निर्णय नं. २३६८ - उत्प्रेषण मिश्रित परमादेशको आदेश जारी गरिपाउँ
निर्णय नं. २३६८ ने.का.प. २०४२ अङ्क ५
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र बहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
सम्वत् २०४१ सालको रि.नं. २३१७
विषय : उत्प्रेषण मिश्रित परमादेशको आदेश जारी गरिपाउँ ।
निवेदक :का.जि.का.न.पं.वडा नं. ३३ ज्ञानेश्वर बस्ने राजिव दाहाल ।
विरूद्ध
विपक्षी :गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालय ।
गुठी संस्थान लगत तथा तहसिल कार्यालय भद्रकाली ।
का.न.पं. वडा नं. १० बस्ने सुनिता वस्नेत ।
ऐ.ऐ बस्ने गङ्गामान मर्हजन ।
आदेश भएको मिति:२०४२।५।२०।५ मा
निवेदनमा निवेदकका माग अनुसारको कारवाही गर्नुपर्ने नपर्ने कुराको कुनै निर्णय भएको गरेको भन्ने लिखित जवाफबाट देखिँदैन, तसर्थ रिट निवेदकले दिएको भनेको निवेदनमा कानुन बमोजिम कारवाही निर्णय गर्नु भनी प्रत्यर्थी गुठी संस्थान र गुठी लगत तथा तहसिल कार्यालयका नाउँमा परमादेशको आदेश जारी हुने ।
(प्रकरण नं.९)
निवेदक तर्फबाट:विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्ण प्रसाद भण्डारी
विपक्षी तर्फबाट :विद्वान अधिवक्ताहरु श्री इच्छाहर्ष बज्राचार्य, श्री अनुपराज शर्मा र श्री श्यामध्वज कार्की
उल्लेखित मुद्दाःX
आदेश
न्या.धनेन्द्र बहादुर सिंहः गुठी संस्थान लगत तथा तहसिल कार्यालयको मिति ०४०।२।४ को निर्णय समेत बदर गरिपाउँ भनी संविधानको धारा ७१ अनुसार पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको तथ्य यस प्रकार छ :
२. साविक का.जि.वानेश्वर महादेवस्थान गा.पं.वडा नं. ८(क) हाल का.जि.का.न.पं.वडा नं. १० बानेश्वर महादेवस्थानको पूर्व सिद्धिभक्त राजभण्डारी र सुन्दरकुमारी बोगटीको जग्गा पश्चिम विश्वनाथ उपाध्यायको जग्गा उत्तर जेठाकाजी राजभण्डारीको जग्गा र दक्षिण काठमाडौं भक्तपुर राजमार्ग यति चार किल्ला भित्रको कि.नं. ६९ को जग्गाको साविक जोगमान महर्जनको मृत्यु भई निजको शेषपछि स्वास्नी कान्छी महर्जन र नाबालक छोरा गङ्गामान महर्जन बाहेक एकासगोलका अरु कोही हकवाला नभई निज कान्छी महर्जनले हकभोग गरिआएको सो जग्गाको केही भाग दक्षिणतर्फ बनिरहेको राजमार्गमा परेदेखि बाहेक अन्दाजी १० आना जति बाँकी रहने अनुमान गरी निज कान्छी महर्जनले मेरो एकासगोलकी माता इश्वरी उपाध्यायलाई रु. २०००। मा मिति २०३६।१०।१ मा घरसारको लिखत गरी फार्छे राजीनामा गरिलिएकोमा नापीमा गल्तीले निजी विर्ता जग्गाको जग्गाधनीमा श्री ५ को सरकारको गुठी र मोहीमा जोगमान मानन्धर लेखिन गई लिखत म्यादभित्र पारित हुन नसकेको, कान्छी महर्जन पोइल गएकी र प्रत्यर्थी गंगामान ३, ४ वर्षको नाबालख हुँदा उक्त जग्गा हाम्रो भोग चलनमा थियो । प्रत्यर्थी गंगामान साबालख भएपछि २०३९।२।२४ मा मोही आफ्नो नाममा नामसारी गराएकोमा जग्गाधनी तर्फ २०३८।१२।२९ मा नयाँ लगत कायम भई उक्त कि.नं. ६९ को जग्गा त्रिपुरेश्वर महादेवस्थानमा नित्यभजन गर्ने गुठी कायम गरेको जग्गाधनी दर्ता प्रमाण पूर्जा तथा गुठी संस्थान लगत तथा तहसिल कार्यालयको २०३९।१।३ को निर्णयबाट प्राप्त हुन आएको छ । सो जग्गाको पश्चिमतर्फबाट भन्ने बोली पारी ज.