निर्णय नं. १४०३ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरी पाउा

निर्णय नं. १४०३     ने.का.प. २०३७

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री हेरम्बराज

माननीय न्यायाधीश श्री बब्बरप्रसाद सिंह

सम्वत् २०३६ सालको रिट नं. १०७४

आदेश भएको मिति : २०३७।८।८।१ मा

निवेदक : ल.पु.न.पं. वार्ड नं. २० वढोका बस्ने निर्मलमान श्रेष्ठसमेत

विरूद्ध

विपक्षी : ऐ ऐ. ऐ बस्ने दमयन्ती मगरनीको मुद्दा सकार गर्ने छोरा दोरंगबहादुर मगरसमेत

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरी पाउं

(१)   वादी दावीमा निर्णय नगरी वादीको निवेदनपत्र तामेलीमा राख्ने गरेको सर्वथा उचित पर्दैन, त्यस्तो बेरीत र कानुनको आधार नभएको आदेश उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ।

(प्रकरण नं. ९)

निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री कुलराज गुरुघराना

विपक्षी तर्फबाट : विद्वान व.सरकारी अधिवक्ता श्री केदारनाथ उपाध्याय

आदेश

            न्या. बब्बरप्रसाद सिंह : नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत मिति ०३६।९।१७।३ मा दर्ता हुनआएको प्रस्तुत रिट निवेदन सम्बन्धी संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यस प्रकारको रहेछ :

            २.    ल.पु.न.पं.वडा नं. २० ख.कि.नं. २३२ को ०–५–० जग्गा र घर समेतमा दोरङबहादुरको आमा दमयन्ती मगरनीलाई रेखदेख गरी बस्न दिएको सो जग्गाको ज.ध.प्रमाणपत्र हामीले ०३२।२।४ मा पाएकोमा जोताहामा विपक्षी दमयन्तीको नाम रहेको थियो उक्त घर वर्षात्ले २०३२।५।३० मा भत्काई बनाउँन लाग्दा विपक्षीले मोहियानी हक लाग्छ भनी खिचोला गरेकोले दमयन्तीको जोताहा नाम काटी जग्गाबाट निष्कासन गरिपाउँ भन्ने निवेदकको फिराद परेकोमा दमयन्ती मरी मुद्दा सकार गर्ने दोरङबहादुर बुझ्दा उल्लेखित जग्गामा अघि बाबुकै पालादेखि खनजोत गरी घर बनाई बसेको हो वादीले बनाएको घरमा रेखदेख गरी बसेको होइन भन्ने बयान गरेकोमा मोही दमयन्ती मगरनी परलोक भई सम्बन्धित भूमिसम्बन्धी ऐन, ०२१ को दफा २६(१) अनुसार जोताहा नामसारी गर्नुपर्ने सो भएको नदेखिँदा नामसारी गरी पुनः निवेदन दिएमा कारवाई हुने भनी मिति ०३६।३।२६ मा विपक्षी भूमिसुधार कार्यालयबाट निर्णय भएको रहेछ । सो बदर गराई माग्न प्रस्तुत रिट निवेदनमा निम्न जिकिर रहेछ :

            ३.    भू.सु.ऐन, ०२१ को दफा २६(१) अनुसार मोहियानी हक नामसारी गरेपछि निवेदन दिएमा कारवाई गर्ने गरी तामेलीमा राख्ने भनी गरेको आदेश प्रत्यक्ष कानुनी त्रुटि भएको छ । किनकी जब उक्त भू.सु.ऐन, ०२१ को दफा २५ को उपदफा (५) ले उक्त घरबारीको जग्गामा विपक्षीको आमा दमयन्ती मगरनीले नै मोही हक पाउँदैन भनी त्यस्तो जग्गा भू.सु.ऐन, ०२१ को दफा २६(१) बमोजिम कसरी नामसारी गर्ने तसर्थ उक्त कानुन प्रमाणले विपक्षी भू.सु.अधिकारीको मिति ०३६।३।२६ को आदेश प्रत्यक्ष कानुनी त्रुटि भएकोले बदर गरी हक प्रचलन गराई पाउँ ।

