निर्णय नं. ९६९३ - गौवध

सर्वोच्च अदालत संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री गोपाल पराजुली

माननीय न्यायाधीश श्री गोविन्दकुमार उपाध्याय

फैसला मिति : २०७२।११।२७

०७०-CR-०८७५

 

मुद्दा : गौवध

 

पुनरावेदक/वादी : पर्वत जिल्ला रानीपानी गा.वि.स. वडा नं. ३ बस्ने खोवनाथ ज्ञवालीसमेतको जाहेरीले नेपाल सरकार  

विरूद्ध

प्रत्यर्थी/प्रतिवादी : जिल्ला पर्वत रानीपानी गा.वि.स. वडा नं. ३ बस्ने प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्रीसमेत

 

समान स्तरका प्रतिवादीहरूमध्ये कुनैको सजाय उल्टिएको अवस्थामा अर्को प्रतिवादीलाई समेत अन्याय नपरोस भनी यस्तो व्यवस्था राखेको देखिन्छ । कानूनले सुस्पष्टरूपमा पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीको हकमा समेत पुनरावेदन दिने सरह उल्टाई दिनुपर्छ भनी तोकेको अवस्थामा पुनरावेदन अदालतबाट पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीहरूको हकमा समेत सजाय घटाएको फैसलालाई अन्यथा भन्न नसकिने ।

(प्रकरण नं. ३)

 

पुनरावेदक वादीका तर्फबाट : विद्वान्‌ सहन्यायाधिवक्ता श्यामकुमार भट्टराई

प्रत्यर्थी प्रतिवादीका तर्फबाट : 

अवलम्बित नजिर :

सम्बद्ध कानून :

 

सुरू फैसला गर्न:- 

माननीय न्यायाधीश श्री सुदर्शनराज पाण्डे

पुनरावेदन फैसला गर्ने:- 

माननीय न्यायाधीश श्री सारदा प्रसाद घिमिरे

माननीय न्यायाधीश श्री लेखनाथ घिमिरे

 

फैसला

न्या. गोपाल पराजुली : न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ अन्तर्गत पुनरावेदन दर्ता भई निर्णयार्थ पेस भएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एवं ठहर यसप्रकार रहेको छ :-

मिति २०६८।५।३१ गते रातको अं. ९:०० बजेको समयमा जिल्ला पर्वत रानीपानी ३ बस्ने प्रेम बहादुर खड्का, रमन खड्का, ऐ. वडा नं. ४ बस्ने राजन परियार, विकास परियार, ऐ. वडा नं. २ बस्ने माइकल भन्ने यामबहादुर परियार, ऐ. बर्राचौर ५ बस्ने जयलाल पराजुली, गणेश पराजुली, ऐ. शालिग्राम ७ घर भई रानीपानी ३ बस्ने पटहाडे भन्ने यामबहादुर दर्जीसमेत ८ जना मिली प्रतिवादीमध्ये प्रतिवादी जयलाल पराजुलीले पालेको गाई प्रतिवादी पटडाडे भन्ने यामबहादुर दर्जीको घरमा लगी काटी खाएको हुँदा प्रतिवादीहरूलाई मुलुकी ऐन, चौपायाको महल नं. ११ बमोजिम हदैसम्म कारवाही गरिपाउँ भन्ने व्यहोराको खोवनाथ ज्ञवालीसमेत ३ जनाको जाहेरी दरखास्त ।

जिल्ला पर्वत रानीपानी ३ कुँडादीस्थित पूर्वमा खोलबहादुर दर्जीको घर, पश्चिममा निजकै घर र गोरेटो बाटो, उत्तरमा टिकाराम पराजुलीको पाखो बारी, दक्षिणमा प्रेमबहादुर खड्का र मनबहादुर खड्का क्षेत्रीको घर रहेको चार किल्लाभित्र खोलबहादुर दर्जीको घरको कर्सामा ३.५ फिट लम्बाई र २ फिट चौडाई मडारिएको जमिनको भागमा माटोमा रातो रगत जस्तो पदार्थ लागी पानीले पखालिएको जस्तो रहेको, उक्त स्थानबाट ३० मिटर पश्चिममा खनेको नयाँ माटो रहेको, उक्त स्थानमा खाडल खनी हेर्दा दुर्गन्धित अवस्थामा छालासमेतको मासु रहेको, उक्त स्थानमा मिति २०६८।५।३१ गते रातको समयमा जयलाल पराजुलीसमेतले गाई काटी खाएको, घटनास्थलबाट गाई मार्न प्रयोग भएको काठको बिँडसहितको कोदालो थान १ र छालाको टुक्रा बरामद भएको भन्ने व्यहोराको घटनास्थल मुचुल्का ।

