निर्णय नं. ८६४५ - उत्प्रेषणयुक्त परमादेशसमेत

ने.का.प. २०६८,           अङ्क ७

निर्णय नं.८६४६

 

सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास

सम्माननीय प्रधान न्यायाधीश श्री खिलराज रेग्मी

माननीय न्यायाधीश श्री कमलनारायण दास

रिट नं. WO–०६५४

आदेश मितिः २०६८।५।१९।२

 

विषय :– उत्प्रेषणयुक्त परमादेश समेत ।

निवेदकः जि. सर्लाही, बलरा गा.वि.स. वडा नं. ८ घर भई सशस्त्र प्रहरी बल दन्तकाली गण,         सप्तरीको सशस्त्र प्रहरी जवान पदबाट अवकाशप्राप्त रामकुमार सिंह

विरुद्ध

विपक्षीः पूर्व क्षेत्रीय सशस्त्र प्रहरी बल मुख्यालय, बराह बाहिनी, पकली

 

§  सेवामा रहने प्रत्येक सशस्त्र प्रहरी कर्मचारीले प्रचलित कानून एवं आफूमाथिको जिम्मेवार अधिकारीको आदेशलाई पालना गरी सेवाप्रति वफादार रहनुपर्ने ।

§  पटक–पटक आफ्नो ड्यूटीबाट आफूखुशी बाहिर गई मादक पदार्थ सेवन गरी सशस्त्र प्रहरी बलको सांगठनिक अनुशासन, मर्यादा सशस्त्र प्रहरी बल जस्तो कठोर अनुशासनमा रही तहगत आदेश (Chain of command) बाट सञ्चालित र छविमा आँच पुर्‍याउने कार्य गर्नुका साथै आफूभन्दा माथिको कमाण्डरलाई हतियार सोझ्याई मार्नेसम्मको धम्की समेत दिएको भन्ने कार्य निःसन्देह रुपमा सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७(१) को देहाय (ग)(घ)(ङ) र (ज) मा उल्लेख भएको कसूरजन्य कार्य भन्ने देखिने ।

(प्रकरण नं.७)

§  कारवाही गर्नुपूर्व प्रचलित कानूनबमोजिमको सबै प्रक्रिया पूरा गरी आधार र कारण समेत उल्लेख गरी सेवाबाट हटाउने गरी भएको निर्णय पूर्वाग्रहपूर्ण वा प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्तविपरीत नदेखिने ।

(प्रकरण नं.८)

 

निवेदकका तर्फबाटः विद्वान अधिवक्ताद्वय श्री सुनीलरञ्जन सिंह र श्री दीपेन्द्र झा

विपक्षीको तर्फबाटः विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री महेश शर्मा पौडेल

अवलम्बित नजीरः

सम्बद्ध कानूनः

§  सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७(१) को देहाय (ग) (घ) (ङ) र (ज), ६५(१) र (३)

 

आदेश

            प्र.न्या.खिलराज रेग्मीः नेपालको अन्तरिम संविधान, २०६३ को धारा १०७(२) अन्तर्गत यस अदालतमा दायर भएको प्रस्तुत रिट निवेदनको तथ्य एवं निर्णय यसप्रकार छ :–

            म निवेदक सशस्त्र प्रहरी बल सुरक्षा वेस बेल्टारमा कार्यरत रहेको अवस्थामा सो वेसको च.नं. ३९ मिति २०६५।६।२७ को पत्रसाथ आवश्यक कारवाहीका लागि भन्दै सशस्त्र प्रहरी बल, दन्तकाली गणमा पठाइएको र सो गणमा आइपुगेपछि तपाईँले मादक पदार्थ सेवन गरी झै झगडा गर्नुको कारण के हो ? वेसमा कार्यरत कमाण्डर तथा अन्य जुनियर प्रहरी अधिकृतबाट सम्झाई बुझाई गर्दा समेत पटक–पटक झगडा गर्ने तथा आफ्नो ड्यूटीमा लापरवाही गर्ने जस्ता कार्य किन दोहोर्‍याएको हो ? आफूभन्दा माथिल्लो कमाण्डरप्रति मर्यादित नभई पदीय मर्यादा, दायित्व, जिम्मेवारी र काम कर्तव्यप्रति बेवास्ता गरी मादक पदार्थ सेवन गरी पटक–पटक झै झगडा गरी अनुशासनहीन र लापरवाहीपूर्ण काम गरी आचरण उल्लंघन गरेको स्पष्ट देखिन आएकोले सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० बमोजिम किन कारवाही नगर्ने भन्दै मिति २०६५।६।२९ मा २४ घण्टे स्पष्टीकरण सोधिएको थियो ।

