निर्णय नं. २९१८ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
निर्णय नं. २९१८ ने.का.प. २०४३ अङ्क ११
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान
सम्वत् २०४२ सालको रिट नं. १७३३
आदेश भएको मिति : २०४३।७।२१।६ मा
निवेदक : गुल्मी जिल्ला भनभने गा.पं.वार्ड नं.९ बस्ने ओमबहादुर के.सी. समेत
विरुद्ध
विपक्षी : पहाडी क्षेत्रमा आवादी र वन जड्डल क्षेत्र छुट्याउने समिति गुल्मी जिल्लासमेत
विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
(१) कानुनी रुपबाट गठन नभएको समितिबाट भएको निर्णयलाई कानुनद्वारा अधिकार प्राप्त निकायबाट निर्णय भएको भन्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. १२)
निवेदकतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री पूण्यप्रसाद अर्याल
आदेश
न्या.हरगोविन्द सिंह प्रधान : नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषणको आदेश जारी गरी विपक्षी समितिको निर्णय बदर गरी पाउँ भनी रिट निवेदन मिति ०४२।६।२८।२ मा दर्ता भएको रहेछ ।
२. संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यसप्रकार छन्ः यसै रिट निवेदनमा सुविधा हेतु पहाडी क्षेत्रमा आवादी र वन जड्डल क्षेत्र छुट्याउने समितिलाई विपक्षी नं.१ गुल्मी जिल्ला वन कार्यालयका जिल्ला वन नियन्त्रक श्री बद्रीप्रसादलाई विपक्षी नं.२,९ नं.नापी गोश्वारा निवेदन फछ्र्यौट फाँट गुल्मीका नापी अधिकृत श्री बालेश्वरप्रसाद श्रीवास्तवलाई विपक्षी नं.३ र मालपोत अधिकृत श्री मुरारीदत्त शर्मालाई विपक्षी नं. ४ र गुल्मी भनभने गा.पं.का प्र.पं.श्री गोविन्दप्रसाद पोखरेललाई विपक्षी नं. ५ तत्कालीन ९ नं.नापी गोश्वरा गुल्मीलाई विपक्षी नं. ६ तत्कालीन ९ नं. नापी टोली भनभने गा.पं.गुल्मी वा.नं.विपक्षी ७ नं. भनी सम्बोधन गरिएको छ । म रिट निवेदक ओमबहादुर के.सी. का जिजु बाजे खड्कबहादुरका नाममा ल.नं. १३९ मा घुर्कोट जिल्ला टिमुखेका का.मु.जुद्धवीर मार्फत दर्ता भई मेरा बाजे शोमाखर खत्रीका नाममा भू.सु.७ नं. फाराम समेत ०२३ साल ११।२१।१ मा भरी मेरा बुबा देवीबहादर के.सी. बाट अंश हक भएको पूर्व बाटो पश्चिम ठाडो खोल्सी तालबहादुरको साँध उत्तर बाटो दक्षिण शान्तबहादुरको साँध यति ४ किल्ला भित्रको कित्ता र पूर्व ठाडो बगर पश्चिम उत्तर शान्तबहादुरको साँध दक्षिण गणपतिको साँध र तोष यति ४ किल्ला भित्रको कित्ता १ समेत जम्मा कित्ता २ को ल.नं. १३९ को तिखेचुला जग्गाको म जुद्धवीर मार्फत ०३८ साल सम्म र ०३९ देखि मु.रणबहादुर मार्फत गुल्मी मालमा तिरो रु.१।