निर्णय नं. ११५२ - करकाप
निर्णय नं. ११५२ ने.का.प. २०३५
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्रबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश सरदार श्री इश्वरीराज मिश्र
सम्वत् ०३३।०३४ सालको फौ.वि.नं. ३६
फैसला भएको मिति : २०३५।४।५।५
पुनरावेदक : सर्लाही विष्णुपुर आदर्श गा.पं. वडा नं. ६ बस्ने अभिनन्दन भन्ने सीताराम कायस्त समेत
विरुद्ध
विपक्षी : जि. सर्लाही मलंगवा बस्ने रामअसिस साहुतेली
मुद्दा : करकाप
(१) शुद्ध व्यवहारबाट राजीनामा गराई लिएको भए प्रतिवादी फिराउँदा लिनु दिनु भएको रकमको अङ्क फरक पर्न अवश्यै नपर्ने । सद्दे साँचो व्यवहारबाट लिखत भएको भए नालिस गरी सो लिखत पास गराउन सक्नु पर्ने ।
(प्रकरण नं. १५)
पुनरावेदक तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भूप्रसाद ज्ञवाली
फैसला
न्या. ईश्वरीराज मिश्र : मध्यमाञ्चल क्षे.अ.डिभिजन बेञ्चको ०३२।१२।३० को फैसला कानूनी त्रुटि र अन्याययुक्त इन्साफ जाँच गरी दिनु भन्नेसमेत हु.प्र.बक्स पाउँ भन्नेसमेत निवेदनमा ईन्साफ जाँची दिनु भन्नेसमेत श्री ५ महाराजाधिराजबाट हुकुम बक्सेको छ भन्नेसमेत हुकुम प्रमांगी बमोजिम विविधको लगतमा दर्ता भई पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य निम्न अनुसारको छ :
२. विपक्षीमध्येको हरिदासले सूर्यबहादुरसमेत उपर दिएको चोरी मुद्दामा मैले चोरी गराएको भनी पोलगरेबाट मलाई पक्राउ गरी प्रहरी इन्सपेक्टर कार्यालयमार्फत धर्मसाल व्यारेकमा थुनामा रहेका अवस्था ०२७।८।१० गते १२।१ बजेको समय विपक्षीहरूलाई लेखेको २ समेत कागज थान ३ मा सहीछाप गर भने, नमान्दा विपक्षी इन्सपेक्टर निमबहादुर र हे.कं.देवेन्द्रले लपेटाले गलामा र छडीले पाखुरामा र पिंडुलामा कुटपिट गरेबाट चोट सहन नसकी लेखेको नेपाली कागजथान १ मा र नलेखेको नेपालीकागज २ समेत थान ३ मा रामजीप्रसादले औंला समाती छाप मसी लगाई अभिनन्दनले दुवै हातको बुढीऔंला समाती छाप लगाई लिई सो कागज रामजीप्रसादले ई. भिमबहादुरलाई देखायो । त्यसपछि कसले लियो थाहा छैन । म सँग करकापबाट गराई लिएको कागज बदर गरिपाउँ भन्नेसमेत रामअसिस साहुको फिराद ।
३. विपक्षीबाट कुनै किसिमले कारकापसँग सही गराई लिइको छैन । निजले मबाट रु.६७०८४।–लिई मलंगवा हुमरीयाको नं. ४१२ को ४।।।१ जग्गा र सो जग्गामा बनेको सिनेमा भवन र अन्य साधनसमेत राजीनामा गरी लिएको लिखित समेतका अन्य माल सामानसमेत ०२६।७।२९ मा चोरी भएकोले दरखास्त दिएको छु । त्यसमा विपक्षीले रुपैयाँ लिई राजीनामा गरी दिएको छैन । झुठ्ठा दरखास्त दिएको भनी वयान दिएको र वादी लगायत अरू कारणीले गरी दिएको केही कागज ०२६।१२।३ मा चार मध्येकै रामबाबु भन्नेले हुलाकद्वारा यसै अदालतमा रजिष्ट्ररी गरी पठाएको छ । मलाई लेखिदिएको वस्तु रजिष्ट्रेशन नहुँदा अरूसँग मिली आफ्नो थैलीलाई हानी हुने गरी किन करकापसँग सहीछाप गराउँथें । वादी झुठ्ठा हो भन्नेसमेत हरिदास मलको प्रतिउत्तर ।
४. ०२६।७।११ गते विहान विपक्ष रामअसिस मकहाँ आई सिनेमा चलाउन असमर्थ हुँदा ६९०००। मा सिनेमा भवन र जग्गासमेत रामजीप्रसाद मैनालीलाई बिक्री गरी दिएँ लिखत तयार गरी दिनु पर्यो भनी बोलाउन गएकोले धनीका घर गई कागज लेखी लिनुदिनु गरी कागजमा सही छाप भएको हो । सो बाहेक अरू कुनै कागज गराएको र करकाप गरेको समेत छैन भन्नेसमेत अभिनन्दन भन्ने सिताराम कायस्तको प्रतिउत्तर ।
