निर्णय नं. २२०३ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. २२०३ ने.का.प. २०४१              अङ्क १२

डिभिजन बेञ्च

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्रबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

सम्वत् २०४१ सालको रिट नं. २३४१

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निवेदक : वागमती अन्चल सिन्धुपाल्चोक जिल्ला पाल्चोक गा.पं. वडा नं. ६ इसिं घर भै हाल सन्धुपाल्चोक जिल्ला कारागारमा थुनामा रहेको टुङना भन्ने कृष्णबहादुर सुनार

विरूद्ध

विपक्षी : जिल्ला न्यायाधीश, सिन्धुपाल्चोक जिल्ला अदालत

चन्द्रमानको छोरा बागमती अन्चल सिन्धुपाल्चोक जिल्ला भोटे नाम्लाङ गा.पं. वा.नं. ६ कोट नाम्लाङ बस्ने सोम बहादुर सुनार

आदेश भएको मिति : २०४१।१२।१३।३ मा

§  अ.बं. ११० नं. मा उल्लिखित व्यवस्था अनुसार तामेल भएको म्याद बेरीतसँग तामेल भएको भन्न मिल्ने देखिन आएन ।

(प्रकरण नं. ९)

निवेदक तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मी

विपक्षी तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिबक्ता श्री केदारप्रसाद शर्मा र विद्वान वरिष्ठ अधिबक्ता श्री लक्ष्मणप्रसाद अर्याल

उल्लेखित मुद्दा : x

आदेश

        न्या. धनेन्द्रबहादुर सिंह : विपक्षी अदालतको ०३९।१२।२० को फैसला बदर गरिपाउँ भनी नेपालको संविधान धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त विवरण यस प्रकार छ :

        २.  विपक्षी सोमबहादुर सुनारले धन माल विषयमा म समेत विरूद्ध विपक्षी जिल्ला अदालतमा फिराद दायर गर्नु भएछ । मेरो नाउँको म्याद अ.बं. ११० को बिपरीत तामेल गरी त्यसैको आधारमा म समेतबाट बिगो रू. १५८५०। र कोर्टफी रू. ६६५ भरी पाउने गरी ०३९।१२।२० मा एकतर्फी फैसला भएछ । म समेतका विरूद्ध हाडनाता करणी जारी समेत मुद्दा दिएकोमा सोमा पनि बेरीतको म्याद तामेल गरी एकतर्फी गरी मलाई कैद र जरिवाना गर्ने गरी फैसला भएको रहेछ । सो कैद र जरिवाना बापत मलाई ०४०।१०।५ गते अचानक पक्राउ गरी कारागारमा राखिएपछि ०४०।१०।१८ मा नक्कल सारी लिएपछि थाहा पाएँ ।

        ३.  मैले सोमबहादुरको पत्नी बुर्लुङलाई जारी गरी ल्याएको होइन । धनमाल समेत लगे ल्याएको होइन । मेरो नाममा जारी भएको म्याद अ.बं. ११० नं. बिपरीत तामेल भएकोछ । म्याद टाँस गर्दा लेखिएको मानिस भेट नहुँदा साक्षीको रोहवरमा आजैको मितिमा टाँस गरेको भनी व्यहोरा उल्लेख गरिएको छ सम्बन्धित व्यक्ति फेला नपरेमा अन्य व्यक्तिलाई बुझाउनु पर्छ अन्य व्यक्ति पनि फेला नपरेको भए सो व्यहोरा उल्लेख हुनुपर्छ सो उल्लेख छैन । पञ्चायतको कोही पनि साक्षी राखिएको छैन । यस्तोमा ऐन बमोजिम ६ महीनाभित्र थाहा पाएको ३५ दिनभित्र उजूर गर्न नसकेबाट अन्य उपचार पनि विद्यमान नभएको बेरीतसँग म्याद तामेल गरिएकोलाई त्रुटिपूर्ण मानी बदर गर्ने गरी सर्वोच्च अदालत फुल बेञ्चबाट समेत सिद्धान्त प्रतिपादन भएको छ । प्रतिउत्तर दिन नपाई प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्त बिपरीत फैसला भएबाट हुँदै नभएको खाँदै नखाएको बिगोको दायित्वलाई म उपर लगाइएको छ । बेरीतको म्याद बदर गरी पुनः म्याद तामेल गर्न लगाई फैसला गर्ने दायित्व भएको विपक्षी अदालतले त्यस्तो आर्थिक दायित्व बहन गराउने गरी फैसला गरेबाट संविधानद्वारा प्रदत्त हकमा समेत आघात परेकोले अ.बं. ११० नं. बिपरीत गरी प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्त बिपरीत भएको उक्त फैसला उत्प्रेषणको आदेश जारी गरी बदर गराई पाउँ भन्ने समेत कृष्णबहादुर सुनारको रिट निवेदन जिकिर ।