– दाखेल हुने उक्त जग्गा मेरो हकभोग दर्ता तिरो र आवादको जग्गा हो । सो जग्गाको ०४० सालको तिरो तिरेको रसीदको नक्कल बाजे शोभाखरका नाममा उक्त मितिमा भरिएको ७ नं. फारामको नक्कलको नक्कल यसै साथ पेश गरेको छु । उक्त दफा १ मा उल्लिखित पिता पुर्खाको नाममा ल.नं.१३९ मा दर्ता भई बाबु शोभाखरबाट अंश बापत म रिट निवेदक नेत्रबहादुर के.सी. का हकभोग दर्ता आवाद रहेको उक्त दफा १ मा उल्लिखित मु. मार्फत मैले गुल्मी मालमा तिरो रु.१।– बुझाएको पूर्व इन्द्रबहादुरको साँध पश्चिम इन्द्रबहादुर, ढालबहादुरको साँध उत्तर बगहर दक्षिण हरिप्रसाद पन्थीको साँध यति ४ किल्ला भित्रको तिखे चुली भन्ने जग्गा कित्ता १ र कालु पाध्याको घनश्याम पाध्याको नाममा गुल्मी धूरकोट जिल्ला टिमुखर्कमा ल.नं.१३६ मा दर्ता भई म जुद्धविर खत्री मार्फत तिरो रु.१६।– गुल्मी मालमा दाखेल भएको पूर्व झगरु पाध्यायको ठाडो बगर साँध खोल्सा, पश्चिम गैयारे केशवराज पन्थीको साँध, दक्षिण गणपतिको साध तोष, उत्तर निजकै साँध र ओडार यति ४ किल्ला भित्रको भनभने गा.पं.वडा नं.४ बस्ने दुर्गाप्रसाद पन्थीबाट मेरो पिता शोभाखरले ०३१।१।२ मा रु.४९।– रुपैयाँ बापतको राजीनामा गरी लिई मेरा पिता शोभाखरको हकभोग भई सो को तिरो –।१६ मध्ये –२। तिरोको जग्गा पूर्व शान्ताबहादुरको साँध पश्चिम ६ दमकलाको साँध उत्तर इन्द्रबहादुरको साँध दक्षिण रामेश्वर समेतको साँध यति ४ किल्ला भित्रको कित्ता १ गिद्देको गुण भन्ने जग्गा बाबु शोभाखरबाट म रिट निवेदकलाई अंश हकभोग बापत छुट्याई मेरो हक हुन आई तिरो रु.। २०३८ साल सम्म मु.जुद्धविर र ०३९ सालदेखि म रणबहादुर मार्फत गुल्मी मालमा म रिट निवेदक नेत्रबहादुर के.सी. ले बुझाई हकभोग दर्ता तिरो र आवादको जग्गा हो । पूर्खा खड्गबहादुरका नाममा जिल्ला घुर्कोट टिमुखर्क ल.नं. १३९ मा दर्ता भई पिता शोभाखरबाट म रिट निवेदक शान्तबहादुर के.सी. का अंश बापत हकभोग भई तिरो रु.१ पैसा ०३८ साल सम्म म जुद्धविर मार्फत र ०३९ देखि मु.रणबहादुर मार्फत गुल्मी मालमा तिरो दाखिल हुने पूर्व ठाडो पश्चिम ठाडो खोल्सो ढालबहादुरको साँध उत्तर दक्षिण ओमबहादुरको साँध यति ४ किल्ला भित्रको ल.नं. १३९ को तिखेचुली भन्ने जग्गा कित्ता १८ मिति ०३१।१।२ मा दर्ता प्र.पन्थीबाट मेरा बाबु शोभाखरले रु.४९।– बापतको राजीनामा गरी लिएको पूर्व झगरु पाध्याको ठाडो बगर साँध खोल्सो पश्चिम थेयार केशवराज पन्थीको साँध दक्षिण गणपतिको साँध तोष उत्तर निजकै साँध र ओडार यति ४ किल्ला भित्रको गिद्धका गुण भन्ने खरपारी तिरो रु.।१६ मु जुद्धविर मार्फत गुल्मी मालमा दाखेल भई ल.नं. १३९ मा.जि.घुर्कोट टिमुर्खमा कालुपाध्याका घनश्याम पाध्याका नाममा दर्ता भएको जग्गा मध्ये पूर्व ओमबहादुरको साँध पश्चिम नेत्रबहादुरको साँध उत्तर ढालबहादुरको साँध दक्षिण तोष यति ४ किल्ला भित्रको तिरो रु.।