मिति २०६८।५।३१ गते बेलुकी म विकास परियारको घरमा गएकोमा रातको अं. ११:०० बजेको समयमा जय पराजुलीले बिकासको मोबाइलमा फोन गरी डाकेपछि निज बिकास परियारले पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियारकोमा मासु काटेका छन् खाउँला भनेपछि मसमेत निज पटडाडेको घरमा पुग्दा निज पटटाडे भन्ने यामबहादुर परियार, जयलाल पराजुली, प्रेम खड्का, रमन खड्का, गणेश पराजुली, राजन परियार जम्मा भएका र जयलाल पराजुलीले आफ्नो गाई पटडाडेको घरमा ल्याई बाँधेका रहेछन् । रातको अं. ११।३० बजेको समयमा गाई घरको कर्सामा लगी पटडाडेले गाईलाई कोदालोले टाउकोमा हानी मारी जयलाल पराजुली, गणेश पराजुली, रमन खड्का, प्रेम खड्का, राजन परियार, विकास परियारले खुकुरी हसिया ल्याई काटी भाग विलो लगाई सोही घरको आगनमा चुल्हो बनाई केही मासु पकाई सबै जना मिली खाई हाडखुर, आन्द्रा, भुँडी, छाला नजिकै खाडल खनी गाडीदिएका हौं । अन्यले मासु लगे मैले लगिन, फरार प्रतिवादीहरू गणेश पराजुली, जयलाल पराजुली, पटडाडे भन्ने यामबहादुर दर्जी, राजन परियार कहाँ छन् यकिन भएन भन्ने व्यहोराको प्रतिवादी माइकल भन्ने यामबहादुर परियारले अनुसन्धान अधिकारीसमक्ष गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ गते साँझ पोखराचौर स्थित बाटोमा जय पराजुली, राजन परियार, यामबहादुर परियारसमेतसँग भेट भई जय पराजुलीले मेरो गाई ल्याउ भनी मलाई र यामबहादुर परियारलाई अह्राएपश्चात् म र यामबहादुर परियार गई गाई ल्याई पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियारको घरमा बाँधी घर गई सुतेकोमा रातको अं. १०:३० बजेको समयमा राजन परियार, रमन खड्का, माइकल भन्ने यामबहादुर परियार, विकास परियार, गणेश परियार, जय पराजुलीसमेत जना ८ मिली पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियार बस्दै आएको खोलबहादुर परियारको कर्सामा लगी पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियारले गाईलाई कोदालोले टाउकोमा हानी मारी सबै जना मिली कासु काटी आन्द्रा, भुँडी, छाला, टाउको, खुट्टा निज यामबहादुर परियारको शौचालय पछाडी खाल्डो खनी गाडी सबै जना मिली निज यामबहादुर परियारको घर आँगनमा चुल्हो बनाई निजकै डेक्चीमा मासु पकाई खाएका हौं । अन्यले मासु लगे मैले 

लगिन । फरार प्रतिवादीहरू हाल कहाँ छन् यकिन भएन भन्ने व्यहोराको प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्रीले अनुसन्धान अधिकारीसमक्ष गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ गते रातको अं. ९:३० बजेको समयमा जय पराजुली र राजन परियारले मलाई फोन गरी यमेको घरमा मासु खान भनी बोलाएको र माइकल भन्ने यामबहादुर परियार मेरो घरमा आई पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियारको घरमा जाउँ भनेपछि यामबहादुर परियारको घरमा जाँदा प्रेमबहादुर खड्का, रमन खड्का, राजन परियार, माइकल भन्ने यामबहादुर परियार, जय पराजुली, गणेश पराजुली जम्मा भई गाईलाई घरको कर्सामा लगी पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियारले गाईलाई कोदालोले टाउकोमा हानी मारी सबै जना मिली काटी सोही घरको आँगनमा चुल्हो बनाई आगो बाली मासु पकाई रक्सी ल्याई सबै जना मिली रक्सी र मासु खाएका हौं । बाँकी मासु राजन परियार र यामबहादुर दर्जीले लगेका हुन् । वारदातपश्चात् भागी फरार रहेका गणेश पराजुली, जय पराजुली, राजन परियार, पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियार हाल कहाँ छन् थाहा भएन भन्ने व्यहोराको विकास परियारले अनुसन्धान अधिकारीसमक्ष गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ गते रातको अं.११:३० बजेको समयमा म सुतिरहेको अवस्थामा रानीपानी ३ बस्ने यामबहादुर परियार र ऐ. ४ बस्ने राजन परियार मेरो घरमा आई यामबहादुर परियारले हाम्रो घरमा मासु छ खान जाऔं भनेपछि म निजहरू सँगै माइकल भन्ने यामबहादुर परियार, विकास परियार, प्रेमबहादुर खड्का, गणेश पराजुली, जय पराजुलीसमेत जम्मा भई राजन परियार, यामबहादुर परियार, जय पराजुलीसमेत मिली गाईलाई कोदालोले हानी मारी घरको आँगनमा आगो फुकी मासु पकाई सबैजना मिली मासु खाई बाँकी मासु यामबहादुर परियार, राजन परियार र जय पराजुलीले लगेका हुन् । मासुबाहेकको बाँकी अंश घरको उत्तरतर्फ ट्वाइलेट पछाडिको जमिनमा गाडेका हौं भन्ने व्यहोराको रमनबहादुर क्षेत्रीले अनुसन्धान अधिकारीसमक्ष गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ गते रातको समयमा जिल्ला पर्वत रानीपानी ३ स्थित पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियारको घर कर्सामा प्रतिवादी जय पराजुलीको गाई काटी पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियार, जय पराजुली, गणेश पराजुली, विकास पराजुली, राजन परियार, रमन खड्का, यामबहादुर परियारसमेत जना ८ मिली खाएका हौं भन्ने कुरा प्रतिवादीहरूबाट नै मिति २०६८।६।७ गते सुनी थाहा पाएको हुँ प्रतिवादीहरूलाई कानूनबमोजिम कारवाही हुनु पर्दछ भनी यामनारायण ज्ञवाली, ओमप्रसाद पराजुली, दुर्गाबहादुर क्षेत्रीले गरेको छुट्टाछुट्टै 

