निर्णय नं. २५८१ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. २५८१     ने.का.प. २०४२      अङ्क १२

 

डिभिजन बेञ्ज

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान

सम्वत् ०४२ सालको रिट नम्बर १३४५

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ ।

 

निवेदक      :का.न.पं.वार्ड नं.१२ बस्ने चन्द्र बहादुर लामा ।

विरुद्ध

विपक्षी :जिल्ला कार्यालय, चारखाल, काठमाडौं ।

आदेश भएको मिति:२०४२।११।८।४ मा

     आफूलाई अधिकारक्षेत्र नै नभएको विषयमा प्रत्यर्थी रिट निवेदकलाई विवादीत घरबाट उठाई पाउँ भनी दिएको उजूरी लिई रिट निवेदकलाई झिकाई कारवाही गरी आफ्नो अधिकारक्षेत्र नाघी रिट निवेदकबाट प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालयले गराएको निवेदन जिकिर बमोजिमको कागज तथा तत्सम्बन्धी काम कारवाही अनधिकृत गैरकानुनी भई त्रुटिपूर्ण देखिने ।

(प्रकरण नं. १२)

निवेदक तर्फबाट:विद्वान अधिवक्ता श्री शुसिल कुमार पन्त

विपक्षी तर्फबाट      :विद्वान सह–न्यायाधीवक्ता श्री प्रमोद विजयी र विद्वान अधिवक्ता श्री उपेन्द्र केशरी न्यौपाने

उल्लेखित मुद्दाःX

आदेश

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तवः     नेपालको संविधानको धारा २०१९ को धारा १६।७१ अन्तर्गत जिल्ला कार्यालय काठमाडौंले मिति ०४२।३।२५ मा गराएको कागज उत्प्रेषण आदेशद्वारा बदर गरिपाउँ भनी पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त विवरण यसप्रकार छ ।

२.    चिनिया प्रधानाङ्गले आफैं जोतेको जग्गा मलाई जोताहा दिएको साविकको नगर पंचायतवार्ड नं.२(क) कि.नं.१७ क्षेत्रफलको रो.०–१२–२ जग्गामा मेरो नाउँमा जोताहा लेखी पाउँ भनी गुठीको तिरो बुझ्ने नरेन्द्रविक्रम शाहले तिरो बुझेको रसिद समेत साथै राखी गुठी लगत तथा तहबिल कार्यालयमा निवेदन दिएको थिएँ । त्यसैमा चिनिया प्रधानाङ्ग मरेकोले निज बहिनी हुँदा भनी मैले घरबास बनाई जग्गा जोती गुठीयारलाई तिरो तिरी आएको मेरो बसोबासको घरबाट उठाई पाउँ भन्ने अन्यायी मध्येको जिल्ला कार्यालयमा चन्द्रमानले निवेदन दिएको रहेछ । सो निवेदनको आधारमा मलाई पुलिस पठाई पक्राउ गरी ल्याई जिल्ला कार्यालयबाट ०४२।३।२५ गतेका दिनमा मेरो बासस्थान जोताहाको हक भएको मैले बनाएको घरबाट ०४२।५।१५ गते भित्र उठी जान्छु भन्ने व्यहोरा लेखी कागज गराई सो कागजमा सहिछाप नगरेसम्म कार्यालयमै राखी बयान गराई छाडेको छ ।

३.    यसरी मेरो जोताहा हक भएको जग्गामा मैले बनाएको पक्की घरबाट छाड्ने छु भनी कागज गराउने कुनै कानुनले विपक्षी जिल्ला कार्यालयलाई अधिकार दिएको छैन । आफ्नो अधिकार बाहिर गई गराएको कागज अनधिकृत काम भएको र त्यस्तो कागजबाट मेरो मौलिक हकमा आघात पुग्न गएकोले निवेदन गर्न आएको छु । अतः विपक्षी जिल्ला कार्यालयबाट मलाई मैले बनाएको पक्की घरबाट मिति ०४२।३।२५ सम्ममा छाड्ने छु भनी मिति ०४२।३।२५ मा गराएको उक्त गैरकानुनी अनधिकृत कागज उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी मेरो जग्गामा भोग गर्न बस्न पाउने गरी हक प्रचलन गराई पाउँ भन्ने समेत चन्द्रबहादुर लामाको मिति ०४२।४।६ को रिट निवेदन जिकिर ।

४.    विपक्षीहरूबाट लिखिन जवाफ मगाई पेशगर्नु भन्ने यसअदालत सिंगल बेञ्जको मिति ०४२।४।१७ को आदेश ।

