निर्णय नं. ४८३१ - लागू औषध
निर्णय नं. ४८३१ ने.का.प. २०५० (ग) अङ्क १२
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री सुरेन्द्र प्रसाद सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह
२०४९ सालको फौ. पु. नं– ४५२
२०४९ सालको फौ. पु. नं– ४१६
फैसला मिति: २०५०।०९।१९।२
मुद्दा : लागू औषध ।
पुनरावेदक, वादी: प्र.ज.श्याम सुन्दरको जाहारीले श्री ५ को सरकार ।
विरुद्ध
विपश्री, प्रतिबादी: ल.पु.न.पा.वडा नं.२ बस्ने अग्नी कुमार भट्टचन समेत ।
विरुद्ध
विपक्षी, वादी: प्र.ज.श्यामसुन्दर भट्टराईको जाहेरीले श्री ५ को सरकार ।
(१) बरामदी मुचुल्का हेर्दा अन्दाजी २५ ग्राम ब्राउन सुगर र अन्दाजी ६० ग्राम अफिम बरामद भएको देखिन्छ । यति सानो परिमाण बिक्री ब्यापारको प्रयोजनको लागिनै हो भनी यकिन गर्न मिल्दैन । निजले कसैलाई बिक्री गरेको र निजबाट कसैले खरीद गरेको मिसिल संलग्न कागजबाट देखिन नआएकोले बिक्री बितरणकै लागि संचय गरेको भन्न नमिल्ने ।
(प्र.नं.२८)
(२) केवल सहअभियुक्तले पोलेको आधारमा कसूरदार ठहर्याउन नमिल्ने ।
(प्र.नं.२८)
(३) जवरजस्तीसंग साविती गराएका भनी अदालतमा इन्कार भए पनि प्रमाण गुजार्न सकेको नदेखिदा जिकिर पुग्न नसक्ने ।
(प्र.नं.२८)
पुनरावेदक, प्रतिवादी तर्फबाट: विद्वान अधिवक्ता श्री शभु थापा
फैसला
न्या. सुरेन्द्र प्रसाद सिंह
१. पुनराबेदन अदालत पाटनको मिति ०४८।११।१४ को फैसला उपर पर्न आएको प्रस्तुत पुनरावेदन पत्रको संक्षिप्त ब्यहोरा यस प्रकार छ ।
२. ल. पु. नं. पा. वडा नं. २ सानेपा बस्ने अग्नि कुमार थकालीले अवैध तरिकाले लागू औषध बिक्री वितरण गरेको छ भन्ने बुझिन आएकाले निज उपर कानून बमोजिम कारवाही होस् भन्ने मिति ०४२।१२।११।२ को श्याम सुन्दर भट्टराइको प्रतिवेदन ।
३. अग्नी कुमार थकालीको घरबाट सेतो कागजमा पोका पारी राखेको अन्दाजी २५ ग्राम ब्राउन सुगर अन्दाजी ६० ग्राम अफिम बरामद भएको हो भन्ने समेत मिति २०४२।१२।१२ को बरामदी मुचुल्का ।
४. बरामदी मुचुल्का अनुसारको लागू औषध र अग्नी कुमारलाई पक्राउ गरी दाखिला गरेको भन्ने समेत प्र.ना.नि. बसन्त कुमार समेतले जि.प्र.का. ललितपुरमा दिएको प्रतिबेदन ।
५. बरामदी मुचुल्का अनुसारको लागू औषध मेरै घरबाट बरामद भएको हो । म पहिले पनि लागू औषध चरेश आदिको व्यापार गर्ने गरी आएकोले उक्त लागू औषध पनि विक्री गर्ने उद्देश्यले घरमा राखी छाडेका थिए हाल २० के. जी. चरेश बुटवल खस्यौलीको लाल बहादुर गौचनको घरमा राखेको छु । काठमाडौ र बुटवलमा धेरैलाई चरेश बिक्री गरेको छु । ४।५ वर्ष अगाडि असनका केविन राणालाई १५ किलो चरेश बिक्री गरेको छु । का. जि. ताहाचल बस्ने घनश्याम अधिकारीलाई धेरै परिणाममा चरेश बिक्री गरेको छु भन्ने समेत अग्नि कुमार भट्टचनले मिति २०४२।१२।१३ मा गरेको बयान कागज र म बसी आएको घर मेरी श्रीमती पदम कुमारी भट्टचनको नाउँमा दर्ता छ भन्ने समेत ऐ. २७ गनेको निजकै ततिन्वा बयान कागज ।
६. अग्नी कुमार भट्टचन अवैध लागू औषध बिक्री बितरण गर्ने खालका मानिस होइनन् निजले घरमा बरामदी मुचुल्का अनुसारको लागू औषध किन राखे थाहा छैन भन्ने समेत ब्यहोराको मिति २०४२।१२।१४ को सर्जमीन मुचुल्का ।
७. ब्राउन सुगर २० ग्राम अफिम ६० ग्राम भएको भन्ने रत्नराज शाक्यले दिएको मिति ०४२।१२।२४ को तौल प्रतिवेदन ।
