निर्णय नं. २२८७ - कर्तव्य ज्यान

निर्णय नं. २२८७    ने.का.प. २०४२      अङ्क २

 

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी

सम्वत् २०४० सालको फौ.पु.नं. ३५३।४१६

मुद्दा : कर्तव्य ज्यान ।

 

पुनरावेदक/प्रतिवादी:जिल्ला कैलाली गोदावरी गा.पं.को जन्म घर भै हाल कैलाली कारागारमा थुनामा रहेको देवीराम आचार्य ।

विरूद्ध

पुनरावेदक/वादी:गोवर्धन खत्रीको जाहेरीले श्री ५ को सरकार ।

विरूद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी:जि.कै. गोदावरी गा.पं.वार्ड नं. २ बस्ने खगीसरा आचार्य ।

फैसला भएको मिति:२०४२।२।२४।५ मा

     कुनै रिसइवी भएको र ज्यान मार्नुपर्ने सम्मको इवीलाग वा मनसाय रहेको पनि देखिन आउँदैन । ऐन बमोजिम सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्दा सजायँ चर्को पर्ने देखिएकोले अदालती बन्दोवस्तको १८८ नं. बमोजिम कैद हुने ।

(प्रकरण नं.२३)

वादी तर्फवाट:विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरव प्रसाद लम्साल

प्रतिवादी तर्फबाट:विद्वान अधिवक्ता श्री श्याम प्रसाद खरेल

उल्लेखित मुद्दा:X

फैसला

न्या.पृथ्वी बहादुर सिंह: सुदूर पश्मिाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर वादी प्रतिवादी दुवै थरको पुनरावेदन परी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य यस प्रकार छ ।

२.    मिति ०३७।२।२५ गते दिनको तीन बजे देवीराम र निजको श्रीमती गौरीको बीच झगडा भई कुटपीट हुँदा कविराजले छुट्याउँदा सोही रिसको झोकमा देवीरामले कविराजलाई आंसीले हानी मर्ने अवस्थामा पारेकोले अस्पताल ल्याउँदा बाटैमा मृत्यु भएकोले जाहेर गर्न आएको छु भन्ने समेत गोवर्धनको जाहेरी ।

३.    मिति ०३७।२।२५ गते लोग्ने कविराजलाई देवीराम र निजकी श्रीमती खगिसराले कर्तव्य गरी मारेका हुन् भन्ने समेत मृतककी श्रीमती रम्मा खत्रीको कागज ।

४.    खगिसरा र देवीरामको चोटबाट कविराज मर्न गएको हो भन्ने समेत मृतकको बाबु गम्भीर सिंहको कागज ।

५.    चन्द्र बहादुरको श्रीमती र मेरी श्रीमतीको झगडा कुटपीट भई मेरी श्रीमतीलाई पल्टाई कुटपीट गर्दा योनीबाट रगतका डल्ला समेत खस्दा सहन नसकी चक्रबहादुरलाई मार्छु भनी हँसियाले हान्दा छुट्याउन आएका साला कविराजलाई लागी सोही चोटबाट मृत्यु भएको हो भन्ने समेत देवीराम आचार्यको बयान कागज ।

६.    चन्द्र बहादुरको दुवै स्वास्नी आई मेरो कपाल समाती लुटपीट गरेको र चन्द्र बहादुर समेतले लोग्नेलाई कुटपीट गरेकोले सहन नसकी लोग्ने देवीरामले हँसियाले हानेकोबाट कविराजको मृत्यु भएको हो । कर्ण बहादुर  समेतको कुटपीटबाट मेरो ३ महिनाको गर्भ रगतका डल्ला भई खस्यो र कुकुरले खायो । गर्भ पतन गरेतर्फ जँचाई पाउँ भन्ने समेत खगिसराको बयान कागज ।

