निर्णय नं. १३३९ - उत्प्रेषण
निर्णय नं. १३३९ ने.का.प. २०३७
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्रबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री घनानाथ पन्त
सम्वत् २०३६ सालको रिट नम्बर ७७०
आदेश भएको मिति : २०३६।१२।५।६ मा
निवेदक : धनुषा जिल्ला हंसपुर कटपुल्ला गा.पं.वडा नं. २ बस्ने लटु मण्डल केवट
विरूद्ध
प्रत्यर्थी : भू.सु. कार्यालय धनुषाको भु.सु.अ.कृष्णप्रसाद कोइरालासमेत
विषय : उत्प्रेषण वा उपयुक्त आदेश पाउं
(१) जग्गा कमाएको पुष्टि भएकोमा भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ (संशोधन सहित) को दफा २५ को उपदफा (४) बमोजिम मोहियानी हक समाप्त गर्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. ७)
निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री दमन ढङ्गाना
विपक्षी तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवाली विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल
आदेश
न्या. घनानाथ पन्त : प्रत्यर्थी भूमिसुधार अधिकारीको निर्णय बदर गरिपाउँ भनी प्रस्तुत रिट निवेदन नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको रहेछ ।
२. तथ्य यस प्रकार छ : मेरो नाउँमा दर्ता रहेको जि.धनुषा गा.पं. हजरा रमौल वार्ड नं. ६ कि.नं. ३३३ को १–२–३ ऐ. वार्ड नं. ८ कि.नं. २७५ को १–१–५ जग्गा निज मोही आफैंले नकमाई केशवरलाई ठेक्कामा दिएकोले मोही मान्ने अवस्था नरहेको प्रष्ट छ । जो जो बुझ्नुपर्ने बुझी न्याय पाउँ भन्ने समेतको वादी दावी र रमौलको जग्गा अरूलाई दिएको भन्ने झुठ्ठा उजूरी हो भन्ने समेतको प्रतिवादी लटु मण्डलको र उक्त जग्गा मैले कमाएको छैन निज प्रतिवादीले नै जोती आएको भन्ने समेतको केशवर यादवको बयान भएकोमा निज मोहीले भूमिसम्बन्धी नियम, २०२१ को दफा २(ख) अनुरूप काम नगरेको र ०३५।८।१४ को जगरनाथ यादव समेतको सरजमीन आधारबाट प्रतिवादीले आफैं जग्गा जोतेको देखिन आएकोले भू.सु.ऐन, २०२१ संशोधन सहित दफा २५ को उपदफा ४(क) बमोजिम प्रतिवादीको मोहियानी हक समाप्त हुने ठहर्छ भन्ने समेतको भूमिसुधार कार्यालय धनुषाको निर्णय ।
३. रिट निवेदन जिकिर यस प्रकार छ : मोहियानी हक समाप्त गर्ने पूर्वावस्था छ भन्ने प्रमाणको भार विपक्षीले नै बहस गर्नुपर्ने निश्चित भएकोमा निर्णयकर्ताले कानुनसंगत कारण र आधार उल्लेख नगरी भएको निर्णय भू.सु.ऐनको दफा २(ख) दफा २५(४)(क) र प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा २६ लगायत अ.बं.१८४(क) १८५, १८९ नं. विपरीत हुनुको साथै आत्मनिष्ठ, प्रवृत्त तथा कपटपूर्ण छ साथै कानुनी बलहिन सरजमीनको आधारमा भएको निर्णय बलहिन भएकोले विपक्षीको निर्णय बदर गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन जिकिर ।
विपक्षहरूबाट लिखितजवाफ मगाउनु भन्ने सर्वोच्च अदालत डिभिजन बेञ्चको मिति ०३६।५।३।१ को आदेश ।
४. प्रतिवादी निवेदकको जग्गा मैले नै रेखदेख गरेको छु भन्ने केशवर यादवले बयान गरेको र केशवर यादवलाई कमाउन दिएको कुरा सरजमीनबाट देखिएकोले निवेदकको हक समाप्त गरिएकोले रिट निवेदन खारेज हुनुपर्ने भन्ने समेतको जिल्ला भूमिसुधार कार्यालय धनुषाको लिखितजवाफ ।
५. अधिकार प्राप्त अधिकारीले कानुन बमोजिम सबूत प्रमाणको आधारमा गरेको निर्णय हुनाले रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको सगरी व्याहुत सुडिनीको लिखितजवाफ ।
६. उपस्थित रहेको निवेदकको वारेस मकरमान श्रेष्ठ र विपक्षी सगरी व्याहुततर्फको तिर्थ डंगोल रोहवरमा राखी निवेदकतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री दमन ढुङ्गाना र विपक्षतर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवाली तथा विपक्ष कार्यालयतर्फबाट खटी आउनुभएको विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालले गर्नुभएको बहस समेत सुनी आज निर्णय सुनाउने तोकिएको प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्नुपर्ने हो वा होइन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।
७. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा निवेदक लटु मण्डल मोही भई जग्गा जोती आएको भन्नेमा निर्विवाद छ । जोताहा मोही निवेदक लटु मण्डल मोही मान्ने अवस्था नरहेको भन्ने विपक्षी सगरी व्याहुत सुडीले दावी लिएको निवेदनबाट देखिन्छ तर लटुले जग्गा कमाउन दिएको भनेका केशवर यादव बुझेकोमा उक्त जग्गा मैले कमाएको होइन, निज प्रतिवादीले नै जोती आएको साथै रेखदेख सम्म गरिदिएको हुँ खेती गरेको छैन भनी बयान गरेको देखिन आएकोले विपक्षी सगरी व्याहुत सुडीको निवेदन जिकिरको पुष्टि भएको पाइएन । यस परिप्रेक्ष्यमा भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ को (संशोधन सहित) दफा २५ को उपदफा (४) अनुसार निवेदकको मोहियानी हक समाप्त हुने ठहराएको विपक्षी भूमिसुधार कार्यालय धनुषाको निर्णय कानुन प्रतिकूल देखिन आयो ।
८. अतः उपरोक्त उल्लिखित कारणबाट विपक्षी भूमिसुधार कार्यालय धनुषाको मिति ०३५।२।१५ को कानुन प्रतिकूलको निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । जानकारीको लागि यो आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालयमा पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
म सहमत छु ।
न्या. धनेन्द्रबहादुर सिंह
इति सम्वत् २०३६ साल चैत्र ५ गते रोज ६ शुभम् ।