निर्णय नं. २४५३ - ज्यान

निर्णय नं. २४५३    ने.का.प. २०४२      अङ्क ८

 

डिभिजन बेञ्ज

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र बहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

सम्वत् २०४१ सालको फौ.पु.नं. ४९८, ५२३, ५३७

मुद्दा : ज्यान ।

 

पुनरावेदक/वादी:केउडी रोकायाको जाहेरीले श्री ५ को सरकार ।

विरुद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी:जिल्ला जुम्ला खलङ्गा कामिटोल बस्ने चन्द्रसिंह सुनार समेत ।

र

पुनरावेदक/प्रतिवादी:जुम्ला जिल्ला तलिउन गा.पं.वडा नं. ६ उमखोला माझ गाउँ बस्ने कालीबहादुर रोकाया समेत ।

ऐ.जिल्ला खलङ्गा कामिटोल बस्ने नापानी भन्ने चन्द्र सिंह सुनार ।

विरुद्ध

विपक्षी/वादी:केउडी रोकायाको जाहेरीले श्री ५ को सरकार ।

फैसला भएको मिति:२०४२।७।३०।६ मा

     तथ्ययुक्त आधार प्रमाण बेगर केवल शंकाको भरमा प्रतिवादीहरूलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसारको अपराध गरेको भनी ठहर गर्न न्यायसंगत नहुने ।

(प्रकरण नं. ४१)

पुनरावेदक वादीतर्फबाट:विद्वान मुख्य न्यायाधीवक्ता श्री केदारप्राद शर्मा

पुनरावेदन प्रतिवादी तर्फबाट:विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री वासुदेवप्रसाद ढुंगाना र विद्वान अधिवक्ता श्री प्रभु नारायण चौधरी

उल्लेखित मुद्दाःX

फैसला

न्या.धनेन्द्र बहादुर सिंहः मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर दुवै पक्षको पुनरावेदन परी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य यसप्रकार छ :

२.    गुहेकुलाको बाटो हुँदै गस्ती गैरहेको काले खोला पश्चिम बगिरहेको कुलोमा अं.१ फिट गहिराई पानीमा दक्षिण र कोल्टो परी दुवै घुँडा खुम्चाई सुते जस्तो मृतक मानिसको लाश देखी सोधपुछ गर्दा खड्गसिंह बुढा हो भन्ने पत्ता लागेकोले कर्तव्य छुट्याई कानुन बमोजिम गरिपाउँ भन्ने २०३९।१।३ को प्र.ज.कृष्ण गिरीको प्रतिवेदन ।

३.    लाश हेर्दा केही सुनिए जस्तो देखिएको दायाँ बायाँ गालाको र दायाँ बायाँ घुंडाको छाला खुइलिएको भन्ने २०३९।१।३ को लाश प्रकृति मुचुल्का ।

४     २०३९।१।२ गते बेलुका ८ बजे भतिजा खड्गबहादुरलाई होटलमा खाना खाउँला भनी बजारतर्फ लगेको आफ्नो चौकिदारीमा गयो होला भन्ने लागी  भात खाई सुतेँ भोलिपल्ट बिहान ६ बजे खलङ्गा बजारको ५०० गज पूर्व माझ कुलोमा मरेको कुरो थाहा पाएकोले गाउँ घरका मानिस साथ लिई घटनास्थलमा जाँदा मृतक अवस्थामा पाइएको कर्तव्य नापाने सुनारप्रति शंका लागेकोले कानुन बमोजिम कारवाही गरिपाउँ भन्ने केउडी रोकायाको २०३९।१।३ गतेको जाहेरी दर्खास्त ।

      ५.    २०३९।१।२ गते साँझ ७ बजे जयबहादुरको होटलमा बसी रक्सी खाएको अवस्था द्रोणसिंह थापा, कालीबहादुर रोकाया, बलबहादुर महत भन्ने खड्गबहादुर समेत भित्र पसी मासु रक्सी खाइसकेपछि साँझको नेपाली समाचार सुनी हामी बाहिर निस्की म आफ्नो घरमा आयौं मर्ने खड्गबहादुरलाई कालीबहादुरले अंगालो हाली कता लगे मलाई थाहा छैन भन्ने नापाने भन्ने चन्द्र सिंहको प्रहरीमा भएको बयान कागज ।

६.    २०३९।१।२ गते साँझ जयबहादुरको होटलमा कालीबहादुर, बलबहादुर भित्र पसी रक्सी खाएको देखेपछि मैले पनि २ मुख रक्सी मागी खानलागेको अवस्थामा द्रोण आएर रक्सी खाएको १० मिनेट पछि चन्द्रसिंह आई ढोकाछेउ बसी रक्सी खाएको मर्ने खड्गबहादुरले मसँग रक्सी मागे मसँग पैसा छैन यही बाँडी खाउँ भनी भन्दा निजले होटलवालासँग रक्सी मागी अब जाउ भनी होटलवालाले भनेपछि हामी पसलमा बसेको द्रोणसिंह, चन्द्रसिंह म भई खड्गबहादुर समेत अघि पछि गरी बाहिर निस्कँदा ७।३० बजे मर्ने खड्गबहादुरले कालीबहादुरलाई मेरो घरमा जाउँ भनी तानातान गर्दै हिडे भन्ने समेत पूर्णबहादुरको प्रहरीमा भएको कागज ।