७.    देवीरामले निजको श्रीमती गौरीलाई कुटपीट गर्दा हामीहरूले छुट्याउँदा देवीरामले हानेको हँसियाको प्रहारबाट कविराजको मृत्यु भएको हो । चन्द्र बहादुर समेतले कुटपीट गरी खगिसराको गर्भ पतन गराएको होइन । देवीराम र खगिसराले हँसियाले हान्दा कविराजको मृत्यु भएको हो भन्ने समेत सरजमीन मुचुल्का ।

८.    देवीराम र खगिसराले हँसियाले हान्दा कविराजको मृत्यु भएको हो भन्ने चन्द्र बहादुर समेतको र मैले हँसियाले हान्दा कविराजको मृत्यु भएको भन्ने देवीरामको बयान भएकोले देवीराम र खगिसरा उपर ज्यानसम्बन्धीको १३(१) नं. बमोजिम सजायँको दावी लिई परेको प्रहरी प्रतिवेदन ।

            ९.    २०३७।२।२५ मा चन्द्र बहादुर खत्री समेतका ८ जना मेरो घरमा आई चन्द्र बहादुरको श्रीमतीले मलाई कुटपीट गरिरहेकोमा मेरो गर्भ तुहेको र छुट्याउन गएका कविराज समेतको हुल भएकोमा लोग्नेलाई रिस उठी चन्द्र बहादुर समेतलाई हान्छु भन्दा मृतकलाई हँसियाले लागी मुत्यु भएको हो । मारौं भनी हतियार प्रयोग गरेको होइन भन्ने समेत प्र. खगिसराले अदालतमा गरेको बयान ।

१०.    चन्द्र बहादुर समेतले गरेका हुलबाट श्रीमतीलाई बचाउन हँसिया चलाउँदा कविराजलाई लाग्न गई मृत्यु भएको हो । निजसँग रिसइवी थिएन । मेरो श्रीमती समेतले हानेको होइन गर्भ पतन मुद्दाको डरले पोलेको हुन् भन्ने समेत देवीरामको अदालतमा बयान ।

११.    प्र. खगिसराले सफाई पाउने र प्र.देवीरामले ज्यान मारेको देखिनाले ज्यानसम्बन्धीको १३(१) नं. बमोजिम सजायँ हुने ठहर्छ भन्ने समेत कैलाली जि.अ.को ०३९।२।२१ को फैसला ।

१२.   उक्त फैसलामा चित्त बुझेन । ज्यानसम्बन्धीको १४ नं. लगाउनुपर्नेमा ऐ. १३(१) नं. लगाएको त्रुटिपूर्ण हुँदा उक्त फैसला बदर गरिपाउँ भन्ने समेत देवीरामको पुनरावेदन ।

१३.   हँसिया जस्तो जोखमी हतियार प्रयोग गरी कविराजलाई मारेको देखिएकोले प्र.देवीरामको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्तैन । कै.जि.अ.को इन्साफ मनासिव ठहर्छ भन्ने समेत सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३९।९।२० को फैसला ।

१४.   प्र. खगीसरालाई सफाई दिएको कै. जि.अ.को फैसला मिलेन । प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम सजायँ हुनुपर्छ भन्ने समेत श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन ।

१५.   प्र. खगिसराको चोट समेतबाट मृत्यु भएको देखिन नआएकोले निजलाई सफाई दिएको कै. जि.अ.को फैसला मनासिव ठहर्छ भन्ने समेत सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३९।१०।२३ को फैसला ।

१६.    सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलामा चित्तबुझेन भन्नेसमेत प्र.देवीरामको र वादी श्री ५ को सरकारको छुट्टाछुट्टै पुनरावेदन ।

१७.   जाहेरीमा खगीसरा कर्तव्यवाला हुन् भनी प्रष्ट लेखिदिएको साथै खगिसराले कविराजलाई आँसिले हानेको देखेको भनी चन्द्र बहादुर समेतले अदालतमा समेत बकपत्र गरेकोले अ.बं. २०२ नं. बमोजिम छलफलमा प्र.खगिसरालाई झिकाई पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालत डि.बे.को आदेश ।