कागज ।

प्रतिवादीहरू जयलाल पराजुली, गणेश पराजुली, रमन खड्का, प्रेमबहादुर खड्का, पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियार, माइकल भन्ने यामबहादुर परियार, राजन परियार, विकास परियार समेत ८ जना मिली मिति २०६८।५।३१ गते प्रतिवादी जयलाल पराजुलीको गाई पटडाडे भन्ने यामबहादुर परियारको घरमा लगी सबै प्रतिवादीहरूको मिलेमतोमा गाईलाई कोदालोको पासोले हानी मारी काटी खाएको भन्ने कुरा गाउँ समाजका व्यक्तिहरूले भनेपछि मिति २०६८।६।८ गते थाहा पाएको हुँ । प्रतिवादीहरूलाई कानूनबमोजिम कारवाही हुनुपर्छ भन्नेसमेत व्यहोराको किसानबहादुर क्षेत्रीसमेत जना ३ ले गरेको वस्तुस्थिति विवरण कागज ।

प्रतिवादीहरू मिली जिउँदो गाई मारी काटी खाएको हुँदा निज प्रतिवादीहरूलाई कानूनबमोजिम कारवाही र सजाय गरिपाउँ भन्नेसमेत व्यहोराको पर्वत जिल्ला रानीपानी गा.वि.स. वडा नं. २, ३ र ४ का ७२ जनाको निवेदनसमेत मिसिल संलग्न रहेको ।

प्रतिवादीहरू प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री, पटडाडे भन्ने यामबहादुर दर्जी, माइकल भन्ने यामबहादुर परियार दर्जी, जयलाल पराजुली भन्ने जय पराजुली, गणेश पराजुली, राजन परियार, विकास परियारले मिति २०६८।५।३१ गते रातको समयमा आठै जना प्रतिवादीहरूले मारी काटी मासु खाई मुलुकी ऐन, चौपायाको महलको १ नं. ले निषेध गरेको कसुर अपराध गरेको हुँदा प्रतिवादीहरू जना ८ लाई मुलुकी ऐन, चौपायाको महलको ११ नं. बमोजिम सजाय गरिपाउँ भन्नेसमेत व्यहोराको अभियोग पत्र ।

मिति २०६८।५।३१ गते साँझ ८/९ बजेको समयमा म मेरै घरमा भएको हुँदा जयलाल पराजुलीले लालन पालन गर्दै आएको गाई काट्ने कार्यमा संलग्न छैन । को कसले काटे मारे यसै भन्न सक्दिन । उक्त मिति र समयमा घरबाट झर्ने क्रममा गाई मरेको अवस्थामा देखेको हुँ । जाहेरवालाहरू कांग्रेस, एमालेका भएका र म माओवादी कार्यकर्ता भएको हुनाले राजनीतिक प्रतिशोधका कारण मलाई झुठा आरोप लगाइएको 

