निर्णय नं. २४७० - अंश
निर्णय नं. २४७० ने.का.प. २०४२ अङ्क ८
डिभिजन बेञ्ज
इजलाश
माननीय न्यायाधीश श्री बब्बरप्रसाद सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
सम्वत् २०४१ सालको दे.पु.नं.६७९
मुद्दा : अंश ।
निवेदक : जिल्ला पर्सा भिसवा गा.पं.वार्ड नं.३ बस्ने श्याम विहारी प्रसाद गोल्दार ।
विरुद्ध
विपक्षी/वादी: भारत पश्चिम चम्पारन गा.पं. सिकटा मौजा सिकटा जन्म घर भै हाल जिल्ला पर्सा, भिसवा गा.पं.वार्ड नं.३ बस्ने सत्यदेव प्रसाद गोल्दार ।
फैसला भएको मिति:२०४२।५।२६।४ मा
नेपालमा रहेको सम्पत्ति वादी दावी अनुसार वादीले आधी अंश पाउने भन्न मिल्ने नदेखिने।
(प्रकरण नं. १२)
निवेदक तर्फबाट: विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ताहरु श्री रमानन्दप्रसाद सिंह र श्री कुन्जविहारी प्रसाद सिंह
विपक्षी तर्फबाट :विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ताहरु श्री शम्भुप्रसाद ज्ञवाली र श्री कृष्णप्रसाद पन्त
उल्लेखित मुद्दाःX
फैसला
न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोलाः मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने प्रतिवादी श्याम विहारीप्रसाद गोल्दारको निवेदन परी अनुमति पाई पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण निम्न प्रकारको रहेछ ।
२. पिताजी बच्चुलालको २ श्रीमतीमा कान्छी श्रीमती सरस्वतीको तर्फबाट जेठा प्र.श्याम विहारी र मेरो जायजन्म भएको थियो । पिताजीकै जीवनकालमा जेठा तर्फबाट जायजन्म भएको कमलाप्रसाद समेत भारत सिकटामा बसी कारोवार गर्नु भएकोले यहाँको सम्पत्ति हामी २ भाइलाई नै बराबर गरी बण्डा गरिदिनु भएको पहिले जेठी आमा र त्यसपछि ०३२ सालमा पिताजी परलोक हुनुभयो । आमा सरस्वती हामीसँग भन्दा जेठी तर्फकै छोरा कमलाप्रसाद समेततर्फ नै स्नेह भएकोले सम्पत्ति हामी २ भाइले नै बाँडी खानु भनी उतै बस्नु भएको छ । पिताजीको जीवनकाल पछि दुवै भाइको सल्लाहबाट सगोलमै राखी ०३३।११।५ गतेदेखि चुलो पानी अलग गरी बसी आएपछि कलह बढ्दै गएकोले ०३५ साल बैशाख ९ गते प्र.दाजुसँग मेरो अंश दिनुहोस् भन्दा नदिने आलटाल गरेकोले ०३३।११।५ को दिन मानो छुट्टिएको मिति कायम गरी सोही दिनसम्मको श्रीसम्पत्तिको फाँटवारी प्रतिवादीबाट पेश गराई २ खण्डको १ खण्ड मेरो अंश भाग दिलाई दर्ता समेत गराई पाउँ भन्ने समेतको सत्यदेवप्रसादको फिरादपत्र ।
३. वादीको दावी अनुसार मैले अंश दिनु पर्ने होइन बाबु बच्चुलालको जन्मघरबाट कारोवार भारत सिकटामा भएको जि.पर्सा धोविनी गाउँमा म समेतको जन्म भएको, त्यहाँको जमीन घरबारी मेरो आर्जन कमाइको भएको वादीले बाबु बच्चुलालको नाउँमा भारत मोतिहारीमा अंश मुद्दा दिएको सो अंश मुद्दा अंग्रेजी साल १९५४।१२।८ मा सुलहानामा हुँदा अरु दाजुभाइ बाबु तथा यी वादीलाईसमेत भारततर्फको घर जग्गा जमीन अंश भागमा परेको मलाई भएकोले भारतको अतिरिक्त मिसवा मौजामा घर जग्गा मेरो भागमा पर्ने गरी सुलहनामामा उल्लेखछ । नालेश खारेज गरिपाउँ भन्नेसमेत व्यहोराको श्याम विहारीप्रसादको प्रतिउत्तरपत्र ।
४. अंशवण्डा भएको ठोस सबूद नदेखिएको हुँदा २ भागको १ भाग अंश पाउने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको पर्सा जिल्ला अदालतको फैसला ।
५. दोहरी अंश दिन नपर्नेमा पुनः अंश दिलाउने गरेको इन्साफमा चित्त बुझेन भन्ने समेतको श्याम विहारीप्रसादको नारायणी अञ्चल अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।
६. प्र.श्याम विहारीप्रसादले पेश गरेको मिसिल सामेल रहेको तायदाती फाँटमा उल्लिखित ज.वि. १–४–१७ र घर बराबरीका दरले ७ भाग लगाई हुन आउने १ भाग मात्र वादीले अंश बापत पाउने हुँदा आधा अंश पाउने गरी शुरु जिल्ला अदालतले गरेको फैसला मिलेको नहुँदा केही उल्टी हुने समेत ठहराई मिति २०३८।२।२० मा ना.अं.अ.ले गरेको फैसला ।
