निर्णय नं. २२५२ - जालसाजी
निर्णय नं. २२५२ ने.का.प. २०४२ अङ्क १
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्र प्रसाद श्रीवास्तव
सम्वत् २०४० सालको फौ.पु.नं. ३८७
मुद्दा : जालसाजी ।
पुनरावेदक प्रतिवादी:जि.गुल्मी हदिनेटा गा.पं.वडा नं. ४ बस्ने शिवलाल काफ्ले
विरूद्ध
विपक्षी वादी:जि.नवलपरासी एवाठी गा.पं. वार्ड नं. ८ बस्ने संगिता योगीको संरक्षक ठाकुरनाथ योगी
फैसला भएको मिति:२०४२।१।६।५ मा
कुनै पनि जालसाजी क्रिया हुनलाई दुई थरी हुनु अनिवार्य देखिने ।
(प्रकरण नं.१३)
फैसला
न्या.पृथ्वी बहादुर सिंहः पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालत को मिति ०३९।५।९ को फैसला उपर पुनरावेदनको अनुमति पाई पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यस प्रकार रहेछ ।
२. मेरो सहोदर भाइ जगरनाथको आजभन्दा ४ वर्ष अगाडि मृत्यु भएको र निजको श्रीमती सुसिला भनिद्रराजसँग मिति ०३४।६।२८ मा पोइला गएको हुँदा भाइ मेजरनाथको ४ वर्षकी संगिता छोरी मसँग बसेकी छन् निजको अरू संरक्षक कोही छैनन् । भाइको सम्पत्तिमा सुसिला पोइल गएपछि अपुतालीको २ नं. ले छोरीको हक लाग्ने प्रष्ट छ । विपक्षी शिवलाल काफ्ले समेतको मिलेमतो गरी भनिद्रराजको भनाइमा लागी नाबालकको हक मार्न ०३४।८।१० गतेको मितिमा शिवलाललाई धनी बनाई रु. २२,०००। एउटा र रु. २०,०००। को एउटा गरी २ प्रति राजीनामा बनाई वेइलाका पाल्पा मालबाट पास समेत गरिलिएका रहेछन् अतः लिने दिने र साक्षी समेतका ६ जनालाई सजायँ गरी राजीनामा बदर गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको ०३५।९।४ को फिरादपत्र ।
३. म ०३४।६।२८ मा पोइल गइसकेको भन्ने वादी दावी झुठ्ठा हो । आमा जगतकुमारी र बाबु ठाकुरनाथसँग छुट्टी भिन्न भई अलग बस्नु भएका पति मेजरनाथ परलोक हुनु भएपछि मलाई सताई राख्नु भएको हुँदा मेरो हकको जग्गा मध्ये ज.वि. ३–१९–१ बाँकी राखी २ कित्ता जग्गा शिवलाललाई रजिष्ट्रेशन गरिदिएको हुँ । बुहारी सुसिला ०३५।१।८ मा घर छाडी हिंडेको प्र.नि.का. नवलपरासीमा ठाकुरनाथले हुलिया दिनु भएको छ । सो बुझी पाउँ भन्ने समेतको सुसिलाको प्रतिउत्तर ।
४. शुसिला मेजरनाथकै सत्यमा रहेको र स्त्री अंश धनको २ नं. बमोजिम आफ्नो खुस गर्न पाउने जग्गा शिवलालले राजीनामा गरिलिएको र सत्यसाँचो व्यवहार हुँदा बाँकी तुलसी प्रसाद बन्जाडे, श्री बहादुर कुँवर साक्षी बसेको हो झुठ्ठा नालेशबाट सफाई पाउँ भन्ने समेतको तुलसी प्रसाद, तेजप्रसाद, श्री बहादुर, शिवलालको प्रतिउत्तर जिकिर ।
५. पोइल गई सकेपछि बिक्री गरेको भन्ने दण्डपाणी समेतका साक्षीहरूले किटानी बकपत्र गरिदिएको र व्यवहार मनसाय आदिबाट नाबालकको हक मेट्ने उद्देश्यले प्र. सुसिलाले जालसाजीबाट पोइल नगएको अवस्था देखाई जग्गा बिक्री गरेको देखियो । जग्गा खरिद गर्ने र साक्षी बस्ने सरोकार भएको प्रमाणबाट नदेखिँदा दावी बमोजिम अरू प्रतिवादीको हकमा सजायँ गर्न मिलेन प्र.सुसिलालाई कीर्ते कागजको १० नं. ले १०५०१। जरिवाना हुने ठहर्छ भन्ने समेतको पाल्पा जिल्ला अदालतको फैसला ।
६. जालसाजी ठहर्नको लागि कीर्ते कागजको ३ नं. का परिभाषाभित्र पर्नु पर्दछ । आफूलाई जरिवाना भए पनि मेरो ४२,०००। को सम्पत्ति टोल्न पाए आपसमा बाँडी लिने ठाकुरनाथसँग गठबन्धन गरी सुसिलाले फैसलाको जनाउ पाएर आफूले पुनरावेदन नगरी बसेकी रहिछन् । हाल थाहा पाइयो पुनरावेदन गर्न आएको छु उपर्युक्त बुझ्न बाँकी प्रमाण बुझी पाल्पा जि.अ.को फैसला उल्टी गरी राजीनामा सदर कायम गरिपाउँ भने समेतको शिवलालको पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
७. शुरू इन्साफ सदर ठहर्छ भन्ने समेतको पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला ।
८. उक्त इन्साफ उपर पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भनी प्र.शिवलालको यस अदालतमा निवेदन परी डिभिजन बेञ्च समक्ष पेश हुँदा दुवै थर मिसिल कागज लेखी सहिछाप गरिदिने लिने जालसाजी गर्ने ठहर्छ भन्ने कीर्ते कागजको ३ नं. मा लेखिएको पाइन्छ, पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतले सुसिलाले मात्र जालसाजी गरेको जि.अ.को इन्साफ सदर गरेको कीर्ते कागजको ३ नं. त्रुटि हुँदा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने आदेश भएको ।
