निर्णय नं. २२८२ - प्रतिषेध वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पुर्जी जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. २२८२     ने.का.प. २०४२      अङ्क २

 

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी

सम्वत् २०४१ सालको रि.नं. २३२२

 

विषय : प्रतिषेध वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पुर्जी जारी गरिपाउँ ।

 

निवेदक      :का.जि. जोरपाटी गा.पं.वा.नं. ८ बस्ने सुरेन्द्र बहादुर लामा ।

विरूद्ध

विपक्षी : चक्र बहादुर ठकुरी, प्रधानपञ्च,जोरपाटी गा.पं.का. काठमाडौं ।

ऐ.गा.पं.वा.नं. ७ आरुबारी बस्ने लाल बहादुर पण्डित क्षेत्री ।

ऐ.ऐ बस्ने यज्ञ बहादुर पण्डित क्षेत्री ।

आदेश भएको मिति:२०४२।२।१३।१ मा

     बन्न लागिरहेको घर नबनाउनु भनी रोक्का पुर्जी दिन पाउने अधिकार गा.पं.का. लाई गाउँ पञ्चायत ऐन, २०१८ को कुनै दफाले प्रदान गरेको नदेखिने ।

(प्रकरण नं. ९)

निवेदक तर्फबाट:विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामप्रसाद खरेल

विपक्षी तर्फबाट      :विद्वान अधिवक्ता श्री घनश्याम अधिकारी  र विद्वान अधिवक्ता श्री प्रकाश राउत

आदेश

उल्लेखित मुद्दाःX

आदेश

न्या.पृथ्वी बहादुर सिंहः नेपालको संविधानको धारा १६।७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत निवेदनको तथ्य एवं जिकिर संक्षेपमा यस प्रकार रहेछ ।