८. पक्राउ परेका अभियुक्त अग्नी कुमार भट्टचन दशी सहित पक्राउ परेका र निजको साबिती बयानमा वोलेको लाल बहादुर गौचन, कविन राणा र घनश्याम अधिकारीले समेत मिलोमतो गरी बिक्र बितरण गरी लागू औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा ४ (ग)(घ) को विपरीत कसूर अपराध गरेको हुँदा निजहरुलाई सोही ऐनको दफा १४ (ख) बमोजिम कारबाही भै सजाय हुन र अग्नी कुमार भट्टचनले २०३७ सालमा लागू औषध सम्बन्धी मुद्दामा सजाय पाई सकेको तथा धनश्याम अधिकारीले २०३६ सालमा र २०४१ सालमा लागू औषध मुद्दामा सजाय पाई सकेको खुल्न आएकोले निजहरुलाई सोही ऐनको दफा १६ बमोजिम थप सजाय समेत हुन माग लिइएको छ । अग्नी कुमारलाई आफ्नो दर्ताको घरमा लागू औषध उत्पादन गर्न राख्न जानी जानी इजाजत दिएको देखिदा पदम कुमारी भट्टचनलाई ऐ. ऐनको दफा १५ बमोजिम कारवाही र सजायको माग दावी लिइएको छ भन्ने समेत व्यहोराका प्रहरी प्रतिवेदन ।
९. मेरो घरबाट बरामदी मुचुल्का अनुसारको लागू औषध बरामद भएको होइन । कुटपीट र डरधाक देखाई प्रहरीमा भएको बयानमा सही गराएका हुन । सा बयान कागज सत्य होइन भन्ने समेत ब्यहोराको अग्नी कुमार भट्टचनले ललितपुर जिल्ला अदालतमा गरेको बयान ।
१०. दुधनाथ अग्रवाल र मेजर भन्ने पलजितको घर खान तलासी गर्दा लागू औषध चरेश केही कतै फेला नपरेको भन्ने समेत ब्वहोराको छुट्टाछुट्टै प्रहरी थाना रुपन्देहीबाट प्राप्त मुचुल्का ।
११. मिति २०४३।१।२६ को राजपत्रमा प्रकाशित सूचना र श्री मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालको च.नं. ८१९९ मिति २०४३।२।२ को पत्र अनुसार प्रस्तुत मुद्दा यस अदालतमा दायर रहन नसक्ने हुँदा फौज्दारीको लगत कट्टा गरी प्रस्तुत मिसिल बागमती बिशेष अदालतमा पठाई दिनु भन्ने ललितपुर जिल्ला अदालतको मिति २०४३।३।३।३ को आदेश ।
१२. प्रतिवादी अग्नी कुमार, लाल बहादुर गौचन कविन राणा र पदम कुमारीलाई म चिन्दिन, अग्नी कुमार संग मैले लागू औषध किनेको छैन । मलाई सजाय हुनु पर्ने होइन भन्ने समेत ब्यहोराको प्र धनश्याम अधिकारीले बागमती विशेष अदालमा मिति २०४३।४।१३ मा गरेको बयान ।
१३. मेरो नाउँ दर्ताको घरवाट हालसम्म लागू औषध बरामद भएको छैन । मैले मेरा पति अग्नी कुमारलाई लागू औषध उत्पादन गर्न राख्न विक्री बितरण गर्न समेत इजाजत दिएको नहुँदा प्रहरी प्रतिवेदन अनुसार सजाय हुनु पर्ने होइन भन्ने समेत व्यहोराको प्र. पदन कुमारी भट्टचनले बागमती विशेष अदालतमा गरेको बयान ।
१४. ३ ३ से.मि.को दाहिने खुट्टामा निलडाम दुबै हत्केलामा पुरानो दुषिरा भएको घाउ भन्ने समेत अग्नी कुमारको घाउ केश फाराम।
१५. प्रतिवादी केविन राणा र लाल बहादुर गौचनले शुरु म्यादै गुजारी बसेका रहेछन् ।
१६. प्रतिवादी अग्नी कुमार भट्टचन र पदम कुमारी भट्टचनको साक्षी गोपाल भट्टचन, प्र.अग्नी प्रेम भट्टचन, प्र.धनश्यामको साक्षी राम डंगोल, थलमान सुवेदी, श्याम श्रेष्ठ तथा प्र ज खडग बहादुर खांड र प्र. ह. नर बहादुर थापा समेतको बकपत्र भएको रहेछ ।
