निर्णय नं. ६५९९ - कित्ताकाट ट्रायल चेक

निर्णय नं. ६५९९                  ने.का.प.२०५५                   अङ्क  ९

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री लक्ष्मण प्रसाद अर्याल

माननीय न्यायाधीश श्री नरेन्द्र बहादुर न्यौपाने

संवत् २०५१ सालको देवानी पु.नं........ २५६२

फैसला मिति : २०५४।११।२०।४

 

विषय : कित्ताकाट ट्रायल चेक ।

 

पुनरावेदक/वादी : नेपालगंज नगरपालिका वडा नं. ४ बस्ने लल्लु प्रसाद मानन्धर ।

विरुद्ध

विपक्षी /प्रतिवादी : जिल्ला बाके रझेना गाउं विकार समिति वडा नं. ७ बस्ने सुकवीर नेपाली ।

 

§  एक पटक मालपोत कार्यालय बाँकेले यिनै पक्ष विपक्षी भएको कित्ताकाट सम्बन्धमा नालेश गर्न अदालत जानु भनी सुनाएको त्रुटीपूर्ण हुंदा वदर गरी आफैले कित्ताकाट सम्बन्धमा निर्णय गरी दिनु भनी तत्कालिन भेरी अञ्चल अदालतबाट निर्णय भएको र सो निर्णय भेरी अञ्चल अदालतबाट निर्णय भएको र सो निर्णइ उपर पुनरावेदन नपरी अन्तिम रहेको विषयमा पुनः कित्ताकाट सम्धन्धमा सुनाउनु पर्ने भनी पुनरावेदन अदालत नेपालगंजले गरेको निर्णय प्राङन्यायको सिद्धान्तको भावना र मुद्दामा भएको फैसलाको अन्तिममा सम्बन्धि सिद्धान्त अनुरुप भएको देखिएन । साथै मालपोत ऐन, २०३४ को दफा ७(३) मा क्षेत्रफल परक परेको सम्बन्धमा मालपोत कार्यालयले आवश्यक छानविन गरी सच्याउन सक्ने कानूनी व्ववस्था रहेको देखिदा मालपोत कार्यालयको क्षेत्राधिकारको विषयमा जिल्ला अदालतमा जानु भनी हक वेहकमा सुनाउनु पर्नेमा नसुनाएको भनी हक बेहकमा सुनाउन मिसिल मालपोत कार्यालय बाकेमा पठाउने गरेको पुनरावेदन अदालत नेपागंजको फैसला नमिलेकोले उल्टी हुने ।  

(प्र.नं. १४)

पुनरावेदक वादी तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री शिवराज अधिकारी

विपक्षी प्रतिवादी तर्फबाट :X

अबलम्बित नजिर : X

फैसला

 

          न्या लक्ष्मण प्रसाल अर्याल: पुनरावेदन अदालत नेपालगञ्जको फैसला उपर वादीको न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९(१)(क) बमोजिम पुनरावेदन परी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त व्यहोरा यस प्रकार छ ।

          २.      मेरा नाममा दर्ताको बांके रझैना गा.वि.स. वडा नं. ७ (ख) कि.नं. २४ को जग्गा विगाहा ०–१–११ मध्य १–०–० सुकविर नेपालीलाई राजिनामा रजिष्ट्रशन गरी दिएकोमा ज.वि.१–०–० को कित्ताबाट गराएकोले ट्रायल चेक गरी सुकबिर नेपालीका नाममा ज.वि.१–०–० मात्र नक्सामा कायम गरी बढी जग्गा मेरो जग्गा धनि दर्ता प्रमाणपुर्जा चढाईपाउं भन्ने लल्लु प्रसाद मानन्धरको मिति २०४६।२।२ को निवेदन पत्र ।