७.    २०३९।१।२ गते बेलुका होटल भित्र कोठामा कालीबहादुर, बलबहादुर बाहिर पसलमा मर्ने खड्गबहादुर, चन्द्रसिंह, पूर्णबहादुर समेत बसी रक्सी खाँदै थिए पछि म पुगें मैले पनि एक मुख रक्सी मागेर खाएर अघि पछि गर्दै होटलबाट एकैपटक बाहिर निस्की छिना गाउँसम्म जाँदा चन्द्र सिंहलाई देखिन बलबहादुर कालीबहादुर, पूर्णबहादुर, मर्ने खड्गबहादुर समेत छिनातर्फ गएका हुन् म आफ्नो घरतर्फ गएको हुँ भन्ने द्रोण सिंहको मिति २०३९।१।१० गतेको प्रहरीमा भएको कागज ।

८.    २०३९।१।२ गते साँझ ६।३० बजे कालीबहादुर बलबहादुर मेरो होटलमा रक्सी मासु खाइरहेका अवस्था पूर्णबहादुर, चन्द्रसिंह मर्ने खड्गबहादुर, द्रोण सिंह आई रक्सी मासु खाएका अबेर भो जाउँ भनी पछी सबै जना अघि पछि गरी बाहिर निस्के मैले ढोका बन्द गरेँ निजहरू कता गए सोहि रात कालीबहादुर जुत्ता भिजेका पेन्टमा हिलैहिलो भई भीमबहादुरको घरमा गएको थियो भन्ने कुरा थाहा पाएको हुँ भन्ने होटलवाला जयबहादुरको प्रहरीमा भएको बयान कागज ।

९.    २०३९।१।२ गते राती अंदाजी १० बजे कालीबहादुर मेरो घरमा सुत्न आउँदा लगाएको जुत्ता भिजेको पेन्टमा हिलो लागेको थियो लाइट भए दिनुस् भने मैले छैन भनेपछि आज यहीं सुते हुन्छ भनेपछि सो रात कालीबहादुर मसंगै सुतेका भन्ने भीमबहादुरको प्रहरीमा भएको बयान कागज ।

      १०.    २०३९।१।२ गते रातको १० बजे कालीबहादुर मेरो घरमा आउँदा मलिनो अनुहार थियो भन्ने जय महतको बयान कागज ।

११.    म बाहिर बसेको रातको ८ बजे नापाने भन्ने चन्द्र सिंह सुनारले मेरो लोग्ने खड्गबहादुरलाई बोलाई लगेकाले कर्तव्यमा शंका लाग्छ भन्ने मृतक खड्गबहादुरकी श्रीमती जुनकलीको २०३९।२।४ को बयान कागज ।

      १२.   रातको अवस्था बोलाई ल्याएको हुँदा खड्गबहादुरलाई कर्तव्य गरी मारेकोमा नापाने भन्ने चन्द्र सिंह सुनारप्रति शंका लाग्छ अरु कसैप्रति शंका लाग्दैन भन्ने २०३९।२।५ को सरजमीन मुचुल्का ।

      १३.   मर्ने खड्गबहादुर रक्तचाप भई मरेको भन्ने चिकित्सकको रिपोर्ट ।

      १४.   जयबहादुर, पूर्णबहादुर, द्रोण सिंह इन्कारी  भएका र सम्पूर्ण सरजमीनका व्यक्तिले शंका नदेखाएको हुँदा अदालतबाट खोजी भएका बखत उपस्थित गराउने गरी जमानीमा छाडेको । कालीबहादुर, बलबहादुर हालसम्म पक्राउमा नपरेको कालीबहादुर, बलबहादुर मर्ने खड्गबहादुर समेत भई जयबहादुरको होटलमा बसी रक्सी मासु खाएका भन्ने जयबहादुरबाट समेत खुल्न आएको भीमबहादुरको घरमा जाँदा कालीबहादुर रोकाया रातको १० बजेको समयमा लगाएको जुत्ता भिजेको र पेन्टमा माटो लागेको थियो भनेका र पूर्णबहादुर आफ्नो घरमा जाँदा कालीबहादुर र मर्ने खड्गबहादुर बाटोमा हात पक्री तानातान गर्ने र सोही २ गते रातमा खड्गबहादुरको मृत्यु हुन ३ गते कालीबहादुर बलबहादुर तत्कालै सुर्खेततर्फ गएको कारणबाट मृतक खड्गबहादुरको ज्यान मराएको सिद्ध हुन आउँछ र प्र.नापाने भन्ने चन्द्रसिंह सुनारले २०३९।१।२ गते बेलुका ८ बजे मर्ने खड्गबहादुरलाई घरबाट बोलाई ल्याएको र सोही रातमा मरेको हुँदा चन्द्रसिंहले नै खड्गबहादुरलाई मारेको पूरा शंका देखाई लेखिदिएबाट र प्र.चन्द्रसिंहले घरबाट हात समाई ल्याएको र सोही रात खड्गबहादुर मरेको र नापाने भन्ने चन्द्रसिंह सुनारले अपराध गरेकै हुनुपर्छ । अतः कालीबहादुर रोकाया, बलबहादुर महत तथा नापाने भन्ने चन्द्रसिंह समेतको मिलेमतोबाट खड्गबहादुर कर्तव्यमा परी मरेको सिद्ध हुन आएकोले ज्यानसम्बन्धीको १३(३) अनुसार सजायँ हुनुपर्ने भन्ने प्रहरी प्रतिवेदन ।