१७. प्रतिवादी अग्नी कुमारले लागू औषध संचय गरी बिक्री वितरणको कारवाही समेत गरेको दखिन आएकोले निजले लागू औषध नियन्त्रण ऐन, २०३३ को दफा ४ (घ) र दफा १६ को समेत कसूर गरेको ठहर्छ । निजलाई ऐ. ऐनको दफा १४ (ख) बमोजिम कैद वर्ष ७ र जरीवाना रु. २०,०००।– र दफा १६ ले थप कैद वर्ष २ र जरीवाना रु. ५०००।– समेत जम्मा कैद वर्ष ९ र जरीवाना २५,०००।– पच्चिस हजार हुने ठहर्छ । प्र. पदम कुमारीले जानीजानी हिरोइन राख्न स्वीकृति दिएको प्रमाणित नहुँदा निजले कसूर गरेको नठहरीई घर तर्फ पनि दावी पुग्न नसक्ने सो बाहेक अन्य प्रतिवादीहरुको हकमा चरेश खरीद बिक्री गरेको भनने प्रहरीमा भएको कागजबाट देखिएकोले त्यसतर्फ क्षेत्राधिकार भएको अदालतबाट न्याय निरोपण हुने नै हुँदा यस अदालतबाट केही बोलिरहन परेन भन्ने समते वागमती विशेष अदालतको मिति २०४५।११।२ को फैसला ।
१८. आफ्नो पतिले पटक पटक लागू औषध मुद्दामा सजाय पाई सकेको कुरा थाहा भई सकेपछि लोग्नेले घरमा लागू औषध राखेको कुरा थाहा थिएन भनी श्रीमतीको नाउँको घर जफत नगर्ने गरेको फैसला त्रुटीपूर्ण छ र चरेश मुद्दाको निर्णय गर्ने अधिकार क्षेत्र भएन भनी प्र धनश्याम अधिकारी, लाल बहादुर गौचन र केविन राणाको हकमा केही सबोलेको समेत बा.वि.अ.को फैसला मिलेको छैन, किनभने क्षेत्राधिकार नभएको भए जुन अदालतको क्षेत्राधिकार छ सोही अदालतमा पठाउनु पर्ने व्यवस्था लागू औषध नियन्त्रण ऐनको दफा २१(क) मा उल्लेख छ । तसर्थः उपरोक्त प्रतिवादीहरुलाई प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी बमोजिम सजाय गरी पाउँ भन्ने समेत ब्यहोराको श्री ५ सरकारको म.क्षे.अ.मा परेको पुनरावेदन पत्र ।
१९. बागमती विशेष अदालतबाट मलाई कसूरदार ठहराई गरिएको फैसला वदर गरी मेरो निर्दोषिता कायम गरी वादी दावीवबाट मुक्त गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको अग्नी कुमार भट्टचनको म.क्षे.अ.मा परेको पुनरावेदन पत्र ।
२०. एक पटक त्यस अदालतबाट क्षेत्राधिकार ग्रहण गरी सकेको मुद्दा अन्य अदालतबाट कारवाही किनारा हुने वा सर्ने र सार्ने कानूनी व्यवस्थाको अभावमा क्षेत्राधिकार नभएको भनी आ“शिक फैसला गरेको वागमती विशेष अदालतको फैसला त्रुटीपूर्ण हुँदा वदर हुन्छ । कानून बमोजिम जे जो बुझ्नुपर्छ बुझी त्यस अदालतको क्षेत्राधिकार देखिएको समुचित कुरामा ठहर निर्णय गर्नु भनी रुजु रहेका प्रतिवादीहरुलाई तारेख ताकी मिसिल वागमती विशेष अदालतमा पठाई दिनु भन्ने समेत मध्यममाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति २०४७।०३।२० को फौसला ।
२१. म.क्षे.अ.को फैसलामा अ.वं. १७२(६) प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा २५ को प्रतिकूल हुने गरी गरेको निर्णय वदर गरी पाउँ भन्ने अग्नी कुमार भट्टचनको श्री सर्वोच्च अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
२२. कानून बमोजिम निर्णय गर्न् भनी वागमती विशेष अदालतमा पठाएको म.क्षे.अ.को इन्साफ मुनासिव ठहर्छ भन्ने समेत मिति २०४८।५।०५ को सर्वोच्च अदालतको फैसला ।
२३. न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा २६ (१) वमोजिम पु.वे.अ. पाटन ललितपुरमा सरी गएको ।
२४. प्रतिवादी अग्नी कुमार भट्टचन वस्ने गरेको घरवाट अवैध लागू औषध २० ग्राम ब्राउन सुगर र ६० ग्राम अफिम कानून बमोजिम बरामद भई निजको साबिती वयानदेखिको लागू औषध समेतको आधारमा प्रतिवादीहरु उपर लागू औषध नियन्त्रण ऐन, २०३३ को दफा १४ (ख) अनुसारको सजाय अतिरिक्त ऐनको दफा १५ र १६ को समेत दावी लिई दायर भएको मुद्दामा इन्साफ हुँदा प्र. अग्नी कुमार भट्टचनलाई १४ (ग) र १६ नं. अनुसारको सजाय हुने, अरु प्रतिवादीले मिसिल प्रमाण कागज कतैबाट पनि आरोपित कसूर गरेको पुष्टि हुन नआएकोले सफाई पाउने ठहर्छ भन्ने समेतको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला ।