            सो स्पष्टीकरणको जवाफ म निवेदकलाई थुनामा राखी मेरो ईच्छाविपरीत प्रायोजित रुपमा लेख्न लगाई सहीछाप गराई पेश गर्न लगाएकोमा सो स्पष्टीकरणमा चित्त नबुझेको भन्दै पुनः २०६५।६।३० मा अर्को २४ घण्टे स्पष्टीकरण पत्र बुझाइयो । सो स्पष्टीकरणमा मिति २०६५।६।२७ मा को कसको आदेशले गेट बाहिर गई मादक पदार्थ सेवन गरेको ? के कति मात्रामा मादक पदार्थ सेवन गरेको ? ड्युटीमा रहेको अवस्थामा मादक पदार्थ सेवन गर्न हुँदैन भन्ने थाहा थियो, थिएन ? माथिल्लो कमाण्डर स.प्र.ना.नि. नरबहादुर सुनारीलाई मार्ने नियतले हतियार तेस्र्याई कक् गर्नुको कारण के हो ? भन्ने समेतको कुरा उल्लेख गरिएको थियो । साथै सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को परिच्छेद १० को नियम ८७(ग)(घ)(ङ) र (ज) तथा ऐ. नियमावलीको परिच्छेद् ८ को नियम ६५ को (१)(३) को कसूरमा नियम ८४ को (ख) (१) बमोजिम सरकारी नोकरीको निमित्त भविष्यमा अयोग्य नठहरिने गरी सशस्त्र प्रहरी बलको सेवाबाट किन नहटाउने भन्दै नियम ९१ बमोजिम सफाइ पेश गर्न मौका दिएको छ भनी २४ घण्टे स्पष्टीकरण पत्र बुझाइयो ।

            सो दोस्रो स्पष्टीकरणको जवाफ समेत म निवेदकलाई थुनामै राखी मेरो ईच्छाविपरीतको कुराहरु लेखी सहिछाप गर्न लगाई पूर्वाग्रहपूर्ण तवरबाट सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७ को (ग)(घ)(ङ) र (ज) तथा ऐ. नियमावलीको नियम ६५ को (१) र (३) को कसूरमा नियम ८४ को (ख) (१) बमोजिम मिति २०६५।७।१ बाटै लागू हुने गरी भविष्यमा सरकारी नोकरीको निमित्त अयोग्य नठहरिने गरी नोकरीबाट हटाउने निर्णय भएको भनी मिति २०६५।७।१ को पत्रद्वारा मलाई जानकारी गराइयो । सो निर्णयउपर सशस्त्र प्रहरी नायब महानिरीक्षक समक्ष पुनरावेदन गरेकोमा सशस्त्र प्रहरी महानिरीक्षकबाट मेरो पुनरावेदन र अन्य प्रमाणहरुको मूल्यांकन समेत नगरी सशस्त्र प्रहरी उपरीक्षकबाट भएको २०६५।७।१ को निर्णयलाई नै सदर गरी निर्णय भएकोले सो गैरकानूनी एवं प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्तविपरीतको निर्णय बदर गरिपाऊँ भनी यो रिट निवेदन दिन आएको छु ।