१५.   २०३९।१।२ गते जयबहादुरको होटलमा एक प्लेट मासु खाएँ मर्ने खड्गबहादुर, द्रोणबहादुर रक्सी मासु भित्र खाँदै थिए बलबहादुर पनि थिए भनाबोल गर्दै थिए ७ बजेको समाचारमा मर्ने खड्गबहादुरलाई बलबहादुरले अंगालो हाली बाहिर आएर आफ्नो घरतर्फ जान भनी कालीबहादुर, पूर्णबहादुर, द्रोणसिंह, बलबहादुर, जयबहादुर बाहिर निस्के कता गए थाहा भएन सबैले जाँड रक्सी खाएका थिए म आफ्नो घरतर्फ गएँ ३ गते बिहान ८ बजे एकजना छिनाल गुपे कुलामा मरेको छ भन्ने चन्द्रसिंह सुनारले अदालतमा गरेको बयान ।

१६.    २०३९।१।२ गते १० बजे नेपाल परिवार नियोजन जुम्लामा हाजिर भई क्षे.का.सुर्खेतमा तालिम गर्न रमाना बुझी लिई १२ बजे हिंडी बेलुका ५ बजे मल्ला घराना होटलमा बास बसी ३ गते बिहान ८ बजे सोही होटलमा खाना खाई सुर्खेततिर गयांै १६ गते सुर्खेतमा पुग्यौं १७ गतेबाट सम्मेलनमा सम्मिलित भएको २०३९।२।२ गते जि.प्र.का.सुर्खेतले पक्री सोधपुछ गरी ५ दिनपछि ७ गते म र कालीबहादुरलाई तालिममा पठाइदियो तालिम समाप्त गरी आषाढ ६ गते रमाना लिई १५ गते घरमा आएका हौं द्रोणसिंह थापा इवीवाला र जाहेरवाला जयबहादुरसँग बेतमसुकी रु. ३००।– नदिएको इवीवाला हो पूर्णबहादुरको बाजे मेरो बाबुको झगडिया भएको इवी र चन्द्रबहादुरले मेरो श्रीमतीको गहना बनाउन ४ तोला सुन लिएको र ३१/२ तोलाको गहना बनाई दिएको आधा तोला खाई दिएकोले झगडा भएको इवीवाला भई मलाई पोल गरेको भन्ने बलबहादुरको अदालतमा भएको बयान ।

१७.   २०३९।१।२ गते १० बजे अफिसमा हाजिर भई १२ बजे तालिम गर्न म र बलबहादुर सुर्खेततर्फ हिंडेका बेलुका ६ बजे मल्ल घरानको होटलमा बसी बिहानको खाना खाई साँझ नागाम बास बसी ४ गते त्यहाँबाट दैलेख बजारको बाटो हुँदै ८ गते सुर्खेतमा पुगी परिवार नियोजनमा तालिममा २०३९।१।१६ मा हाजिर भई २०३९।२।२ गते जि.प्र.का.सुर्खेतले पक्राउ गरी ७ गतेसम्म थुनामा राखी त्यसपछि तालिममा गएको तालिम समाप्त भएपछि २०३९।३।७ गते रमाना लिई ऐ. १४ गते घर आई बसेका हांै प्लेनको टिकट लिएको छैन । जाहेरवाला र मर्ने खड्गबहादुर चन्द्रसिंहलाई चिन्हेको छैन जयबहादुर, द्रोणसिंह, पूर्णबहादुर, भीमबहादुर समेतसँग इवी झगडा छैन म समेतलाई दोषी बनाई भीमबहादुरले झुठ्ठा पोल गरेको भन्ने कालीबहादुरको अदालतमा भएको बयान ।

