निर्णय नं. १३०२ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. १३०२     ने.का.प. २०३६

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री विश्वनाथ उपाध्याय

सम्वत् २०३५ सालको रिट नम्बर १०३०

आदेश भएको मिति : २०३६।६।२५।५ मा

निवेदक : जि. धुनषा जनकपुर न.पं.वार्ड नं. ९ बस्ने माधवप्रसाद आचार्य

विरूद्ध

विपक्षी : प्रधानपञ्च जनकपुर न.पं.जनकपुरधाम, प्रधान अधिकृत जनकपुर नगरपञ्चायत जनकपुरधाम समेत

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

(१)  एकपटक नक्सा पास गरिदिने आदेश गरी सकेपछि कानून बमोजिम सो नक्सा पास गर्ने आदेश निर्णय उपर म्यादभित्र पुनरावेदन परेकोमाबाहेक नगरपञ्चायत स्वयम्ले सो पहिले पास भईसकेको नक्सालाई बदर गर्न नमिल्ने ।

(प्रकरण नं. ६)

निवेदक तर्फबाट :  विद्वान अधिवक्ता श्री दमन ढुङ्गाना

उल्लिखित मुद्दा : 

आदेश

          न्या. बासुदेव शर्मा : विपक्षी नगरपञ्चायतको बैठकको मिति ०३५।५।३० को निर्णय उत्प्रेषण लगायत उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जी जारी गरी हक प्रचलन गरिपाउँ भन्ने समेतका कुराको माग गर्दै प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत मिति ०३५।९।२८ मा दर्ता हुन आएको रहेछ ।

          २.   रिट निवेदन सम्बन्धी संक्षिप्त तथ्य यस प्रकारको छ : जनकपुर वार्ड नं. ९ को हाल सर्भे नभएको साविक कि.नं. ६५६ र ६५७ को जग्गा बिगाहा ०–०–१४ धुर र नरबढी ०–०–१६ धुर जम्मा ०–१–१० को क्षिरेखर मार्ग देखि पश्चिम रेल्वे लाईन से उत्तर समेतको जग्गामा पर्खाल लगाउनको लागि नक्सा पास गरिपाउँ भनी न.पं.ऐन, ०१९ को दफा ४६, ४७ अनुरूप निवेदकले जनकपुर नगरपञ्चायतमा ०३४।२।२८ मा दरखास्त दिएको रहेछ, उक्त दरखास्त उपर नगरपञ्चायत ऐन, ०१९ को दफा ४८ (१) (२) र (३) अनुरूप कार्यविधि पूरा गरी निवेदकलाई सार्वजनिक जग्गा र नाल छाडी क्षिरेखर मार्ग र रेलवे जग्गा छाडी पक्की पर्खाल बनाउन ०३४।७।३० मा घर नक्सा पास प्रमाणपत्र दिए अनुरूप पर्खाल बनाएकोमा विपक्षी मध्ये जागेश्वर समेतले नक्सा वेरीतको करार गर्दै कारवाई बदर गरिपाउँ भनी ०३५।४।१८ मा उजूरी गरेको रहेछ । निवेदकले उजूरी झुठ्ठा हो भन्ने व्यहोराको प्रतिवाद गरेकोमा विपक्षी नगरपञ्चायत बैठकले माधवप्रसाद आचार्यको नाउँमा ०–०–१४ मात्र नम्बरी जग्गा भएको निजले पास गराएको जग्गामा साविक देखिनै चार पाँच परिवारले स्थायी घर बनाई बसोबास समेत गरेको जग्गालाई नरबढी भनी ०–०–१६ धुर जग्गा बढी देखाई देवालको काम शुरू गरेको भन्ने उल्लेख भएकोमा जरिवाना समेत नगरी ०–१–१० को नक्सा पास गरेको देखिएकोले बसोबास गरी बसेकालाई ज्यादै नै मर्का परेको कुरालाई महसूस गर्दै आजको बैठकले सो नक्सा बदर गरी नम्बरी जग्गाको मात्र नक्सा पेश गरेमा कारवाही गर्ने र सो को जानकारी समेत दिने निर्णय गरियो भनी ०३५।५।३० गतेको न.पं.बैठकले गरेको निर्णयानुसार गर्नु हुन जानकारी गराइएको छ, भन्ने समेत व्यहोराको मिति ०३५।६।३ मा नि.प्रधानअधिकृतद्वारा निवेदकका नाउँमा विपक्षी नगरपञ्चायत कार्यालय जनकपुरधामबाट पत्र लेखिएको रहेछ, सो निर्णयसमेत बदर गराई माग्न प्रस्तुत रिटनिवेदनमा निम्न कुराको जिकिर लिएको छ :

