निर्णय नं. ११२२ - लिखत बदर

निर्णय नं. ११२२     ने.का.प २०३५

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री वासुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री हेरम्बराज

सम्वत् २०३३ सालको देवानी विविध नम्बर ७७

फैसला भएको मिति :      २०३५।१४।५ मा

निवेदक : का.जि. का.नं. पं. वडा २३ बस्ने भेषराज्यलक्ष्मी सिंह

विरुद्ध

विपक्षी : का.जि. का.न.पं. विशालनगर बस्ने ले.क. सुवर्ण शमशेर ज.ब.रा.समेत

मुद्दा : लिखत बदर

(१)   अधिकृत वारेसनामाको लिखत–राजदूतको रोहवरमा नदेखिएकोले अ.बं.७१ (ख) नम्वरको ऐन अनुसार भएको नदेखिने ।

(प्र.नं. १४ )

(२)       बेरितको अधिकृत वारेसनामाबाट गरेको व्यहोरा सदर नहुने । (प्र.नं. १५)

निवेदिका तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भूप्रसाद ज्ञवाली

उल्लिखित मुद्दा : 

फैसला

            न्या. हेरम्बराज : वादी भेषराज्यलक्ष्मीका निवेदनपत्रमा बक्स भई आएका हुकूम प्रमाङ्गीअनुसार काठमाडौं जिल्ला अदालतबाट सरी आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यसप्रकारको रहेछ :

            २.    विधवा मुमा श्रीमती नित्यकुमारी राणालाई काका श्री सुवर्ण शमशेर ज.व.रा.ले अनेकौ प्रलोभन देखाई आफ्नो नियन्त्रणमा राख्न सफल हुनु भई ईस्वी १९६७ मा काठमाडौं त्यागी भारतमा लगी शिवनन्द नथर टेहरी गढवाल उत्तर प्रदेशमा गई बस्नु भयो । पुनः नेपाल अधिराज्यमा फर्कनु भएको छैन । विपक्षी काका सुवर्ण शमशेरले मेरो माताजीको अख्तियारनामा आफै तयार गरी श्री ५ को सरकार परराष्ट्र मन्त्रालयमार्फत शाही नेपाल राजदूतावासबाट एकजना ना.सु. खटी आफ्नो होस हवास ठेगानामा नरहेको अवस्थाकी माता नित्यकुमारीबाट अ.बं.२४ नं. विपरित अख्तियारनामामा सहीछाप गराई आफ्नो गुठीमा राख्नु भएको रहेछ । जालसाजी लिखत पारी दिनु भएको बारेमा मेरो फिराद परी हालसम्म अञ्चल अदालतमा दायर छ । मुद्दा चल्दाचल्दै मुद्दामा विवाद भित्रको केही जग्गा दोहोरो पारी का.न.पं. वडा नं. २३ (ङ) कि.नं. ३८।६।३ मध्येको रोपनी ९।०८। विक्रमादित्यलाई र वार्ड नं. २३ (ङ) कि.नं. ऐ को ऐ.मध्ये ४।१३।३ ज्योत्सना कुमारीका नाउँमा काभ्रेपलाञ्चोक मालमा गई ०३०।२।३१।४ मा रजिष्ट्रेशन पारित गरी दिनुभएको कुरा ०३१।१०।२८ गते थाहा पाएँ । सो कार्य नित्यकुमारीतर्फबाट भएको भए स्त्री अंशधनको १ र २ नं. को विपरित छ । माता नित्यकुमारीका नाउँको जग्गा काका सुवर्ण शमशेरले आफ्ना छोरा बिक्रमादित्य शमशेर र छोरी ज्योत्सना कुमारीलाई बकसपत्र गरिदिने कुनै अधिकार छैन । विपक्षीहरू मिली लिने दिने कुरा उल्लेख गरी ०३०।२।३१ मा रजिष्ट्रेशन पारित भएको बकसपत्रहरू माथि उल्लेख गरेबमोजिम बिक्रमादित्यलाई गरी दिएको बकसपत्र बदर गरिपाउँ भन्नेसमेत ०३२।२।८।५ को फिरादपत्र ।