१६ मध्ये तिरो रु.।२ जुद्धविर मार्फत ०३८ साल सम्म र मु.रणबहादुर मार्फत ०३९ सालदेखि गु. मालमा दाखिला हुने गिद्दका गुण भन्ने जग्गा कित्ता १ गरी जम्मा कित्ता २ जग्गा मेरो तिरो तिरान दर्ता हकभोग आवाद जग्गा हो । गुल्मी धुरकोट जिल्ला टिमुखर्क ल.नं. १३९ मा खड्कबहादुरका नाममा दर्ता भई पृथ्वी नि.मा.वि.धुरकोट दह गा.पं.गुल्मीको हक भई सो पृथ्वी नि.मा.वि.धुरकोट दहबाट पूर्व पनि बहादुरको साँध पश्चिम दक्षिण टोपलालको साँध उत्तर हरिबहादुरको साँध यति ४ किल्ला भित्रको तिखेचुली भन्ने जग्गाको फडके मध्ये ।३ पैसा तिरो लागि हाल ।५ तिरो लागि मु.जुद्धविर मार्फत गुल्मी मालमा तिरो दाखेल भई हाल मु.रणबहादुर मार्फत तिरो दाखेल हुने सो जग्गा उक्त नि.मा.वि.बाट ०३४।६।९ गते ४९।–रुपैयाँ बापतको राजीनामाबाट म निवेदक हरि प्र.पन्थीको हकभोग दर्ता तिरो आवाद भएको जग्गा हो । घुर्कोट जिल्ला टिमुखर्कमा ल.नं. १३९ मा दर्ता भई तिरो रु.।१२।२ लागेको जग्गा मध्ये बुबा हरिबहादुरका नाममा हकभोग भई ०२३ सालमा बुबाकै नाममा ७ नं. फाराम भरेको र बुबा हरिबहादुरबाट सो जग्गा मध्ये पूर्व शान्तबहादुर समेतको साँध पश्चिम इन्द्रबहादुरको साँध उत्तर बाटो दक्षिण ओमबहादुरको साँध यति ४ किल्ला भित्रको तिखेचुली भन्ने कित्ता १ र पूर्व हरिप्रसाद पन्थीको साँध पश्चिम इन्द्रबहादुरको साँध उत्तर नेत्रबहादुरको साँध दक्षिण रामेश्वर सुधिराम समेतको साँध यति ४ किल्ला भित्रको तिखेचुली भन्ने कित्ता १ समेत जम्मा कित्ता २ जग्गा पिताबाट म रिट निवेदक ढालबहादुर के.सी. को हकभोग दर्ता भई ०३८ साल सम्म मु.जुद्धविर र ०३९ सालदेखि रणबहादुर मार्फत गु.मालमा तिरो रु.।१ दाखेला हुने ०२५ सालमा भू.सु.जोताहाको अ.नि. ४ नं.फाराम मैले भरेको र उक्त तिरो मैले तिर्दै आई मेरो हकभोग दर्ता तिरोको आवादी जग्गा हुन् ।
३. ल.नं. १३९ कै जग्गा बाबु हरिबहादुरले ७ नं. भु.सु.फाराम भरी पिताबाट अंश भोग बापत म रिट निवेदक इन्द्रबहादुरले ७ नं. भू.सु.फाराम भरी पिताबाट अंश भोग बापत म रिट निवेदक इन्द्रबहादुर के.सी.लाई छुट्याई दिई हक हुनआएको पूर्व ढालबहादुरको साँध पश्चिम मु.मनाबहादुरको साँध उत्तर ८ नं. वडाको सीमाना दक्षिण छम कला नेत्रबहादुर समेतको साँध यति ४ किल्ला भित्रको तिखेचुली भन्ने कित्ता १ पूर्व भक्तबहादुरको साँध पश्चिम नेत्रबहादुरको साँध उत्तर पर्खाल बाटो दक्षिण हरिप्रसाद पन्थीको साँध यति ४ किल्ला भित्रको कित्ता १ पूर्व म इन्द्रबहादुर समेतको साँध पश्चिम ओमबहादुर समेतको साँध उत्तर पर्खाल दक्षिण ढालबहादुर समेतको साँध यति ४ किल्ला भित्रको जग्गा कित्ता १ समेत जग्गा ३ कित्ता तिखेचुली भन्ने जग्गा तिरो रु.।१ पैसा ०३८ साल सम्म मु.