            मलाई लगाइएको अभियोग सत्य साँचो होइन । मैले मादक पदार्थ सेवन गरेको भन्ने मुचुल्का बनाइएको छ, जुन सही होइन । म उपर सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७ को (ग),(घ), (ङ) र (ज) तथा नियम ६५(१)(३) को कसूरमा सजाय गरिएको छ । सो नियमहरुमा उल्लेख भएको कुनै पनि कसूर मबाट आएको छैन । मैले आचरण र अनुशासन उल्लङ्घन गरेको भन्ने कुनै पूर्व रेकर्ड पनि छैन । मलाई नोकरीबाटै हटाउने जस्तो गम्भीर सजाय गर्दा मेरो भनाई स्वतन्त्रतापूर्वक राख्न दिइएको र सुनिएको पनि छैन । नोकरीबाटै हटाउने जस्तो नियम ८४(ख) अन्तर्गतको विशेष सजाय गर्दा मलाई त्यसभन्दा अगाडि नियम ८४(क) अन्तर्गतको सामान्य सजाय गर्नुपर्ने हुन्छ । तर एकतर्फी रुपमा काल्पनिक आरोप लगाई मलाई पूर्णतः नियन्त्रणमा लिई मेरो ईच्छाविपरीतको स्पष्टीकरण लेखाई जवर्जस्ती सहीछाप गराई त्यो स्पष्टीकरण चित्त बुझ्दो भएन भनी मलाई सेवाबाटै बर्खास्त गर्ने गरेको निर्णय पूर्वाग्रहपूर्ण छ । तसर्थ, विपक्षी सशस्त्र प्रहरी बल दन्तकाली गणका गणपतिबाट मिति २०६५।७।१ मा भएको निर्णय र सो निर्णय सदर गर्ने गरेको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय सशस्त्र प्रहरी नायब महानिरीक्षकबाट भएको २०६५।१०।१७ को निर्णय समेतका काम कारवाहीहरु उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी मलाई साविक पदमा बहाल गराई तलब, सुविधा र भत्ता समेत दिनु भनी विपक्षीहरुको नाममा परमादेश समेत जारी गरिपाऊँ भन्ने मिति २०६६।१।२ को रिट निवेदन ।

            यसमा के कसो भएको हो ? निवेदकको मागबमोजिमको आदेश किन जारी हुन नपर्ने हो ? बाटाको म्याद बाहेक १५ दिनभित्र कारण सहितको लिखित जवाफ पेश गर्नुभनी विपक्षीहरुलाई सूचना पठाउनु भन्ने मिति २०६६।१।३ को आदेश ।