          ३.      मिति २०४२।९।२८ गतेको राजिनामा अनुसार कित्ताकाट भई भोग चलन गरी आएको छु। निवेदकले म उपर दिएको यसै जग्गाको खिचोलामा मुद्दा अंचल अदालतमा चलि रहेकोले फैसला नहुंदासम्म मुतलबी राखी पाउं । निवेदकको उजुरी म्याद बाहिरको हुंदा मेरो नामको कित्ताकाट कायमै राखी पाउं भन्ने समेत व्यहोराको सुकवीर नेपालीको मालपोत कार्यालय नेपालगंजमा भएको बयान कागज ।

          ४.      कि.नं. २४ को जग्गाको पूर्वबाट मैले विपक्षीलाई १–०–० जग्गा बिक्री गरेको हुंदा बढेको जग्गा मेरा नाममा कायम गरी पाउं यो जग्गा अन्यत्र मुद्दा परेको छैन कि.नं. २५को जगामा अंचल अदालतमा मुद्दा परेको छ भन्ने समेत व्यहोराको निवेदनको मालपोत कार्यालय, नेपालगंज भएको बयान कागज ।

          ५.      मे.ना.शाखा बाकेको मिति २०४६।९।५ च.नं. ४१ को पत्रानुसार सुकजीर नेपालीको नामका कि.नं. ३४० को जग्गा १–०–० को सट्टा १–१–० भएको र निजले सो जग्गा मध्ये केही जग्गा विभिन्न मानिसहरुको नाममा बिक्री गरी विभिन्न कित्ता कायम भई हाल निजको नाममा कि.नं. ४२४ मा ०–१४–५ बांकी रहेको देखिदा निवेदकको माग अनुसार अन्य व्यक्तिहरुको नाममा कायम कि.नं.हरु वदर गर्नु पर्ने भएको र लिखतमा लेखिएको १–१–११ मध्ये पश्चिम उत्तरतर्फ ज.वि. ०–१–११ छाडि सबै पूर्व उत्तरतर्फको ज.वि.एक विगाहा भन्ने वाक्यांश समेत विवाद उठी तेरो मेरो पश्न उत्पन्न भएकोले हक वेहक तर्फ सम्बन्धित जिल्ला अदालतमा जानुभनी दुवै पक्षलाई सुनाई दिनु भन्ने समेत व्यहोराको मालपोत कार्यालय बाकेको मिति २०४७।७।११ गतेको निर्णय पर्चा ।

          ६.      निवेदन माग दावी बमोजिम ट्रायल चेक गार्द जगा घटी बढि के हुन आउंछ र बढी हुन आएमा वादीका नाममा दर्ता गरी पुर्जा संशोधन गर्नुपर्नेमा जग्गामा तेरोमेरोको प्रश्न देखिएको भन्दै जिल्ला अदालतमा नालेश गर्न जानु भनी सुनाई दिने गरी गरेको मालपोत कार्यालय बाकेको निर्णय कानूनी त्रुटिपूर्ण हुंदा बदर गरिएकोछ । जो जे गर्नु पर्ने हो गरी काननू बमोजम कित्ताकत सम्बन्धि निर्णय गर्नु भनी प्रस्तुत मुद्दाको मिसिल शुरु मालपोत कार्यालय बाकेमा पठाई दिने ठहर्छ भन्ने भेरी अंचल अदालतको मिति २०४८।३।२४ गतेको फैसला ।

          ७.      मिसिल संलग्न नापी शाखाको पत्र नक्सा ट्रेश प्रतिवेदनहरुबाट कि.नं. २४ बाट कित्ताबाट भएको कि.नं. ३४० मा ज.वि. १–०–० मात्र कित्ताकाट हुनुपर्नेमा ज.वि.१–१–० कित्ताकाट भएको देखिन आएकोले बढी देखिएको कि.नं.३४१ देखि पूर्व दक्षिणको ज.वि.०–१–० एक कठ्ठा साविक जग्गाधनि लल्लुप्रसाद मानन्धरका नाममा समावेश गरी दिनुपर्ने ठहर्छ भन्ने समेत मालपोत कार्यालय बांकेको मिति २०४९।१।२१ को निर्णय पर्चा ।

