निर्णय नं. १३०९ - बालहत्या
निर्णय नं. १३०९ ने.का.प. २०३६
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा
माननीय न्यायाधीश श्री घनानाथ पन्त
सम्वत् २०३६ सालको फौ.पु.नं. १५२
फैसला भएको मिति : २०३६।९।२२।१ मा
पुनरावेदक : ईन्द्रबहादुर क्षेत्रीको जाहेरीले श्री ५ को सरकार
विरूद्ध
विपक्षी : बागलुङ जिल्ला कुडले गा.पं. वडा नं. ३ कुडेल ठूलो स्वारा बस्ने गंगादेवी आचार्य क्षेत्री
मुद्दा : बालहत्या
(१) प्रतिवादीले ज्यूँदो बालक जन्माएकोमा बारीमा लगी फालेको कारणबाट स्याहार र खान नपाई मृत्यु भएको भन्ने प्रमाणको अभाव भएकोले ज्यूँदो बालकलाई मारेको नठहराई सफाई दिने गरेको इन्साफ मनासिव देखिने ।
(प्रकरण नं. १२)
श्री ५ को सरकारतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ता श्री केदारनाथ उपाध्याय
फैसला
न्या. बासुदेव शर्मा : प्रतिवादी गंगादेवी आचार्यलाई सफाई दिने गरी पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदातलले गरेको इन्साफमा चित्त बुझेन भन्ने समेत वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य यस प्रकार छन् :
२. मेरो छुट्टिई भिन्न भएको दाजु हिराबहादुर आफ्नो जीविकाको निमित्त भारततर्फ नोकरी गर्न गएको अवस्था नमालुम भाउजू गंगादेवीले को कस्को गर्भ बोकी रहिछन्, सो गर्भ के कति महीना भए पुगेको हो कहिले कसरी कुइले ठूलो स्वारा पोथेवारी भन्ने जग्गाको बारीको छेउको डोकेनल भित्र कपालको हाडको खोपरो फालिएको रहेछ । ०३३ साल कार्तिक २० गतेको दिन अन्दाजी १२ बजेको टायममा लहरे पिपले गा.पं.अन्तर्गत ठूलो बारी बस्ने छली जैसीनीले ठूलो स्वारा घोबारे भन्ने जग्गामा कपालको हाडको खोपरो देखिछ र के हो टुक्रा हो भनी गाउँ वरपर सबैलाई भन्दा सबै सो जग्गामा गई हेर्न जाँदा निज गंगादेवी उपर शंका गरी सोधपुछ गर्दा निज गंगादेवीले यो गर्भ मैले फालेको हुँ भनेकोले म देवर ईन्द्रबहादुर खत्रीको जाहेरी दरखास्त ।
३. लहरे पिपल गा.पं.अन्तर्गत ठूलो स्वारा घोचे बारी भन्ने जग्गामा भेटिएको कपालको हाड खोपरो समेत देखिएको सो मैले जन्माई फालेको बच्चा हो । मैले यही २०३३ साल कार्तिक हरिशयनी एकादशीको २ दिन अगाडि कार्तिक १५ गते बिहान उज्यालो हुने बेलामा मैले छोरी जन्माएको र सो ज्यूँदो छोरीलाई जन्मने बित्तिकै नाल सहित आफ्नै निलो धोतीमा पोको पारी बाँधी घरको पछाडि बारीमा लगी फाली दिएको हुँ, सो बच्चा मैले जिउँदो जन्माई मारी फाली दिएको हुँ, मेरो विवाहिता लोग्ने हिराबहादुर खत्री भारततर्फ नोकरी गर्न गएको घरमा लोग्ने नभएको अवस्था गते बार याद छैन, २०३२ साल माघ महीनामा गाउँकै डाँफे भन्ने जैशी बाहुनको छोरा कृष्ण भन्ने मेरो घरमा आउने गथ्र्यो सोही माघ महीना देखि निजसँग करणी लिनु दिनु हुन थाल्यो । त्यसपछि माघ र फागुन २ महीना पुरै २–३ दिन बिराई बराबर निजसँग करणी हुने गरेको थियो महीनावारी सकिएपछि चैत्र महीनाको शुरूतिर निज कृष्णलाई महीनावारी रोकिएको कुरा बताई अब के गर्ने औषधी खानु पर्यो पैसा लेउ भनी माग्दा निजले पैसा दिन सकेन, ०३५ साल कार्तिक १५ गते छोरी जन्मी आजसम्म कसैले थाहा नपाएकोले आफ्नो लोग्नेको सत्मा रहनको लागि जिउँदो छोरीलाई मारी फालेको हुँ सो बच्चा मार्न कसैसँग सल्लाह गरेको र मद्दत मागेको समेत छैन मेरो आफ्नो बुद्धिले फाली मारेको हुँ मारी फाल्ने काममा कृष्णलाल आचार्य जैशीको समेत कुनै हात छैन भन्ने अभियुक्त गंगादेवी क्षेत्रीनीको प्रहरीमा गरेको बयान ।