हो । अनुसन्धानको क्रममा मलाई नाम, थर, ठेगाना मात्र सोधिएको हो । अरू कुरा प्रहरीहरूले आफैँ लेखेका हुन् । उक्त बयानमा मैले भनेबमोजिम लेखेको नहुँदा बयान व्यहोरा झुठा हो । मैले आज स्वतन्त्रपूर्वक सुरू अदालतमा गरेको बयान साँचो हो । अभियोग मागदाबीबमोजिमको गाई काट्ने कार्यमा सहभागी नभएको हुँदा सजाय हुनुपर्ने होइन, सफाइ पाउनु पर्दछ भन्नेसमेत व्यहोराको प्रतिवादी प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्रीले सुरू अदालतमा गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ गते म रानीपानी गा.वि.स. वडा नं. ३ मा क्यारमबोर्ड खेल्न घरतर्फ फर्कने क्रममा शालिग्राम गा.वि.स. वडा नं. ३ स्थित कुँडादीचौरमा गाई मरेको अवस्थामा देखेको र त्यसपछि म घरतर्फ गएको हुँ । गाई कसले मारेको र को कोले काटेर खाए भन्ने थाहा भएन । म गाउँमा माओवादी पार्टीमा लागेर हिंड्ने हुँदा सोही रिसइवीले गर्दा किटानी जाहेरी दिएका होलान् । अनुसन्धानका क्रममा भएको बयान पढी बाची सुनाएको होइन सही गर भनी डर, धाक, धम्की दिएकोले सही गरेको हुँ । सहीछाप मेरो हो । मैले गाई मात्र देखेको हुँदा बाउसो कसरी बरामद भयो मलाई थाहा छैन । मैले मरेको गाई मात्र देखेको, गाईको हत्या नगरेको, मासु पनि नखाएको हुँदा मलाई अभियोग दाबीबमोजिम सजाय हुने होइन, सफाइ पाउनुपर्दछ भन्नेसमेत व्यहोराको प्रतिवादी रमनबहादुर खड्का क्षेत्रीले सुरू अदालतमा गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ गते लंगपेन्ट सिलाउन भनी प्र. राजनको दोकानमा गएको र लंगपेन्ट सिलाई साँझ ५:३० तिर राजन, माइकल भन्ने यामबहादुर र मसमेत घरतर्फ आउँदै गर्दा यामबहादुर दर्जीले बोलाई गाई मरेको रहेछ, यसलाई गाड्नुपर्यो भन्नु भएकोले मसमेत चार जना मिली खाल्डो खनियो । त्यसपछि भिना यामबहादुरले गाईको मासु खान पनि हुन्छ खाउ भन्नु भएकोले यामबहादुरले काट्नुभयो, हामीले पिस बनायौं । राजन परियार, यामबहादुर परियार, माइकल भन्ने यामबहादुर दर्जी र मसमेतले भुटेर खाएका 

हौं । अरू त्यही गाडेर छाडेका हौं । जाहेरवालाहरूसँग चुनावदेखि नै राजनीतिक रिसइवी भएको हुँदा सोही कारणले जाहेरी दिएका हुन् । अनुसन्धानको क्रममा भएको बयान व्यहोरा होइन सहीछाप मेरो हो । मैले गाई मारेको नभई मरेको गाई खाएको हुँ । अभियोग मागदाबीबमोजिम सजाय हुनुपर्ने होइन सफाइ पाउनुपर्दछ भन्नेसमेत व्यहोराको प्रतिवादी विकास परियारले सुरू अदालतमा गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ मा म दिनभरी रानीपानी गा.वि.स. वडा नं. ३ स्थित आफ्नै पसलमा थिएँ । साँझ ७:०० बजेतिर पसल बन्द गरी झर्ने क्रममा बाटोमा साथीहरू विकास, माइकल र पटडाडे यामबहादुर भेटिनु भयो । तल झर्दै गर्दा बाटोमा रानीपानी वडा नं. ३ स्थित पोखराचौरको खोल्सामा एउटा मरेको गाई देखियो । गाई देखेपछि हामी चारै जनाको सल्लाह अनुसार हाम्रो खाने जात पनि भएकोले औषधि पनि हुन्छ भनी चारैजना मिली काटेर खाएको हौं । मासु काटी खाई बाँकी रहेको शेषहरू खनी पुरी दिएका हौं । उक्त गाई कसको हो, कहाँबाट आयो, कसरी मर्यो थाहा भएन । जाहेरवालाले चुनावको बेलामा झण्डा व्यानरहरू सिलाउन भन्थे । मैले भनेको समयमा सिलाउन नसक्ने हुँदा सोही रिसइवीले जाहेरी दिएको हुनुपर्दछ । हामीले जिउँदो गाई मारी, काटी खाएको नभई मरेको गाई काटी खाएको हुँदा अभियोग दाबीबाट सफाइ पाउनुपर्दछ भन्नेसमेत व्यहोराको प्रतिवादी राजन परियार भन्ने भक्तबहादुर परियारले सुरू अदालतमा गरेको बयान ।

मिति २०६८।५।३१ गतेका दिन राति अं. ९:०० बजेको समयमा प्रतिवादीहरू ८ जना मिली खोलबहादुर दर्जीको घर करेसामा गाई काटी मासु खाएपछि पटडाडे भन्ने यामबहादुरको श्रीमती र अन्य प्रतिवादीहरू बीच मनमुटाव हुँदा पोल खोलिन आएकोले के रहेछ भनी बुझ्दा यी प्रतिवादीहरूले यमबहादुर गुरूङको घरबाट गाई ल्याई हानी मारी काटी, खान नमिल्ने छाला, आन्द्रा, खोलबहादुर दर्जीको गोठ छेउमा गाडेको कुरा खुल्न आई खनी हेर्दा सबुद देखिए पछि गौमातालाई काटी मारी खान नहुने भनी जाहेर गरेको हुँ । मिति २०६८।६।१२ मा दिएको जाहेरी दरखास्तको व्यहोरा मेरो हो भन्नेसमेत व्यहोराको जाहेरवाला खोवनाथ ज्ञवालीले सुरू अदालतमा गरेको बकपत्र ।