          ३.   नगरपञ्चायत ऐन, ०१९ को दफा ४७ तथा ४८ को उपदफा (१) (२) र (३) को सम्पूर्ण कार्य पूरा गरी नक्सा पास गरी दिई सकेकोमा दफा ५३ (१) या (२) मा वर्णित अवस्थामा बाहेक नक्सा पास गरी दिने गरी सम्पन्न भइसकेको निर्णय पुनः अन्यथा गर्न समर्थ छैन । नक्सा पास गरी प्रमाणपत्र समेत दिई सकेको ११ महीना पछि कानूनको अनिश्चित गरी दफा ५३ को उपदफा (१) या (२) को अवस्था विद्यमान हुनाको कारणबाट गरिएको हैन भन्ने उजूरी व्यहोरा र पञ्चायतको ०३५।५।३० को बैठकको निर्णयको अनुहारबाट समेत स्वतः प्रष्ट छ । उक्त बैठकबाट भएको कार्यवाही तथा निर्णय प्रत्यक्ष कानूनी बलबिहिन छ अ.बं.८५ नं. समेतको विपरीत छ । दफा ४८ बमोजिम सूचना म्यादमा “उजूरी नगरी” ९ महीना पछि उजूर गर्न अ.बं.८२ बमोजिम हकदैया पुग्ने होइन । नगरपञ्चायतले पनि म्याद नाघी परेको उजूरी ग्रहण गरी कारवाही गर्न मिल्ने होइन । दफा ४८ (१) (२) र (४) को सम्पूर्ण कार्यविधि पालन गरी दफा ४९ बमोजिम पास गरी दिएको नक्सा बदर गर्न पाउने गरी उक्त पञ्चायतलाई कानूनले अधिकार प्रदान नगरेको उल्लिखित दफाहरूबाट स्वयम्मा प्रष्ट छ, पास गरी दिएको नक्सा दफा ५३ (३) का आधारमा बदर गरिएको भन्ने पनि निर्णयबाट नदेखिने हुँदा कुनै पनि दृष्टिकोंणले उक्त निर्णय वैध छैन । सर्वमान्य कानूनी सिद्धान्त नगरपञ्चायतले प्रत्यक्ष उल्लंघन गरेको छ । कानूनमा आधारित नभएको निर्णय स्वयम्मा सुन्य र निष्कृय छ ।

          ४.   विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने समेत डिभिजन बेञ्चको मिति ०३५।१०।४ को आदेश बमोजिम विपक्षीहरूका नाउँमा तामेल भएको सूचना म्यादमा विपक्षीहरू कुनैबाट लिखितजवाफ प्राप्त नभई सूचना म्याद गुजारी बसेका रहेछन् :

          ५.  तारेखमा रहेका निवेदक माधवप्रसाद आचार्यको वारेस द्वारीकाभक्त जोशीलाई रोहवरमा राखी निजतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री दमन ढुङ्गानाको बहस समेत सुनी बुझ््दा प्रस्तुत रिट निवेदनमा निवेदकका मागबमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के हो ? निर्णय दिनुपरेको छ ।

          ६.   यसमा निवेदक माधवप्रसाद आचार्यले मिति ०३४।२।२८ मा नक्सा पासको दरखास्त गरी सो अनुसार विपक्षी नगरपञ्चायतबाट नक्सा पास गरी दिने गरी मिति ०३४।७।३० मा निवेदकलाई नक्सा पासको प्रमाणपत्र समेत दिएको भन्ने कुरा रिट निवेदन लेखाईबाट देखिन्छ । यस किसिम एकपटक नक्सा पास गरी दिने आदेश गरीसके पछि कानून बमोजिम सो नक्सा पास गर्ने आदेश निर्णय उपर म्यादभित्र पुनरावेदन परेकोमा बाहेक नगरपञ्चायत स्वयम्ले सो पहिले पास भइसकेको नक्सालाई बदर गर्न नमिल्ने हुनाले विपक्षी जनकपुर नगरपञ्चायत बैठकको विवादग्रस्त मिति ०३५।५।३० को निर्णय कानूनको दृष्टिमा त्रुटिपूर्ण भएकोले उक्त निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी दिने ठहर्छ । नियम बमोजिम गरी फाइल बझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या. विश्वनाथ उपाध्याय

 

इति सम्वत् ०३६ साल आश्विन २५ गते रोज ५ शुभम् ।