७. ना.अं.अ.ले गरेको फैसलामा चित्तनबुझी भारतमा भएका सुलहनामा नेपालको सम्पत्तिको हकमा लागू गर्न नमिल्ने भन्नेसमेत व्यहोराको ०३८।२।३२ मा सत्यदेवप्रसादले पुनरावेदन गर्नको लागि अनुमति पाउँ भनी क्षे. अदालतमा निवेदन दिएकोमा ०३९।५।१० को सिं.बे.बाट पुनरावेदनको लागि अनुमति प्रदान भएको रहेछ ।
८. वादीले प्र.बाट आधी अंश पाउने ठहर्याई शुरुले र अं अ.ले निर्णय गर्दा ७ खण्डको १ खण्ड मात्र वादीले अंशपाउने ठहरी फैसला भएको देखिन आयो । कमलाप्रसाद, अमलाप्रसाद, मकेश्वरप्रसाद, विपिन र सरस्वती समेत ५ जना अंशपाउने अंशियारभएको भन्ने फिरादपत्र र प्रतिउत्तरपत्र समेतबाट देखिन नआएको र उक्त व्यक्तिहरू भारतीयनागरिक भएकाले निजहरूलाई यसअदालतले बुझ्न पनि नसकिने देखिँदा निजहरूको उजूर परेकोबखत ठहरेबमोजिम हुने हुँदा प्रस्तुत मुद्दा निजहरूको अंश भाग लाग्छ भन्न मिलेन अतः कमलाप्रसाद, अमलाप्रसाद, मकेश्वरप्रसाद, विपिन र सरस्वती समेतलाई अंश पाउने अंशियार कायम गरी ७ भागको १ भाग वादीले अंशपाउने ठहराई ना.अं.अ.ले गरेको फैसला त्रुटियुक्त देखिँदा बदर हुन्छ । वादीले प्रतिवादीबाट आधी अंश पाउने ठहराई शुरुले गरेको इन्साफ मनासिव छ भन्ने समेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला ।
९. उक्त फैसलामा चित्त बुझेन पुनरावेदन गर्न अनुमति पाउँ भन्ने श्याम विहारीप्रसाद गोल्दारको निवेदन परी अनुमति प्रदान भई पुनरावेदनको लगतमा दर्ता भएको रहेछ ।
१०. नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदनको वा.रामविलास र विपक्षीको वा.शैलनाथलाई बेञ्चबाट बोलाउन लगाउँदा उपस्थित नभएका र पुनरावेदक प्रतिवादीको तर्फबाट उपस्थित विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री रमानन्दप्रसाद सिंह, श्री कुन्जविहारीप्रसाद सिंह र विपक्षी वादीको तर्फबाट विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री शुम्भुप्रसाद ज्ञवाली र विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्तले गर्नु भएको बहस जिकिर समेत सुनियो ।
११. प्रस्तुत मुद्दामा मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय अ..ले गरेको निर्णय मनासिव वा बेमनासिव के रहेछ सो कुरामा निर्णय दिनुपर्ने हुन आयो ।
१२. यसमा पिताजी बच्चुलालकी दुई श्रीमतीमा जेठी तर्फबाट कमलाप्रसाद, अमलाप्रसाद, मकेश्वर, श्रीमती सरस्वतीको तर्फबाट जेठा प्र.श्यामविहारी र मेरो जायजन्म भएको थियो । पिताजीकै जीवनकालमा जेठीतर्फबाट जायजन्म भएको कमलाप्रसाद समेत भारत सिकटामा बस्नुभएको र यहाँको सम्पत्ति हामी २ भाइलाई बण्डा गरि दिनुभएको पहिले जेठी आमा र त्यसपछि ०३२ सालमा पिताजी परलोक हुनुभयो । दुवै भाइको सल्लाह अनुसार सम्पत्ति सगोलमै राखी ०३३।११।५ गतेदेखि चुलो पानी अलग गरी बसी आएकोमा ०३५ साल बैशाख ९ गते प्र.दाजुसँग अंश दिनुहोस् भन्दा नदिएकोले सम्पत्तिको फाँटवारी प्रतिवादीबाट पेश गराई २ खण्डको १ खण्ड अंश भाग दिलाई पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको फिराद र वादीको दावी अनुसार मैले अंश दिनुपर्ने होइन बाबु बच्चुलालको २ श्रीमतीमा जेठी तर्फबाट कमलाप्रसाद, अमलाप्रसाद, मकेश्वरप्रसाद र विपिनप्रसाद समेत ४ छोरा र कान्छी पत्नी तर्फबाट विपक्षी २ छोरा समेत ६ जना छोरा भएकोमा बाबु बच्चुलालको नाउँमा भारत मोतीहारीमा अंश मुद्दा दिएको सो अंश मुद्दा ई.सं.१९५४।१२।