१८.   २०३९।१।२ गते मेरो होटलमा साँझ ६ १/२  बलबहादुर, कालीबहादुर आए पूर्णबहादुर त्यसपछि द्रोणसिंह आएपछि मर्ने खड्गबहादुर प्र.चन्द्रसिंह सुनार आएका र रक्सी मासु पैसा मर्ने खड्गबहादुरले र आफुले खाएको पैसा चन्द्रसिंह सुनारले बुझाई सबैले पैसा तिरी सकेपछि मर्ने खड्गबहादुरलाई उतै त जाने होला संगै जाउँ भनी चन्द्रसिंहले भने खड्गबहादुर बोलेन सबैजना बाहिर निस्के कता गए थाहा भएन मर्ने खड्गबहादुर आउँदा तन्दुरुस्ती थिए मृत्यु कर्तव्यबाट भएको हुनुपर्छ चन्द्रसिंहप्रति शंका लाग्छ भन्ने जयबहादुर खड्काले अदालतमा गरेको बकपत्र ।

१९.    २०३९।१।२ गते बेलुका जयबहादुरको होटलमा पूर्णबहादुर बलबहादुर, कालीबहादुर भित्र बसेका मर्ने खड्गबहादुर चन्द्र सिंह सुनार पनि गएका मर्ने खड्गबहादुर चन्द्रसिंहले १।१ मुख रक्सी खाई पछि मैले दिएको रु. ३।– को रक्सी मासु समेत निज २ ले बराबर गरी खाए पछि त्यहाँ होटलबाट सबै बाहिर निस्की मानबहादुरको घरनेर पुगेपछि मेरो दाजु र देवनाथसँग भेट भई संगै आफ्नो घर गएका अरु कता गए थाहा छैन खड्गबहादुरलाई मार्न प्र.चन्द्रसिंहप्रति शंका लाग्छ भन्ने दे्राणसिंह थापाको अदालतमा भएको बयान ।

२०.   २०३९।१।२ गते जुम्ला बिस्तार क्याम्पसमा लेखापालको काम गरी अफिस बन्द भएपछि ६ बजे जयबहादुरको होटलमा कालीबहादुर रक्सी खाँदै थिए त्यसपछि द्रोणसिंह थापा जानु भयो त्यसपछि मर्ने खड्गबहादुर चन्द्रसिंह सुनार गएका हुन् मासु रक्सीको पैसा तिरेपछि जयबहादुरले निस्क भन्दा क्रमशः बाहिर निस्की चन्द्रसिंह बाहेक सबैको बाटै त्यै हुँदा घरतिर लाग्यौं भीमबहादुरको घरनिर पुग्दा चन्द्रंिसंहलाई देखी बजार घर हुने मानिस कहाँ जान लागेको भनी मैले सोध्दा किताब लिई चन्द्र सुनारको निम्ता छ जान्छु भनी भनेको तेज सिंहको दाजुको घरनेर पुग्दा छिटो आउ भनी बलबहादुरले कालीबहादुरसँग भन्दा खड्गबहादुरले कालीबहादुरलाई आफ्नो घरमा बसुं म पनि साथी हुँ भनी कालीबहादुरको हात पक्रिएका थिए चन्द्रसिंहलाई देखिन कालीबहादुर खड्गबहादुरकहाँ नै थिए म र बलबहादुर आफ्नो घर गयौं कालीबहादुर सो रात २ बजेसम्म भीमबहादुरको घरमा गई सुतेको भन्ने सुनेको हुँ खड्गबहादुरको मृत्यु कर्तव्यबाट भएकोले प्र.चन्द्रसिंहप्रति शंका लाग्छ भन्ने पूर्णबहादुरले अदालतमा गरेको बयान ।

२१.   २०३९।१।२ गते डेमगार्ड भन्ने ठाउँमा कालीबहादुर, बलबहादुरसँग दिनको १ बजे भेट भएको तालिममा जान्छु भन्थे । चन्द्रसिंहप्रति जाहेरी लेखबाट शंका लाग्छ भन्ने कालीबहादुरको साक्षी धनबहादुरको बकपत्र ।

२२.   २०३९।१।२ गते दिनको २ बजे कालीबहादुर समेत आई मेरो दोकानमा बास बसी भोलिपल्ट सुर्खेत जान्छौं भनी गएका खड्गबहादुर काल कर्तव्य के भई मरे थाहा छैन भन्ने प्रेम रोकाया र सोही मिलानको प्र.बलबहादुरको साक्षी हरिबहादुर, कालीबहादुरको साक्षी दलबहादुर बलबहादुर, कालीबहादुर तालिम गर्न सुर्खेत जाने २०३९।१।२ गते १।२ बजे म संगै मेरा घरमा गई सो रातमा मेरै घरमा बसी भोलिपल्ट ३ गते सुर्खेत गएकोले खड्गबहादुरलाई बलबहादुरले मारेको होइन भन्ने बलबहादुरको साक्षी मल्ल घराना ।