          ८.      म पुनरावेदकको विपक्षी वादीको साविक कि.नं. २४ को ज.वि.१–१–११ मध्ये ०–१–११ छाडि उत्तरतर्फको १–०–० जग्गा र पास गरी लिएको र हालसम्म वादीका नाममा ०–१–११ जग्गा कायमै भएकोले कित्ताबाट दर्ता श्रेस्ता अनुसार भएको छ । कि.नं. २५ मा यी विपक्षी र मेरो बीच चलेको मुद्दाको रुप विचार गरी मुद्दा हारेपछि रुप विचार गरी रिसइवी साध्न २०४२ सालमा र पास भएको जग्गामा उजुर गरेको हुन । नि.सा.सं. पृष्ठ १९१ फुल बुन्च मिति २०२०।१।८।५ मा राजिनामा दिई सकेपछि चार किल्ला भित्र केही जग्गा बढी भए खरिद बालाकै हुने भन्ने छ । जग्गामा फरक परेको कुरालाई सच्याउने अधिकार विपक्षी वादी र मालपोत कार्यालयलाई मालपोत ऐन, २०३४ को दफा ७ (३) ले नदिएको हुंदा मालपोत कार्यालय बाकेको फैसला बदर गरी हक एन्साफ गरी पाउं भन्ने समेत व्यहोराको सुकविर नेपालीको मिति २०४९।३।११ को पुनारवेदन पत्र ।

          ९.      मालपोत ऐ्न, २०३४ को दफा ७(३) अनुसार ट्रायल चेक गराई २०४२ सालको कित्ता काट सच्याउने गरी भएको मालपोत कार्यालय बाकेको  मिति २०४९।१।२१ गतेको निर्णय नमिलेकोले बदर गरी दिएको छ । हक बेहकको प्रश्न निराकरणको लागि अदालत जानु भनी पक्ष्ँहरुलाई सुनाउनु भनी पक्ष विपक्षलाई तारिख तोकी मिसिल मालपोत कार्यालय, बाकेमा पठाई दिनु भन्ने समेत व्यहोरको पुनरावेदन अदालत, नेपालगञ्जको फैसला ।

          १०.    भेरी अञ्चल अदालतको फैसला उपर विपक्षको पुनरावजेदन नपरी अन्तिम भएको विवादको विषयवस्तुमा हक वेहकको प्रश्न उपस्थित भएको भनी पुनः अदालत जानु भनी सुनाउन मालपोत कार्यालयमा पठाउने भनी गरेको पुनरावेदन अदालत, नेपालगंजको फैसला त्रुटीपूर्ण हुदा बदर हुनुपर्छ भन्ने समेत व्यहोराको वादीको यस अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।

          ११.    यसमा जग्गामा तेरो मेरोको प्रश्न देखिएको भन्दै जिल्ला अदालतमा नालेश गर्न जानु भनी सुनाई दिने गरी गरेको मालपोत कार्यालय बाँकेको निर्णय भेरी अञ्चल अदालतबाट मिति २०४८।३।२४ मा बदर भई कानून बमोजिम निर्णय गर्न मालपोत कार्यालयमा पठाई दिने ठहर्याई भएको फैसला अन्तिम रहेकोमा प्रतिवादीले बादीबाट लिएको राजिनामा बमोजिमको क्षेत्रफलसम्मको जग्गाको कित्ताकाट गरी दर्ता हुने अवस्थामा अन्तिम रहेको फैसला विपरित हुने गरी हक बेहकको प्रश्न निरकरण गर्नको लागि अदालतमा जानु भनी सुनाई दिनु पर्ने गरी भएको पुनरावेदन अदालत, नेपालगंजको फपैसादा फरक पर्ने देखिदा अ.व.. २०२ नं. बमोजिम छलफलको लागि विपक्षी झिकाई आएपछि वा अवधि नाघेपछि नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने यस अदालत संयुक्त इजलासको आदेश ।