            विपक्षी रिट निवेदक सशस्त्र प्रहरी बलको वेसक्याम्प बेलटारमा कार्यरत रहेको अवस्थामा मिति २०६५।६।२७ का दिन मेन गेटको ड्यूटी आफूखुशी छोडी वेस परिसर बाहिर सशस्त्र प्रहरीको डे«समा गई मादक पदार्थ सेवन गरी आएको अवस्थामा अपशब्दहरुबाट गाली गलौज समेत गरी स.प्र.ज. अशोक भुजेलले लिएको एस.एल.आर. राइफल खोसी वेसमा कार्यरत स.प्र.स.नि. नरबहादुर सुनारी, स.प्र.स.नि. विजयकुमार यादव, स.प्र.ब.ह.चीजमान चौधरी, स.प्र.ह. शेखर भण्डारी र म समेतलाई गोली हानी मारिदिन्छु भनी धम्की दिई संगठनमा नै आँच आउने कार्य गरेको हुँदा आवश्यक कारवाही गरिपाऊँ भनी स.प्र.स.ह. तेजबहादुर बस्नेत समेतका सशस्त्र प्रहरी कर्मचारीहरुको लिखित प्रतिवेदन पर्न आएको र निजले मादक पदार्थ सेवन गरे नगरेको बारे जाँच गराउँदा स्वास्थ्य चौकी कञ्चनपुरको मेडिकल अधिकृतले निजले मादक पदार्थ सेवन गरेको भनी प्रतिवेदन दिएको, मादक पदार्थ सेवन गरी वेसमा फर्की आएका निवेदकले सोही वेसमा कार्यरत स.प्र.ना.नि. नरबहादुर सुनारीलाई समेत एस.एल.आर. राइफल कक् गरी मार्ने धम्की दिएको र सो कुरा उक्त वेसक्याम्पका अन्य प्रहरी कर्मचारीहरुको प्रतिवेदन समेतबाट पुष्टि हुन आएको, सो सम्बन्धमा स्पष्टीकरण सोधिएकोमा “आफ्नो साथमा रहेको हतियार निकालेको सम्म हो” भनी निवेदकले स्पष्टीकरणमा नै स्वीकारेको, निवेदकले आफूभन्दा माथिको कमाण्डरलाई नै मार्ने उद्देश्य लिई राइफल तेस्र्याएको कुरा २०६५।६।२७ र २०६५।६।२८ को वस्तुस्थिति मुचुल्का समेतले पुष्टि गरेको छ । निवेदकबाट पटक पटक अनुशासनहीन कार्य भएपछि यस गणबाट सो सम्बन्धबाट छानबीन समिति गठन गरिएकोमा सो समितिले आवश्यक अनुसन्धान पूरा गरी दिएको प्रतिवेदन समेतमा निवेदकले मिति २०६५।६।२६ मा स.प्र.स.नि. विजय यादवउपर राइफल कक् गरी मार्ने धम्की दिएकोमा सुध्रिने मौका दिई कुनै कारवाही नगरिएको र पुनः मिति २०६५।६।२७ मा मादक पदार्थ सेवन गरी स.प्र.ना.नि. नरबहादुर सुनारीउपर राइफल कक् गरी मारिदिने धम्की दिएको अवस्थामा अन्य कर्मचारीहरुले राइफल खोसी निज नरबहादुर सुनारीको ज्यान बचाएको र सोही दिन चिजमान चौधरी र तेजबहादुर बस्नेत समेतका सशस्त्र प्रहरी कर्मचारीहरुलाई समेत मार्ने धम्की दिई बारम्बार अनुशासनहीन एवं लापरबाहीपूर्ण कार्य गरी जुनसुकै बखत पनि अप्रिय घटना घटाउन सक्ने भएकोले निजलाई सेवाबाट हटाउनु पूर्व प्रचलित सशस्त्र प्रहरी नियमावलीबमोजिम स्पष्टीकरण पेश गर्ने मुनासिब मौका दिई सफाइ पेश गर्न लगाएको, निजले दिएको सफाइको जवाफ चित्त बुझ्दो नभएको अवस्थामा पुनः दोस्रो पटक सजाय नै प्रस्ताव गरी स्पष्टीकरण सोधिएको छ । तसर्थ, आधार र कारण खुलाई, कानूनको प्रक्रिया पूरा गरी निजलाई सेवाबाट हटाउने गरी भएको निर्णय बदर हुनु पर्ने होइन । झूठा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने पूर्व क्षेत्रीय सशस्त्र प्रहरी बल मुख्यालय, बराह बाहिनी तथा सशस्त्र प्रहरी बल, दन्तकाली गण, बरमझियाको तर्फबाट पेश भएका एकै व्यहोराका छुट्टाछुट्टै लिखित जवाफ ।

            मिति २०६५।६।२७ का दिन निवेदक मादक पदार्थ सेवन गरी आएकोमा मैले असल नियतले त्यस्तो कार्य नगर्नु भनी सभ्झाई बुझाई गर्दा उल्टै स.प्र.ज. अशोक भुजेलको राइफल खोसी मारी दिन्छु भनी राइफल कक् गरी मलाई मार्ने नियतले राइफल ताकेको अवस्थामा वेसमा कार्यरत अन्य प्रहरी कर्मचारीहरुले राइफल खोसेकाले म बाँच्न सफल भएको हुँदा सबै भएको व्यहोरा खुलाई आवश्यक कारवाहीको लागि मैले प्रतिवेदन दिएको हुँ । सोउपर अनुसन्धान भई खुल्न आएको प्रमाणका आधारमा प्रचलित कानूनबमोजिम अख्तियार प्राप्त अधिकारीबाट भएको कारवाही कानूनसम्मत भएकोले रिट खारेज गरिपाऊँ भन्ने विपक्षी स.प्र.ना.नि. नरबहादुर सुनारीको लिखित जवाफ ।