        ४.  विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालत सिंगलबेञ्चको ०४१।३।१४।४ को आदेश ।

        ५.  विपक्षीको घर दैलामा टाँस भएको म्याद ११० नं. को रीत पुगी तामेल भएको छ । सिन्धुपाल्चोक जि.अ.बाट तामेल भएको धनमाल मुद्दाको मिसिल सामेल रहेको ०३९।९।२६ मा विपक्षीको घरदैलामा तामेल भएको म्यादमा प्र.पं.कृष्णबहादुर समेतले सही गरेको छ । तामेल भएको म्याद अनुरूप प्रतिवाद नगरी मेरो दावी स्वीकार गरी बस्ने प्रतिवादीले अहिले आएर प्राकृतिक न्याय सिद्धान्त अनुसार प्रतिवाद गर्न पाइँन भन्ने बनावटी कारण देखाई रिट दिन मिल्ने होइन । विपक्षीलाई उक्त टाँस भएको म्याद बेरीत भन्ने लागेको भए अ.बं. २०८ नं. को प्रकृया अपनाई फैसला भएको ६ महीनाभित्र थाहा पाएको ३५ दिनभित्र प्रतिवादी लेखी शुरू जिल्ला अदालतमा जानु पर्ने अथवा अ.बं. १७ नं. बमोजिम बेरीतको भनिएको म्याद बदर गराउन सक्नुपर्नेमा म्याद गइसकेपछि थाहा पाएबाट अन्य उपचार समेत विद्यमान नभएको भनी नलाग्ने रिट दिन आएको छ । सबूत प्रमाणको मूल्यांकन गरी तथ्यको निरोपण गर्ने काम रिट निवेदनबाट शुरू फैसला बदर गर्न औचित्यपूर्ण नहुने हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत सोमबहादुर सुनारको लिखितजवाफ ।

        ६.  रिट निवेदक तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मीले धनमाल मुद्दामा तामेल भएको म्यादमा तामेली हुँदा रोहवरमा स्थानीय भलाद्मी साक्षी राख्नुपर्नेमा अन्यत्र वडाका मानिसहरू साक्षी राखिएको र प्रधानपञ्च रोहवरमा नबसी केवल सूचनापाटीमा टाँस गर्न बुझी लिएँ भनी प्रधानपञ्चले सही गरेबाट अ.बं. ११० नं. को रीत नपुगी म्याद तामेल भई प्रतिवाद गर्ने मौका नदिई आर्थिक दायित्व बहन गराउने गरी एकतर्फी फैसला भएकोले उक्त जिल्ला अदालतको फैसला बदर हुनुपर्छ भन्ने समेत र विपक्षी अदालतबाट उपस्थित विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ता श्री केदारप्रसाद शर्माले म्याद रीतपूर्वक तामेल भएको छ । बेरीतपूर्वक तामेल भएको भए अ.बं. २०८ नं. को प्रकृया अपनाउनु पर्नेमा सो उपचार प्रयोग गर्ने म्याद भुक्तान भइसकेपछि रिट क्षेत्रमा प्रवेश गरेकोले रिट खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत र प्रत्यर्थी सोमबहादुर सुनारका तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री लक्ष्मणप्रसाद अर्यालले रीतपूर्वक तामेल भएको म्यादमा प्रतिवाद नगरी चुप लागी बसेपछि म्याद बेरीत भयो भनी फैसला भएको एक वर्ष भन्दा बढी समय व्यतीत गरी रिट क्षेत्रमा सो फैसला बदर गरिपाउँ भनी आएको छ । रिट क्षेत्रबाट सबूत प्रमाणको मूल्यांकन गरी पुनरावेदन तह जस्तो हेर्न नमिल्ने समेतबाट रिट खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