प्रतिवादी राजन परियारको साक्षी यामबहादुर परियार, वादी नेपाल सरकारका साक्षी एवं जाहेरवाला प्रकाश पराजुली र गणेश पराजुलीले सुरू अदालतमा गरेको बकपत्र मिसिल सामेल रहेको ।

प्रतिवादीहरू जयलाल भन्ने जय पराजुली, गणेश पराजुली र पटडाडे भन्ने यामबहादुर दर्जीको हकमा निजहरू हालसम्म पनि पक्राउ परी वा आफैँ सुरू अदालतमा हाजिर हुन नआएकोले निजहरूको हकमा अ.बं. १९० नं.बमोजिम मुद्दा मुलतबीमा राख्नुपर्ने ठहर्छ । प्रतिवादीहरू विकास परियार, माइकल भन्ने यामबहादुर दर्जी, प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री र यी प्रतिवादी राजन परियारसमेत भई आरोपित कसुर गरेको देखिएकोले निज प्रतिवादीहरूलाई अभियोग पत्र मागबमोजिम चौपायाको महलको १ नं. विपरीतको कसुरमा सोही महलको ११ नं. बमोजिम १२ वर्ष कैद सजाय हुने ठहर्छ भन्नेसमेत व्यहोराको सुरू पर्वत जिल्ला अदालतको मिति २०६९।२।२९ को फैसला ।

जाहेरीमा वारदात देख्ने मानिस को को 

थिए ? उल्लेख गरिएको छैन । बकपत्र गर्दा वादी पक्षका साक्षीले जिउँदो गाई काट्दा वा मार्दा देखेका भनी कसैले भन्न सकेका छैनन् । म पुनरावेदकले सुरू अदालतमा बयान गर्दा मैले जिउँदो गाई काटी मारी खाएको नभई मरेको गाई काटी खाएको भनी बयान गरेको छु भने मेरो इन्कारी बयानलाई मेरो साक्षी यामबहादुर परियारको बकपत्रले समर्थित भएको छ । त्यस्तै जाहेरवाला प्रकाश पराजुलीले गाई जयलाल पराजुलीको हो, निजले नै पालताल गरेका हुन्, गाई काटी खाएको आफ्नै आँखाले देखेको होइन । प्रतिवादी पटडाडे भन्ने यामबहादुरले गाईलाई हानेको हो भन्ने थाहा पाएको हुँ भन्ने बकपत्र गर्नुभएको छ भने वादीको साक्षीले अनुमान र शंकामा बकपत्र तथा जाहेरी दिएको कुरा प्रस्ट छ । मैले गाईलाई काटे मारेको भनी मौकामा पक्राउ परेका सहप्रतिवादीहरूले मौकामा तथा अदालतको बयानमा समेत लेखाए भनेको अवस्था 

छैन । चौपायाको १ नं. बमोजिम गाई मार्नेलाई मात्र सोही ऐनको दफा ११ बमोजिम १२ वर्ष कैद गर्ने प्रावधान हो । अभियोग दाबीमा आठै प्रतिवादीले जिउँदो गाई मारेको भन्ने छ । गाई मार्न कोदालो प्रयोग गरेको भन्दै एउटा कोदालो बरामद गरिएको छ । एकै पटक ८ जना प्रतिवादीले कोदालो हानेर मारेको हो वा पटक पटक हानेको हो, अभियोग दाबी स्पष्ट छैन । जसबाट स्वयम्‌ अभियोग दाबी बिश्वासप्रद छैन । तसर्थ जात परम्पराअनुसार खाने जातले मरेको गाईको मासु खाएको गौबध नगरेकोमा मलाई सजाय गर्ने गरी भएको फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर गरी झुठा अभियोग दाबीबाट सफाइ दिलाई न्याय पाउँ भन्नेसमेत व्यहोराको प्रतिवादी भक्तबहादुर परियारको पुनरावेदन अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।