जुद्धवीर र ०३९ सालदेखि रणबहादुर मार्फत गु.मालमा मैले तिरो दाखेल गर्दै आएको मेरो हकभोग दर्ता आवादको जग्गा हो । म रिट निवेदक छम कला पन्थीका जेठाजु कालु पाध्य र मेरो पति घनश्यामका संयुक्त नाममा जि.धुर्कोट मौजे टिमुखर्क मु.जुद्धविर खत्री जिम्मा ल.नं. १३९ मा दर्ता भएको जग्गा पूर्व रामेश्वर समेतको साँध पश्चिम तुलसे मगर समेतको साँध उत्तर मुक्तबहादुर के.सी. समेतको साँध दक्षिण तोष पर्खाल यति ४ किल्ला भित्रको ल.नं. १३६ को कूर्लेतिरो पूर्व पट्टिको भिरगिद्दका मुड भन्ने खरवारी पाखो खर्यान जग्गाको मु.जुद्धविर मार्फत ०३८ साल सम्म र ०३९ सालदेखि मु.रणबहादुर मार्फत तिरो रु.।१० गु.मालमा बुझाउँदै आई मेरो दर्ता तिरो हकभोग आवादको जग्गा हो ।
४. म जुद्धविर खत्री क्षेत्री जिम्माको ल.नं. १२३ क्र.सं.२ को तिरो रु.।२१।१ मा १११ को कित्ता र ल.नं. ११७ को तिरो रु.।६ मा ।३ को कित्ता १ समेत दुइ कलमको एकै चकला मिलेको पूर्व ढालबहादुर पहल सिं समेतको पश्चिम बगर र उत्तर ढालबहादुर पहल सिंको साँध दक्षिण बगर यति ४ किल्ला भित्रको रोल्म ओखरका रुख सिंदुरे पारो भने पाखो घर सहितको रु.८०००।– को कित्ता १ ऐ.जिम्माको ल.नं. १३९ क्रम संख्या ७ को तिरो रु.।१।२ मध्ये ।।२ दामको पूर्व बगर बाटो पश्चिम पन्थीको साँध गाडेको ढुड्डो उत्तर हरिबहादुर ढालबहादुर समेत दक्षिण खेतुलाल देवीबहादुर समेतको साँध यति ४ किल्ला भित्रको ल.नं. १३० को तिखेचुली मध्ये ठूला पखेरा रु.२००।– कित्ता जग्गा भनभने गा पं.वडा नं.१बस्ने मतिबहादुर खत्री क्षेत्रीले आफ्ना हकभोग दर्ता तिरा तालुक ४ किल्ला भित्रको जग्गा ०३७ साल फाल्गुण २० गते अर्घाखाँची माल कार्यालयबाट कानुन बमोजिम मतिबहादुर खत्री क्षेत्रीले हालैको बकसपत्र गरी म निवेदक मुक्तबहादुर के.सी. लाई रजिष्ट्रेशन पास गरी दिई लिएको मेरो हकभोग दर्ता तिरो आवादको जग्गा हो सबूद प्रमाण बमोजिमका जग्गा मध्ये दफा नं. ८ मा उल्लिखित म मुक्तबहादुरले मतिबहादुर खत्रीबाट राजीनामा गरी लिएको जग्गा मध्ये ल.नं. १२३, ११७ को जग्गा नाप जाँच भएको र ल.नं. १३९ को तिरो रु.१।२ मध्ये ।।२ का हाल तिरो रु.।१ लागेको उल्लिखित चारकिल्ला भित्रको जग्गा तथा अन्य दफा बमोजिमको जग्गा नाप जाँच भई दर्ता हुन बाँकी रहेका छन् । भनभने गा.पं.वार्ड नं. ४, ७, ८, ९ का पञ्चायतमा विपक्षी नं. ७ ले ०४०।९।१ देखि जग्गा नाप जाँच गर्ने कार्य शुरु गरी नापी गर्ने सिलसिलामा उक्त दफा दफामा उल्लिखित जग्गामा समेत जग्गा नाप जाँच ऐन, ०१९ को दफा ९ बमोजिम नाप जाँच गरी दिनु पर्नेमा उक्त ऐनको विपरीत गरी मिति ०४०।१२।१५ गते २३४।११।०।३ क्षेत्रफलको प्लटमा मिसाई एउटै ब्लकमा पारी हामी रिट निवेदकको उक्त जग्गा कि.नं.