        ७.  प्रस्तुत विषयमा रिट निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुनुपर्ने हो होइन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।

        ८.  यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा धनमाल मुद्दामा बेरीतको म्याद तामेल गरी गरेको एकतर्फी निर्णय बदर गरिपाउँ भन्ने मुख्य रिट निवेदन जिकिर देखिन्छ ।

        ९.  विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ताले बेञ्च समक्ष देखाउनु भएको सम्बन्धित धनमाल मुद्दाको मिसिल साथ रहेको रिट निवेदकका नाउँमा मिति ०३९।९।२।६ मा तामेल भएको इतलायनामा म्याद हेरिएमा यो बमोजिमको एकप्रति दिन ३० को म्याद र फिरादको नक्कलमा लेखिएका निज मानिस कृष्णबहादुर सुनारलाई घरमा भेट नहुँदा र निजको एकाघरको उमेर पुगेका जहान परिवारलाई समेत घरमा भेट नहुँदा निजको नाउँको म्याद र नक्कल हामी तपसीलका मानिसका रोहवरमा आजका मितिमा निजको घरदैला फरक नपारी टाँस गरेको ठीक साँचो हो भनी व्यहोरा लेखी २ जना साक्षी राखी यो बमोजिमको एकप्रति पञ्चायतको सूचनापाटीमा टाँस्नको लागि बुझी लिएँ भनी प्रधानपञ्चले समेत सही गरी तामेल भएको देखिन्छ । मुलुकी ऐन अ.बं. ११० नं. हेरिएमा म्याद तामेल गर्दा स्थानीय पञ्चायतको सदस्य वा सचिव, वडा समितिको सदस्य वा तालुकदार मध्ये १ जना वा अरू स्थानीय भलाद्मी दुइजना रोहवरमा राख्नुपर्ने व्यवस्था गरेको देखिन्छ । प्रस्तुत मुद्दामा सि.पा.जिल्ला पाल्चोक गा. पं. वा.नं. ६ को ठेगानामा इतलायनामा म्याद जारी भएको देखिन्छ । उक्त इतलायनामा तामेल हुँदा सोही पाल्चोक गा.पं. वा.नं. २ र ३ वडाका भलाद्मी र सोही पञ्चायतका प्र.पं.रोहवरमा बसेको पाइन्छ । अतः अ.बं. ११० नं. मा उल्लिखित व्यवस्था अनुसार तामेल भएको सो धनमाल मुद्दाको यो रिट निवेदकको नाउँको म्याद बेरीतसँग तामेल भएको भन्न मिल्ने देखिन आएन । अतः बेरीतको म्याद तामेल गरी मलाई बुझ्दै नबुझी प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्त बिपरीत भएको निर्णय बदर गरिपाउँ भन्ने निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिलेन । प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज हुने ठहर्छ । फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

       

उक्त रायमा म सहमत छु ।  

 

न्या. महेशरामभक्त माथेमा

 

इति सम्वत् २०४१ साल चैत्र १३ गते रोज ३ शुभम् ।