९. नियम बमोजिम पेश भई आजको निर्णय सुनाउने तारेख तोकिएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावदेकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री यादव खरेल र विपक्षी तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री शिवानन्ददास सरसले प्रस्तुत गर्नुभएको बहस समेत सुनियो ।
१०. प्रस्तुतमुद्दामा पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतबाट भएको इन्साफ मनासिव वा बेमनासिव के रहेछ भन्ने कुराको निर्णय दिनु परेको छ ।
११. निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा शिवलाल समेतको मिलेमतोबाट जालसाजीबाट राजीनामा खडा गरी नाबालकको हक मिटाएको हुँदा लिने दिने अब लिखत साक्षीहरू समेतलाई सजायँ गरिपाउँ भन्ने समेत फिराद र सुशिला लोग्ने मेजरनाथकै सत्यमा रहेकी र स्त्री अंशधनको २ नं. बमोजिम आफ्नो खुस गर्न पाउने जग्गा शिवलालले राजीनामा गरिलिएको हुँदा नालेश झुठ्ठो हो भन्ने समेत प्रतिउत्तर भएको मुद्दामा जालसाजी ठहर्नको लागि कीर्ते कागजको ३ नं. को परिभाषाभित्र पर्नु पर्छ । वादी दावी बमोजिम प्रतिवादी सुसिलालाई जालसाजीमा सजायँ गर्ने गरेको शुरू पाल्पा जि.अ.को इन्साफ सदरगरेको पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालत को इन्साफ मिलेको नहुँदा बदर गरी राजीनामा सदर गरिपाउँ भन्ने समेत पुनरावेदन परेको देखिन्छ ।
१२. पुनरावेदक प्र.शिवलाल समेतको मिलेमतोबाट जालसाजी गरी राजीनामा गरेकोले सजायँ गरिपाउँ भन्ने फिराद परेकोमा प्र.सुसिलाले मात्र जालसाजी गरेको ठहर्याई कीर्ते कागजको १० नं. ले रु. १०५०१। जरिवाना गर्ने गरी पाल्पा जि.अ.बाट भएको इन्साफ पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतबाट सदर भएको पाइन्छ ।
१३. अब प्रस्तुत मुद्दामा प्र.सुसिलाले मात्र जालसाजी गरेको ठहर्याएको इन्साफमा कुनै कानुनी त्रुटि भए नभएतर्फ विचार गर्दा मु.ऐ.कीर्ते कागजको ३ नं. मा “...अर्काको हक मेट्ने, हदम्याद तारिख जाने वा कुनै तरहसँग नोक्सान पार्ने इत्यादि जुनसुकै मतलवले हवस् नगरे नभएको झुठ्ठा कुरा गरे भएको हो भनी वा मिति, अंक, व्यहोरा फरक पारी सहिछाप गरिदिने लिने दुवैथर मिली कागज लेखी सहिछाप गरिदिने लिने जालसाजी गर्ने ठहर्छ” भन्ने व्यवस्था भएबाट कुनै पनि जालसाजी क्रिया हुनलाई दुई थरी हुनु अनिवार्य देखिन्छ ।
१४. प्रस्तुत मुद्दामा पा.जि.अ.ले प्र.सुसिला खनालनीलेमात्र जालसाजी गरेको ठहर्याई निजलाई जरिवाना गर्ने गरी गरेको इन्साफलाई नै पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतबाट सदरगरेको देखिँदा उक्त फैसलाहरूमा मु.ऐ.कीर्तेकागजको ३ नं.को प्रत्यक्षतः गम्भीरत्रुटि भएको देखिएकोले पाल्पा जि.अ.तथा पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलाहरू बदर भई उल्टी हुने ठहर्छ । अरू तपसील बमोजिम गर्नु ।
तपसील
माथि इनसाफ खण्डमा लेखिए अनुसार प्र.सुसिला खनालनीले जालसाजी गरेको ठहर्याई निजलाई जरिवाना गर्ने गरेको पा.जि.अ.को इन्साफ सदर गरेको पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला बदर भई उल्टी भएकोले पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतबाट पुनरावेदक शिवलाल काफ्लेलाई पुनरावेदन गरे बापत अ.बं. २०३ बमोजिम तजविजी जरिवाना रु. ५०। गरेको नलाग्ने हुँदा यस अदालतमा पुनरावेदन गर्दा पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतमा ०३९।६।१२ मा राखेको धरौटी फिर्ता पाउँ भनी निजको दर्खास्त परेमा केही दस्तूर नलिई फिर्ता दिनु भनी पा.जि.अ. मा लेखी पठाउन का.जि.अ.त. मा लगत दिनु...................................१
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.जोगेन्द्र प्रसाद श्रीवास्तव
इतिसम्वत् २०४२ साल बैशाख ६ गते रोज ५ शुभम् ।