रो. ०–१२–३ विपक्षी गंगामानबाट २०३९।५।१८ मा मैले रजिष्ट्रेशन पारित गराई बकसपत्र गराई लिए । सो कि.नं. ६९ को चार किल्लाभित्र मलाई बकसपत्र गरिदिए बाहेक चार आना जग्गा मात्र बाँकी छ अरु जग्गा २०३६ सालमा बनेको राजमार्गमा परिसकेको जग्गा मैले लिएको होइन । उक्त कि.नं. ६९ को जग्गा मध्ये राजमार्गमा परी बाँकी रहन आएको जग्गाको क्षेत्रफल लगत दुरुस्त नभएकोले २०३९।६।२२ मा प्रत्यर्थी गुठी संस्थानका जग्गाको नाम जाँच गरी राजमार्गमा परे जति जग्गाको लगत कट्टा गरी बाँकी जग्गाको नयाँ लगत कायम गरी मैले बकसपत्र लिएको जग्गा छुट्याई कित्ताकाट गरी दर्ता प्रमाण पूर्जा दिनु भनी मालपोत कार्यालयका नाउँमा सिफारिश गरिपाउँ भनी निवेदन दिएको थिएँ । सो निवेदनमा आलटाल गरी कुनै कारवाही नगरी नक्कल समेत दिन इन्कार गर्यो । उल्लिखित मेरो हक भोगको जग्गामा २०४०।१२।१५ गते राति सुनिता बस्नेत समेत नचिनेका व्यक्तिहरूले गुपचुप जग पूजा गरेको सुनी के रहेछ भनी का.न.पं.मा बुझ्दा प्रत्यर्थी गङ्गामानबाट २०३९।६।२९ मा ०–१२–३ जग्गा बकसपत्र गराई लिई सो बकसपत्रको नाताबाट २०४०।११।२९ मा नक्सा पासको दर्खास्त दिएको र मैले न.पं.मा उजूरी दिँदा दिँदै पनि मेरो हक बेहकको समेत निर्णय गरी मलाई हराई विपक्षीको नक्सा पास हुने ठहर्याएकोमा सम्मानीत अदालतमा बेग्लै रिट दर्ता गरेको छु । अघि नै मलाई हक छाडी दिई सकेको जग्गा प्रत्यर्थी सुनिता बस्नेत र गङ्गामान महर्जन मिली प्रत्यर्थी गुठी लगत तथा तहसिल कार्यालका प्रमुख समेत भई ०३९।६।२९ मा बकसपत्र गरिदिए लिएको र सोही बकसपत्रको नाताले प्रत्यर्थी सुनिता बस्नेतले मोही दर्ता नामसारी र कित्ताकाटको सिफारिश गरी मलाई कुनै जानकारी नदिई प्रत्यर्थीहरूले मालपोत कार्यालय काठमाडौंबाट कित्ताकाट गराई मेरो ज.रो. ०–१२–३ मध्ये पूर्वतर्फबाट ५ आना जग्गा समेत खाने बदनियत चिताई मेरो हक मेट्ने गरी जालसाजी काम कारवाही गरे गराएका रहेछन् प्रत्यर्थी भन्दा पहिले गुठी संस्थान र मालपोत कार्यालयमा दिएको निवेदनमा कुनै कारवाही नहुने म भन्दा पछि ज.ध. प्रमाणपूर्जा ललितपुर मालपोत कार्यालयमा पठाई बकसपत्रको लिखत पारित गरी गराई म भन्दा पछि लिखत पास भई कित्ताकाटको लागि दर्खास्त दिने प्रत्यर्थी सुनिता बस्नेतको नामसारी र कित्ताकाटको सिफारिश गर्ने गराउने इत्यादिबाट मेरो लिखतको ५ आना जग्गा समेत पर्ने गरी विपक्षी गुठी संस्थानले विपक्षी सुनिता बस्नेतको नाममा मोही नामसारी गरिदिने गरेको ०४०।२।४ को निर्णय मध्ये मेरो बकसपत्र बमोजिमको जग्गासमेत पर्ने गरी गरेको नामसारी सम्म र सो निर्णयको आधारमा गरेको कित्ताकाटको सिफारिश र कित्ताकाट समेत बदर गरी निवेदकको ०३९।६।२२ को निवेदन बमोजिम मोही दर्ता नामसारी गरी कित्ताकाटको सिफारिश समेत गरिदिनु भनी प्रत्यर्थी गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालय तथा लगत तथा तहसिल कार्यालयको नाममा परमादेश जारी गरी निवेदकको उपयुक्त हकहरूको संरक्षण प्रचलन गरिपाउँ भन्ने रिट निवेदन ।
३. विपक्षीहरूबाट लिखित जवाफ झिकाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने सर्वोच्च अदालत सिंगल बेञ्चको मिति २०४१।३।६ को आदेश ।