            २.    बिक्रमादित्य शमशेर र ज्योत्सना थापालाई दिइएको बकसपत्र बदर होस भनी लिखत बदरको नालिश यही विपक्षीले दिएकोमा का.जि. अ. बाट खारेजी फैसला भएको छ । जुन नालेश गर्न पाउने अधिकार नहुँदै पनि नालेश गरेको, सिर्फ दुःख दिनसम्म हो । विपक्षीलाई दिएको बकसपत्र भन्दा बढी सम्पत्ती दिएन भन्दैमा आमाको मानसिक स्थिति सन्तुलनमा छैन भनी लेखेको, होसठेगानामा नभएको वा बौलाएको छ भनी विपक्षीले किटी लेख्न नसकेबाट त्यस्तो कुरालाई अ.बं.२४ नं. ले मान्यता दिँदैन । मेरो सट्टामा भैपरी आउने गर्नुपर्ने सम्पूर्ण काम कारबाही गर्नलाई मैले देवर सुवर्ण शमशेरलाई अधिकार अख्तियार दिएकी छु भन्नेसमेतका कुरा नित्यकुमारीले ०३२।४।७ मा बागमती अञ्चलाधीश कार्यालयमा कागज लेखिदिनु भएकै छ । नित्यकुमारीले दिनुभएको पावर अफ एटर्नीबमोजिम गर्ने अधिकार ऐनले समेत मिलेको छँदै माता नित्यकुमारीको नाउँको जग्गा काका सुवर्ण शमशेरले बकस लेखिदिने कुनै अधिकार छैन भन्नु सोह्रैआना ऐन विरुद्ध देखिएको छ । स्त्री अंशधनको १ र २ नं. विपरित छ भनी वादीमा लेखिएबाट नै दावी स्पष्ट नभई शङ्कास्पद देखिएबाट यो नालिस अ.बं.८२ र १८० नं. ले खारेज हुने प्रष्ट छ भन्नेसमेत सुवर्ण शमशेर तथा विक्रमादित्य शम्शेरको संयुक्त प्रतिवादी रहेछ ।

            ४.    सबै मुद्दा सर्वोच्च अदालतमा झिकाई हेरी मुमा नित्यकुमारीलाई सुवर्ण शमशेरको नियन्त्रणबाट झिकी सम्बन्धीत पक्ष मिले मिलाई, नमिले मुद्दा कानूनबमोजिम सर्वोच्च अदालतबाटै कारवाई किनारा गरी नतिजा जाहेर गर्नु भन्ने हुकूमको प्रमाङ्गी पाउँ भन्नेसमेत विषयमा प्रस्तुत मुद्दासमेत उल्लेख गरी भेषराज्यलक्ष्मी सिंहले श्री ५ महाराजाधिराजका जुनाफमा चढाएको बिन्तिपत्रमा निवेदिका भेषराज्यलक्ष्मी सिंहले ब्यहोर्नु परेका अञ्चलाधीश अड्डा लगायत अदालतका विभिन्न तहका विभिन्न अड्डाहरूमा परेका यस निवेदन सम्बन्धित सबै मुद्दाहरू सर्वोच्च अदालतमा खिची सर्वोच्च अदालतबाटै त्यस सम्बन्ध सकेसम्म चाँडो कानूनबमोजिम फैसला गरी नतिजा जाहेर गर्नु भन्ने मौसुफ सरकारबाट हुकूम बक्सेको छ, भन्नेसमेत निवेदनपत्र डिभिजन बेञ्चमा पेश हुँदा निवेदनपत्रमा उल्लेख भएका मुद्दाहरू यस अदालतमा झिकाई विविधको लगतमा दर्ता गरी बक्स भई आएका हु.प्रमाङ्गी बमोजिम गर्नु भन्नेसमेत ०३३।६।५।३ का आदेशानुसार लगतमा दर्ता भई पेश हुन आएको रहेछ ।

            ५.    तारेखमा रहेका निवेदिका भेष राज्यलक्ष्मी सिंहको वारेश दिनेश्वरप्रसाद सिंह र विपक्षी प्र. सुवर्ण शमशेर ज.व.रा. तथा विक्रमादित्य शमशेर ज.व.रा.को वा.लालबहादुर कार्की क्षेत्रीलाई २०३५।१।४ गतेका दिन रोहवरमा राखी वादी निवेदिका तर्फबाटका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवालीको वहससमेत सुनी बुझ्दा प्रस्तुत मुद्दामा वादी दावी अनुसारको लिखत बदर या सदर हुने के हो सर्वप्रथम त्यस कुरामा निर्णय दिनुपर्ने देखिन आयो ।

            ६.    यस्मा लिखतबदर मुद्दाको मिसिल हु.प्र. बमोजिम का.जि. अ.बाट यस अदालतमा सरी आएको रहेछ ।