४. गंगादेवीले आफ्नो लोग्ने घरमा नभएको अवस्था को कसको गर्भ बोकी पूरा महीना पुगी जन्मे पछि फाली मारेको भन्ने कुरा पछि २०३३ साल कार्तिक २० गते थाहा पाएको छु । निजलाई करणी गरेको छैन भन्ने समेत कृष्णलालको बयान ।
५. आफ्नो लोग्ने भारततर्फ नोकरी गर्न गई घरमा नभएको अवस्था कृष्णलाल आचार्यसँग करणी लिनु दिनु गरी गर्भ रहन गएको सो गर्भ रहेको गाउँ घरमा छिपाई पूरा महीना पुगी ०३३ साल कार्तिक १५ गते बिहानीपख आफ्नै घरमा छोरी जन्मिए पछि सो अवस्था सम्म पनि कसैले थाहा नपाएकोले आफ्नै लोग्नेको सत्मा बसेको देखाउने कुप्रयास गरी ज्यूँदी जन्मेकी छोरीलाई ज्यूँदै साल नाल सहित पोको पारी आफ्नो घर पछाडि बारीमा लगी फालेको र सोही साल नाल छोपी फालेका कारणबाट निज बच्चीको मृत्यु भएको भन्ने मेडिकल प्रतिवेदन र निज गंगादेवीको बयान, प्रकृति मुचुल्का, सरजमीन समेतबाट देखिएको छ । निज गंगादेवीको बयान समेतबाट करणी लिने कृृष्णलाल आचार्यले ज्यूँदो जन्माएको बच्चीलाई मार्न कुनै सहयोग दिएको वा सहमति भएको समेत हाल सम्मबाट केही नदेखिएकोले पछि अदालतबाट खोजी भएका बखत उपस्थित गराउने गरी हाजिर जमानीमा छाडी दिएको र निज गंगादेवीको हकमा उल्लिखित मुलुकी ऐन ज्यान सम्बन्धी महलको १८ नं. बमोजिम अपराध गरेमा सोही महलको १३(३) नं. बमोजिम सजाय हुन निज गंगादेवी क्षेत्रिनी र प्रमाणसमेत यस साथ पेश गरेको छु भन्ने समेत प्रहरी प्रतिवेदन ।
६. सारीमा साल नाल सहित पोको पारी दिए र ठाउँ पनि देखाए, उसले लगी राखी आयो । निज आफ्नो घरतर्फ गयो पर्सिपल्ट छोपेपाटी भन्ने ठाउँमा टुक्रा टुक्री फेला पर्यो गाउँका मानिसले थाहा पाई मलाई शंका गरी सोधेपछि मैले हो भनी दिएँ, मलाई पक्राउ गरी ल्याएका हुन् निज कृष्णलाल बाहेक मेरो लोग्नेसँग करणी लिनु दिनु गरेको हुँ, अरूसँग करकरणीमा बिग्रेको छैन । मलाई गर्भ रहेको ५ महीना जति सम्म पेटमा बच्चा चल्यो त्यस पछि म पेट दुख्ने बेथा लागी २ मैना सम्म विरामी भइरहेँ त्यसपछि पेटमा बच्चा चलेको थाहा पाइँन, जन्मदा मरेकै जन्मेको हो, ज्यूँदो जन्मेको होइन भन्ने समेत गंगादेवीले अदालतमा गरेको बयान ।
७. घ्यू तताई खान दिएको, जन्मेको बच्चा सारीमा पोको पारी मैले लगी राखेको समेत कुनै कुरा होइन सबै निजको कपोलकल्पित झुठ्ठा बयान हो भन्ने समेत कृष्णलाल आचार्यको बयान ।
८. प्रतिवादी गंगादेवीले अवैध गर्भधारण गरी जन्माएको छोरी जातक ज्यूँदो जन्मेको पोको पारी फालेकी हुन् भनी प्रहरीमा कागज गर्दा साविती भएको र हाडखोर फेला परेको प्रकृति मुचुल्का र सो हाडखोर मानिसको भन्ने र गंगादेवीले पूरा महीना पुगेको बच्चा जन्माएको देखिएको भन्ने समेत अस्पतालको पत्रबाट देखिएको र सो हाडखोर निज गंगादेवीले जन्माएको जातककै रहेछ भन्न देखिन आयो निज गंगादेवी उपर ज्यान सम्बन्धीको १८ नं. अन्तर्गत जातक फाली मारेको आरोपमा सोही ऐनको १३(३) अन्तर्गत सजायको माग गरी प्रहरी प्रतिवेदन पेश भएको छ अदालतमा बयान गर्दा मरेकै जातक जन्मेको हो भन्ने समेत गंगादेवीको बयान भएको र सो फाल्ने काम कृष्णलाल समेतले गरेको हो भनी बयान गरेको, निज कृष्णलालका उपरमा मुद्दै नचल्ने गरी प्रहरी प्रतिवेदन पेश भएको र निजले नै मारी फालेको भन्ने आरोप पनि गंगादेवीले लगाएको नहुँदा निजका हकमा विचार गरी रहन नपरी मुख्य प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम गंगादेवीले ज्यूँदो जन्मेको जातक फाली मारेको सम्बन्धमा गंगादेवीको गर्भ आफ्नो लोग्नेको नभई अरूको अवैध सम्बन्धबाट रहन गएको र सो गर्भ आफ्नो लोग्ने र गाउँ समाजलाई छिपाई रहेको भन्ने कुरा निजकै बयानबाट देखिएकोले अदालतमा मरेको छोरी फालेको हुँ भने तापनि प्रहरीमा मारेको हुँ भनी साविती भएकोले निज गंगादेवीले आफ्नो सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने गरी जाहेर पठाउने ठहर्छ भन्ने समेत बा.जि. अ.को मिति ०३३।१२।२५ को फैसला ।