२.    जग्गा धनी गंगाराम झा र निजको हकदार कृष्णदर्शन झा भएको र मोहीमा ठूलीकान्छी पण्डित क्षेत्रीनी भनी सर्भेमा लेखिएको का.जि.जोरपाटी गा.पं.वा.नं. ७(ग) कि.नं. १० को ०–५–० को कित्ता १ र जग्गाधनी ऐ. र मोहीमा ठूलीकान्छीकै एकाघरको सौता भाइ देवी पण्डित क्षेत्रीनी उल्लेख भएकोमा कि.नं. १० को जग्गाको मोही ठूलीकान्छी २०२४ सालमा परलोक भएको र कि.नं. ११ को मोही भाइ देवी २०२५ सालमै वेपत्ता भएको र मोहीहरूको पति जीत बहादुर २०२२ सालमा परलोक भएका ठूलीकान्छी भाइ देवीको छोराहरू नभई अपुताली परेको र निज मोहीहरूको सौतेनी छोरा विपक्षी मध्येका लाल बहादुर, यज्ञबहादुरको बाबु काले भन्ने भीमबहादुर अघि नै भिन्न बेगल बसी आएकोले भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ को दफा २६(१) अनुसार उक्त जग्गाको मोहियानी हक भीमबहादुरले नपाउने प्रष्ट भएको र उक्त ऐनकै उपदफा १(ग) ले मोही भागी बेपत्ता भएमा मोहियानी हक समाप्त हुने समेत कानुनी व्यवस्था भएको हुँदा उक्त जग्गाको जग्गाधनीले कानुन अनुसार जग्गामा आफ्नो हक प्राप्त गर्नु भएपछि ०२५ सालको बालीदेखि ज्ञान टुकी लमिनीलाई कि.नं. १० र ११ को जग्गा कमाउन दिई ०२५ देखि ०३३ साल सम्म निज लमिनीले कमाई बाली बुझाई भर्पाई लिएको र त्यस्तैमा ज्ञानटुकी लमिनीले जग्गा कमाउन नसक्ने भनी जग्गा छाडी दिएपछि भू.सं. ऐन, २०२१ को दफा ३४(१) अनुसार ०३४।१।१८ मा कबुलियत गरी म रिट निवेदकले जग्गा कमाई आएको र ०३८।१।१।२ मा जग्गाधनीको मञ्जूरीनामा समेत गरी लिई ०३८ चैत्रमा नै १ तल्ला घर बनाई जस्ताको छाना हाली मोही नामसारी गर्न भू.सु.का. मा निवेदन गर्दा बेवास्ता गरेपछि भू.सु. मन्त्रीमा निवेदन गर्दा भएको आदेश अनुसार भू.सु.का.बाट कारवाही भइरहेको छ । त्यस्तैमा मैले ०३८ सालमा बनाएको उक्त घरको तल्ला थपी बनाउनलाई ०४०।१०।१८ गते जस्ता झिकेपछि विपक्षी लाल बहादुर र यज्ञबहादुर समेतले विपक्षी गा.पं.का. को प्र.पं.समक्ष ०४०।१०।२० गते बजै भाइ देवी ठूली कान्छीको नाममा मोहियानी कायम भएको कि.नं. १० र ११ को पाखोबारीमा हाल जबरजस्ती घर बनाउन लागेकोले रोक्का गरिपाउँ भनी मेरो बोलाउने नाम सुक्रे तामाङ लेखी निवेदन दिएकोमा घर बनाउन रोक्का गरिन्छ ३ दिनभित्र सबूत प्रमाण सहित उपस्थित हुनु भनी ०४०।१०।२२ मा विपक्ष गा.पं.का प्र.पं. ले पठाएको पत्र ०४०।१०।२४ मा पाएकोले घर बनाउन कानुन विपरित रोक्का गर्न मिल्दैन फुकुवा गरिपाउँ भनी ०४०।१०।२६ मा विपक्षी गा.पं.का. मा निवेदन सहित उपस्थित भएकोमा मेरो सबूत प्रमाण तथा ऐन कानुनको बेवास्ता गरी ३।४ महिनासम्म अनावश्यक दुःख दिई झुलाई राखेको कारण केही बुझिन, गा.पं. ऐन, २०१८ को कुनै दफाले विपक्षी प्रधानपञ्चलाई घर बनाउन रोक्का गर्ने अधिकार दिएको नहुँदा गा.पं.प्र.पं. को त्यस्तो गैरकानुनी एवं अनाधिकार कार्य नगर्नु भनी प्रतिषेध वा उत्प्रेषण लगायत जुन उपर्युक्त हुन्छ आज्ञा, आदेश वा पुर्जी जारी गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन ।

३.    विपक्षीहरूबाट लिखित जवाफ मगाई आएपछि नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने सिङ्गल बेञ्चको आदेशानुसार प्रस्तुत लिखित जवाफको व्यहोरा संक्षेपमा यस प्रकारको रहेछ ।

४.    विपक्षी कहिल्यै मोही नभई फिल्डबुकमा जनिएका जग्गाधनी गंगाराम झा नै यकीन पक्का नभई बेठेगान भइरहेको अवस्थामा निजको हकदार हुने प्रमाण  नपुगेको तथा अप्रमाणिक व्यक्तिले २०३४ सालदेखि कबुलियत भर्पाई गरिदिई मोही स्थापित गर्न नपाउने हुँदा स्वयं स्थापित मोही नभइसकेको विपक्षीले हक स्थापना गराउने उद्देश्यले पञ्चायतले तेरो मेरोको विवाद यथास्थितिमा राख्ने गरी हाल कारवाही भू.प्र.का. मा पुगिसकेको विषयमा बीचमा आएर रोक्का पुर्जी बदर हुन सक्ने कुनै आधार नहुँदा रिट निवेदन खारेज होस् भन्ने समेत लाल बहादुर पण्डित र यज्ञबहादुर पण्डितको संयुक्त लिखित जवाफ ।