८६४ मात्र बनाई विरहमा खर सल्ला भनी लेखी छोडेको जग्गा नाप जाँच नियम, ०३२ को नियम ६ को उपनियम ३ मा उल्लिखित अनुसूची १(क) बमोजिमको सूचना विपक्षी ५.७ ले प्रकाशित गरेकोमा सोही विपक्ष समक्ष उक्त अनुसूची १(क) बमोजिमको निवेदन साथ उक्त जग्गामा सम्पूर्ण हकभोग छ तिरो तिरेको रसीद प्रमाण मिति ०४१।१।१ मा पेश गरेको थियो सो निवेदन र प्रमाणको आधारबाट पनि विपक्षीले नं. ७ ले उक्त जग्गा नाप जाँच गरी कित्ता छुट्याई जग्गा दर्ता गरिदिनु पर्नेमा नगरी दिएकोले विपक्षी नं.६ समक्ष बारम्बार ताकेता गरी रहँदा समितिबाट निर्णय भए पछि जग्गा नाप जाँच गरी हाम्रा नाममा उक्त जग्गा दर्ता हुन्छ भनी मौखिक जवाफ दिई फर्कदा ०४२।५।१५ पूर्व नत विपक्षी ६, ७ ले हामीलाई कुनै जानकारी दियो नत अन्य विपक्षीले हामीलाई कुनै जानकारी नदिई विपक्षी नं. १ले हाम्रो उक्त जग्गा सम्बन्धमा निर्णय गरेको कुरा सुनी ०४२।५।१७ गते विपक्षी नं.२ को कार्यालयबाट नक्कल सारी हेर्दा दफा ११ मा उल्लिखित विपक्षी नं.१ को समितिको निर्णयले दफा १२ का उपदफामा उल्लिखित आधारबाट नेपालको संविधान ०१९ को धारा ११ (२) (ङ) धारा १५ बमोजिमको हाम्रो सम्पत्ति सम्बन्धी संवैधानिक हक तथा नागरिक अधिकार ऐन, ०१२ को दफा ६(छ) दफा ९ बमोजिमको कानुनी हक नै समाप्त गरी दिएकाले सो को उपचार निमित्त अन्य कानुनबाट नहुँदा संविधानको धारा ६।१६ बमोजिम सो हक प्रचलन गराई माग्न ऐ.संविधानको धारा ७१ बमोजिम यस सम्मानीत सर्वोच्च अदालतको असाधारण अधिकारक्षेत्र मार्फत हक प्रचलन गराई माग्न सम्मानीत सर्वोच्च अदालतको शरणमा आएका छौं ।
५. पहाडी क्षेत्रमा आवादी र वन जड्डल क्षेत्र छुट्याउने सिलसिलामा गठीत ४ सदस्यीय गुल्मी जिल्ला समितिका अध्यक्ष जिल्ला वन नियन्त्रक श्री वद्रीप्रसाद वास्कोटा, सदस्य ९ नं. नापी गोश्वरा निवेदन फछ्र्यौट फाँट गुल्मीका नापी अधिकृत बालेश्वरप्रसाद श्रीवास्तव, सदस्य मालपोत कार्यालय गुल्मीका मालपोत अधिकृत मुरारी दत्त शर्मा समेतको समितिले हामी निवेदकको नामका हकभोगका आवादी निजि जग्गालाई ०४२।४।२४ गतेको निर्णयले वन क्षेत्र कायम गर्दा निम्न आधार उल्लेख गरेको छ । उक्त गा.पं.वडा नं.४ को कि.नं.८६४ का जग्गा जिल्ला वन कार्यालयको आदेशानुसार धुरकोट इलाका वन कार्यालयबाट पेश भएको प्रतिवेदन ।
६. नापीबाट भएको स्थलगत निरीक्षणको सझावै नक्शा फिल्डबूकको समेतको आधारबाट हेर्दा वन जड्डल क्षेत्र भित्र पर्ने उक्त निर्णयमा धुरकोट वन कार्यालयबाट पेश भएको प्रतिवेदनको आधारमा हाम्रो उक्त जग्गा वन जड्डल क्षेत्र भित्र पर्ने भनिएको छ । धुर्कोट वन कार्यालय कुन समयमा प्रतिवेदन लिन गयो र सो को प्रतिवेदन कुन मितिमा पेश भएको थियो । सो को प्रतिलिपि उक्त विपक्षी नं. १समक्ष माग गर्दा नदिएको र नकल माग गर्ने निवेदनमा दरपिठ समेत नगरी दिएकोले सो प्रतिवेदनमा के लेखिएको थियो सो को प्रतिवाद गर्न सकिएन । धुरकोट वन कार्यालयको प्रतिवेदनमा जस्तो सुकै कुरा लेखे पनि उक्त बमोजिम हकभोगका लिखतहरू मौजुद रहँदा विपक्षी नं.