४. निवेदकले ०३९।६।२२ मा गुठी संस्थानमा दिएको भनी उल्लेख गर्नु भएको निवेदन पत्र काठमाडौं गुठी तहसिल कार्यालयको च.नं. २४३२ मिति ०४१।३।२० को पत्र यस कार्यालयमा प्राप्त भएको छ, निवेदकले लिखतहरूको नक्कल पाउँ भनी ०३९।६।२५ गते यस कार्यालयमा निवेदन पत्र दिनु भएकोमा नक्कल दिन नसकिएको व्यहोरा ०३९।६।२९ गते सोही निवेदन पत्रको पिठमा जनाई दिएको भई सो दरपिठ गरिएको निवेदन पत्र निवेदकले बुझी लिएको छ । सो दरपिठ गरेकोलाई उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी नक्कल दिनु भन्ने परमादेशको आदेश समेत जारी गरिपाउँ भनी निवेदकले ०३९ सालमा रि.नं. १०५६ को निवेदन पत्र दिनु भएकोमा सम्मानीत अदालतको डिभिजन बेञ्चबाट ०४०।४।२९ गते रिट निवेदन खारेज गरिएको सो केश हाल सम्मानीत अदालतको फुल बेञ्चको विचाराधीन छ । अदालततर्फ मुद्दा पर्दा यस संस्थानले पनि प्रतिवाद गर्नु पर्नेमा गरिने र रजिष्ट्रेशन पास भएको लिखत लिई दर्ता नामसारी गरी कित्ताकाटका लागि सिफारिश गरिपाउँ भनी लिखत अनुरोधमा सो बमोजिम गरिदिन यस कार्यालयको कर्तव्य हो, यस कार्यालयको मिति २०४०।२।४ को निर्णय र त्यसका आधारमा गरिएको नामसारी सिफारिश समेत बदर हुनुपर्ने स्थिति देखिँदैन । अतः रिट निवेदन खारेज हुन अनुरोध छ भन्ने गुठी लगत तथा तहसिल कार्यालयको लिखित जवाफ ।
५. निवेदकले ०३९।६।२२ को मिति लेखिएको राजीव दाहालका भाषाको हुलाकद्वारा पठाएको निवेदन पत्र ०३९।६।२७ गते संस्थानको केन्द्रीय कार्यालयमा दाखिल हुन आएको सो निवेदन पत्र पर्सिपल्ट ०३९।६।२९ गतेको दिन नै रुल नियम अनुसार कारवाही गर्न भनी च.नं. ३५५२ को पत्रासाथ काठमाडौं गुठी तहसिल कार्यालयमा पठाई सकेको देखिन आउँछ । गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयबाट कुनै कारवाही नगरी आलटाल गरेको भन्ने उजूरी झुठ्ठा हो । यस संस्थानले कुनै पनि त्रुटिपूर्ण कार्य नगरेको हुँदा रिट निवेदन खारेज हुन अनुरोध छ भन्ने गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयको लिखित जवाफ ।
६. विपक्षी निवेदकको मिति ०३६।१०।१ को लिखत पास नभएको हुँदा जग्गा भोग्ने कुरा नै आउँदैन वा.नं. ८ बानेश्वरको कि.नं. ६९ को १–५–२ मध्ये पश्चिमतर्फबाट रो. ०–१२–३ जग्गाधनी विपक्षीले बकसपत्र पारित गराई लिनु भएको हो त्यही पूर्व पट्टिको बाँकी रो. ०–१२–३ जग्गा म सुनिताले मिति ०३९।६।२९ मा बकसपत्र पारित गराई लिई कित्ताकाट समेत गरी कि.नं. ५२२ मेरो कायम भएको विपक्षीले बकसपत्र गराई लिँदा राजमार्गलाई साँध राख्नु भएको छैन । मेरो मिति २०३९।६।२९ गते पाएको पारित बकसपत्रको आधारमा गुठी संस्थानले उक्त कि.नं. ६९ मध्ये पूर्वपट्टिको भागको रो. ०–१२–३ मेरो नाममा नामसारी गरेको र सोही जग्गा कित्ता काट गरी कि.नं. ५२२ मेरो नाउँमा मोहियानी दर्ता गरिएको छ विपक्षीले पश्चिमपट्टिको जग्गा पाउनु भएको छ मैले पूर्वपट्टि पाएको छु । विपक्षीको निवेदनमा गुठी संस्थानले कारवाही गर्यो गरेन त्यो मेरो सरोकारको कुरा होइन । विपक्षीका जग्गामाथि मैले कुनै कारवाही केही गरेको छैन । विपक्षीको जग्गा गुठी संस्थानले नाउँसारी नगरिदिएको भए वा मेरो जग्गाभित्र घुसाई मैले नाउँसारी गरिलिएको भए त्यसमा दर्ता बदर नाउँसारी बदरमा नालेश र नाउँसारी गरिपाउँ भन्ने समेतका नालेश गर्न विपक्षीलाई अन्य उपचारको बाटो छ अतः विपक्षीको रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने सुनिता बस्नेतको लिखित जवाफ ।