प्रतिवादीहरूले अनुसन्धान अधिकारी तथा अदालतसमक्ष गरेको बयान, जाहेरवालाको अदालतसमक्षको बकपत्र, वादी नेपाल सरकार तथा पुनरावेदक प्रतिवादीहरूका साक्षीहरूको बकपत्रसमेतका समग्र प्रमाणलाई मूल्याङ्कन गर्दा सुरू पर्वत जिल्ला अदालतको मिति २०६९।२।२९ को राजन भन्ने भक्तबहादुर परियारलाई अभियोग माग दाबीबमोजिम सजाय गर्ने गरी भएको सुरू फैसला कानून व्याख्याको रोहमा फरक पर्न सक्ने देखिएको हुनाले मुलुकी ऐन, अ.बं. २०२ नं. तथा पुनरावेदन अदालत, नियमावली, २०४८ को नियम ४७ बमोजिम प्रत्यर्थी वादी नेपाल सरकारलाई छलफलका लागि झिकाई आए वा अवधि व्यतित भएपछि नियमानुसार गरी पेस गर्नु भन्नेसमेत व्यहोराको पुनरावेदन अदालतको मिति २०७०।४।२२ को आदेश ।

प्रतिवादीहरूले मौकामा गरेको बयानमा फरारी प्रतिवादी पटडाडे भन्ने यामबहादुर दर्जीले कोदालोले हानी जिउँदो गाई मारेको घटनास्थलमा निजको सहयोगी मतियार बनी उपस्थित रही मिलेमतोमा मारिएको गाईको मासु खाएको तथा लगेको तथ्यलाई स्वीकार गरेका छन् । जाहेरवालाको अदालतमा भएको बकपत्रसमेतले प्रतिवादीहरूको मौकाको भनाइ समर्थित भई प्रतिवादी राजन भन्ने भक्तबहादुर परियारसरह समान स्तरका कसुरदार हुन भनी पुष्टि भएको छ । सुरूले गरेको फैसलाउपर पुनरावेदन गर्ने प्रतिवादी राजन भन्ने भक्तबहादुर परियारको हकमा सुरूको फैसला केही उल्टी भई चौपायाको महलको १३ नं.बमोजिम ६ वर्ष कैद सजाय हुने ठहर फैसला भएको सन्दर्भमा यी प्रतिवादीहरूको हकमा समेत १२ वर्ष कैद सजाय गरेको उक्त फैसला कायम रहन सक्ने अवस्था रहेन । अतः पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीहरू प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री, विकास परियार तथा माइकल भन्ने यामबहादुर दर्जीको हकमा समेत अ.बं. २०५ को रोहमा सुरू फैसला केही उल्टी भई ऐ. १३ नं.बमोजिम जनही कैद वर्ष ६ हुने ठहर्छ भन्ने मिति २०७०।५।१७ को पुनरावेदन अदालत, बागलुङको फैसला ।

प्रतिवादीहरूले मिति २०६८।५।३१ गते राति ९ बजेको समयमा गाईलाई कोदालोको पासोसमेतले प्रहार गरी मारी काटी मासु खाएको तथ्यलाई खोवानाथ ज्ञवालीको किटानी जाहेरी दरखास्त, घटनास्थल तथा बरामदी मुचुल्का, अधिकार प्राप्त अधिकारीसमक्ष गरेको प्रतिवादी विकास परियारसमेतको साबिती बयान र जाहेरवाला तथा बुझिएका व्यक्ति नवराज पराजुली र प्रकाश पराजुलीसमेतको अदालतमा गरेको किटानी बकपत्रबाट पुष्टि भइरहेको छ । प्रतिवादीमध्येका विकास परियारले अधिकारप्राप्त अधिकारीसमक्ष गरेको बयानमा राजन परियारसमेतका ८ जना प्रतिवादीहरू घटनास्थलमा जम्मा भएको, राजन परियार, जय पराजुली, यामबहादुर दर्जीले गाई मार्नको लागि निज यामबहादुरको घरको कर्सामा लगेको र यामबहादुर दर्जीले गाई मार्न प्रहार गरेका, राजन परियारले गाईको मासु झिकेर छुट्टाएको, गणेश पराजुलीसमेतले टाउको र शरीर गाडेको, गाईको साप्रा रमन खड्काले र स्वयम्‌ विकास परियारले टुक्रा टुक्रा पारी सबैजना मिली पकाई खाएको भन्नेसमेत व्यहोरा उल्लेख गरेको देखिन्छ । यसरी विकास परियारसमेतका प्रतिवादीहरू कसुरमा साबित भई एक आपसमा पोल गरी हरेक व्यक्तिले गरेको आपराधिक कार्यको उल्लेख गरी बयान गरेको देखिएको र उक्त तथ्यलाई जाहेरवाला तथा बुझिएका व्यक्तिसमेतका प्रतिवादीहरूको संलग्नताबाट उक्त जिउँदो गाई मारी काटी खाएको पुष्टि भइरहेको छ । पुनरावेदन नगर्ने प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री, विकास परियार तथा माइकल भन्ने यामबहादुर दर्जीको हकमा मुलुकी ऐन, अदालती बन्दोबस्तको २०५ नं. बमोजिम पुनरावेदन नगर्नेको हकमा समेत पुनरावेदन उजुर दिएसरह केही उल्टी गरी पुनरावेदन अदालत, बागलुङबाट फैसला गरेको सम्बन्धमा हेर्दा निज प्रतिवादीहरूले अदालतमा बयान गर्दा मरेको गाई काटी खाएको भन्ने बयान व्यहोरा पुष्टि हुन नसकी जिउँदो गाई नै काटी खाएको तथ्य स्थापित भइरहेको र प्रतिवादी विकास परियारसमेतका प्रतिवादीहरूले गरेको कार्य तथा कसुरको विश्लेषण नै नगरी गरिएको फैसला न्यायिक मूल्य र मान्यता विपरीत फैसला भएकोले बदरभागी हुँदा अभियोग दाबीबमोजिम गरिपाउँ भन्ने नेपाल सरकारको पुनरावेदन पत्र ।