१ ले सो रिपोर्टको आधारमा वन क्षेत्र भित्र पार्न मिल्ने होइन अर्को कुरा धुरकोट वन कार्यालयले दिएको प्रतिवेदन कुन ऐन अनुरुपको हो । सो कुरा विपक्षी नं. १ले भन्नसकेको छैन । वन कार्यालयको प्रतिवेदनका आधारमा हाम्रो हकभोगको आवादको निजी जग्गा वन क्षेत्र भित्र पार्न मिल्ने कुरा कुनै ऐनमा उल्लेख छैन । वन ऐन, ०१८ को दफा ३ ले श्री ५ को सरकारले नेपाल राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरी सोही सूचनामा तोकिएको क्षेत्रमा ऐनको परिधिमा रही सरकारी वनको सीमाना छुट्याउन चिन्ह लगाउन सोही सूचनामा तोकिएको अधिकारीलाई आदेश दिने व्यवस्था छ । उक्त प्रतिवेदन लिई वन क्षेत्र छुट्याउन उक्त दफा ३ को प्रावधान साथ सो ऐनको अख्तियार ग्रहण गरेको हुनुपर्छ निजी दर्ता तिरोको आवादी जग्गालाई नभई सरकारी वन जड्डललाई मात्र हो ।
७. हाम्रो उक्त जग्गा सर सल्लाहलाई वर्षौ देखि आवाद गरी पूर्खा पालादेखि दर्ता तिरो तिराको जग्गा हो दफा ३ अन्तर्गत सीमा भित्र पर्ने र विपक्षीले प्रतिवेदनमा वन भनी संलग्न गर्न सक्ने जग्गा होइन । विपक्षीले संकलन गरेको प्रतिवेदन सो ऐन अनुरुप देखाउन सकेको छैन । अर्कोतर्फ उक्त दफा ३ मा सरकारी वन सीमाना छुट्याउन मात्र वन ऐन, ०१८ को दफा ३ मा व्यवस्था भएको देखिन्छ । उक्त विपक्षी नं. १को नि.नं.२ मा सरकारी वन क्षेत्र नभनी वन क्षेत्र भित्र पर्ने मात्र भनी हचुवा र अस्पष्ट निर्णय गर्दै हाम्रो निजी जग्गा वन क्षेत्र भित्र परेको छ । सो प्रतिवेदन उक्त ऐन समेत विपरीत हुँदा सो को आधारमा वन क्षेत्र भित्र पारेको विपक्षीको निर्णय गलत र कानुन विपरीत भई बदरभागी छ ।
८. विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने सिंगलबेञ्चको मिति ०४२।७।२५।१ को आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ निम्न प्रकार छन् ।
९. बाबु बाजेको नाममा दर्ता भएको भन्ने जुन रिट निवेदकहरूको दावी छ । यसमा राष्ट्रियकरण भइसकेपछि पुरानो दर्ता स्वतः खारेज हुने र वन ऐन, ०१८ को दफा २१(क) बमोजिमको जग्गा स्वतः वन जड्डल मानिनुको साथै दर्ता भएमा पनि दर्ता खारेज हुने कानुनी व्यवस्था भएकोले वन ऐन, ०१८ दफा २१(क) बमोजिमको जग्गा रिट निवेदकको दावी लिइएको जिकिर दर्ता लगत ७ नं. फाराम रसीद आदि जस्ता प्रमाण बनाई सरकारी वन जड्डलमा हक पुर्याउन खोज्नु रिट निवेदकहरूलाई अधिकार छैन तसर्थ रिट निवेदनपत्र खारेज गरी पाउन अनुरोध गर्दछु भन्ने समेत पहाडी क्षेत्रमा आवादी र वन जड्डल क्षेत्र छुट्याउने समिति गुल्मी जिल्ला र ऐ.समितिका अध्यक्ष एवं गुल्मी जिल्ला वन कार्यालय जिल्ला वन नियन्त्रकका तर्फबाट बद्रीप्रसाद बाँसकोटा जिल्ला वन नियन्त्रक गुल्मी जिल्ला वन कार्यालय समेतको लिखितजवाफ रहेछ ।
