निर्णय नं. १३१० - उत्प्रेषण लगायत जुन उपयुक्त हुन्छ आज्ञा, आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. १३१०     ने.का.प. २०३६

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री हेरम्बराज

माननीय न्यायाधीश श्री ईश्वरीराज मिश्र

सम्वत् ०३६ सालको रिट नम्बर १२६९

आदेश मिति :  २०३६।६।२६।६ मा

निवेदक : सगरमाथा अञ्चल सिराह जिल्ला दहिपोरी गा.पं.को हाल सुखिपुर गा.पं. वडा नं. ८ बस्ने रतिमाया मुसहरको छोरा वर्ष ४१ को बौका मुसहर

विरूद्ध

विपक्षी : भूमिसुधार कार्यालय सिराहाका का.मु.भू.सु.अ., सिराहा जिल्ला सुखिपुर गा.पं.वार्ड नं. ९ बस्ने विष्णुप्रसाद खत्री

विषय : उत्प्रेषण लगायत जुन उपयुक्त हुन्छ आज्ञा, आदेश जारी गरिपाउँ

(१)  निवेदन बमोजिम मोहियानी हकको प्रमाणपत्र निवेदकलाई दिनुपर्ने सो नदिएबाट भूमिसम्बन्धी नियमको प्रतिकूल देखिने ।

(प्रकरण नं. ९)

विपक्षी तर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री ईन्द्रराज पाण्डे, विद्वान अधिवक्ता श्री गोविन्दप्रसाद उपाध्याय   

आदेश

          न्या. हेरम्बराज : विपक्षी कार्यालयको ०३५।१२।१८ को निर्णय बदर गरिपाउँ भनी नेपालको संविधानको धारा १६।७१ अन्तर्गत प्रस्तुत रिट निवेदन पर्न आएको रहेछ ।

          २.   मुद्दाको तथ्य र निवेदन जिकिर यस प्रकार छ : गा.पं.पट्टिवोदी वार्ड नं. ६ को कि.नं. २९ को ज.वि.१–१०–१५ मध्ये उत्तर तर्फबाट जि. वि.०–७–१० जग्गाको मोही हकको प्रमाणपत्र पाउँ भनी जो.अ.नि.को नक्कल साथै राखी बौका मुसहरको निवेदन पर्न आएको रहेछ ।

          ३.   मि.नं. १५४।१०१६ हरिभक्तको हक सकार गर्ने विष्णुप्रसादको नाम भएकोले निजका नाममा म्याद जारी गर्दा वादी दावी बमोजिमको जग्गा बाबु हरिभक्तका नाउँमा दर्ता कायम र बाबु जीवित छँदै बाबु हरिभक्तले र निज परलोक भएपछि सो जग्गा आफैंले जोतकोड गरी आएका छौं । वादीले सो जग्गा कहिले पनि जोतकोड गरेका छैनन् भन्ने व्यहोराको प्रतिउत्तर भएकोमा वादी दावी बमोजिमको जग्गा कमाएको छैन भनी सरजमीन मुचुल्का साथै मुद्दा फर्छ्यौट टोली बुझ्दा जग्गा कमाएको छैन भन्ने व्यहोराको सम्बन्धित गा.पं.समेतले गरी दिएको कागज देखिएकोले वादीले जग्गा नकमाएको बुझिएकोले वादी दावी खारेज हुने ठहर्छ भन्ने जिल्ला भूमिसुधार कार्यालय सिराहाबाट ०३५।१२।१८ मा निर्णय भएको रहेछ ।

          ४.   उक्त जग्गा निवेदकले मोही भई जोती आएको थिएन भन्ने भूमिसम्बन्धी ऐन, नियम बमोजिम मोहीको १ नं. लगत दर्तामा निवेदकको नाउँ कसरी दर्ता भयो र ४ नं. जोताहा अस्थायी निस्सा कसरी प्राप्त भयो निवेदको नाउँमा मोही दर्ता भई अनुसूची २ नं. प्रमाणपत्र जोताहा अस्थायी निस्सा निवेदकले पाएको छ, यसरी प्राप्त प्रमाणबाट निवेदकको कानूनी मोही हक छुटाएको प्रमाण जग्गाधनीको तर्फबाट आएको छैन, भूमिसम्बन्धी ऐन, ०२१ को परिच्छेद ७ को दफा २५ को त्रुटिपूर्ण जग्गाधनी आफैंले जोतेको हो भन्ने प्रधानपञ्चको कागज तथा सरजमीन मुचुल्का जुन छ सो कुनै कानूनको मान्यता दिन नमिल्ने र बुझ्नै नपर्ने प्रमाण बुझी सरजमीन मुचुल्काको आधार लिई निवेदकले जोती आएको निवेदककै नाउँमा मोहियानी दर्ता भएको मोहियानी हक मेटाउन नहुनेमा भूमिसुधार अधिकारीले मोही हकबाट वञ्चित गरी ०३५।१२।१८ मा भएको निर्णय बदर गरी प्रदत्त हकको प्रचलन गरिपाउँ भन्ने समेत निवेदन जिकिर छ ।

          ५.  विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ झिकाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने समेत सर्वोच्च अदालत डिभिजन बेञ्चको ०३६।२।७।२ को आदेश ।