नियमबमोजिम इजलाससमक्ष पेस हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदकतर्फबाट उपस्थित विद्वान्‌ सहन्यायाधिवक्ता श्री श्यामकुमार भट्टराईले प्रतिवादीहरूले अदालतमा बयान गर्दा मरेको गाई काटी खाएको भन्ने बयान व्यहोरा पुष्टि हुन नसकी जिउँदो गाई नै काटी खाएको तथ्य स्थापित भइरहेको छ । किटानी जाहेरी दरखास्त, घटनास्थल तथा बरामदी मुचुल्का, अधिकारप्राप्त अधिकारीसमक्ष गरेको प्रतिवादी विकास परियारसमेतको साबिती बयान र जाहेरवाला तथा बुझिएका व्यक्ति नवराज पराजुली र प्रकाश पराजुलीसमेतको अदालतमा गरेको किटानी बकपत्रबाट पुष्टि भइरहेको अवस्थामा पुनरावेदन गर्नेको हकमा अभियोग दाबीभन्दा घटी सजाय र पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीको हकमा हकमा मुलुकी ऐन अ.बं. २०५ नं. बमोजिम गरी अभियोग दाबीभन्दा घटी सजाय हुने गरी भएको पुनरावेदन अदालतको फैसला सो हदसम्म नमिलेको हुँदा अभियोग माग दाबीबमोजिम हुनुपर्दछ भनी बहस गर्नुभयो ।

प्रतिवादीहरू प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री, पटडाडे भन्ने यामबहादुर दर्जी, माइकल भन्ने यामबहादुर परियार दर्जी, जयलाल पराजुली भन्ने जय पराजुली, गणेश पराजुली, राजन परियार, विकास परियारले मिति २०६८।५।३१ गते रातको समयमा आठै जना प्रतिवादीहरूले गाई मारी काटी मासु खाई मुलुकी ऐन, चौपायाको महलको १ नं. ले निषेध गरेको कसुर अपराध गरेको हुँदा प्रतिवादीहरू जना ८ लाई मुलुकी ऐन, चौपायाको महलको ११ नं. बमोजिम सजाय गरिपाउँ भन्नेसमेत अभियोग पत्र भएकोमा प्रतिवादीहरू जयलाल भन्ने जय पराजुली, गणेश पराजुली र पटडाडे भन्ने यामबहादुर दर्जीको हकमा निजहरू हालसम्म पनि पक्राउ परी वा आफैँ सुरू अदालतमा हाजिर हुन नआएकोले निजहरूको हकमा अ.बं. १९० नं.बमोजिम मुद्दा मुलतबीमा राखी प्रतिवादीहरू विकास परियार, माइकल भन्ने यामबहादुर दर्जी, प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री र प्रतिवादी राजन परियारसमेत भई आरोपित कसुर गरेको देखिएकोले निज प्रतिवादीहरूलाई अभियोग पत्र मागबमोजिम चौपायाको महलको १ नं. विपरीतको कसुरमा सोही महलको ११ नं. बमोजिम १२ वर्ष कैद सजाय हुने ठहराई फैसला गरेकोमा पुनरावेदन अदालतबाट सुरूले गरेको फैसलाउपर पुनरावेदन गर्ने प्रतिवादी राजन भन्ने भक्तबहादुर परियारको हकमा सुरूको फैसला केही उल्टी भई चौपायाको महलको १३ नं. बमोजिम ६ वर्ष कैद सजाय हुने ठहर फैसला भएको सन्दर्भमा यी प्रतिवादीहरूको हकमा समेत १२ वर्ष कैद सजाय गरेको उक्त फैसला कायम रहन सक्ने अवस्था नहुँदा पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीहरू प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री, विकास परियार तथा माइकल भन्ने यामबहादुर दर्जीको हकमा समेत अ.बं. २०५ को रोहमा सुरू फैसला केही उल्टि भई ऐ. १३ नं. बमोजिम जनही कैद वर्ष ६ हुने गरी गरेको फैसलाउपर नेपाल सरकारको पुनरावेदन परेको देखियो ।