            ७.    जिल्ला अदालतमा छिन्न बाँकी रहेका लेखिएका मुद्दाहरू कानूनबमोजिम अङ्क पुर्‍याई ३५ दिन भित्र छिन्न लगाई त्यस उपर पुनरावेदन परेमा अञ्चल अदालतबाट हेर्दा आखिर छिनेको लिखत पास गरिपाउँ भन्नेसमेत दुबै मुद्दा हेर्नुपर्ने आवश्यक हुन आए हेरी त्यसमा समेत इन्साफ जाँची कानूनबमोजिम गरी छिनी दिनु भन्ने हुकूम प्रमाङ्गी भएको देखिन्छ ।

            ८.    भेषराज्यलक्ष्मी सिंहको २०३३।५।११ को विन्तिपत्रको व्यहोरा जाहेर हुँदा निज निवेदिका भेष राज्यलक्षी सिंहले व्यहोर्नु परेका अञ्चलाधीश लगायत अदालतका विभिन्न अड्डाहरूमा परेका यस निवेदनसम्बन्धी सबै मुद्दाहरू सर्वोच्च अदालतबाट झिकी खिची सर्वोच्च अदालतबाट सकेसम्म चाँडो कानूनबमोजिम फैसला गरी दिई नतिजा जाहेर गर्नु भनी हुकूम बक्सेको व्यहोरा सचिवले लेखिपठाएकोबाट वादी भेषराज्यलक्ष्मी प्रतिवादी सुवर्ण शमशेर ज.व.रा. समेत लिखत बदर मुद्दाहरू हुकूम्र प्रमाङ्गी गर्न यस अदालतको अधिकारक्षेत्रभित्र परेको छ ।

            ९.    मुमा भारत ऋषिकेशस्थित हिमाइन लाइफ सोसाइटीको आश्रममा रहेको बखत रोगले हिँडडुल गर्न नसक्ने होसठेगाना नभएको मौका छोपी विपक्षी काका सुवर्ण शमशेरले मेरा मुमाको सम्पत्ती आफ्नो छोरा विक्रमादित्य शमशेर छोरी ज्योत्सना थापासमेतका नाममा गराउने उद्देश्यले विभिन्न कागजमा मुमाको सही छाप गराई गैरकानूनी लिखतहरू खडा गरी जालप्रपञ्च रची नेपालमा मुद्दा चलाएको र सो सिलसिलामा न्याय निमित्त मैले र मेरा मानिसले मुद्दा गर्नुपरेको कुरा हाल बा.अं.अदालत, काठमाडौं जिल्ला अदालत काठमाडौं नगरपञ्चायत लगायत ठाउँ ठाउँमा दायर रहेका निम्न लिखत मुद्दाहरूको मिसिल कागजातबाट छर्लङ्ग देखिन्छ भन्ने भेषराज्यलक्षी सिंहको विन्तिपत्रमा उल्लेख भएको रहेछ ।

            १०. फिरादपत्रमा नित्यकुमारीको उजूर गर्ने सामथ्र्य नरहेको भनी निजको हकमा आफूले उजूर गरेको होइन । त्यस कारणले अपुतालीको २ नं. समेत बमोजिम यो मुद्दा चलेको देखिन्छ । भेषराज्यलक्ष्मी सिंहले आफूले आफ्ना हकमा मुद्दा चलाइएकोले फिरादवालाको उजूर गर्ने हकबारे चर्चा गर्नु आवश्यक छ ।

            ११.    अपुतालीको २ नम्वरमा अपुताली पर्दा मर्नेको लोग्ने, स्वास्नी, छोराको छोरा वा संगै बसेका अरू हकवाला भएसम्म छोरीले पाउँदैन, त्यस्ता हकवाला नभए कन्या छोरीले पाउँछन भन्नेसमेत व्यवस्था भएकोले त्यस बखतमा सँगै बसेका अरू हकवाला भएसम्म छोरीले अपुताली नपाउने भन्ने व्यवस्था रहेछ ।

            १२.   भेषराज्यलक्षी सिंहले बकसपत्र बदर मुद्दा ०२८।८।२४ गते सुवर्ण शमशेर र विक्रमादित्य शमशेरहरू उपर चलाएको देखिन्छ । त्यस बखतमा अपुतालीको २ नम्वरको आधार लिएको रहेछ । जबसम्म संगै बसेका हकवाला छन भने त्यस बखतको ऐनले छोरीले अपुताली पाउने अवस्था पर्दैन थियो ।