५. विपक्षीसँग करकापबाट सही गराएको छैन । सिनेमा संचालन गर्न सकिंन । बिक्री गर्छु भनी भनेकोले ०२६।७।११ गते मोल रु.६६०००।–मबाट गनी बुझिलिई हालको कि.नं. ४ को ।४।।।१ जग्गा र सो जग्गामा भएको सिनेमा भवन र प्रोजेक्टर जेनेटरसमेत राजीनामा अभिनन्दनले लेख्न लगाई सहीछाप गरी रीतपुर्याई मलाई दिनुभएको छ । सोही सिनेमा भवनसमेत मलाई राजीनामा दिनुभन्दा अगावै हरिदासलाई लिखत गरी दिएको भन्ने कुरा ०२६।७।२९ को रात हरिदासकहाँ चोरी भई सो चोरी सम्बन्धमा सरजमिन हुँदा थाहा हुन आयो । हरिदासलाई गरी दिएको कागज चोर्नु चोराउनु र मसँगको व्यवहार करकाप भनी बदर गराउन सके आफूलाई लाभ हुने सम्झी झुठ्ठा उजूर गरेको हो भन्नेसमेत प्र.रामजी प्रसादको प्रतिउत्तर ।
६. करकापसँग हामीले सही गराएको छैन । हरदासको चोरी सम्बन्धमा सूर्यबहादुरसमेत पक्राउ हुँदा रु.१०००।–दिन्छु हरिदासलाई गरी दिएको कागज चोरी ल्याउ भनी लोभ देखाएकोले चोरी गरेको हो भनी चोरहरूले बयान गरेबाट रामअसिमलाई पक्राउ गरी सोधबुझ गर्दा साबितिबयान गरिदिनु भनी भनेको, सो बमोजिम नगरेको र प्रहरी अधिकृतलाई थाहा नदिई राती परिवारसँग भेट्न जान दिनुहोस भनेको, सो मागअनुसार सुविधा नदिएको हुँदा झुठ्ठा उजूर गरेको हो भन्नेसमेत ई.भिमबहादुर र हे.कं.देवन्द्रराजको प्रतिउत्तर ।
७. ०२६।७।११।२ को रु.६६१५१ को सक्कल लिखत देखें मलाई ०२६।८।१० को दिन करकापसँग सही गराएको ३ थान कागजमध्येको १ थान कागज यही हो । लेखेको कागजमा सही गराएको यसै कागजमा हो भन्नेसमेत वादी रामअसिस शाह तेलीको बयान ।
८. ०२६।७।११ को रु.६६१५१।–को राजीनामा देखें किनारा साक्षीमा रहेको हस्ताक्षर सही मेरै हो । वादी भनाइबमोजिम करकापसँग कागज भएको छैन । राजीखुशीबाट कागज गरी दिएको हो भन्नेसमेत रामध्यानको बयान ।
९. ०२६।७।११ को रु.६६१५१।–को राजीनामा देखें म समेतका रोहवरमा रुपैयाँ बुझी लिई राजीनामा गरी दिएको र म साक्षी बसेको सद्दे साँचो हो । करकापबाट गराई लिएको होइन भन्नेसमेत महेन्द्रनाथको बयान ।
१०. वादी दावी पुग्नसक्दैन । झुठ्ठा उजूर गरेको ठहर्छ भन्नेसमेत सर्लाही जि. अदालतको फैसला ।
११. सो फैसलामा चित्तबुझेन भन्नेसमेत वादी रामअसिस साहुतेलीको पुनरावेदन प्र.ई. भिमबहादुर र हे.कं. देवेन्द्रराजले वादीबाट करकापसँग कागज गराएको भन्न मिलेन । प्र.हरिदास मल वजजा, वकिल रामजीप्रसाद र अभिनन्दनदत्त कायस्तले ०२६।७।११।२ को रु.६६१५१।राजीनामाको लिखत वादीबाट करकापसँग गराएको ठहर्छ भन्नेसमेत ज.अं.अदालतको फैसला । सो फैसलामा ई. भिमबहादुर र हे.कं. देवेन्द्रराजलाई सफाई दिएको चित्त बुझेन भन्नेसमेत वादी रामअसिस साहुतेलीको र करकाप ठहराएकोमा चित्त बुझेन भन्नेसमेत प्रतिवादी रामजीप्रसाद मैनाली हरिदासमल वजाज र अभिनन्दन भन्ने सिताराम कायस्तको पुनरावेदन । साहु रामजीप्रसाद भएको लिखत करकाप ठहराएको जनकपुर अञ्चल अदालतको ईन्साफ मनासिव ठहर्छ भन्नेसमेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालत डिभिजन बेञ्चको फैसला ।
१२. श्री ५ महाराजाधिराज सरकारका जुनाफमा ईन्साफ जाँच गरिपाउँ भन्नेसमेत अभिनन्दन भन्ने सिताराम कायस्त हरिदास वजाज र आफ्ना हकमासमेत रामजीप्रसाद मैनालीले चढाएको विन्तिपत्रमा व्यहोरा साँचो भए क्षेत्रीय अदालतहरूबाट फैसला भएको ती मुद्दाहरूको मिसिल झिकी स.अ.बाट ईन्साफ जाँच कानूनबमोजिम गरी छिनिदिनु भन्नेसमेत श्री ५ महाराजाधिराजबाट हुकूम बक्सेको छ भनी मौसुफ सरकारका विशेष जाहेरी विभागबाट मिति ०३३।४।६ मा लेखी आएकोमा बक्स भई आएका हु.प्र.बमोजिम गर्न विविधका लगतमा दर्ता गरी पेशगर्नु भन्नेसमेत सर्वोच्च अदालत डिभिजन बेञ्चको आदेश ।