९. उक्त फैसलामा चित्त बुझेन भन्ने समेत गंगादेवीको पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
१०. ज्यूँदो जन्माएको बच्चालाई मारी गाडेकोमा अभियुक्तलाई ज्यान सम्बन्धीको १३(३) अनुसार सजाय गरिपाउँ भन्ने समेत प्रहरी प्रतिवेदन दावी भएकोमा पुनरावेदक गंगादेवीले प्रहरीमा बयान गर्दा आफू उपरको कुरामा सावित भई बयान गरे तापनि अदालतमा आई प्रहरीमा भएको सावित बयानमा इन्कार रही बच्ची जन्मिएको हुँदा फाली दिएको हुँ भनी बयान गरेको मौकामा बुझिएका सरजमीनले प्रहरीमा भएको सावित बयान र साथै गंगादेवीलाई सोध्दा जन्मेको बच्चा मारी फालेको हुँ भनी भनेबाट कसूर गरेमा शंका देखाई सरजमीन व्यहोरा लेखाएको पाइन्छ तापनि यस अदालतको आदेशानुसार सरजमीनका व्यक्तिमध्येका टेकबहादुर खत्री समेतका व्यक्तिहरू बुझिँदा प्रहरी डोरबाट नभएको कुरा लेखी दिएछन भनी शंका देखिएको कुरामा इन्कार रही बयान गरेको देखिँदा टेकबहादुर खत्री समेतको सरजमीन व्यहोरालाई पुनरावेदकका विरूद्ध प्रमाणमा लिन मिल्ने देखिन आएन । जिउँदो जन्मेको बच्चा मारी फालेको हो भन्ने ठोस प्रमाण वादी पक्षबाट केही गुज्रन नआएको यस स्थितिमा रहन गएको अवैध गर्भबाट पैदा भएको जातक आफू चोखी रहेको देखाउन मारी फाल्नु पर्ने स्वाभाविकै भएको भनी एउटा अनुमान सम्मको आधारमा पुनरावेदक गंगादेवी आचार्यलाई ज्यान सम्बन्धीको १३(३) अन्तर्गत सर्वस्व सहित जन्मकैद सजाय दिने बाग्लुङ्ग जिल्ला अदालतले गरेको फैसला गल्ती देखिँदा बदर हुने ठहर्छ पुनरावेदक गंगादेवी आचार्य क्षेत्रीले सफाई पाउने ठहर्छ भन्ने समेत पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति २०३५।९।२३।१ को फैसला ।
११. सो फैसला उपर चित्त बुझेन भन्ने समेत श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन पर्न आई मिसिल समेत अध्ययन गरी पुनरावेदक वादी श्री ५ को सरकारतर्फका विद्वान वरिष्ठ सरकारी अधिवक्ता श्री केदारनाथ उपाध्यायको बहस समेत सुनी निर्णयतर्फ विचार गर्दा पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले गरेको इन्साफ कानूनसंगत छ छैन सो कुराको निर्णय दिनु परेको छ ।
१२. यसमा गर्भबाट जातक जन्मदा जिउँदो अथवा मरेको दुवै अवस्था विद्यमान रहन्छ प्रतिवादी गंगादेवीले जन्माएको जातक ज्यूँदो जन्माएकोमा बारीमा लगी फालेको कारणबाट स्याहार र खान नपाई सो जातक मृत्यु भएको भन्ने तथ्ययुक्त प्रमाणको अभाव हुन आएकोले प्रतिवादी गंगादेवीले गर्भबाट ज्यूँदो जन्मेको बालिकालाई मारेको नठहराई सफाई दिने गरेको पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिव छ । तपसील बमोजिम गरी नियम बमोजिम मिसिल बुझाई दिनु ।
तपसील
माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम प्रतिवादी गंगादेवी आचार्य क्षेत्रीके बाग्लुङ्ग जिल्ला अदालतका २०३३।१२।२५ का फैसलाले सर्वस्वसहित जन्म कैद गर्ने गरेकोमा निज गंगादेवीले सफाई पाउने ठहरेकोले सो सर्वोस्वसहित जन्मकैद गर्नु परेन उपरोक्त लगत काटी दिनु भनी बाग्लुङ्ग जि. अ.मा लेखी पठाउन का.जि. अ.त.मा लगत दिनु......................१
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. घनानाथ पन्त
इति सम्वत् २०३६ साल पौष २२ रोज १ शुभम् ।