            नियम बमोजिम पेसी सूचीमा चढी निर्णयार्थ पेश भएको प्रस्तुत रिट निवेदनमा निवेदकका तर्फबाट विद्वान अधिवक्ताहरु श्री सुनीलरञ्जन सिंह र श्री दीपेन्द्र झाले निवेदकलाई थुनामा राखी काल्पनिक अभियोग लगाई स्पष्टीकरण सोधिएको र निजको ईच्छाविपरीतको स्पष्टीकरण जवाफ तयार गराई जवर्जस्ती सहीछाप गराई सेवाबाट बरखास्त गर्ने निर्णय गरिएको छ । सो निर्णय न्यायिक मनको प्रयोग गरी आधार र कारणसहित भएको छैन । सेवाबाट बरखास्त गर्ने जस्तो विशेष सजाय गर्नुपूर्व सामान्य सजाय भएको पनि छैन । तसर्थ, निवेदकलाई सेवाबाट हटाउने गरी भएको मिति २०६५।७।१ को सशस्त्र प्रहरी गणका गणपतिको निर्णय एवं सोही निर्णय सदर गर्ने गरेको पूर्व क्षेत्रीय सशस्त्र प्रहरी बल मुख्यालयका बाहिनी पतिको निर्णय र सोबमोजिम भएका काम कारवाहीहरु समेत बदर गर्ने गरी आदेश जारी हुनुपर्दछ भनी र विपक्षीको तर्फबाट विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री महेश शर्मा पौडेलले बारम्बार अनुशासनहीन कार्य गरी सशस्त्र प्रहरी संगठनको मर्यादामा नै आँच पुर्‍याउने कार्य गरेको हुँदा सम्पूर्ण प्रक्रिया पूरा गरी निवेदकलाई सेवाबाट हटाउने गरी भएको निर्णय कानूनसम्मत हुँदा रिट निवेदन खारेज हुनुपर्दछ भनी बहस गर्नुभयो ।

 

            विद्वान कानून व्यवसायीहरुको बहस सुनी मिसिल अध्ययन गरी निवेदन मागबमोजिमको आदेश जारी हुनुपर्ने हो, होइन भन्ने सम्बन्धमा निर्णय दिनुपर्ने देखियो ।

            २. निर्णयतर्फ विचार गर्दा सशस्त्र प्रहरी बल, दन्तकाली गण, बरमझियाका सशस्त्र प्रहरी उपरिक्षकबाट मिति २०६५।७।१ मा निवेदकलाई सशस्त्र प्रहरी बलको सेवाबाट हटाउने गरी भएको निर्णय र सो निर्णय सदर गरेको पूर्व क्षेत्रीय सशस्त्र प्रहरी बल मुख्यालय, बराह बाहिनीका बाहिनीपति सशस्त्र प्रहरी नायब महानिरीक्षकबाट २०६५।१०।१७ मा भएको निर्णयलगायतका काम कारवाही बदर गरिपाऊँ भनी प्रस्तुत रिट निवेदन दर्ता गरेको देखिन्छ ।

            ३. निवेदक सशस्त्र प्रहरी बलको वेसक्याम्प, बेल्टारमा कार्यरत सशस्त्र प्रहरी जवान रहेको र निज आफ्नो पदीय कर्तव्यको सिलसिलामा ड्यूटीमा खटिएका बखत मिति २०६५।६।२७ का दिन आफूभन्दा माथिको जिम्मेवार पदाधिकारी कसैलाई पनि नसोधी आफूखुशी बेशक्याम्पको बाहिर गई मादक पदार्थ सेवन गरी आएको र सम्झाउँदा समेत ड्यूटीमा जान लागेको अर्को सशस्त्र प्रहरी जवान अशोक भुजेलले बुझिलिएको एस.एल.आर. राइफल खोसी मारी दिन्छु भनी राइफल कक् गरी तेस्र्याएकोमा अन्य सशस्त्र प्रहरी कर्मचारीहरुले निजबाट सो राइफल खोसी बाँच्न सफल भएको हुँदा निजउपर कारवाही गरिपाऊँ भनी सोही वेसक्याम्पमा कार्यरत सशस्त्र प्रहरी नायब निरीक्षक नरबहादुर सुनारीको लिखित प्रतिवेदन पेश भएपछि आवश्यक कारवाहीको लागि निवेदकलाई सशस्त्र प्रहरी बल, दन्तकाली गण, बरमझियामा बुझाई सो सम्बन्धमा कारवाही प्रारम्भ भएको देखिन्छ । उक्त प्रतिवेदन पर्नुभन्दा अगाडि पनि मिति २०६५।६।२० र २०६५।६।२२ गते समेत निवेदकले सोही प्रकारको कार्य गरी सशस्त्र प्रहरी हवल्दार तेजबहादुर बस्नेत, चिजमान चौधरी एवं सशस्त्र प्रहरी नायव निरीक्षक विजय यादव समेत उपर राइफल तेस्याई मार्ने धम्की दिई अनुशासनहीन कार्य गरेको भनी प्रतिवेदन पेश भएको देखिन्छ । सशस्त्र प्रहरी नायब निरीक्षक नरबहादुर सुनारीको प्रतिवेदन सम्बन्धमा तत्काल सो वेसक्याम्पमा कार्यरत रहेका विजय यादवसमेतका सशस्त्र प्रहरी कर्मचारीहरुले गरिदिएको मिति २०६५।६।२७ र २८ को कागज समेतबाट निवेदकले ड्यूटीबाट आफूखुशी बाहिर गई मादक पदार्थ सेवन गरी आई राइफल कक् गरी आफूभन्दा माथिको कमाण्डरतर्फ तेर्स्याएको भन्ने कुरा खुलेको पाइन्छ ।

