निर्णय नं. २८८४ - कर्तव्य ज्यान
निर्णय नं. २८८४ ने.का.प. २०४३ अङ्क १०
संयुक्तइजलास
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वीबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी
सम्वत् २०४० सालको फौ.पु.नं. ६४९
सम्वत् २०४० सालको फौ.सा.नं. ५५
फैसला भएको मिति : २०४३।१०।१९।५ मा
पुनरावेदक/प्रतिवादी : कारागार शाखा कास्कीमा थुनामा बस्ने पूर्णबहादुर श्रेष्ठसमेत
विरुद्ध
विपक्षी/वादी : प्र.ह.नेत्रबहादुरको जाहेरीले श्री ५ को सरकार
मुद्दा : कर्तव्य ज्यान
(१) प्रतिवादीहरूले प्रहरी समक्ष गरेको कागजलाई अन्य प्रमाणहरूले पुष्टाई गरेको समेत हुँदा निजहरूलाई कसूरदार ठहर्याई भएको इन्साफ मनासिब देखिँदा सदर हुने ।
(प्रकरण नं. २०)
फैसला
न्या.पृथ्वीबहादुर सिंह : पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर पुनरावेदन परी र साधक निकासाको लागि पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त व्यहोरा यसप्रकार रहेछ ।
२. ०३७।१०।२४ गतेका दिन पृथ्वी राजमार्गको सानो पुलभित्र भएको लाश देखें । नाम, थर, वतन थाहा हुनसकेको छैन । लाश जनानाको र जापनीज नागरिकको जस्तो लाग्छ । मृतक आबु खैरेनी बजारमा बदाम किनी खाई २ बजे तिर त्यहाँबाट गएकी थिइन । निजलाई कर्तव्य गरी मारेमा शंका लाग्छ भन्ने समेतको प्र.ह.नेत्रबहादुरको जाहेरी दर्खास्त ।
३. ०३७ साल गते, बार थाहा छैन । ५ बजेको समयमा खैरेनी बजार शान्ति चुरेटनीको पसलमा जापानीज केटी चिया विस्कुट खाइरहेकी थिइन । हामी बलबहादुर श्रेष्ठ समेतका कूल्ली काम गर्ने त्यहीं भएकोले र सो केटी एक्लै मुग्लिनतिर लागेकीले केटीलाई मारी धनमाल लिने प्रलोभनमा आई सबैको सहमतिबाट पछि लागी बेनीटार गाउँको मुनी पर्ने कल्भर्ट नेर पुगी बलबहादुरले ढुड्डा टिपी हाने, केटी कराई र हामीतर्फ फर्की लात्ती र मुड्की हान्दा मेरो तिघ्रामा लाग्यो सोही अवस्थामा रेशमबहादुरले र फुच्चेले निजको अनुहारमा ढुड्डाले हान्यो, केटी बेहोस भई लडेपछि बलबहादुरले बायाँ र दायाँ मुन्टो बटारी दिएपछि मृत्यु भयो । त्यसपछि बलबहादुरले टाउकोमा, डोलबहादुरले गोडामा समाती पीचरोडबाट कल्भर्टमा लगी राखी दियौं । केटीसंग भएका पैसा बाँडी लिएका हौं भन्ने समेतको रिङकबहादुरले प्रहरीमा गरेको कागज ।
४. रिङकबहादुर, पूर्णबहादुर श्रेष्ठ, खप्परे सार्की, वीरबहादुर समेत ५ जना भएर जापानी केटीलाई मारी भएको सामान झिकी कल्भर्ट पुलमुनी लाश राखिदिएका हौं भन्ने समेतको चीनबहादुर तामाङ्को प्रहरीमा भएको कागज ।
५. ०३७ साल माघमा अन्दाजी ५ बजे खप्परे सार्की, रिङ्क श्रेष्ठ, वीरबहादुर क्षेत्री, फुच्चे तामाङ् समेत भई जापानी केटीलाई ढुड्डाले हानी मारी माल सामान झिकी लिई लाश पुलमुनी राखेको हो भन्ने समेतको पूर्णबहादुर श्रेष्ठले प्रहरीमा गरेको कागज ।
६. साल, महीना, याद भएन, साँझ ५ बजे खैरेनीबाट मुग्लिङतिर एक्लै गएकी जापानी केटीलाई मारेर माल सामान लिने सल्लाह भई म, रिङकबहादुर, वीरबहादुर र पूर्णबहादुर समेत भई ढुड्डाले हानी मारी कल्भर्ट मुनी राखेको हो भन्ने समेतको खप्परे भन्ने काले सार्कीले प्रहरीमा गरेको कागज ।
७. अभियुक्तहरू जापानीज केटीलाई मारेमा सावितै हुँदा निजहरूले कर्तव्य गरी मारेका हुन् भन्ने समेतको सरजमीन मुचुल्का ।
८. सुश्री कोतिमी सिमादाको मृत्यु वीरबहादुर क्षेत्री समेत ५ जनाबाट भएकोले रिङकबहादुर श्रेष्ठ, पूर्णबहादुर श्रेष्ठ, चीनबहादुर तामाङ्, खप्परे भन्ने काले सार्की र वीरबहादुरलाई ज्यानसम्बन्धीको १३(३) बमोजिम सजायँ गरी पाउँ भन्ने समेतको प्रहरी प्रतिवेदन ।