५.    का.न.पं.वार्ड नं.१२ अन्तर्गत पर्ने साविक वडा नं.२ को कि.नं.१७ क्षेत्रफल ०–१२–२ को जग्गामा बनेको मेरो पति चन्द्रमान चित्रकार नाउँमा दर्ता भएको आफ्नो हक भोगको घरमा चन्द्रबहादुर लामाले जबरजस्ती बसी आएको र बस्न जाँदा चन्द्रबहादुरले अशान्ति गर्दै आइरहेकोले शान्ति सुरक्षा गरिपाउँ भन्ने कृष्णदेवी चित्रकारले यस कार्यालयमा निवेदन दिनु भएको सम्बन्धमा निज चन्द्रबहादुर लामालाई यस कार्यालयमा झिकाई दुबै पक्ष रोहवरमा राखी छलफल गराउँदा  निवेदिकाको पति चन्द्रमान चित्रकारको नाममा दर्ता भएको का.न.पं वार्ड नं.२ कि.नं.१७ को जग्गामा रहेको छाप्रो टहरामा पहिलेदेखि नै बहालमा बसी आएको हो । उक्त जग्गा छाप्रो मेरो हक हुने प्रमाण केही छैन हाल वर्षायाम र भनेको बखत डेरा नपाउने हुँदा मिति ०४२।५।१५ गते भित्र उक्त छाप्रो टहराबाट डेरा सरी खाली गरी निज जग्गाधनी श्री कृष्णदेवी चित्रकारलाई जिम्मा लगाई आपसमा मेलमिलाप गरी शान्तिपूर्वक बस्नेछु भनी मिति ०४२।३।२५ मा यस कर्यालयमा निजले आफ्नो स्वेच्छाले कागज गरी  गएको हो । अतः आफ्नो स्वेच्छाले कागज गरी अशान्ति गर्दिन भनी गरेको कुरालाई लिएर दिनु भएको निवेदनमा उत्प्रेषणको आदेश जारी हुनु पर्ने होइन सो रिट निवेदन खारिज गरिपाउँ भन्ने समेत जिल्ला कार्यालय काठमाडौंको लिखिन जवाफ ।

६.    यो रिट निवेदन दिने विपक्षीको हकदैया नै छैन । हकदैया नभएकोमा हक प्रचलन गराउने प्रश्न उठ्दैन । विवादीत जग्गा आफ्नी बहिनी चिनियाका नाउँबाट मेरो पतिदेवको नाउँमा ०४१।२।१६ मा नामसारी गराई दिनु भएको श्री पशुपती सुरेश कान्तेश्वर महादेव गुठीमा दर्ता भएको जग्गा हो । यस जग्गाको जोताहा विपक्षी हुनु हुन्न । शान्ति सुरक्षाको सम्बन्धमा विपक्षी स्वयंले खुसिराजीपूर्वक कागज गरेको सम्बन्धमा आफैंले बदर गरिपाउँ भन्ने जिकिर लिई निवेदन दिने मुलुकी ऐन अ.बं.२४ नं.र प्रमाण ऐन, ०३१ को दफा ३४ नं.ले मिल्ने होइन । अतः रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत कृष्णदेवी चित्रकारको लिखिन जवाफ ।

७.    रिट निवेदक तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री सुशिलकुमार पन्तले विपक्षी जि.का.काठमाडौंलाई घरबाट उठाई पाउँ भन्ने विषयमा निवेदन लिई कागज गराउन पाउने अधिकार ऐनले प्रदान गरेको छैन । अतः जिल्ला कार्यालय काठमाडौंबाट ०४३।५।१५ मा घरबाट छोड्ने छु भन्ने व्यहोरा पारी रिट निवेदकसँग गराएको मिति ०४२।३।२५ को कागज अनधिकृत तथा गैरकानुनी हुँदा उक्त कागज उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुनुपर्छ भन्ने र प्रत्यर्थी कार्यालयतर्फबाट बहसमा उपस्थित हुनुभएका विद्वान सह–न्यायाधीवक्ता श्री प्रमोद विजयीले जिल्ला कार्यालयबाट रिट निवेदक तथा प्रत्यर्थीहरूलाई राखी संझाई बुझाई शान्ति कायम राख्ने प्रयास गरिएको हो निवेदकबाट बलपूर्वक कुनै कागज गराइएको नभई स्वयं आफ्नै खुसीराजीबाट कागज गर्नु भएको हुँदा माग बमोजिमको आदेश जारी हुनु पर्ने होइन रिट निवेदन खारेज हुनुपर्छ भन्ने र प्रत्यर्थी कृष्णदेवी चित्रकारतर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री उपेन्द्रकेशरी न्यौपानेले मेरो पक्ष कृष्णदेवी चित्रकारको घरमा रिट निवेदक जबरजस्ती बसी बाधा खडा गर्नु भएकोमा जिल्ला कार्यालयमा बोलाई छलफल हुँदा स्वयं आफैं मन्जूर गरी खुशी राजीपूर्वक घरबाट छाड्ने कागज गर्नु भएको हुँदा कागज बदर हुनु पर्ने अवस्था छैन रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