            ४. निवेदकलाई सशस्त्र प्रहरी बल, दन्तकाली गणमा बुझाएपछि सो गणका सशस्त्र प्रहरी नायब उपरीक्षक प्रकाश बहादुर शाहको अध्यक्षतामा ५ सदस्यीय छानविन बोर्ड गठन गरी सो बोर्डले यथार्थ तथ्य बुझी पेश गरेको राय सुझावमा समेत निवेदकले मिति २०६५।६।२२ मा मादक पदार्थ सेवन गरी स.प्र.स.नि. विजय यादवलाई राइफल कक् गरी मार्ने धम्की दिएकोमा सुध्रने मौका दिएको, पुनः २०६५।६।२७ मा समेत ड्यूटी छोडी बेसक्याम्प बाहिर गई मादक पदार्थ सेवन गरी आएको र स.प्र.ना.नि. नरबहादुर सुनारीलाई राइफल कक् गरी मार्ने धम्की दिँदा अन्य सशस्त्र प्रहरीहरुले सो राइफल खोसी ज्यान बचाउ गरेको हुँदा निजले बारम्बार अनुशासनहीन काम गरी सेवा र पदको आचरणविपरीत अनैतिक र उच्छृङ्खल कार्य दोहोर्‍याउँदै आएको हुँदा त्यस्तो कार्यबाट सशस्त्र प्रहरी बलको संगठनमा नै नकारात्मक असर पर्न गएको भन्ने उल्लेख भएको देखिन्छ । तत्पश्चात मिति २०६५।६।२९ मा निवेदकसँग २०६५।६।२७ को घटनाको विषयमा सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० बमोजिम किन कारवाही नगर्ने भनी २४ घण्टाभित्र जवाफ पेश गर्ने गरी स्पष्टीकरण सोधिएको देखिन्छ । सो सम्बन्धमा पेश गरेको २०६५।६।३० को स्पष्टीकरणमा मिति २०६५।६।२७ का दिन बेसक्याम्पको गेट अगाडि गई मादक पदार्थ सेवन गरी नसाले च्यापेपछि बेसक्याम्प भित्र छिरेको र सो अवस्थामा मबाट के कस्तो गलत कार्य भयो अचेत भएकोले थाहा भएन भन्ने व्यहोरा उल्लेख गरेको पाइन्छ । सो स्पष्टीकरण चित्त बुझ्दो नभएको भनी पुनः मिति २०६५।६।३० मै सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७ को (ग), (घ), (ङ) र (ज) तथा नियम ६५ को (१) र (३) को कसूरमा नियम ८४(ख) (१) बमोजिमको कारवाही किन नगर्ने भनी सफाइको मौका दिई अर्को स्पष्टीकरण सोधिएको देखिन्छ । तत्पश्चात् मिति २०६५।७।१ मा सशस्त्र प्रहरी बल, दन्तकाली गणका सशस्त्र प्रहरी उपरीक्षकबाट निवेदकलाई सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७ को (ग), (छ), (ङ) र (ज) तथा नियम ६५ को (१) र (३) को अभियोगमा सोही नियमावलीको ८४(ख) १ बमोजिम भविष्यमा सरकारी नोकरीको निमित्त अयोग्य नठहरिने गरी सशस्त्र प्रहरी बलको सेवाबाट हटाउने निर्णय भएको र सो निर्णय सदर गरी पूर्व क्षेत्र सशस्त्र प्रहरी बल मुख्यालय, बराह बाहिनीका बाहिनी पति सशस्त्र प्रहरी नायब महानिरीक्षकबाट मिति २०६५।१०।१७ मा निर्णय भएको देखियो ।