९. वीरबहादुरले मैले जापानी केटीलाई मारें भनी भनेको थियो । एक्लैले गरेको वा अरु पनि थिए, निजले भनेनन् र भन्ने कुरा रक्सी खाएको बखतमा भनेको थियो । म निर्दोष छु, झुठ्ठा पोलबाट सफाई पाउँ भन्ने समेतको रिङकबहादुरले अदालत समक्ष गरेको बयान ।
१०. मैले को तिमी सिमादालाई मारेको होइन भन्ने समेतको खप्परे भन्ने काले सार्कीले अदालतमा गरेको बयान ।
११. कोतिमी सिमादा भन्ने केटीलाई मारेको होइन । प्रहरीले पक्राउ गरी लाठीले पिट्दा सहनै नसकी मारेको हुँ भनी साविती बयान गरेको हुँ भन्ने समेतको चीनबहादुरको अदालतमा भएको बयान ।
१२. मैले कोतिमी सिमादालाई मारेको होइन भन्ने समेतको पूर्णबहादुर श्रेष्ठको अदालतमा भएको बयान ।
१३. काले सार्की, पूर्णबहादुर श्रेष्ठ, रिङकबहादुर श्रेष्ठ, फुच्चे भन्ने चीनबहादुर तामाङ्ले कोतिमी सिमादालाई कर्तव्य गरी मारेको ठहर्छ भन्ने समेतको तनहूँ जि.अ.को मिति ०३९।८।२२ को फैसला ।
१४. उक्त इन्साफमा चित्त बुझेन भनी चीनबहादुर तथा रिङकबहादुरको प.क्षे.अ.मा परेको पुनरावेदनपत्र ।
१५. चीनबहादुर १६ वर्ष उमेर पुगेको हुँदा २० वर्ष कैद गरी इन्साफ पाउँ भन्ने समेतको श्री ५ को सरकारको प.क्षे.अ.मा परेको पुनरावेदनपत्र ।
१६. शुरु तनहूँ जि.अ.को इन्साफ मनासिब ठहर्छ भन्ने समेतको पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला ।
१७. उक्त इन्साफमा चित्त बुझेन भन्ने समेतको यस अदालतमा खप्परे भन्ने काले सार्की र पूर्णबहादुर श्रेष्ठको संयुक्त पुनरावेदनपत्र ।
१८. नियम बमोजिम पेशी सूचीमा चढी पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दाको पुनरावेदन सहितको मिसिल अध्ययन गरी हेर्दा प.क्षे.अ.को इन्साफ मनासिब बेमनासिब के रहेछ भन्ने कुराको निर्णय दिनु परेको छ ।
१९. निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा पूर्णबहादुर श्रेष्ठ, खप्परे भन्ने काले सार्कीको हकमा पुनरावेदक तर्फबाट र प्र. रिङकबहादुर र चीनबहादुरका तर्फबाट साधकको लगतबाट विचार गर्नु पर्ने भएको छ ।
२०. प्रस्तुत मुद्दामा जापानी केटी सुश्री कोतिमी सिमादाको कर्तव्यबाट मृत्यु भएको भन्ने कुरामा विवाद देखिँदैन । निज मृतक को तिमीलाई प्रतिवादी पूर्णबहादुर श्रेष्ठ समेतका मानिसले कर्तव्य गरी मारे नमारेकोतर्फ विचार गर्दा प्रतिवादी पूर्णबहादुर, चीनबहादुर, रिङकबहादुर र खप्परे भन्ने काले सार्की अधिकार प्राप्त अधिकारी प्रहरी समक्ष आरोपित कसूरमा सावित रही बयान गरेको देखिन्छ । निजहरूको साविती मुताविक नै मृतक को तिमी सिमादाको पोष्टमार्टम रिपोर्ट देखिन आएको । निजहरू अपराधमा सावित भई प्रहरी समक्ष गरेको बयान कागज प्रहरीको कुटपिटको कारणले गरेको भन्ने भनाइको हकमा पनि प्रतिवादीहरूले घा जाँच केश फाराम गराउन सक्नु पर्दथ्यो सो बमोजिम केश फाराम गरेको पनि पाइँदैन । सरजमीनका व्यक्तिहरूले पनि प्र.हरूलाई कसूरदार मान्नुको साथै मृतक केटीका पछि पछि यी प्रतिवादीहरू पिछा गर्दै गएको देखेको भनी हरिमायाले अदालत समक्ष उपस्थित भई लेखी दिएको देखिन्छ । अतः यस्तो स्थितिमा प्रतिवादीहरूले प्रहरी समक्ष गरेको कागजलाई अन्य प्रमाणहरूले पुष्ट्याई गरेको समेत हुँदा निजहरूलाई कसूरदार ठहर्याई शुरु जि.अ.ले गरेको फैसला सदर गरी प.क्षे.अ.बाट भएको इन्साफ मनासिब नै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ । प्र.पूर्णबहादुर र खप्परे भन्ने काले सार्कीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । मिसिल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.हरिहरलाल राजभण्डारी
इतिसम्वत् २०४३ साल माघ १९ गते रोज ५ शुभम् ।