८ मा सुलहनामा हुँदा अरु दाजु भाइ बाबु तथा यी वादीलाई समेत भारततर्फको घर जग्गा जमीन अंश भागमा परेको म लाटो भएकोले भारतको अतिरिक्त मिसवा मौजाको घर जग्गा मेरो भागमा पर्ने गरी सुलहनामामा उल्लेख छ । नालेश खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत प्रतिउत्तरपत्र भएकोमा वादी प्रत्यवादी दुवै पक्षले ७ अंशियार देखाएकोले ७ अंशियार भएकोमा विवाद देखिएन । नेपालको सम्पत्तिमा वादीले अंश पाइसकेको भन्ने प्रमाण प्रतिवादीबाट पेश भएको देखिन आएन । नेपालमा रहेको सम्पत्ति वादी दावी अनुसार वादीले आधी अंश पाउने भन्न मिल्ने देखिएन । तसर्थ तायदातीमा देखाइएको सम्पत्तिमा ७ भागको १ भाग वादीले अंश पाउने निर्णय गरेको अञ्चल अदालतको निर्णय मनासिव भई वादीले प्रतिवादीबाट आधी अंश पाउने ठहराई शुरुले गरेको इन्साफ मनासिव ठहर्याएको क्षेत्रीय अदालतले गरेको निर्णय केही उल्टी हुने ठहर्छ । तपसीलका कुरामा तपसील बमोजिम गर्नु ।
तपसील
विपक्षी वादी सत्यदेव प्रसाद गोल्दारके माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम ठहरेकोले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलाको लगत कट्टा गरी ना.अं.अ.को मिति ०३८।२।३०।३ को फैसलाको तपसील खण्डमा उल्लिखित प्र.श्याम विहारीका नाउँमा दर्ता रहेको तायदाती बमोजिमको बण्डा गर्नुपर्ने घर जग्गाको ७ खण्डको १ खण्ड नरम गरम मिलाई कानुन बमोजिम अंश छुट्याई दिनु भनी शुरु पर्सा जिल्ला अदालतमा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु...१
माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम ठहरेकाले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलाको लगत कट्टा गरी तायदातीमा उल्लिखित कि.नं.१२२ र ६३ मध्येको ७ खण्डको १ खण्ड जग्गा विपक्षी सत्यदेवप्रसाद गोल्दारको नाममा दर्ता गरी दिन सम्बन्धित कार्यालयमा लेखी पठाई दिनु भनी शुरु जिल्ला अदालत लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लेखी पठाउनु....२
पुनरावेदक प्रतिवादी श्याम विहारी गोल्दारके माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम ठहरेकोले यस अदालतमा पुनरावेदन गर्दा राखेको कोर्ट फी रु.७३।५० पैसा मध्ये ७ भागको ६ भाग ६३।– रुपैयाँ वादी सत्यदेवप्रसाद गोल्दारबाट भरी पाउने हुँदा भराई पाउँ भनी पुनरावेदक वादीले दर्खास्त दिएमा विपक्षी वादीबाट केही दस्तुर नलिई भराई दिनु...३
पुनरावेदक श्याम विहारी गोल्दारके माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम ठहरेकोले मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय अ..का.फैसलाले प्रतिवादीबाट वादीलाई भराउने गरेको कोर्ट फि.रु. ७३।५० यस अदालतमा आदेश बमोजिम धरौटीमा स.अ.ल.न.शाखामा आम्दानी बाँधिएको देखिएकोले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको उक्त लगत कट्टा गरिदिनु र फिर्ता पाउँ भनी ऐनका म्यादभित्र दर्खास्त दिए केही दस्तुर नलिई र १०।५० वादीलाई र रु. ६०।– प्रतिवादीलाई खर्च लेखी दिनु भनी शुरु पर्सा जिल्ला अदालतमा लगत दिन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु..४
माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम ठहरेकोले शुरु जि.अ.ले प्र.बाट वादीलाई भराउने गरेको कोर्ट फि रु.४९०।– प्रतिवादी श्याम विहारीप्रसाद गोल्दारले क्षेत्रीय अदालतका आदेशले काठमाडौं जिल्ला अदालत तहसिलमा धरौट राखेको देखिनाले फिर्ता पाउँ भनी वादीले दर्खास्त दिए खर्च लेखी दिनु भनी मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय अ..ले दिएको लगत कायम नरहने हुँदा उक्त लगत कट्टा गरी ना.अं.अ.को लगत कायम गरी उक्त लगत अनुसार खर्च लेखी दिनु भनी शुरु जि.अ.मा लेखी पठाउनु का.जि.अ.त.मा लेखी पठाउनु...५
माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम ठहरेकोले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अ.का.मा न्या.श्री रुद्रबहादुर सिंह र मा.न्या.श्री झुलेन्द्रप्रसाद छतलकुलीको केही उल्टीमा रिकर्ड राख्नु..............६
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.बब्बरप्रसाद सिंह
इतिसम्वत् २०४२ साल भाद्र २६ गते रोज ४ शुभम् ।