            ५. सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७(१) को देहाय (ग) (घ) (ङ) र (ज) तथा नियम ६५ को (१) र (३) विपरीत कार्य गरेको भन्ने आधारमा निवेदकलाई सेवाबाट हटाउने निर्णय गरिएको हुँदा उक्त कानूनी व्यवस्था उल्लेख गर्नु सान्दर्भिक हुन आएको छः–

नियम ८७. सेवाबाट हटाउने वा बर्खास्त गर्नेः– (१) देहायको कुनै अवस्थामा सशस्त्र प्रहरीलाई   भविष्यमा सरकारी सेवाको निमित्त अयोग्य नठहरिने गरी सेवाबाट हटाउन सकिने छः–

(ग)   आचरण सम्बन्धी कुरा बराबर उल्लङ्घन गरेमा,

(घ)   कार्यालयको समयमा वा कार्यालय समयको अघिपछि पनि उर्दीको पोशाक लगाई कुनै मादक पदार्थ सेवन गरेमा,

(ङ)   बारम्बार अनुशासनहीन काम गरेमा,

(ज)   आफ्नो पदको जिम्मेवारी बराबर बेवास्ता गरेमा ।

नियम ६५ – अनुशासन र आज्ञा पालना (१) सशस्त्र प्रहरीले अनुशासनमा रही आफ्नो कर्तव्य इमानदारी र तत्परताका साथ पालना गर्नुपर्छ ।

(३)   सशस्त्र प्रहरीले आफूभन्दा माथिका सबै सशस्त्र प्रहरीहरु प्रति उचित आदर देखाउनुपर्छ ।

            ६. माथि उल्लिखित नियम ८७ को (१) को देहाय (ग), (घ), (ङ) र (ज) समेतको अभियोग निवेदकको हकमा आकर्षित हुन सक्ने नसक्ने तर्फ हेर्दा निवेदक सशस्त्र प्रहरी बल बेश क्याम्प बेलटारको ड्यूटीमा रहेको बखत आफूखुशी पोशाकसहित क्याम्प बाहिर गई मादक पदार्थ सेवन गरी आएको र सम्झाउन खोज्दा राइफल खोसी आफूभन्दा माथिको प्रहरी कर्मचारीउपर ताकी राइफल कक् गरी मार्ने धम्की समेत दिएको अवस्थामा अन्य प्रहरी कर्मचारीले सो राइफल खासेको भन्ने मिति २०६५।६।२७ मा पेश भएको प्रतिवेदन समेतबाट देखिन्छ । सो सम्बन्धमा निजसँग स्पष्टीकरण सोधिएकोमा निजले दिएको जवाफ समेतमा ड्यूटीबाट बाहिर गई रक्सी सेवन गरी क्याम्पभित्र आएको र त्यसपछि के घट्ना भयो थाहा नभएको भनी निवेदक स्वयम्ले स्वीकार गरेको देखिन्छ । सो कुरा निजको शारीरिक परिक्षण गर्ने मेडिकल अफीसरले दिएको प्रतिवेदन समेतबाट पुष्टि भएको छ । मिति २०६५।६।२७ को घटना पूर्व पनि निवेदकले ड्यूटीबाट आफूखुशी बाहिर गई रक्सी सेवन गरी सहकर्मी सशस्त्र प्रहरी कर्मचारीहरु उपर गाली गलौज गर्नुका साथै राइफल कक् गरी मार्ने सम्मको धम्की समेत दिने गरेको भन्ने मिसिल संलग्न प्रतिवेदनहरुबाट देखिन्छ ।