१८.   वादी श्री ५ को सरकारको तर्फबाट उपस्थित हुनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालले मृतक कविराजलाई खगीसरा समेतले हतियारको चोट छोडेको देखेको भन्ने सरजमीनका व्यक्तिहरूले अदालतमा समेत बकपत्र गरेका छन् र लाश प्रकृति मुचुल्काबाट सो कुरा समर्थित भइरहेको छ । यस्तो अवस्थामा निज खगिसरालाई सफाई दिएको मिलेन भन्ने समेत र प्रतिवादीहरूको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान  अधिवक्ता श्री श्यामप्रसाद खरेलले खगिसराले छोडेको चोटबाट मृतकको मृत्यु भएको भन्ने देखिँदैन । निज कसूरमा इन्कार रहेका छन् र अपराध प्रमाणित गर्ने कुनै ठोस सबूत छैन तसर्थ निजलाई सफाई दिएको मनासिव छ साथै प्र.देवीरामको हकमा अ.बं. १८८ नं. बमोजिम घटी कैद हुनु पर्दछ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

१९.    प्रस्तुत मुद्दामा सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको निर्णय मनासिव वा बेमनासिव के रहेछ सो कुराको निर्णय दिनुपरेको छ ।

२०.   निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलाले मृतक कविराजलाई कर्तव्य गरी मारेको भनी ज्यानम्बन्धीको १३(१) नं.बमोजिम सजायँ गरे उपर प्र.देवीराम आचार्यको र प्र.खगिसरालाई कसूरबाट सफाई दिए उपर वादी श्री ५ को सरकारको छुट्टा–छुट्टै पुनरावेदन पर्न आएको देखिन्छ ।

२१.   सर्वप्रथम प्र.देवीराम आचार्यको पुनरावेदनतर्फ विचार गर्दा निज उपर किटानी जाहेरी दर्खास्त परेको छ । निजले अधिकार प्राप्त प्रहरी र अदालतमा समेत आरोपित कसूर गरेमा सावित भई बयान गरेको देखिन्छ । सरजमीनका व्यक्तिहरूले अदालतमा बकपत्र गर्दा समेत निज देवीरामले हँसियाले हानी कविराजलाई मारेको भनी प्रष्ट लेखाई दिएका छन् । निजको श्रीमती प्र.खगिसराले समेत निजको आँसिको प्रहारको चोटबाट मृतकको मृत्यु भएको हो भनी बयान गरेको छ । लाश प्रकृति मुचुल्का र पोष्टमार्टम रिपोर्टबाट समेत सो कुराको पुष्टि भएको छ । यस्तो अवस्थामा निज पुनरावेदक प्रतिवादी देवीरामले कर्तव्य गरी मृतक कविराजलाई मारेको देखिन आएकोले निज प्र.देवीराम आचार्यलाई आरोपित कसूर गरेको ठहराई ज्यानसम्बन्धीको १३(१) नं. बमोजिम सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने गरेको कैलाली जि.अ.को इन्साफ सदर गरेको सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको निर्णय मनासिव ठहर्छ । प्रतिवादी देवीराम आचार्यको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्तैन ।

            २२.   अब वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदनतर्फ विचार गर्दा मृतक कविराजलाई खगिसरा समेतले आँसीले हानेको भनी किटानी जाहेरी दर्खास्त परेको छ । निज प्र.खगिसरा आरोपित कसूर गरेमा प्रहरी तथा अदालतमा समेत इन्कार रही बयान गरेको भए तापनि सरजमीनका व्यक्ति सेती खत्री, मणिरत्न कर्णेल, मनकाली खत्री, चन्द्र बहादुर खत्री, लक्ष्मीराम बराल समेतले खगिसराले मृतक कविराजलाई आँसिले दाहिने पाखुरामा हानेको देखेको भनी प्रष्ट लेखाई दिनुको अतिरिक्त अदालतमा समेत सोही व्यहोराको बकपत्र गरिदिएको देखिन्छ । लाश प्रकृति मुचुल्काबाट मृतकको दाहिने पाखुरामा चोट देखिएकोले पनि सो कुरालाई पुष्ट्याई मिलेको छ । सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति ०३९।१०।२३।२ को फैसलाबाट निज खगिसरा समेत भई कुटपीट भएको भन्ने ठहर भएको र त्यसतर्फ निज खगिसराले पुनरावेदन नगरी चित्त बुझाई बसेको देखिन्छ । यसबाट वारदातमा प्र.खगिसराको संलग्नता रहेनछ भन्न मिल्ने देखिँदैन । तसर्थ प्र.खगिसरा आचार्य समेतको चोटबाट मृतक कविराजको मृत्यु भएको देखिन आएकोले निजलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम ज्यानसम्बन्धीको १३(१) नं. बमोजिम सर्वस्वसहित जन्मकैद हुने ठहर्छ । निजलाई सफाई दिने गरेको सु.पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उल्टी हुन्छ ।