२३.   २०३९।१।२ गते बलबहादुरलाई खम्वा चौरटिकसम्म पुर्‍याउन गएको हुँ खड्गबहादुरलाई निजले मारेको शङ्का लाग्दैन भन्ने निजको साक्षी अम्बरबहादुर सोही मिलानको तुलाराम महतको बकपत्र ।

२४.   प्रतिवादी चन्द्रसिंहप्रति शङ्का छैन बलबहादुर कालीबहादुर कहाँ थिए थाहा छैन, भन्ने कोमल सिंह कठायत गयाप्रसाद श्रेष्ठ, तीर्थराज भारती चन्द्रसिंह बुद्ध थापा समेतका प्र.चन्द्रसिंहका साक्षीको बकपत्र ।

२५.   खड्गबहादुर मरेको कुरा अरुबाट थाहा पाएँ कर्तव्यबाट मरेको कसले मारे थाहा छैन भन्ने सरजमीनका पूर्णे सुनार, खड्गबहादुर मर्‍यो भन्ने सुनेकोले कर्तव्य के हो थाहा छैन भन्ने खड्गबहादुरलाई प्र.चन्द्र  सिंहले घरबाट बोलाई ल्याएको हैन भन्ने सरजमीनको अरु दमाई र खड्गबहादुर कर्तव्यबाट मरेको भन्ने शङ्का छ प्र.हरू प्रति शङ्का छैन भन्ने वृषबहादुर सुनार, खड्गबहादुर कसको कर्तव्यबाट मर्‍यो थाहा छैन भन्ने भीमबहादुर, खड्गबहादुर कर्तव्यबाट मरे जस्तो लाग्छ कसको कर्तव्यबाट मरेको थाहा छैन भन्ने देवीचन्द्र । चन्द्र ंिसंहले बोलाई लिएको चन्द्रसिंह प्रति शङ्का लाग्छ, भन्ने बखतबहादुर र खड्गबहादुर के भई मर्‍यो थाहा छैन भन्ने अम्बरबहादुर, प्र.हरू प्रति शङ्का छैन भन्ने पेम्बा गुरुङ काल कर्तव्य के हो थाहा छैन भन्ने भीमबहादुर । खड्गबहादुरको मृत्यु कर्तव्यबाट भएको चन्द्रसिंह प्रति शङ्का छैन भन्ने कोमलसिंह कठायत । कसै प्रति शङ्का लाग्छ भन्ने अम्बरबहादुर श्रेष्ठ, चन्द्रसिंह प्रति शंका लाग्छ भन्ने जगतबहादुर । अन्य प्रतिवादी उपर शङ्का छैन प्र.चन्द्रबहादुर सिंहको बयान झुठ्ठा हो भन्ने बुझिएका साक्षी सरजमीन समेतले अदालतमा गरेको बकपत्र ।

२६.   २०३९।१।३ गतेको जाहेरी मैले दिएको हुँ २ गते साँझ ८ बजे चन्द्रसिंह, खड्गबहादुर हातेमालो गरी घर आएका चन्द्रसिंहले उतै खाउँला भनी बजारतिर आएका कता गए राती हुँदा यकीन गर्न सकिन अरु जाहेरीमा खुलाएको छु । बलबहादुर कालीबहादुर प्रति शङ्का छैन भन्ने जाहेरवालाको अदालतमा भएको बकपत्र ।

२७.   लोग्ने खड्गबहादुरलाई २०३९।१।२ गते साँझ उतै चन्द्रसिंहले घरबाट लिई आएको कालीबहादुर, दलबहादुर, द्रोण सिंह बाटोमा बसेको सबै बजारमा आएका २०३९।१।३ गते लोग्ने मरेको थाहा पाएकीले कालीबहादुर, चन्द्रसिंह प्रति शंका लाग्छ बलबहादुर प्रति शंका छैन चन्द्रसिंह कालीबहादुर कसले मारे यकीन गर्न सक्दिन भन्ने मर्नेकी श्रीमती जुनकलीको अदालतमा भएको बयान ।

२८.   गते बारको थाहा छैन । २०३९ बैशाखमा कालीबहादुर टर्च माग्न गएको खड्गबहादुर मरेकै रातमा हो टर्च नभएको भीमबहादुरको घरमा गई माग भन्दा निजको घरमा नै गएको कर्तव्यबाट मरेको भन्ने रामबहादुर महतको अदातलमा भएको बकपत्र ।

२९.   २०३९।१।२ गते म र भीमबहादुर मेरै घरमा बसेका थियौं खड्गबहादुर मरेको कुरा थाहा छैन भन्ने जयबहादुर महतको अदालतमा भएको बकपत्र ।