८.    प्रस्तुत मुद्दामा रिट निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुनु पर्ने वा नपर्ने के हो ? सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।

९.    यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा विपक्षी कृष्णदेवी चित्रकारले म निवेदकलाई मेरो जोताहा हक भएको साविक का.नगर पंचायतवार्ड नं.२(क) कि.नं.१७ को ज.रो.०–१२–२ को जग्गामा बनेको घरबाट हटाई पाउँ भनी दिएको निवेदनको आधारमा विपक्षी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंले म निवेदकलाई पक्राउ गरी उक्त घरबाट मिति ०४२।५।१५ सम्ममा घर छाड्ने छु भन्ने व्यहोराको कागज मिति ०४२।३।२५ मा गराएकाले त्यस्तो अनधिकृत गैरकानुनी कागज उत्प्रेषणद्वारा बदर गरिपाउँ भन्ने रिट निवेदकको मुख्य जिकिर छ ।

१०.    कृष्णदेवी चित्रकारले मेरो हक भोगको घरमा बस्न जाँदा चन्द्रबहादुर लामाले अशान्ति गरेकोले शान्ति सुरक्षा गरिपाउँ भनी यस कार्यालयमा दिएको निवेदनको सिलसिलामा शान्ति सुरक्षाको दृष्टिकोणबाट निजलाई झिकाई छलफल गराउँदा मिति ०४२।५।१५ गते भित्र छाप्रो टहरा खाली गरी कृष्णदेवीलाई जिम्मा लगाई मेलमिलाप कायम गरी शान्तिपूर्वक बस्नेछु भनी मिति ०४२।३।२५ मा यस कार्यालयमा आफ्नो स्वेच्छाले रिट निवेदकले कागज गरिदिएको हो भन्ने समेत जिल्ला कार्यालय काठमाडौंको मिति ०४२।६।१४ को लिखिन जवाफमा उल्लेख भएको पाइन्छ ।

११.    प्रत्यर्थी कृष्णदेवी चित्रकार तथा प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालय समेतको लिखिन जवाफबाट प्रत्यर्थी कृष्णदेवी चित्रकारको निवेदनको आधारमा प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंले रिट निवेदकलाई झिकाई रिट निवेदन जिकिर बमोजिमको कागज रिट निवेदकबाट गराएको कुरा समर्थित र पुष्टी हुन आएको छ ।

१२.   त्यसरी घरबाट उठाउनेसम्बन्धी विषयमा कुनै उजूरी लिन र सोसम्बन्धमा कुनैकारवाही गर्ने तथा कागज गराउने अधिकार प्रमुखजिल्ला अधिकारीलाई ऐनलेप्रदान गरेको देखिँदैन । यसबाट आफूलाई अधिकारक्षेत्र नै नभएको विषयमा प्रत्यर्थी कृष्णदेवि चित्रकारले रिट निवेदकलाई विवादीत घरबाट उठाई पाउँ भनी दिएको उजूरी लिई रिट निवेदकलाई झिकाई कारवाही गरी आफ्नो अधिकारक्षेत्र नाघी रिट निवेदकबाट मिति ०४२।३।२५ मा प्रत्यर्थी जिल्ला कार्यालय काठमाडौंले गराएको रिट निवेदन जिकिर बमोजिमको उक्त कागज तथा तत्सम्बन्धी काम कारवाही अनधिकृत गैरकानुनी भई त्रुटिपूर्ण देखिन आयो ।

१३.   अतः प्रत्यर्थी जि.का.काठमाडौंले रिट निवेदकसँग गराएको उक्त मिति ०४२।३।२५ को अनधिकृत गैरकानुनी कागज तथा तत्सम्बन्धी काम कारवाही समेत उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । जानकारीको लागी निर्णयको प्रतिलिपि प्रत्यर्थी जि.का.मा पठाउन म.न्या.का.मा पठाई फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.हरगोविन्द सिंह प्रधान

 

इतिसम्वत् २०४२ साल फाल्गुण ८ गते रोज ४ शुभम् ।