          १२.    नियम बमोजिम पेशी सूचीमा चढी निर्णयार्थ इजदास समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक वादी तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री शिवराज अधिकारीले विवादित जग्गाको सम्बन्धमा हक बाहेक गर्नु पर्ने हुदा अदालत जानु भनी मालपोत कार्यालयले सुनाएकोमा तत्कालिन भेरी, अञ्चल अदालतले मालपोत कार्यालयको निर्णइ बदर गरी कानून बमोविम कित्ताकाट गर्नु भनी मालपोत कार्यालयमा पठाएकोमा भेरी अञ्चल अदालतको उक्त फैसला अन्तिम भइरहेकोमा उक्त फैसलाको प्रतिकुल हुने गरी हक वेहकमा सुनाउनु भनी मालपोत कार्यालयमा पठाउने गरेको पुनरावेदन अदालत, नेपागंजको फपैसला त्रुटीपूर्ण हुंदा बदर गरी पाउं भनी बहस जिकिर प्रस्तुत गर्नुभयो ।

          १३.    विद्वान अधिवक्ताले गर्नु भएको बहस जिकिर सुनी निर्णयतर्फ विचार गर्दा पुनरावेदन अदातल, नेपालगञ्जले गरेको फैसला मिलेको छ, छैन भन्ने कुराको निर्णय दिनुपर्ने देखिन्छ ।

          १४.    यसमा तत्कालिन भेरी अञ्चल अदालतबाट मिति २०४८।३।२४ मा फैसला हुंदा प्रतिवादी सुकविर नेपालीले वादीबाट राजीनामा गरी लिएको मिति २०४२।९।२८ गतेको लिखतमा उल्लेखित ज.वि.१–०–० जग्गा छुट्याई कित्ताकाट गरी दिन मिल्ने नमिल्ने सम्बन्धमा मिसिल गरी कानून बमोजिम कित्ताकाट सम्बन्धि निर्णय गरी दिनु भनी मालपोत कार्यालय, बाकेमा मिसिल पठाई दिए अनुसार उक्त कार्यालयले कित्ताकाट सम्बन्धमा निर्णय गरेकोमा हाल पुनरावेदन अदालत, नेपालगंजबाट हक वेहकमा सुनाउनु पर्ने भनी पुनः मालपोत कार्यालय बाकेमा मिसिल पठाउने गरेको देखिन्छ । एक पटक मालपोत कार्यालय बाकेले यिनै पक्ष विपक्षी भउको कित्ताकाट सम्बन्धमा नालेश गर्न अदालत जानु भनी सुनाउको त्रुटीपूर्ण हुंदा वदर गरी आफैंले कित्ताकाट सम्बन्धमा निर्णय गरी दिनु भनी तत्कालिन भेरी अञ्चल अदालतबाट निर्णय भएको र सो निर्णय उपर पुनरावेदन नपरी अन्तिम रहेको विषयमा पुनः कित्ताकाट सम्बन्धमा सुनाउनु पर्ने भनी पुनरावेदन अदालत, नेपालगंजले गरेको निर्णइ प्राङन्यायको सिद्धान्तको भावना र मुद्दामा भएको फैसलाको अन्तिममा सम्बन्धि सिद्धान्त अनुरुप भएको देखिएन । साथै मालपोत ऐन, २०३४ को दफा ७(३) मा क्षेत्रफल फरक परेको सम्बन्धमा मालपोत कार्यालयले आवश्यक छानविन गरी सच्याउन सक्ने कानूनी व्यवस्था रहेको दृखिदा मालपोत कार्यालयको क्षेत्राधिकारको विषयमा जिल्ला अदालतमा जानु भनी हक बेहकमा सनाउन मिसिल मालपोत कार्यालय बाकेमा पठाउने गरेको पुनरावेदन अदालत, नेपालगंजको फैसला नमिलेकोले उल्टी हुन्छ । शुरु मालपोत कार्यालय, बाकेको निर्णय सदर हुन्छ । मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.नरेन्द्र बहादुर न्यौपाने

 

इति सम्वत् २०५४ साल फाल्गुण २० गते रोज ४ शुभम् ।