३०.   मर्ने खड्गबहादुर मेरो ५ पुस्ताको नाती नाता पर्छ २०३९ बैशाखमा हो गते बारको थाहा छैन चन्द्रसिंह सुनार बेलुका ८ बजे घरमा गई ल्याई तपाईलाई बोलाएको छन् उतै खाउँला भनी दुवैजना आएका खड्गबहादुर र चन्द्रसिंहले रक्सी खाएको थिएन बजारमा आएर खाना खाए सो कुरा मलाई थाहा छैन आफैं लडी मरे वा कसैले मारे मलाई थाहा छैन, भन्ने कालीबहादुर बुढाको अदालतमा भएको बकपत्र ।

३१.   लाशप्रकृति मुचुल्का र पोष्टमार्टम रिपोर्टबाट मर्ने खड्गबहादुर कर्तव्यबाट मरेको देखिन आयो ।

३२.   खड्गबहादुरलाई चन्द्रसिंहले कर्तव्य गरी मारेको शंका लाग्छ । द्रोण सिंह, पूर्णबहादुरले जाहेरीलाई आधार लिई शंका गरेका मर्ने खड्गबहादुर प्र.चन्द्र सिंहको बीच विवाद भई झैंझगडा थियो भनी देखाउन सकेको देखिँदैन । बुझिएका अधिकांश सरजमिनले चन्द्रसिंह उपर शंका गरेको देखिन्छ । चस्मदिद देख्ने र ज्यान लिनसम्मको रीसइवी थियो भन्न सकेको देखिँदैन। प्रमाणको अभावमा शंकाको भरमा खड्गबहादुरको हत्या चन्द्रसिंहले गरेको भनी अपराधी ठहर्‍याउन उचित देखिएन । प्र.बलबहादुर, कालीबहादुर उपर प्र.चन्द्रसिंह र मर्नेको श्रीमतीले शंका देखाएका र आफ्नो बयानमा प्र.बलबहादुर, कालीबहादुरले इन्कारी गरेको सरजमीनको व्यक्तिले शंकासम्म गरेको किटानी जाहेरी पनि नभएको शंका गर्ने व्यक्तिले मर्ने खड्गबहादुर र कालीबहादुर, बलबहादुरको बीच त्यस अघि दुश्मनी थियो भन्न सकेको देखिँदैन । शंकाको सुविधा प्रतिवादीहरूले पाउने हुँदा प्रमाणको अभावमा प्रतिवादी कालिबहादुर  प्र.बलबहादुर, चन्द्र सिंहले मर्ने खड्गबहादुरको ज्यान मारेको ठहर्दैन भन्ने शुरु जुम्ला जिल्ला अदालतको मिति २०४०।३।१७ को जाहेरी फैसला ।

      ३३.   प्रतिवादीहरूलाई सफाई दिने गरेको शुरु जिल्ला अदालतको फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर गरी प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी बमोजिम सजायँ गरी पाउँ भन्ने श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन–पत्र ।

३४.   प्रतिवादीहरू आपसमा पोलापोल गरेका जयबहादुरको होटलमा संगै बसी रक्सी मासु खाई आपसमा वादविवाद गरी बाहिर निस्की तानातान गरेको र कालीबहादुर बलबहादुर दिनमा आफ्नो कार्यालयमा हाजिर भई रमाना बुझेको र वारदात भएको भोलिपल्ट के.वी.रोकायाको प्लेनको टिकट केन्सेल गरेको कुरा प्रतिवादी कालीबहादुरले सकार गरे पनि नेपाल वायु सेवा निगमको पत्रबाट देखिएकोले अ.बं. २०२ नं.र क्षेत्रीय अदालत नियमावली, २०३६ बमोजिम प्रतिवादीहरूलाई झिकाई आएपछि नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने मध्यमाञ्चल क्षेत्रियक्षेत्रीय अदालत डिभिजन बेञ्जको मिति २०४१।१।२२ गतेको आदेश ।

३५.   अभियुक्त बलबहादुरलाई सम्म प्रहरी प्रतिवेदन अभियोगबाट रिहाई दिने ठहराएकोसम्म शुरु इन्साफ मनासिव छ । प्रतिवादी चन्द्रसिंह र कालीबहादुरले रक्सी खाएको शुरुमा मृतक खड्गबहादुरलाई कर्तव्य गरी मारेको ठहर्छ । ज्यानसम्बन्धीको १४ नं.ले कैद वर्ष १० का दरले सजायँ हुन्छ भन्ने समेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय क्षेत्रीय अदालतको मिति २०४१।५।५ को फैसला ।

३६.   कालीबहादुर र चन्द्रसिंहलाई ज्यानसम्बन्धीका १४ नं.बमोजिम सजायँ गर्ने गरी र बलबहादुरलाई सफाई दिने गरी भएको फैसला कानुनी त्रुटिपूर्ण छ । प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार प्रतिवादीहरूलाई हदैसम्म सजायँ हुन अनुरोध छ, भन्ने समेत श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन–पत्र।

३७.   मलाई शंकाको भरमा दोषी ठहराई कैद वर्ष १० गर्ने गरेको इन्साफ अन्यायपूर्ण हुँदा सफाई पाउनु पर्छ भन्ने समेत कालीबहादुर रोकायाको पुनरावेदन ।