१०. निवेदकतर्फबाट विद्वान अधिवक्ता श्री पूण्यप्रसाद अर्यालले विपक्षी कार्यालयहरूले जुन निर्णय गरेको छ, वन ऐन, ०१८ को दफा २१.२१(क) समेतको विपरीत भएकोले उक्त निर्णय बदर हुनुपर्छ भन्ने र विपक्षी ९ नं. नापी गोश्वरा गुल्मी समेतले गरेको निर्णय कानुन बमोजिमको हुँदा प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नु भयो ।
११. प्रस्तुत केशमा निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी हुनुे नहुने के रहेछ निर्णय दिनु परेको छ ।
१२. यसमा नाप जाँच गर्दा जग्गा नाप जाँच ऐन, ०१९ को दफा ६ को उपदफा बमोजिमको जग्गा कित्ता काटी हाम्रा नाममा नाप जाँच र दर्ता गर्नु पर्नेमा सो ऐन विपरीत गरी ०४०।१२।१५ मा २३४।११।०।३ क्षेत्रफलको प्लटमा पारी सम्पूर्ण क्षेत्रफललाई खर सल्ला वीरह भनी उल्लेख गर्नु उक्त दफा ६ को खुला रुपमा उल्लंघन र विपरीत गरी हाम्रो सम्पत्ति हक समाप्त गरेकोले उक्त निर्णय बदर गरी पाउँ भन्ने समेत रिट निवेदकको जिकिर देखिन्छ । उक्त समितिलाई वन जड्डल कायम गर्ने गरी निर्णय गर्ने अधिकार प्राप्त छ छैन भनी हेर्दा वन ऐन, ०१८ को दफा ३ मा श्री ५ को सरकारले नेपाल राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरी सोही सूचनामा तोकिएको क्षेत्रमा सरकारी वनको सीमाना छुट्याई चिनो लगाउन सोही सूचनामा तोकी दिएको अधिकारीले आदेश दिन सक्नेछ भन्ने व्यवस्था भएको छ । उक्त ऐनको व्यवस्था बमोजिम श्री ५ का सरकारले यो मितिमा यस्तो निर्णय गरी यो मितिको राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरी अधिकारी तोकेको छ वा यो कानुन बमोजिम गठन भएको हो भनी विपक्षी समिति समेतको लिखितजवाफमा उल्लेख गर्नसकेको देखिँदैन । यसरी कानुनी रुपबाट गठन नभएको समितिबाट भएको निर्णयलाई कानुनद्वारा अधिकार प्राप्त निकायबाट निर्णय भएको भन्न मिल्ने स्थिति रहेन । त्यस्तो अनधिकृत समितिबाट निवेदकको जग्गालाई वन जड्डल भनी घोषणा गर्ने गरेको विपक्षी ९ नम्बर नापी गोश्वरा गुल्मी समेतको निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । जानकारीको निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालय कहाँ पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई नियम बमोजिम फायल बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
इतिसम्वत् २०४३ साल कार्तिक २१ गते रोज ६ शुभम् ।