७. निवेदक तर्फबाट रहनुभएका विद्वान विरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्ण प्रसाद भण्डारीले प्रत्यर्थी भन्दा पहिले दिएको निवेदनमा गुठी संस्थान र गुठी लगत तथा तहसिल कार्यालय कित्ताकाट गरी दर्ता प्रमाणपूर्जा दिने तर्फ कुनै कारवाही नगरी मेरो पक्षभन्दा पछि निवेदन परेका प्रत्यर्थी सुनिता बस्नेतलाई मेरो पक्षको जग्गा ५ आना जग्गा समेत मिच्ने गरी कित्ताकाट नामसारी तथा जग्गाधनी प्रमाणपूर्जाको सिफारिश समेत गर्ने गरेको गुठी संस्थान लगत तथा तहसिल कार्यालयको निर्णय बदर गरिपाउँ भन्ने र विपक्षी तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री इच्छाहर्ष बज्राचार्य र विद्वान अधिवक्ता श्री अनुपराज शर्माले जम्मा ज.रो. १–५–३ मा विपक्षीको पश्चिमतर्फको रो. ०–१२–३ मेरो पक्षको पूर्वतर्फ ज.रो. ०–१२–३ छुट्टा–छुट्टै जग्गा हुँदा गुठी संस्थान लगत तथा तहसिल कार्यालयको निर्णय कानुन बमोजिम नियमानुसार छ । अतः रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने र विपक्षी गुठी संस्थानतर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामध्वज कार्कीले गुठी संस्थानले निवेदकको निवेदन नियमानुसार कारवाई गरिएको छ र गुठी संस्थानले लगत तथा तहसिल कार्यालयले पनि बेग्लाबेग्लै जग्गा हुँदा नियमानुसार कारवाही भएको हो अतः रिट निवेदन खारेज हुन अनुरोध छ भन्ने बहस गर्नु भयो ।
८. प्रस्तुत मुद्दामा निवेदकका माग अनुसारको आदेश जारी हुनुपर्ने हो होइन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।
९. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा निवेदकको ०३९।६।२२ को निवेदन बमोजिम मोही दर्ता नामसारी गरी कित्ताकाटको सिफारिश समेत गरिदिनु भन्ने गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालय समेतका नाउँमा परमादेश जारी गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन जिकिर देखिन्छ । गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयको लिखित जवाफमा ०३९।६।२२ को राजीव दाहालको भाषाको हुलाकद्वारा पठाएको निवेदन पत्र ०३९।६।२७ गते दाखिल हुन आएको ०३९।६।२९ गते रुल नियमानुसार कारवाही गर्न काठमाडौं गुठी तहसिल कार्यालयमा पठाई सकेको भन्ने र गुठी लगत तथा तहसिल कार्यालयको लिखित जवाफमा निवेदकले ०३९।६।२२ मा दिएको निवेदन पत्र काठमाडौं गुठी तहसिल कार्यालयको च.नं. २४३२ मिति ०४१।३।२० को पत्रसाथ ०४१।३।२१ गते मात्र यस कार्यालयमा प्राप्त भएको छ भन्ने उल्लेख भएको पाइन्छ । तर सो निवेदनमा निवेदकका माग अनुसारको कारवाही गर्नुपर्ने नपर्ने कुराको कुनै निर्णय भएको गरेको भन्ने लिखित जवाफबाट देखिँदैन । तसर्थ रिट निवेदकले दिएको भनेको मिति २०३९।६।२२ को निवेदनमा कानुन बमोजिम कारवाही निर्णय गर्नु भनी प्रत्यर्थी गुठी संस्थान र गुठी लगत तथा तहसिल कार्यलयका नाउँमा परमादेशको आदेश जारी हुनेठहर्छ, फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
इतिसम्वत् २०४२ साल भाद्र २० गते रोज ५ शुभम् ।