३८.   सावित नभएको बयानलाई सावितीको संज्ञा दिई मलाई हराई सजायँ गरेको फैसला त्रुटिपूर्ण भई सो फैसला बदर गरी इन्साफ पाउँ भन्ने समेत चन्द्र सिंह सुनारको पुनरावेदन–पत्र ।

३९.   पुनरावेदक वादी तर्फबाट बहस गर्न उपस्थित विद्वान मुख्य न्यायाधीवक्ता श्री केदार प्रसाद शर्माले अधिकांश सरजमीन र किटानी जाहेरी समेतबाट चन्द्रसिंह समेत भई मर्ने खड्गबहादुरलाई कर्तव्य गरी मारेको भन्ने देखिन्छ । कालीबहादुरको जुत्ता र कपडामा हिलो लागेको छ । चन्द्रसिंहले खड्गबहादुरलाई घरबाट बोलाई ल्याएको छ । कालीबहादुर बलबहादुर अपराधबाट उम्कने तालमेल मिलाई सुर्खेततर्फ भागेको भन्ने देखिन्छ । तसर्थ क्षेत्रीय अदालतको फैसला मिलेको छैन । प्रतिवादीहरूलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजायँ हुनुपर्ने भन्ने समेत र पुनरावेदक प्रतिवादी चन्द्रसिंह सुनार तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री वासुदेवप्रसाद ढुंगानाले मेरो पक्षले अपराध गरेको हो भन्ने पुष्टि वादीबाट हुन सकेको छैन । मौकामा देखे सुने भन्ने कसैको भनाई देखिँदैन । यस्तोमा शंकाको भरमा ज्यानसम्बन्धीको १४ नं. बमोजिम सजायँ गरेको क्षेत्रीय अदालतको फैसला त्रुटिपूर्ण छ । मेरो पक्षले सफाई पाउनु पर्छ भन्ने र पुनरावेदक प्रतिवादी कालीबहादुर रोकाया तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री प्रभुनारायण चौधरीले होटलवाला जयबहादुरको बयानबाट मेरो पक्षप्रति शंका गरेको छैन । प्र.चन्द्र सिंहको बयानको आधारमा मेरो पक्षलाई दोषी ठहर गर्न प्रतिपादित सिद्धान्तले मिल्दैन । शंकाको भरमा दोषी ठहर गरेको क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको छैन । मेरो पक्षले सफाई पाउनु पर्छ भन्ने समेत  बहस गर्नुभयो ।

४०.   प्र्रस्तुत मुद्दामा मध्य पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको छ, छैन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।

४१.   यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा पुनरावेदक प्रतिवादी कालीबहादुर रोकाया, चन्द्रसिंह सुनार र प्रतिवादी बलबहादुर महत उपर ज्यानसम्बन्धीको १३ को देहाय ३ अनुसार सर्वस्वसहित जन्मकैदको सजायँ गरिपाउँ भन्ने प्रहरी प्रतिवेदन दावी देखिन्छ । जाहेरवाली केउडी रोकायाले २०३९ साल बैशाख २ गते बेलुकी ८ बजे नापाने भन्ने चन्द्रसिंह सुनार घरमा आई भतिजालाई पाखुरामा समाती खलंगा बजारतिर लगे आज बिहान ६ बजेको समयमा भतिजा खड्गबहादुर बुढा कुलोमा मरेको हल्ला भई घटनास्थलमा जाँदा मृतक अवस्थामा पाइयो निज नापाने सुनारले कर्तव्य गरी मारेको शंका लागेको भनी जाहेरीमा उल्लेख गरेको र अदालतमा बकपत्र गर्दा चन्द्रसिंह र खड्गबहादुर हातेमालो गरी बजारतिर आएको कता गए यकीन गर्न सकिँन अरु जाहेरीमा खुलाएको छ बलबहादुर कालीबहादुर प्रति शंका छैन भनेको छ । यसबाट बलबहादुर कालीबहादुर प्रति कर्तव्यमा शंका गरेको देखिन्न । प्रतिवादी चन्द्रसिंह प्रति शंकासम्म गरेको देखिन्छ । निज चन्द्रसिंहले कर्तव्य गरेकै हो भनी किटान गर्न सकेको छैन । मर्नेकी श्रीमती जुनकलीले कालीबहादुर, चन्द्रसिंह प्रति शंका लाग्छ । बलबहादुर प्रति शंका छैन भनी बकेको देखिन्छ । तर यसैले कर्तव्य गरी मारेको भनी किटान गर्न सकेको छैन । खड्गबहादुरलाई कर्तव्य गरी मारेको होइन भनी प्रतिवादीहरू अपराधमा पूर्ण इन्कार रहेको पाइन्छ । होटलवाला जयबहादुरको बकपत्रबाट मर्ने खड्गबहादुर र प्रतिवादीहरू रक्सी मासु खाई गएको भन्ने सम्म देखिन्छ । तर प्रतिवादीहरू र मर्ने खड्गबहादुरको बीच कुटपीट झगडा भएको भन्ने देखिँदैन । प्रतिवादीहरूले भने खड्गबहादुरलाई कर्तव्य गरी मार्नु पर्ने सम्मको रीसइवी भएको पनि मिसिल प्रमाणबाट देखिँदैन । लाश प्रकृती मुचुल्कामा लाश केही सुनिएजस्तो देखिएको दायाँ बायाँ गालाको र दायाँ बायाँ घुँडाको छाला खुइलिएको भन्ने उल्लेख भएको पाइन्छ । तर चिकित्सकको प्रतिवेदनबाट रक्तचापबाट मरेको भन्ने देखिन्छ । सरजमीनका व्यक्तिहरूले अदालतमा बकपत्र गर्दा मर्ने खड्गबहादुरलाई प्रतिवादीहरूले कर्तव्य गरी मारेको देखेको हुँ भनी कसैले किटानसाथ बक्न सकेको पनि छैन । प्रतिवादीहरूले मर्ने खड्गबहादुरलाई यो यसप्रकारबाट कर्तव्य गरी मारेको देखिएको भन्ने चस्मदिद प्रमाण कुनै पनि मिसिलबाट देखिँदैन । प्रतिवादीहरूका साक्षीहरूले प्रतिवादीहरूलाई सफाई दिई बकेको देखिन्छ । यस्तो स्थितिमा प्रतिवादीहरूले कर्तव्य गरी मारेको हो भन्ने तथ्ययुक्त आधार प्रमाण बेगर केवल शंकाको भरमा प्रतिवादीहरूलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसारको अपराध गरेको भनी ठहर गर्न न्यायसंगत नहुँदा प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजायँ हुनुपर्छ भन्ने श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । निज प्रतिवादीहरू बलबहादुर महत, कालीबहादुर रोकाया र चन्द्रसिंह सुनारलाई अभियोगबाट सफाई दिने ठहराएको जुम्ला जिल्ला अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ ।