          ६.   प्रमाणहरू हेर्दा निवेदकका विपक्षी हरिभक्त क्षेत्रीको हक सकार गर्ने विष्णुप्रसाद क्षेत्रीले साविक मेरा बाबु जीवित छउँञ्जेल निजले र निज परलोक भएपछि वादी दावी बमोजिमको जग्गा हामीले जोतकोड गरी आएका छौं भन्ने प्रतिवादीको बयान र जग्गा भएको ठाउँ सरजमीन गर्दा वादी दावीको जग्गा वादीले कहिल्यै पनि कमाएका छैनन् भन्ने व्यहोराको सरजमीन भइआएको र मुद्दा फर्छ्यौट टोलीबाट बुझ्दा वादीले जग्गा कमाएको छैन भनी सम्बन्धित गा.पं.समेतले लेखेको देखिन आएको र अस्थायी निस्साको आधारमा मात्र मोही कायम गर्दा राम्रो पर्न नजाने हुँदा मिति ०३५।१२।१८ मा वादी दावा खारेज भएको निर्णय कानूनसंगत छ रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत जिल्ला भूमिसुधार कार्यालय सिराहाको लिखितजवाफ ।

          ७.  कि.नं. २९ को पुरै जग्गा मेरो बाबु हरिभक्तको नाममा एकलौटी दर्ता हुनुका साथ मोहियानी पनि निजकै रही आफैंले कमाई गर्दै आएकोमा बाबुको परलोक भएपछि हामी छोरा जेठा कुलप्रसाद माहिला नारायणप्रसाद कान्छा विष्णुप्रसाद समेतको सो जग्गा हुन आई हामी तीनै भाइ मिली जोत पेता गरी भोगचलन गर्दै आएका छौं । विपक्षीले कि.नं. २९ को जग्गाको कुनै हिस्सा कहिल्यै पनि मोही भई कमाई आएका छैनन जग्गा धनी दर्ता श्रेस्तामा पनि निवेदकको नाम उल्लेख छैन बाबु हरिभक्तको नाममा रहेको छ श्रेस्ताबाट निवेदकको नाम मोहीमा नदेखिएकोले स्थानीय सरजमीनबाट निवेदक मोही होइनन् भनी सरजमीन भएको छ नापी हुँदा निवेदकले सो जग्गा कमाएको भए कित्ताकाट हुनुपर्ने सो पनि भएको छैन र अधिकार प्राप्त अधिकारीले सबूद प्रमाण बुझी गरेको निर्णय कानून बमोजिम भएको हुँदा रिट निवेदनपत्र खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत विष्णुप्रसाद खत्रीको लिखितजवाफ ।

          ८.   यसमा निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी हुुनु पर्ने हो वा हैन त्यसको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।

          ९.   प्रस्तुत मुद्दाको मिसिल अध्ययन गरी विपक्षी भूमिसुधार कार्यालय सिराहाका तर्फबाट खटिई उपस्थित हुनु भएको विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री ईन्द्रराज पाण्डे र विष्णुप्रसाद खत्रीका तर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री गोविन्दकुमार उपाध्यायले गर्नुभएको बहस समेत सुनी पक्ष विपक्ष समेतको वारिस समेतलाई राहेवरमा राखी निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा भूमिसुधार कार्यालय सिराहाको फैसलामा वादी बौका मुसहरले जग्गा कमाएको छैन भनी सरजमीन मुचुल्का गरेको र गाउँ पञ्चायतका प्रधानपञ्चले गरेको कागज समेतको आधारमा वादीले मोहियानी हकको प्रमाणपत्र नपाउने ठहर गरेकोमा भूमिसम्बन्धी ऐन, ०२१ को परिच्छेद ७ को दफा २५ बमोजिम मोहीको १ नं. फाराम भरी ४ नम्बर जो.अ.नि पाएको भन्ने समेत निवेदकको जिकिर देखिन्छ । निजको २ नं. अनुसूची कुन जग्गाको हो प्रष्ट छैन भन्ने समेत विपक्षीको जिकिर छ, यदि यो जग्गाको २ नं. अनुसूची तथा जो.अ.नि.हरू छैनन् । के कुन जग्गाका ती लिखतहरू हुन कतैबाट खुल्न आएको नदेखिएकोले निवेदन बमोजिम मोहियानी हकको प्रमाणपत्र निवेदकलाई दिनुपर्ने सो नदिएबाट भूमिसम्बन्धी नियमको प्रतिकूल देखिएकोले उत्प्रेषणको आदेशद्वारा जिल्ला भूमिसुधार कार्यालय सिराहाको ०३५।१२।१८ को निर्णय बदर गरिएको छ, अब कानून बमोजिम निर्णय गर्नु भनी भूमिसुधार कार्यालय सिराहाको नाममा परमादेशको आदेश समेत जारी हुने ठहर्छ । जानकारी निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि विपक्षीकहाँ महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा मार्फत पठाई नियमानुसार गरी फाइल बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या. ईश्वरीराज मिश्र

 

इति सम्वत् ०३६ साल आश्विन २६ रोज ६ शुभम् ।