            १३.   नित्यकुमारी जीवित छँदै उनको सम्पत्तिबारे अरूले उजूर गर्नपाउने अवस्था छ भने मात्र भेषराज्यलक्ष्मी सिंहले मुद्दा चलाउन पाउने हो । सुवर्ण शमशेरहरू अंशबण्डापत्र रजिष्ट्रेशन पास भइसकेको पनि भेषराज्यलक्ष्मी सिंहले बकसपत्र मुद्दाको फिरादपत्रमा लेखाएको र रजिष्ट्रेशनको बमोजिम अंश मिसाएको लिखत खडा भएको छ भन्ने जिकिर नभएकोले नित्यकुमारी र सुवर्ण शमशेर पृथक–पृथक रहेको कुरा सिद्ध छ । त्यसकारणले सुवर्ण शमशेर भन्दा नित्यकुमारीको अपुताली पाउने अघिल्लो हक भेषराज्यलक्ष्मी सिंहको देखिन्छ ।

            १४.   २०२७ साल १९।४ को लिखतबमोजिमको अधिकृत वारेस भनी नित्यकुमारीको हकमा सुवर्ण शमशेरले विक्रमादित्य शमशेरलाई २०३०।२।२१ गतेमा रजिष्ट्रेशन पारित गरेको हालैको बकसपत्र बदर गराई पाउँ भन्ने भेषराज्यलक्ष्मी सिंहको फिराद परेकोमा अधिकृत वारेसनामाबमोजिम पास गरिदिएको हो भनी सुवर्ण शमशेरको प्रतिउत्तर परेको काठमाडौं जिल्ला अदालतमा दायर भएको रहेछ । पावर अफ एटार्न भनेको लिखत हेरिएमा सुवर्ण शमशेर पहिले छुट्टी भिन्न भई पुनः मेरो साथ सगोल भई रही जो परेको मेरो हो विचारसमेत गरी रहेको भन्ने इत्यादी बोली परेको देखिएको छ । अधिकृत वारेसनामाको लिखत २००७ साल कार्तिक १९ गते खडा भएकोमा राजदूतको रोहवरमा नदेखिएकोले अ.बं.७१ (ख) नम्वरको ऐनअनुसार भएको देखिएन ।

            १५.   माथि उल्लेख भएबमोजिम वेरीतको अधिकृत वारिसनामाबाट गरेको व्यहोरा सदर नहुने र अपुताली पाउने हक छोरी भन्दा पहिले हुने गरी खडा गरेको लिखितमा झुठ्ठा व्यहोरा लेखेको देखिएको हुँदा भेषराज्यलक्ष्मी सिंहको उजुरीबमोजिम लिखत बदर हुने ठहर्छ । नित्यकुमारीले गरेको लिखत बदर हुने ठहरे पनी त्यसबाट नित्यकुमारीले विगो फिर्ता गर्नु नपर्ने हुँदा निजलाई अड्डाबाट बुझी रहनु परेन । सुरु मिसिल काठमाडौं जि. अ. मा पठाई तपसीलबमोजिम गरी मिसिल बुझाई दिनु बक्स भई आएका हु.प्र.बमोजिम नतिजा जाहेर गरी पठाउनू ।

 

तपसील

वादी भेषराज्यलक्ष्मी सिंहले माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएअनृुसार लिखत बदर हुने ठहरी फैसला भएको हुँदा निजले फिराद दर्ता गर्दा राखेको कोर्टफी रु.१० र अरू दस्तुर समेत रु.२।१० देहायका प्रतिवादीहरूबाट भराई पाउँ भनी कोर्टफी ऐनको दफा १५ बमोजिम म्याद २ वर्ष भित्र प्र.हरूको जाय जात देखाई वादीको दरखास्त परे दस्तुर केही नलिई देहायका दरले वादीलाई भराइदिनु भनी का.जि. अ. त. मा लगत दिने.....................१

प्र. लेक सुवर्ण शमशेर ज.व.रा. ६।५ प्र. विक्रमादित्य शमशेर ज.व.रा. ६।५

माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएअनुसार वादी दावीबमोजिम लिखत बदर हुने ठहरेकाले भाटभटेनी बस्ने सुवर्ण शमशेर ज.व.रा.ले का.जि. भाटभटेनी बस्ने विक्रमादित्य शमशेर ज.व.रा.लाई २०३०।२।३० को हालैको बकसपत्र लिखत काभ्रेपलाञ्चोक मालकार्यालयमार्फत मिति २०३०।२।३१।४ मा र नं. २२०५ रजिष्ट्रेशनपास गरिदिएको लिखतबदर हुने व्यहोरा जनाई उक्त लिखत बदर गर्न सम्बन्धित कार्यालयलाई लेखिपठाउनू.....................२

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या. वासुदेव शर्मा

 

इति सम्वत् २०३५ साल बैशाख १४ गते रोज ५ शुभम् ।