५.    दुवै थरीका झैं झगडाले उग्ररूप लिने सम्भावना देखि गाउँ पञ्चायत ऐन, २०१८ को दफा ४१(१)(ङ) समेतको आधारमा यस पञ्चायतका मुद्दाका रूपमा दुवै थरी तारेखमा रही रहेको अवस्था विचार गरी कानुन बमोजिम नै प्राप्त अधिकार प्रयोग गरी दुबै थरीको हक हितको संरक्षण होस् भन्ने सदाशयले रोक्का पुर्जी दिएको हो रोक्का पुर्जी बेरीतको भए जि.पं.का., भू.प्र.का. बाट उचित समयभित्र बदर गराई लिन सक्नुपर्नेमा सो गराउन नसकेको समेत हुँदा रोक्का पुर्जी कानुन बमोजिम भएको समर्थित हुँदा रिट निवेदन खारेज होस् भन्ने समेत प्र.पं. चक्रबहादुर ठकुरी ।

      ६.    नियम बमोजिम पेश भएको प्रस्तुत रिट निवेदनको फाइल समेत अध्ययन गरी रिट निवेदक तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामप्रसाद खरेलले गा.पं. ऐन, २०१८ ले गा.पं. को प्र.पं. लाई घर बनाउँन रोक्का पुर्जी दिने अधिकार नै नहुँदा त्यस्तो पुर्जी बदर हुनुपर्छ भन्ने र मोहियानी हकमा तेरो मेरोमा भू.प्र.का. मा मुद्दा परिरहेको हुँदा पक्ष विपक्ष बीचको झगडा शान्त गराउन भू.प्र.का. बाट निर्णय नहुञ्जेल रोक्का राख्न परेकोले दिएको रोक्का पुर्जी सदर हुनुपर्छ भन्ने गा.पं.का. तर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री घनश्याम अधिकारी र विपक्षी लाल बहादुर समेतका तर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री प्रकाश राउत समेतको बहस सुनियो ।

७.    अब निवेदकको माग बमोजिम आदेश जारी गर्नुपर्ने नपर्ने के हो सो को निर्णय दिन परेको छ ।

८.    निर्णयतर्फ विचार गर्दा विवादको घर नबनाउनु भनी रोक्का पुर्जी दिने अधिकार गा.पं.ऐन, २०१८ ले गा.पं.का. जोरपाटीलाई दिएको नहुँदा त्यस्तो अनाधिकार गैरकानुनी रोक्का पुर्जी बदर गरिपाउँ भन्ने रिट निवेदन जिकिर देखिन्छ ।

९.    विवादित घर भएको घरबारी जग्गाको मोहियानी सम्बन्धी मुद्दा भू.सु.का. काठमाडौंमा परेको देखिँदा सो सम्बन्धमा त्यहाँबाट निर्णय हुने नै देखिएको र घर नबनाउनु भन्ने रोक्का पुर्जीको हकमा विचार गर्दा त्यसरी बन्न लागिरहेको घर नबनाउनु भनी रोक्का पुर्जी दिन पाउने अधिकार गा.पं.का.लाई गाउँपञ्चायत ऐन, २०१८ को कुनै दफाले प्रदान गरेको देखिँदैन । अर्थात् उक्त ऐनको दफा ४१(१)(ङ) ले गा.पं.का. ले त्यस्तो रोक्का पुर्जी दिन पाउने अधिकार प्रदान गरेको देखिँदैन । तसर्थ रिट निवेदकले बनाउन लागेको घर अब नबनाउनु भनी गा.पं.का. जोरपाटीले मिति ०४०।१०।२२ मा निवेदकलाई दिएको पत्र (रोक्का पुर्जी) अनाधिकार देखिएकोले उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिएको छ । जानकारी निमित्त आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी गा.पं.का. मा पठाई फाइल नियम बमोजिम बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.हरिहरलाल राजभण्डारी

 

इतिसम्वत् २०४२ साल ज्येष्ठ १३ गते रोज १ शुभम् ।