२३.   अब प्रतिवादीहरूलाई ऐन बमोजिम सजायँ गर्दा चर्को पर्ने भएकोले अ.बं. १८८ नं. बमोजिम घटी सजायँ हुनुपर्दछ भन्ने प्रतिवादीहरूका तर्फबाट रहनुभएका कानुन व्यवसायीको बहस जिकिरतर्फ हेर्दा प्र.देवीरामकी श्रीमती प्र.खगिसरालाई चन्द्र बहादुर समेतले नाङ्गो बनाई कुटपीट गरी योनीमा लठ्ठी हाली गर्भ तुहाई दिएकोबाट नै यो वारदातको शुरूवात भएको भनी प्र.देवीराम र प्र.खगिसराको बयान भई सोही आधारबाट चलेको गर्भपतन मुद्दामा चन्द्र बहादुर खत्री, गोबर्धन खत्री र महालाल खत्रीले गर्भपतन गरेको ठहराई कैलाली जिल्ला अदालतबाट मिति ०३९।२।२१ मा फैसला भई  अन्तिम रूपमा रहेको देखिन्छ । यसरी आफ्नी श्रीमती खगिसरालाई कुटपीट गरी गर्भपतन समेत गराई दिएको रिसमा प्र. देवीराम प्र.खगिसराले हँसिया प्रहार गर्दा छुट्याउन आएका मृतक कविराजलाई लागी मृत्यु भएको देखिन्छ । यसभन्दा अघि मृतक र प्रतिवादीहरू बीच कुनै रीस इवी भएको र ज्यान मार्नुपर्ने सम्मको इवीलाग वा मनसाय रहेको पनि देखिन आउँदैन । तसर्थ निज प्रतिवादीहरूलाई ऐन बमोजिम सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्दा सजायँ चर्को पर्ने देखिएकोले अदालती बन्दोबस्तको १८८ नं. बमोजिम प्र.देवीराम आचार्यलाई १० दश वर्ष र प्र.खगिसरा आचार्यलाई ५ पाँच वर्ष कैद हुने ठहर्छ । अरु तपसील बमोजिम गर्नु ।

तपसील

पुनरावेदक प्रतिवादी देवीराम आचार्य के निजलाई १० वर्ष मात्र कैद हुने ठहरेकोले पुर्पक्षमा थुनामा रहेको मिति ०३७।२।२९ देखि कैद कट्टी हुने गरी १० वर्षको कैदको लगत कस्नु भनी कैलाली जि.अ.मा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु.....................................१

पु.वे.प्र. देवीराम आचार्य के निजलाई सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने गरेको लगत कट्टा गरी सर्वस्व फुकुवा गरिदिनु भनी ऐ. मा ऐ. ऐ..........................................................२

प्रतिवादी खगिसरा आचार्य के निजलाई ५ पाँच वर्ष कैद हुने ठहरेको र पेशीका दिन बेञ्चमा अनुपस्थित भई बेरूजु भएकोले लगत कसी असूल गर्नु भनी ऐ. मा ऐ. ऐ......३

मिसिल नियमानुसार बुझाई दिनु......................................................................४

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.हरिहरलाल राजभण्डारी

 

इतिसम्वत् २०४२ साल ज्येष्ठ २४ गते रोज ५ शुभम् ।