२५. शुरु प्रहरी प्रतिवेदन बमोजिम प्रतिवादीहरुलाई सजाय गरी पाउँ भन्ने समेतको श्री ५ को सरकारको पुनराबेदन पत्र ।
२६. गैर कानूनी रुपमा तयार गरिएको बरामदी मुचुल्का, प्रहरीमा यातना दिई मलाई गराइएको साविती वयानका आधारमा कसूरदार ठहर्याएको पाटन पुनरावेदन अदालतको फैसलामा मलाई चित्त बुझेन मैले सफाइ पाउनु पर्दछ भन्ने समेतको प्रतिवादी अग्नी कुमार भट्टचनको यस अदालतमा परेको पुनरावेदनपत्र ।
२७. नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा प्रतिवादी अग्नी कुमार तर्फबाट रहनु भएका विद्वान अभिवक्ता श्री शम्भू थापाले मेरो पक्षले दुई वर्ष कैद सजाय भुक्तान गरी सकेको छ र रु. वीस हजार जरीवाना पनि तिरी सकेको छ । मेरो पक्षबाट लागू औषधी बरामद गर्ने अधिकारीहरुको वकपत्र फरक फरक रहेको देखिदा बनावटी अपराध खडा गरी मेरो पक्षलाई सजायभागी बनाइएको हुँदा सफाई पाउनु पर्दछ भन्ने समेतको बहस जिकिर सुनी पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला मिले नमिलेको के हो हेरी इन्साफ दिनु पर्ने हुन आयो ।
२८. लागू औषध संचय, खरीद बिक्री गरेको हुँदा सजाय गरी पाउँ भन्ने समेतको वादी दावी र संचय खरीद गरी पाउँ भन्ने समेतको वादी दाबी र संचय खरिद बित्री गरेको छैन समेतको प्रतिवादी जीकिर रहेको प्रस्तुत मुद्दामा इन्साफ तर्फ विचार गर्दा मिसिल संलग्न बरामदी मुचुल्का हेर्दा अन्दाजी २५ ग्राम व्राउन सुगर र अन्दाजी ६० ग्राम अफिम बरामद भएको देखिन्छ । यति सानो परीमाण बिक्री ब्यापारको प्रयोजनको लागि नै हो भनी एकिन गर्न मिल्दैन । निजले कसैलाई बिक्री गरेको र निजबाट कसैले खरीद गरेको मिसिल संलग्न कागजबाट देखिन नआएकोले बिक्री वितरणकै लागि संचय गरेको भन्न नमिल्लने र अन्य प्रतिवादाहरु लाल बहादुर गौचन, केविन राणा, धनश्याम अधिकारी र पदम कुमारी भट्टचनले मिसिल संलग्न रहेको सबूद प्रमाणहरु हेर्दा निजहरु कहि कतैबाट अपराधमा संलग्न भएको देखिन आउदैन । केवल सह अधियुक्तले वोलेको आधारमा कसूरदार ठहर्याउन नमिल्ने हुँदा वादी तर्फको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । यस प्रतिवादी अग्नी कुमार भट्टचनको पुनरावेदन जिकिर तर्फ विचार गर्दा निजले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष लागू औषध संचय गरेको कुरामा सावित भएका छन् । जवरजस्तीसंग साविती गराएको भनी अदालतमा इन्कार भएपनि प्रमाण गुजार्न सकेको नदेखिदा निजको जिकिर पुग्न सक्दैन । प्रतिवादी अग्नी कुमार भट्टचनलाई लागू औषधी (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १४ (ग) बमोजिम १ बर्ष कैद र १० हजार रुपैया“ समेत दुबै सजाय र निजले दोश्रोपटक अपराध गरेको देखिदा सोही ऐनको दफा १६ बमोजिम थप १ वर्ष कैद र रु १० हजार जरीवाना समेत दुबै सजाय गर्ने र अन्य प्रतिवादीहरुलाई सफाई दिने गरी गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको इन्साफ मिलेको देखिदा सदर हुने ठहर्छ । मिसिल नियमानुसार बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा सहमत छु ।
न्या पृथ्वी बहादुर सिंह
इति सम्बत् २०५० साल पौष १९ गते रोज २ शुभम् ।