२. निर्णयतर्फ विचार गर्दा, प्रस्तुत मुद्दामा प्रतिवादी राजन परियारले अदालतमा बयान गर्दा आफूसमेत भई मरेको गाईको मासु काटी खाएको भनी बयान गरेको, मौकामा कागज गर्नेहरू तथा जाहेरवालासमेतले किटानीसाथ उल्लेख गरेको, जाहेरवाला तथा मौकामा कागज गर्ने व्यक्तिहरूले अदालतमा आई बकपत्र गर्दासमेत प्रतिवादीहरूले कसुर गरेको कुराको उल्लेख गरेको देखिन्छ । त्यस्तै प्रतिवादी विकास परियारसमेतले जिउँदो गाईलाई आफूसमेतका प्रतिवादीहरूको सल्लाहमा कोदालोको बिँडले हानी मारेको र मासु खाएको कुराको उल्लेख गरेको र सो कार्यलाई घटनास्थल मुचुल्कासमेतले पुष्टि गरेको देखिँदा प्रतिवादीहरूले गरेको कार्य कानूनले परिभाषित कसुरअन्तर्गतको देखियो । प्रतिवादीले खाएको गाईको मासु मरेको हो भनी भने पनि जिउँदो गाई मारी काटी खाएको कुरा पुष्टि हुन आएको छ । जुन कुरा सम्बद्ध प्रमाणहरूबाट पुष्टि भएको छ । जिउँदो गाई मारी काटी गाईको मासु खाएको तथा लगेको वारदातमा प्रतिवादीहरूको संलग्नता रहेको तथ्य स्थापित भइसकेकोले सोसम्बन्धमा थप विवेचनाको आवश्यकता देखिँदैन ।

३. समान सजाय भएका प्रतिवादीमध्ये राजन भन्ने भक्तबहादुर परियारको हकमा पुनरावेदन अदालतले सुरूको फैसला केही उल्टी गरी ६ वर्ष मात्र कैद सजाय हुने ठहर गरी पुनरावेदन नगरी बस्ने अन्य प्रतिवादीहरूको हकमा समेत सजाय घटाएतर्फ पुनरावेदक वादी नेपाल सरकारको पुनरावेदन परेको देखिन्छ । यस सन्दर्भमा भएको मुलुकी ऐनको कानूनी व्यवस्थालाई हेर्दा एकै मुद्दामा हार्ने झगडियामध्ये कसैको पुनरावेदन उजुर परेकोबाट जाँचिदा इन्साफ वा सजाय उल्टिने भई सो इन्साफ सजाय उल्टाई फैसला गर्दा पुनरावेदन उजुर नदिने झगडियाका हकमा समेत इन्साफ सजाय उल्टिन जाने भयो भने त्यस्तोमा पुनरावेदन उजुर परेको छैन भनी सदर गरी दिन 

हुँदैन । पुनरावेदन उजुर नदिनेका हकमा समेत पुनरावेदन उजुर दिनेसरह उल्टाई छिनी दिनुपर्छ भनी अ.बं. २०५ नं. मा व्यवस्था रहेको देखिन्छ । यसरी एउटै मुद्दाको सन्दर्भमा पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीहरूको तर्फबाट पनि न्यायको जाँच गर्ने अख्तियारी अ.बं. २०५ ले दिएको देखिन्छ । समान स्तरका प्रतिवादीहरूमध्ये कुनैको सजाय उल्टिएको अवस्थामा अर्को प्रतिवादीलाईसमेत अन्याय नपरोस् भनी यस्तो व्यवस्था राखेको 

देखिन्छ । कानूनले सुस्पष्टरूपमा पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीको हकमा समेत पुनरावेदन दिनेसरह उल्टाई दिनुपर्छ भनी तोकेको अवस्थामा पुनरावेदन अदालतबाट पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीहरूको हकमा समेत सजाय घटाएको फैसलालाई अन्यथा भन्न सकिएन । पुनरावेदन नगर्ने प्रतिवादीहरू प्रेमबहादुर खड्का क्षेत्री, रमनबहादुर खड्का क्षेत्री, विकास परियार तथा माइकल भन्ने यामबहादुर दर्जीको हकमा समेत अ.बं. २०५ को रोहमा ऐ.१३ नं. बमोजिम जनही कैद वर्ष ६ हुने ठहराई गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला मनासिब देखिँदा पुनरावेदकको जिकिरसँग सहमत हुन सकिएन ।

४. तसर्थ माथि विवेचित आधार कारणहरूबाट पुनरावेदन अदालत, बागलुङको मिति २०७०।५।१७ को फैसला मिलेको देखिँदा सदर हुने ठहर्छ । पुनरावेदकको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । प्रस्तुत मुद्दाको दायरीको लगत काटी मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनू ।

 

उक्त रायमा सहमत छु ।

न्या. गोविन्दकुमार उपाध्याय

 

इजलास अधिकृतः रामप्रसाद पौडेल

इति संवत् २०७२ साल फागुन २७ गते रोज ५ शुभम्