            ७. सशस्त्र प्रहरी बल जस्तो कठोर अनुशासनमा रही तहगत आदेश (chain of command) बाट सञ्चालित हुनुपर्ने सेवामा रहने प्रत्येक सशस्त्र प्रहरी कर्मचारीले प्रचलित कानून एवं आफूमाथिको जिम्मेवार अधिकारीको आदेशलाई पालना गरी सेवाप्रति वफादार रहनुपर्ने तथ्यमा कुनै विवाद छैन । निवेदकको आचरण हेर्दा निजले पटक पटक आफ्नो ड्यूटीबाट आफूखुशी बाहिर गई मादक पदार्थ सेवन गरी सशस्त्र प्रहरी बलको सांगठनिक अनुशासन, मर्यादा र छविमा आँच पुर्‍याउने कार्य गर्नुका साथै आफू भन्दा माथिको कमाण्डरलाई हतियार सोझ्याई मार्ने सम्मको धम्की समेत दिएको भन्ने देखिन्छ । त्यस्तो कार्य निःसन्देह रुपमा सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७(१) को देहाय (ग)(घ)(ङ) र (ज) मा उल्लेख भएको कसूरजन्य कार्य भन्ने देखिन आउँछ । तसर्थ, यी निवेदकलाई सोही कसूरमा सजाय गर्ने गरी सोधिएको स्पष्टीकरण अन्यथा देखिन आउँदैन ।

            ८. जहाँसम्म सेवाबाट हटाउने निर्णय पूर्वाग्रहपूर्ण रहेको भन्ने निवेदन जिकीर रहेको छ, सो सम्बन्धमा हेर्दा निवेदकउपर गरिएको कारवाही निजकै आचरणबाट उठान भएको देखिएको र त्यसरी कारवाही प्रारम्भ गर्नुपूर्व निवेदकले मिति २०६५।६।२७ मा गरेको अनुशासनविपरीतको काम कारवाही समेतका सम्बन्धमा यथार्थ व्यहोरा पत्ता लगाई प्रतिवेदन पेश गर्न सशस्त्र प्रहरी बल, दन्तकाली गणबाट छानबीन बोर्ड नै गठन गरेको र सो बोर्ड समेतले निवेदकको काम कारवाही सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० को नियम ८७(१) को (ग), (घ), (ङ) र (ज) विपरीत रहेको भन्ने प्रतिवेदन दिएको देखिन आउँछ । तत्पश्चात निवेदकउपर सोही नियमावली बमोजिम प्रथम पटक स्पष्टीकरण सोधिएको र सोको जवाफ सन्तोषजनक नभएको भनी पुनः दोस्रो स्पष्टीकरण सोधी नियमावलीको नियम ८७(१) को देहाय (ग), (घ), (ङ) र (ज) को कसूरमा नियम ८४(ख) (१) बमोजिमको सजाय प्रस्ताव गरी नियम ९१ बमोजिम सफाइको मौका समेत दिएको देखिन्छ । यसरी निवेदकलाई कारवाही गर्नुपूर्व प्रचलित कानूनबमोजिमको सबै प्रक्रिया पूरा गरी आधार र कारण समेत उल्लेख गरी सेवाबाट हटाउने गरी भएको निर्णय पूर्वाग्रहपूर्ण वा प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्तविपरीत भन्ने देखिँदैन ।

            ९. तसर्थ, सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०६० बमोजिमको प्रक्रिया पूरा गरी आधार, कारण, र औचित्य समेतलाई हेरी निवेदकलाई सशस्त्र प्रहरी बलको सेवाबाट हटाउने गरी मिति २०६५।७।१ मा सशस्त्र प्रहरी बल दन्तकाली गणको सशस्त्र प्रहरी उपरीक्षकबाट भएको निर्णय एवं सोलाई सदर गरेको पूर्व क्षेत्रीय सशस्त्र प्रहरी बल मुख्यालयका सशस्त्र प्रहरी नायब महानिरीक्षकको मिति २०६५।१०।१७ को निर्णयलगायतका काम कारवाही कानूनसम्मत देखिँदा निवेदन मागबमोजिमको आदेश जारी गर्नुपर्ने देखिएन । रिट निवेदन खारेज हुने ठहर्छ । दायरीको लगत कट्टा गरी मिसिल नियमानुसार बुझाई दिनू ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.कमलनारायण दास

 

संवत् २०६८ साल भदौ १९ गते रोज २ शुभम् ।

इजलास अधिकृत : विदुर कोइराला