४२.   प्रतिवादी चन्द्रसिंह र कालीबहादुरले मृतक खड्गबहादुरलाई कर्तव्य गरी मारेको ठहराई ज्यानसम्बन्धीको १४ नं.ले सजायँ गर्ने गरेको सम्म मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको देखिएन । केही उल्टी हुन्छ । अरु तपसील बमोजिम गर्नु ।

तपसील

पुनरावेदक प्रतिवादी देहायका मानिसके माथि लेखिए बमोजिम सफाई पाएको हुँदा मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय क्षेत्रीय अदालतका मिति २०४१।५।५ का फैसलाले ज्यानसम्बन्धीका १४ नं.ले जनही कैद वर्ष १० गर्ने गरेको  सो कैद नलाग्ने हुँदा व्यहोरा जनाई लगत काटी दिनु भनी जुम्ला जिल्ला अदालतमा लेखी पठाउन काठमाडौं जिल्ला अदालतमा लगत दिनु....१

चन्द्रसिंह सुनार...........................१

कालीबहादुर रोकाया......................१

पुनरावेदक देहायका मानिसके निजहरूले मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय क्षेत्रीय अदालतका फैसलाले लाग्ने गरेको कैदको जनही रु. ५४००।– पाँच हजार चार सयका दरले मिति २०४१।६।१२ र मिति २०४१।७।२६ मा सर्वोच्च अदालत ल.न.शाखा मार्फत काठमाडौं जिल्ला अदालतमा धरौट राखेको देखिँदा सो घरौटी फिर्ता पाउँ भनी ऐनका म्यादभित्र दर्खास्त परे कानुन बमोजिम फिर्ता दिनु भनी काठमाडौं जिल्ला अदालतमा लगत दिन....२

कालीबहादुर रोकाया  ........१

प्रतिवादी चन्द्रसिंह सुनार ........१

इन्साफ केही उल्टीमा मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय क्षेत्रीय अदालतमा मिति २०४१।५।५ का फैसलाले जुम्ला जिल्ला अदालतका जि.न्या श्री शान्तिराज सुवेदीको रेकर्ड राख्ने गरेको सो रेकर्ड राख्नु पर्दैन भनी मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय क्षेत्रीय अदालतमा लेखि पठाई दिनु.........३

इन्साफ केही उल्टीमा मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय क्षेत्रीय अदालतका उस बखतका माननीय मुख्य न्यायाधीश श्री रुद्रबहादुर सिंह र मा.न्या.श्री लिलाप्रसाद गिरीको रेकर्ड राख्न सर्वोच्च अदालत प्रशासन शाखामा लेखी पठाउनु..........४

मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु.................................५

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

 

इतिसम्वत् २०४२ साल कार्तिक ३० गते रोज ६ शुभम् ।