१३. निवेदकहरूको वारेस इन्द्रप्रसाद खरेललाई तारेख तोकी २०३५ साल आषाढ २२ गतेका दिन पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकतर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवालीले वादीलाई करकापसँग कागज गराउन पर्ने कारण नभएको प्रहरी हिरासतमा करकापसँग सही गराएको भन्ने भनाई भएको प्रहरी ईन्सपेक्टर र हे.कं.ले करकाप गराएको नठहर्ने, सोही वारदातमा अरू प्रतिवादीहरूले करकापसँग कागज गराएको ठहराएको फैसला मिलेको छैन भन्नेसमेत प्रस्तुत गर्नु भएको वहससमेत सुनी आज निर्णज सुनाउने तारेख तोकी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला मिलेको छ छैन ? सो को निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।
१४. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा सिनेमा चलाउन असमर्थ हुँदा ६६०००।–मा सिनेमा भवन र जग्गासमेत रामजीप्रसाद मैनालीलाई राजीनामा गरी दिएँ । कागज लेखी दिनु पर्यो भनेबाट लिनु दिनु भई कागज लेखी दिएको भन्नेसमेत प्र.अभिनन्दन र सिनेमा संचालन गर्न बुद्धि र हैसियतले सकिँन । साहुको कर्जा पनि निकै भयो बिक्री गर्छु भनेबाट रु.६६०००।–मा बिक्री गर्न मञ्जूर भएकोले राजीखुशीबाट लिनु दिनु भई राजीनामा सही गरी दिएको भन्नेसमेत प्रतिवादी रामजीप्रसाद मैनालीको प्रतिउत्तर जिकिर देखियो ।
१५. सो प्रतिवादीहरूका जिकिरअनुसार करकाप गराएको छैन खुशीराजीबाट सिनेमा भवनसमेत राजीनामा गरिलिएको भनेको रु.६६०००। को राजीनामा पेश हुनसकेको देखिएन । प्रतिवादी रामजीबाट दाखिल भएको सिनेमाभवनसमेतको ०२६।७।११ को राजीनामा लिखतमा रु.६६१५१।–को देखिन आयो प्रतिवादी रामजीप्रसादले वादीसँग रुपैयाँ दिई लिई शुद्ध व्यवहारबाट राजीनामा गराई लिएको भए राजीनामा कागज आफ्नो साथमा रहेका व्यक्तिले यस मुद्दामा प्रतिवादी फिराउँदा लिनु दिनु भएको रकमको अंक फरक पर्नु पर्ने अवश्यै पनि नपर्ने सद्दे साँचो व्यवहारबाट लिखत भएको भए नालिस गरी सो लिखत पास गराउन सक्नुपर्ने तर त्यसतर्फ नालेस दिई पास गराएको देखिन आएन । यही सिनेमा भवनसमेत गितादेवीलाई वादीले राजीनामा गरी दिएको सो लिखतपास हुने ठहरी पुनरावेदनको अनुमति नभई अन्तिम रुपमा रहेको देखिन्छ । अतः जनकपुर अञ्चल अदालत तथा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलामा उल्लेख भएका बुँदा प्रमाणसमेतबाट राजीखुशीले सो सिनेमा भवनसमेत प्र. रामजीप्रसादका नाममा राजीनामा भएको रहेछ भन्न सकिने अवस्था देखिन आएन ।
१६. अतः प्रतिवादी हरिदासमल वजाज, अभिनन्दनदत्त कायस्त र रामजीप्रसाद मैनालीले समेत उक्त प्र.रामजीप्रसाद मैनाली धनी भएको ०२६।७।११ को रु.६६१५१।–को राजीनामा लिखत वादीबाट करकापसँग गराएको ठहराई जनकपुर अञ्चल अदालतले गरेको ईन्साफ मनासिव छ भनी मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालत डिभिजन बेञ्चले गरेको फैसला मनासिव छ । बक्स भई आएका हुकूम प्रमाङ्गी बमोजिम ईन्साफ जाँच निमित्त आएको हुँदा कसैलाई केही गर्नु परेन । नियमबमोजिम मिसिल बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. धनेन्द्रबहादुर सिंह
इति सम्वत् २०३५ साल श्रवण ५ गते रोज ५ शुभम् ।