निर्णय नं. १३९६ - परमादेश वा उपयुक्त जो चाहिने आदेश जारी गरिपाउं
निर्णय नं. १३९६ ने.का.प. २०३७
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा
माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा
सम्वत् २०३६ सालको रिट नम्बर ८७४
आदेश भएको मिति : २०३७।६।१५।५ मा
निवेदक : जि. रौतहट कर्कचकमरीया गा.पं.वडा नं. ७ बस्ने रविशंकर शाह कलवार
विरूद्ध
विपक्षी : का.मु. भूमिसुधार अधिकारीज्यू भूमिसुधार कार्यालय रौतहट समेत
विषय : परमादेश वा उपयुक्त जो चाहिने आदेश जारी गरिपाउं
(१) करीब ६ महीना ढिला गरी रिट निवेदनपत्र दर्ता गरेको र ढिलाई गरेको कारणलाई पनि मनासिव मान्न नहुने हुँदा विलम्बको सिद्धान्तको आधारमा रिट निवेदन खारेज हुने ।
(प्रकरण नं. ८)
निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री यादवप्रसाद खरेल
विपक्षी तर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल
आदेश
न्या. बासुदेव शर्मा : विषय भूमिसुधार अधिकारीको नाउँमा परमादेश वा जुन उपयुक्त हुन्छ सो चाहिने आज्ञा वा आदेश जारी गरी कानुनी हकको प्रचलन गराई पाउँ भनी नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत मिति ०३४।६।२४ मा दर्ता भई पेश हुनआएको प्रस्तुत रिट निवेदनको विवरण निम्न बमोजिम छ :
२. वगही गा.पं.वा.नं. ५(क) कि.नं. २२५ को ०–६ वार्ड नं. ७ कि.नं. ११२ को ०–१७३५ समेत जग्गामा २०३४ सालको कूत नदिई धरौटी समेत नराखेकोले बाली भराई मोही निष्कासन समेत गरिपाउँ भन्ने वादी, कूत साक्षीको रोहवरमा बुझी लिई मलाई भर्पाई घरमा लिन आउनु भनेकोमा भोलिपल्ट घरमा जाँदा आलटाल गरी जग्गाको छोडपत्र गर भन्दा नमानेकोले दोहरी कूत लिन नालिश गरेको भन्ने प्रतिवादीको बयान, कूत वादीले माग्दा नदिएको, तौल गरेको गाउँका मानिसले देख्नुपर्ने भन्ने वादीका साक्षी लखन शाहको बकपत्र, धान तौल हुँदै थियो । बिक्री गर्यो या लग्यो थाहा छैन भन्ने प्रतिवादीका साक्षीको बकपत्र भएकोमा भू.सु.ऐन, २०२१ को दफा २९(३) बमोजिम कूत भरी पाउने ठहर्छ भन्ने समेत भू.सु.कार्यालय रौतहटको मिति ०३५।१२।३० को निर्णय ।
३. निवेदन जिकिर : भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ को दफा २९ को उपदफा १ बमोजिम उजूर परेपछि मोही निष्कासन गर्नुपर्नेमा निष्कासन गर्न नपर्ने गरिएको निर्णय ने.का.प. ०३० फुल बेञ्च नि.नं. ९९५ मा प्रतिपादित सिद्धान्तको विपरीत छ । उपरोक्त उल्लेख गरिएबमोजिम संवैधानिक हक तथा कानुनी हकको प्रचलन कायम गराई पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको रिट निवेदन जिकिर ।
४. विपक्षबाट लिखितजवाफ मगाउनु भन्ने स.अ.डि.बेञ्चको मिति ०३६।६।३१ आदेश ।
५. कूत नबुझाएको मोहीलाई जग्गाबाट निष्कासन गर्न आदेश हुनुपर्छ भन्ने बाध्यता नहुने भई यो अदालतको तजबिजको कुरा हो भनी स.अ.फु.बे.०२७।३३३ बाट सिद्धान्त प्रतिपादित समेत भएको र कूत मात्र भराई दिनसकिने भन्ने व्यवस्था ऐनमा भएको र यस कार्यालयको कानुनी अधिकारक्षेत्रभित्र रही कानुनी व्यवस्था अनुरूप निर्णय गरेको हुँदा रिट निवेदन खारेज हुनुपर्ने भन्नेसमेत व्यहोराको भूमिसुधार कार्यालय रौतहटको लिखितजवाफ ।
६. बाली नबुझाएको सबूत दाखिल गर्न नसकेपछि बुझाएकै देखिने र बाली बुझाउने मोहीलाई निष्कासन गर्न ऐनले मद्दत नगर्ने हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको रामदेव सहनी मलाहको लिखितजवाफ ।
७. उपस्थित विपक्ष रामदेव सहनीलाई रोहवरमा राखी निवेदनतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री यादवप्रसाद खरेल र विपक्ष कार्यालयतर्फबाट खटिई आउनुभएका सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालको बहस समेत सुनियो । प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्नुपर्ने हो वा होइन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।
८. यसमा विपक्ष भूमिसुधार कार्यालय रौतहट गौरको २०३५।१२।३०।५ को निर्णय बदर गरिपाउँ भनी रिट निवेदन मिति २०३६।६।२४।४ मा दर्ता भएको देखिन्छ निर्णय गरेको मितिबाट करीब ६ महीनाको ढीला गरी रिट निवेदनपत्र दर्ता गरेको र ढिलाई गरेको कारणलाई पनि मनासिव मान्न नहुने हुँदा विलम्बको सिद्धान्तको आधारमा प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र खारेज हुने ठहर्छ । नियम बमोजिम फाइल बुझाई दिनु ।
म सहमत छु ।
न्या. त्रिलोकप्रताप राणा
इति सम्वत् २०३७ साल आश्विन १६ गते रोज ५ शुभम् ।