्तर पत्र ।

          ४.  वादीको फिराद हदम्याद भित्रको नदेखिँदा वादी दावी खारेज हुने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको चितवन जिल्ला अदालतको फैसला ।

          ५.  उक्त फैसला उपर वादी बलभद्रको नारायणी अञ्चल अदालतमा पुनरावेदन परेको ।

          ६.  वादी दावीको जग्गा ०२७।६।२ मा नापी भई ०२७।६।१८ मा नापी दर्ता कायमै भइसकेकोमा ०३५।८।२५ मा वादी दावी लाग्न नसक्ने भएकोले शुरू जि.अ.बाट हदम्याद नाघी पर्न आएकोले वादी दावी नै खारेज हुने ठहर्‍याई गरेको फैसला कानुनसंगत देखिएकोले सदर हुने ठहर्छ र पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन भन्ने व्यहोराको ना.अं.अ.को ०३६।६।२२ को फैसला ।

          ७.  उक्त फैसला उपर वादीको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा पुनरावेदन परेको ।

          ८.  आजै फैसला भएको यिनै पक्ष विपक्ष घरबाट उठाई चलन चलाई पाउँ भन्ने मुद्दामा यसै खिचोला मुद्दासँग सापेक्षित कि.नं. ३८ को जग्गामा उत्तरतर्फ घर बनाएको तर्फ फिराद खारेज हुने र दक्षिणतर्फको ज.बि. ०–४–१३ यस मुद्दाको प्रतिवादी महेश्वर पौडेलका हकको ठहरी फैसला भएको र यस मुद्दामा ०२७ सालमै नापी दर्ता भएको कि.नं. ३८ मा मेरो जग्गा घुसाई खिचोला गरेकोले विपक्षको कि.नं. ३८ को कित्ताबाट कटाई दर्ता बदर गरी मेरो हक कायम गराई दर्ता गरिपाउँ भन्ने फिराद जिकिर ०२७ सालकै नापीको सन्दर्भमा प्रस्तुत भएको र जग्गा मिच्नेको १८ नं. ०३४।९।२७ मा संशोधन भएकोले संशोधन हुनुभन्दा अगावै दर्ताको कारणबाट मुद्दा चलाउन पर्ने अवस्था भइसकेकोमा सो म्याद समाप्त भइसकेपछि सोही विषयमा संशोधन भएको ऐनद्वारा पुनः हदम्याद पाउँछ भन्न भुतलक्षी प्रमाणको अभावमा भन्न नमिल्ने हुनाले फिराद खारेज गर्ने ठहराएको नारायणी अञ्चल अदालतको फैसला मनासिव ठहर्छ भन्ने समेतको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति ०३८।४।१७ को फैसला ।

          ९.  प्रतिवादीले वादीलाई जग्गा नापी भएको कुरा मौकैमा थाहा थियो भन्न सकेको पाइएन । मुलुकी ऐन सातौं संशोधन ०३४।९।२४ मा आएको र ज.मि.को १८ नं. संशोधन भई जग्गा खिचोला मुद्दामा थाहा पाएको मितिले ६ महीनाभित्र फिराद दिन सक्ने अवस्था गरेको पाइन्छ । माथि उल्लेख गरे अनुसार विवादको जग्गा ०२७।६।२ मा नापी भई ०२७।६।१८ मा नापी भएको कुरा वादीले ०३५।७।२९ गते मात्र थाहा पाई ०३५।८।२५ मै फिराद दायर गरेको भए पछि प्रस्तुत मुद्दामा संशोधित ऐन अनुसारको हदम्याद कायम गर्नुपर्ने प्रष्ट देखिएकोमा ज.मि.को तत्कालीन १८ नं. लगाई फिराद खारेज गर्ने गरेको शुरू चितवन जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गरेको ना.अं.अ.को इन्साफ मनासिव ठहराएको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलामा ज.मि.को १८ नं. (संशोधित) को त्रुटि भई मिलेको नदेखिएकोले अ.बं. २०२ नं. बमोजिम छलफलको निमित्त विपक्षी प्रतिवादीलाई झिकाउनु भन्ने यस अदालतको डि.बेञ्चको आदेश ।

          १०.  नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकका तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री प्रकाश वस्तीले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ गैरकानुनी एवं त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

          ११.  प्रस्तुत मुद्दामा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिव या बेमनासिव के रहेछ सो कुराको निर्णय दिनुपरेको छ ।

          १२.  यसमा वादी पुनरावेदक शैलेस न्यौपानेले ०२७।२।१३ मा राजीनामा गरी जग्गा लिएपछि ०२७।६।२ देखि ०२७।६।१८ सम्ममा जग्गा नाप जाँच भएको कुरामा विवाद छैन । यसरी आफूले लिएको जग्गा नापी भई लालपूर्जा लिइसकेपछि जग्गा घटी बढी नाप नक्सा के कसो हो भनी वादीले स्वयं जानकारी राख्नुपर्ने हो यस्तो सर्भे भएको कुरा मलाई ०३५।७।२९ मा मात्र थाहा भएको भनी भनेको कुरा पत्यारैलायक नभएको र यस्तो सर्भे भएको कुरामा जग्गा मिच्नेको १८ नं. बमोजिम थाहा भएको भनी भन्न नमिल्ने हुनाले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ । इन्साफ जाँचको लागि आएको हुनाले केही गरी रहन परेन । मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

         

उक्त रायमा म सहमत छु ।  

 

न्या. गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

 

इति सम्वत् २०४१ साल माघ ८ गते रोज २ शुभम् ।