            ४.    विपक्षीद्वारा लिखितजवाफ मगाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने समेत डिभिजन बेञ्चका मिति ०३६।९।२६ का आदेशानुसार विपक्षीद्वारा प्राप्त लिखितजवाफमा लिएका जिकिर यस प्रकारका रहेछन् :

            ५.    उक्त ०३६।९।२६ मा यस कार्यालयबाट गरेको निर्णय कानुनको परिधिभित्र रही गरेकोले विपक्षी निर्मलमान श्रेष्ठको रिट निवेदन खारेज हुनुपर्ने हुँदा खारेज हुन अनुरोध गर्दछु भन्नेसमेत का.मु.भूमिसुधार अधिकारी भूमिसुधार कार्यालय ललितपुर ।

            ६.    विपक्षीहरूको उजूरी भूमिसम्बन्धी ऐन, ०२१ को दफा २५ को उपदफा (५) अनुसार घरबारीको जग्गा समेत नहुनाले र विपक्षीहरूले उक्त जग्गाको ज.ध.प्र.पूर्जा लिँदाकै बखत दमयन्तीलाई मोही कायम गरी पूर्जा लिई दमयन्तीलाई समेत मोहियानी हकको पूर्जा दिलाइसकेकोबाट समेत सोही भूमिसम्बन्धी ऐन, ०२१ को दफा २५ को उपदफा ५ र अ.बं.८२ नं. ले समेत लाग्न नसक्ने रिट निवेदन दायरै हुन नसक्ने भएकोले अ.बं.१८० नं. बमोजिम खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत दमयन्ती मगरनीको मुद्दा सकार गर्ने छोरा दोरङबहादुर मगर ।

            ७.    तारेखमा रहेका निवेदक निर्मलमान श्रेष्ठको वारेस समेतका निवेदक तुल्सीमान श्रेष्ठलाई रोहवरमा राखी निजतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री कुलराज गुरुघरानाको र विपक्षी भूमिसुधार कार्यालय ललितपुरतर्फबाट बहस निमित्त खटिनुभएका विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ता श्री केदारनाथ उपाध्यायको बहस सुनी विपक्षी दोरङबहादुर मगरको वारेस लक्ष्मीबहादुर रोहवरमा रही जिकिर मात्र गरी सुनी पाएको कागजमा सही गर्न इन्कार भई गएको हुँदा प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के हो निर्णय दिनुपरेको छ ।

            ८.    यसमा दमयन्ती मगरनीले घर जग्गा मेरो हो भनी फिल्डबुकमा लेखाएकोमा हाम्रो उजूर परी जग्गाधनीमा हामीहरूको र मोहीमा निज दमयन्तीको नाम लेखिएको थियो घरबारी कमाई बस्ने मोहीको हक नहुने हुँदा जोताहा नाम काटी जग्गाबाट निष्कासन गरिपाउँ भनी उजूर परेकोमा मोहीको हक नामसारी नगरेको भनी नामसारी गरी उजूर परेमा कार्यवाही हुने भनी भूमिसुधार कार्यालय ललितपुरबाट आदेश गरेको बदर गरिपाउँ भनी प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र पर्नआएको देखिन्छ ।

            ९.    मोहीको हक नामसारी नगरेको भनी प्रतिवादीको हक कायम नगराएको भन्दै वादी दावीमा निर्णय नगरी वादीको निवेदनपत्र तामेलीमा राख्ने गरेको सर्वथा उचित पर्दैन, त्यस्तो बेरीतको र कानुनको आधार नभएको आदेशलाई उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिएको छ । अब ऐन बमोजिम कार्यवाही किनारा गर्नु भनी विपक्षी भूमिसुधार कार्यालय ललितपुरका नाउँमा परमादेशको आदेश जारी हुने ठहर्छ । जानकारी निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि एक महान्यायाधिवक्तको कार्यालय मार्फत विपक्षी कार्यालयमा पठाई नियम बमोजिम गरी फाइल बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या. हेरम्बराज

 

इति सम्वत् २०३७ साल माघ ८ गते रोज १ शुभम् ।